Podstawy prawne BHP:
BHP – stan warunków pracy i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniających wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
Bezpieczeństwo – oznacza wyższa potrzebę człowieka, której niespełnienie wywołuje stres, poczucie lęku i stanu zagrożenia, a nie tylko brak zagrożenia.
Zdrowie - indywidualny stan dobrego samopoczucia człowieka pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie tylko brak choroby.
Przepisy bhp – formalnie określone reguły dotyczące zapewnienia ochrony życia i zdrowia, które są ujęte w aktach prawnych ogólnych, szczegółowych i wewnątrzzakładowych.
Zasady bhp – reguły dotyczące zapewnienia ochrony życia i zdrowia, które są ujęte w aktach prawnych ogólnych, szczegółowych i wewnątrzzakładowych.
Zewnętrzne organy nadzoru i ochronny warunków pracy:
Państwowa Inspekcja Pracy (prawo pracy w tym przepisy pracy i zasady BHP);
Państwowa Inspekcja Sanitarna (zasady przepisy higieny i warunki środowiska pracy);
Państwowa Straż Pożarna;
Urząd Dozoru Technicznego;
Inne organy nadzoru;
Wewnętrzne organy nadzoru i ochrony warunków pracy:
Służba BHP (1bhpowiec na 600 osób);
Komisja BHP (u pracodawców zatrudniających więcej niż 250 pracowników);
Społeczna inspekcja pracy (prawo pracy w tym przepisy i zasady BHP);
Co to jest choroba zawodowa ?
Choroba określona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.
Prace wzbronione kobietą w ciąży i młodocianym ?
Prace wzbronione kobietą w ciąży:
przy których wydatek energetyczny netto przekracza 696 kcal na zmianę roboczą;
przenoszenie ciężarów (dźwiganie) gdy wartość przekracza 3kg przy pracy stałej i 5kg przy pracy dorywczej;
przenoszenie ciężarów pod górę przy pracy stałej 2kg, a przy dorywczej 3,75kg;
w pozycji wymuszonej i stojącej łącznie ponad 3h w czasie zmiany roboczej;
w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temp. powietrza w zakresie przekraczającym 15oC;
gdzie poziom ekspozycji na hałas w odniesieniu do 8h dnia pracy przekracza wartość 65 db;
w warunkach narażenia na drgania o ogólnym oddziaływaniu na organizm człowieka;
obsługa monitorów ekranowych powyżej 4h na dobę;
na wysokości – poza stałymi galeriami, pomostami posiadającymi pełen zabezpieczenie przed upadkiem, oraz wchodzenie i schodzenie po drabinach;
w wykopach oraz w zbiornikach otwartych;
stwarzających ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego np. gaszenia pożarów, udziału w akcjach, ratownictwa chemicznego, usuwania skutków awarii;
narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym;
w narażeniu na działanie rozpuszczalników, jeżeli ich stężenie w środowisku pracy przekracza wartość 1/3 najwyższych dopuszczalnych stężeń;
Prace wzbronione młodocianym:
związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała;
w obciążającym mikroklimacie środowiska pracy;
przy nieodpowiednim oświetleniu;
w narażeniu na hałas i drgania;
pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości;
w podniesionym lub obniżonym ciśnieniu;
w narażeniu na szkodliwe działanie płynów;
w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi;
w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych;
zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu;
stwarzające możliwość urazów u młodocianych i spowodowania zagrożeń dla innych osób;
w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i narażających na promieniowanie jonizujące, laserowe nadfioletowe i podczerwone;
W środowisku pracy występują czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe, które mogą powodować urazy ciała pracownika, a nawet śmierć, choroby zawodowe lub obniżenie sprawności organizmu.
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy).
Rozróżnia się kilka podstawowych grup zagrożeń spowodowanych tymi czynnikami:
• zagrożenie elementami ostrymi lub wystającymi,
• zagrożenie elementami ruchomymi i luŸnymi,
• zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
• zagrożenie poparzeniem,
• zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi,
• zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.
Zagrożenia te należą do czynników fizycznych działających na człowieka w sposób nagły.
B. Czynniki uciążliwe
• mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika.
C. Czynniki szkodliwe
• mogą spowodować zatrucia a nawet śmierć.
Czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe dzielimy na:
Czynniki fizyczne, do których zaliczamy:
• hałas,
• drgania mechaniczne (wibracje),
• promieniowanie optyczne, elektromagnetyczne, laserowe, jonizujące,
• prąd elektryczny,
• mikroklimat.
Czynniki chemiczne:
• substancje toksyczne,
• substancje drażniące,
• substancje uczulające,
• substancje rakotwórcze,
• substancje mutagenne,
• substancje upośledzające funkcje rozrodcze.
Czynniki biologiczne:
• mikroorganizmy rooelinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki),
• makroorganizmy roślinne i zwierzęce.
Czynniki psychofizyczne:
• obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
• obciążenie psychonerwowe (obciążenie umysłu, niedociążenie, przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne).
Źródła czynników niebezpiecznych (urazowych) to głównie:
• obracające się wały, sprzęgła, wrzeciona, głowice,
• miejsca zbiegania się dwóch obracających się elementów,
• koła zębate, koła cierne, walce zgniatające, wałki pociągowe,
• części wchodzące w skład napędów i przekładni (koła, pasy, kliny, oelimaki),
• miejsca zbiegania się koła i zębatki,
• miejsca zetknięcia się korbowodu lub drążka z kołem, wykorbieniem lub tarczą,
• miejsca stykania się części wykonujących ruch (stoły przesuwne, podajniki);
• miejsca między stałymi czściami maszyn a poruszającymi się dŸwigniami,
• miejsce zetknięcia się walca i stołu (kruszenie, zgniatanie),
• obracające się narzędzia tnące,
• narzędzia poruszające się ruchem liniowym (posuwisto-zwrotnym),
• wystające niebezpieczne ostre elementy.
Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania zagrożeń w środowisku pracy to:
• eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych,
• ograniczenie oddziaływania czynników przez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania,
• ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez osłonięcie
strefy narażenia,
• ograniczenie wpływu czynników przez zastosowanie ochron osobistych,
• ograniczenie zagrożenia poprzez właoeciwy dobór pracowników i organizację pracy oraz oddzia-
ływanie na bezpieczne zachowanie pracowników
CO TO JEST RYZYKO ZAWODOWE?
Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń
związanych z wykonywaną pracą, powodujących starty, w szczególności wystąpienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagroŜeń zawodowych
występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka jest niczym innym jak szczegółowym i dokładnym sprawdzeniem i oceną tego,
co w miejscu pracy moŜe zaszkodzić (czynniki szkodliwe) lub wyrządzić krzywdę (czynniki
niebezpieczne) ludziom i pracownikom. SłuŜy do tego, aby ocenić czy zastosowano wystarczające
środki zaradcze lub teŜ po to, aby określić co naleŜy zrobić, aby te szkodliwe i niebezpieczne warunki
ograniczyć lub wyeliminować.
JAKI JEST CEL OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO?
Celem ustalenia ryzyka zawodowego jest określenie zagroŜeń i ich poziomu a takŜe
wskazanie środków umożliwiających jego ograniczenie. Ocena ryzyka powinna uświadomić
pracodawcy, na jakie zagroźenia naraźeni są pracownicy, a pracownikom jakie zagroŜenia
występują na ich stanowiskach pracy, jakie są źródła zagrożeń, jakie powodują skutki i w jaki
sposób naleŜy się przed nimi chronić.
KIEDY WYKONAĆ OCENĘ RYZYKA ZAWODOWEGO?
Ocenę ryzyka związanego z wykonywaniem pracy na danym stanowisku naleŜy zawsze
przeprowadzić gdy:
- tworzone są nowe stanowiska pracy,
- wprowadzane są zmiany na stanowisku pracy,
- wprowadzono zmiany w procesie technologicznym lub organizacji pracy( np. zmienił się
poziom narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy),
- wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony
Prosta ocena ryzyka dotycząca substancji niebezpiecznych obejmuje:
gromadzenie informacji (na przykład z kart charakterystyki) na temat szkodliwości tych substancji;
ocenę poziomu narażenia na działanie substancji i analizę rodzaju, intensywności, czasu trwania, częstotliwości i występowania narażenia pracowników, uwzględniającą łączne skutki substancji niebezpiecznych;
uszeregowanie zagrożeń według ich dotkliwości, by ułatwić sporządzenie planu działań. Plan działań powinien zawierać wykaz uszeregowanych czynności, które należy podjąć, by ograniczyć zagrożenie pracowników.
Pomieszczenia pracy.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne itp.).
Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:
- 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia.
- 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż:
- 2,2 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
- 2,5 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość pomieszczeń stałej pracy, w których nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, nie może być mniejsza niż:
3 m
- jeżeli przebywa w nich więcej niż 4 pracowników
2,5 m
- jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
-w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na każdego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;
2,2 m
- w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych oraz kioskach usytuowanych w halach dworcowych, fabrycznych, wystawowych i handlowych, a także w pomieszczeniach usytuowanych na antresolach otwartych do większego pomieszczenia.
Oświetlenie
We wszystkich pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne. Oświetlenie elektryczne należy natomiast zapewnić w tych miejscach, w których odbywa się praca w porze nocnej, lub jeżeli zastosowanie światła dziennego nie wystarcza do bezpiecznego wykonywania pracy. Należy pamiętać o tym, że połączenie ze sobą oświetlenia światłem sztucznym i naturalnym nie może wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami.
Są sytuacje i pomieszczenia, w których nie jest możliwe zapewnienie oświetlenia naturalnego. W takiej sytuacji pracodawca może za zgodą właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej, po porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy, zastosować wyłącznie oświetlenie sztuczne - elektryczne. Podstawowym warunkiem uzyskania takiej zgody jest fakt, że praca mogła być prawidłowo i bezpiecznie wykonywana właśnie przy użyciu oświetlenia elektrycznego.
Do prac szczególnie niebezpiecznych opisanych w r.o.b.h.p. należy zaliczyć:
1. roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części;
2. prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych;
3. prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych;
4. prace na wysokości.
Pracodawca po zaszeregowaniu wykonywanej pracy do jednej z czterech ww. kategorii prac szczególnie niebezpiecznych powinien wykonać pewne działania opisane w § 81 ust. 1 r.o.b.h.p. Do takich działań do obowiązkowego wykonania przez pracodawcę może należeć:
1. bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób;
2. odpowiednie środki zabezpieczające;
3. instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:
a) imienny podział pracy,
b) kolejność wykonywania zadań,
c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Pracodawca powinien zapewnić, aby dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. Strefy szczególnego zagrożenia powinny być wyraźnie wygrodzone i oznakowane z umieszczeniem w widocznych miejscach tablic ostrzegawczych.
Na pracodawcy ciąży także obowiązek w zakresie ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy oraz określenie szczegółowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. Formę prowadzenia dokumentów w ww. zakresie ustala pracodawca.
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych powinien zawierać wszystkie prace szczególnie niebezpiecznych na terenie zakładu pracy, które zostały stwierdzone przez producenta urządzenia lub instalacji w instrukcji eksploatacji oraz wskazane przez pracodawcę jako prace o zwiększonym zagrożeniu lub pracą wykonywaną w utrudnionych warunkach, a także zawarte w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, z tzw. przepisach branżowych bhp.
Określenie szczegółowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych może być zrealizowane poprzez:
1. protokolarne ustalenie przez pracodawcę i osobę kierującą pracownikami szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzonych robót z imiennym podziałem obowiązków w tym zakresie, wraz z wyznaczeniem osób do bezpośredniego nadzoru nad pracownikami;
2. podejmowanie i prowadzenie prac wyłącznie na podstawie pisemnego pozwolenia, którego tryb wydawania ustalił pracodawca;
3. poinformowanie pracowników o właściwościach stosowanych materiałów, półfabrykatów i wyrobów gotowych, oraz o sposobach bezpiecznego ich stosowania i postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Do odpowiednich środków zabezpieczających przy pracach szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć:
1. wykonywanie pracy w zespołach co najmniej dwuosobowych - w celu zapewnienia asekuracji;
2. zapewnienie środków ochrony zbiorowej, czyli środków przeznaczonych do jednoczesnej ochrony grupy osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy, np. systemy wentylacji, odpylania;
3. zapewnienie urządzeń ochronnych, np. osłon stref niebezpiecznych, czujników wyłączających ruch elementów niebezpiecznych, środków ochronnych przed porażeniem prądem elektrycznym;
4. wyposażenie pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej (np. odzież ochronna, ochrony kończyn dolnych i górnych, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości).
Przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika
Ciężar przedmiotów, które mogą być przenoszone przez jedną osobę, jest ściśle określony. Stosownie do § 13 ust. 1 b.r.p.t. masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych samodzielnie przez pracownika nie może przekraczać 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej. Przy czym należy pamiętać, że przedmioty cięższe niż 30 kg nie mogą być ręcznie przenoszone na wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Ograniczenia dotyczące wykonywania ręcznych prac transportowych przez kobiety określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.).
Prace wzbronione kobietom związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów (po powierzchni płaskiej) masa towarów nie może przekroczyć:
• 12 kg - przy pracy stałej,
• 20 kg - przy pracy dorywczej.
b) przy ręcznym przenoszeniu pod gorę (po pochylniach, schodach, itp.) ciężarów masa towarów nie może przekroczyć:
• 8 kg - przy pracy stałej,
• 15 kg - przy pracy dorywczej.
Prace wzbronione kobietom w ciąży i w okresie karmienia:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów (po powierzchni płaskiej):
• 3 kg - przy pracy stałej,
• 5 kg - przy pracy dorywczej.
b) przy ręcznym przenoszeniu pod górę (po pochylniach, schodach, itp.):
• 2 kg - przy pracy stałej,
• 3,75 kg - przy pracy dorywczej.
c) przy przewożeniu ciężarów:
• 12,5 kg - przy przewożeniu na taczkach jednokołowych,
• 20 kg - przy przewożeniu na wózkach 2-,3- i 4 kołowych.
Ograniczenia dotyczące wykonywania ręcznych prac transportowych przez młodocianych określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.) - dalej r.p.w.m.
Prace wzbronione młodocianym:
1) Prace polegające wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu i przewożeniu ciężarów oraz prace wymagające powtarzania dużej liczby jednorodnych ruchów.
2) Ręczne dźwiganie i przenoszenie przez jedną osobę na odległość powyżej 25 m przedmiotów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
• dla dziewcząt - 14 kg,
• dla chłopców - 20 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
• dla dziewcząt - 8 kg,
• dla chłopców - 12 kg.
3) Ręczne przenoszenie pod górę, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5 m, a kąt nachylenia - 30°, ciężarów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
• dla dziewcząt - 10 kg,
• dla chłopców - 15 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
• dla dziewcząt - 5 kg,
• dla chłopców - 8 kg.
4) Przewożenie przez dziewczęta ciężarów na taczkach i wózkach 2-kołowych poruszanych.
Przedmioty cięższe niż 30 kg i dłuższe niż 4 m powinny być przenoszone zespołowo, pod warunkiem aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca odpowiednio
25 kg i 42 kg przy pracy stałej i dorywczej (§ 17 ust. 1 r.p.w.m.).
Niedozwolone jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg.
Warto również dodać, że zespołowe przenoszenie przedmiotów nakłada na pracodawcę dodatkowe obowiązki w zakresie m.in. odpowiedniego doboru pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz zapewnienia nadzoru doświadczonego pracownika (§ 18 ust. 1 r.p.w.m.).
Zasady i normy przemieszczania materiałów szkodliwych i niebezpiecznych będących odstępstwem od podanych powyżej przepisów
Zgodnie z § 19 b.r.p.t. organizacja i metody prac związanych z ręcznym przemieszczaniem materiałów mogących stwarzać zagrożenia w związku z ich właściwościami (żrących, trujących, pylących) powinny eliminować lub ograniczać te zagrożenia. Wymagania dotyczące przemieszczania stopionego metalu, materiałów wybuchowych oraz butli z gazami sprężonymi określają odrębne przepisy.
Wydatek energetyczny stanowi cechę obciążenia fizycznego, szczególnie w przypadku prac dynamicznych wymagających dużego zużycia energii. Badanie jego poziomu można przeprowadzić na podstawie ilości energii (w kcal lub kJ) zużytej na wykonanie danej pracy lub na podstawie charakterystyki zmian niektórych parametrów fizjologicznych zachodzących w naszym organizmie pod wpływem pracy.