PROCES DOBORU PRÓBY

• ZDEFINIOWANIE BADANEJ POPULACJI

• SPORZĄDZENIE OPERATU LOSOWANIA

• OKREŚLENIE LICZEBNOŚCI PRÓBY

• WYBÓR METODY DOBORU PRÓBY

• POBRANIE PRÓBY

POPULACJA BADANA

• Zbiorowość, której wszystkie elementy mają wspólne cechy, istotne z punktu widzenia celu badania, i o której badacz chce uzyskać określone informacje w celu rozwiązania problemu marketingowego.

• W definicji operacyjnej wyodrębnia się takie składniki jak: element populacji, jednostka próby, podmiot badania, czas i miejsce, w którym jednostki próby będą poddane badaniu.

OPERAT LOSOWANIA
Wykaz jednostek populacji z którego dobiera się próbę

Przykłady operatów w badaniach konsumentów Lista klientów Lista numerów domów (mieszkań) PESEL Lista miast (ulic, gmin, powiatów, województw)	Przykłady operatów w badaniach przedsiębiorstw Lista klientów Książka telefoniczna Panorama Firm REGON Lista miast (gmin, powiatów, województw)

CECHY DOBREGO OPERATU

• Powinien wiernie odzwierciedlać badaną populację z uwzględnieniem:

• Kompletności

• Aktualności

• Wyłączności

• Dogodności

SPOSOBY WYZNACZENIA LICZEBNOŚCI PRÓBY

• ROZMIAR PRÓBY JEST WYNIKIEM ARBITRALNEJ DECYZJI BADACZA

• ROZMIAR PRÓBY JEST OKREŚLONY POPRZEZ MINIMALNE LICZBY POTRZEBNYCH OBSERWACJI W TABLICY KONTYNGENCJI

• ROZMIAR PRÓBY UZALEŻNIONY JEST OD BUDŻETU

• ROZMIAR PRÓBY JEST USTALONY NA PODSTAWIE OKREŚLONEGO Z GÓRY POZIOMU PRECYZJI

OBLICZANIE LICZEBNOŚCI PRÓBY

do badania średniej arytmetycznej:

Wartość λ Poziom ufności

(w%)

1 68,3

1,96 95,0

2,58 99,0

n - liczebność próby

• - współczynnik zależny od przyjętego poziomu ufności

s- odchylenie standardowe z próby :

błąd szacunku średniej arytmetycznej z próby,

Wartość λ Poziom ufności

(w%)

1 68,3

1,96 95,0

2,58 99,0

n - liczebność próby

• - współczynnik zależny od przyjętego poziomu ufności

s- odchylenie standardowe z próby :

v-współczynnik zmienności

błąd szacunku średniej arytmetycznej z próby,

względny błąd szacunku średniej arytmetycznej z próby,

Przykład obliczenia liczebności próby do badania średniej arytmetycznej

Celem badania jest ustalenie przeciętnego wyposażenia gospodarstw domowych w bieliznę pościelową. Przeciętny stan posiadania, który należy ustalić, nie powinien wykazywać błędu większego niż ±0,3 szt., z prawdopodobieństwem 95,5%.

Obliczenie liczebności próby przy uwzględnieniu względnego błędu średniej arytmetycznej z próby.

Obowiązuje dokładność jak wyżej ale błąd wyrażony jest w postaci względnej.

Wartość λ Poziom ufności (w%)

1 68,3

2,0 95,5

2,58 99,0

3,0 99,7

n - liczebność próby

λ - współczynnik zależny od przyjętego poziomu ufności (wielokrotność odchylenia standardowego średniej wartości próby)

błąd szacunku proporcji

p - oszacowany wcześniej wskaźnik proporcji wyróżnionej cechy w badanej populacji

Przykład obliczenia liczebności próby do badania wartości procentowej (proporcji)

Celem badania jest ustalenie odsetka firm stosujących reklamę w Internecie. Obliczone dla tego celu wartości procentowe nie powinny wykazywać błędu większego niż ±5%, z prawdopodobieństwem 95,5%. Z badań wstępnych wynika, że 30% firm stosuje reklamę w Internecie.

OBLICZANIE LICZEBNOŚCI PRÓBY

Ogólny wzór na obliczanie liczebności próby:

n - liczebność próby

λ - współczynnik zależny od przyjętego poziomu ufności (wielokrotność odchylenia standardowego średniej wartości próby)

e - błąd wartości procentowej z próby tj. dopuszczalna przez nas różnica pomiędzy wynikami badań oraz badaniami, które mogłyby objąć swym zasięgiem całą populację.

N - liczebność badanej populacji

Wartość λ Poziom ufności (w%)

1 68,3

1,96 95,0

2,0 95,5

Przykład obliczenia liczebności próby z wykorzystaniem wzoru:

Wyznaczenie liczebności próby dla badania ogólnopolskiego.

Liczebności prób w zależności od poziomu ufności i założonego błędu próby

e (w%)	Poziom ufności (w%)
	90
1	6724
2	1681
3	752
4	423
5	271
6	188
7	138
8	105

Liczebności prób w zależności od wskaźnika proporcji i założonego błędu próby, przy 95% poziomie ufności

e	p
	0,01
	0,02
	0,03
	0,04
	0,05
	0,10

Metody doboru próby

Dobór losowy – polega na znanym i określonym prawdopodobieństwie dostania się każdej jednostki do próby

Dobór nielosowy – odbywa się w ostatniej instancji na podstawie subiektywnych decyzji, a nie obiektywnego przypadku.

Próba losowa

• Pozwala na ocenę rozmiarów prawdopodobnego błędu losowego.

• Poprzez stosowanie prób losowych można osiągnąć reprezentatywność – właściwość próby, polegająca na tym, że uzyskane w niej rozkłady pewnych cech są takie same jak w całej populacji

• Reprezentatywność uprawnia do uogólniania wyników oraz stosowania metod wnioskowania statystycznego

Metody doboru próby

• Metody doboru losowego:

• Prosty dobór losowy

  • Losowanie

  • Dobór na podstawie tablic liczb losowych

  • Losowanie systematyczne

• Dobór warstwowy

• Dobór wielostopniowy

• Dobór zespołowy

• Kombinowane formy doboru

• Metody doboru nielosowego:

• Dobór kwotowy

• Dobór jednostek typowych

• Metoda eliminacji

• Dobór celowy

• Metoda kuli śniegowej

• Dobór wygodny

• Dobór przypadkowy

Metody doboru próby

• Metody doboru losowego:

• Prosty dobór losowy

  • Losowanie

  • Dobór na podstawie tablic liczb losowych

Metody doboru próby

• Metody doboru losowego:

• Prosty dobór losowy

  • Losowanie

  • Dobór na podstawie tablic liczb losowych

  • Losowanie systematyczne

Dobór warstwowy

• Polega na podziale całej populacji badanej na tzw. warstwy i dokonaniu bezpośredniego losowania niezależnych prób w obrębie każdej warstwy

• Warstwy powinny być jednorodne i różnić się między sobą istotnie

Dobór wielostopniowy

• Metoda kolejnego losowania zespołów jednostek coraz to niższego stopnia, powstających z podziału zespołów wyższego stopnia

Dobór zespołowy (grupowy)

• Losuje się bezpośrednio nie jednostki badania, lecz ich zespoły, np. rodziny, klasy szkolne, zakłady pracy itp.

• Dobór polega na wylosowaniu do próby pewnej liczby grup i badaniu wszystkich jednostek należących do tej grupy

• O ile w losowaniu warstwowym dąży się do tego, aby warstwy były jednorodne i różniły się między sobą istotnie, to w losowaniu grupowym dąży się do tego, aby grupy były niejednorodne i nie różniły się między sobą istotnie.

Kombinowane formy doboru

• Są połączeniem metod wcześniej wymienionych

• warstwowy-wielostopniowy-zespołowy

Dobór kwotowy

• Opiera się na znajomości struktury badanej populacji według przyjętych cech (tzw. zmiennych kontrolnych) i narzuceniu tej struktury na skład segmentacyjny próby.

• Im więcej cech wyróżnia się jako zmienne kontrolne, tym więcej uzyskuje się podziałów segmentowych i tym trudniej skompletować odpowiedni skład zbiorowości próbnej.

• Najczęściej poprzestaje się na dwóch lub trzech cechach kontrolnych

Dobór kwotowy-algorytm

1. Podział populacji na warstwy wg przyjętych kryteriów (cech)

2. Ustalenie udziału procentowego warstw w populacji

3. Obliczenie składu próby proporcjonalnie do udziału poszczególnych warstw w populacji

4. Przekazanie kwot ankieterom

Struktura Struktura

populacji próby
Cecha kontrolna % % Liczebność próby
Płeć
Mężczyźni 48 48 480
Kobiety 52 52 520
____ ____ ____
100 100 1000

Dobór jednostek typowych

• Polega na wyborze najbardziej typowych reprezentantów populacji badanej przez przyjęcie jednostek przeciętnych

Metoda eliminacji

• Opiera się na koncentracji badanego zjawiska. Uwzględnia się tylko te skoncentrowane grupy jednostek, eliminując wszystkie inne.

Dobór celowy

• Dobiera się te jednostki, które ze względu na swoje cechy powinny być poddane badaniu – spełniają kryteria założone w celach badania, np. klienci sklepów internetowych

Metoda kuli śniegowej

• Polega na dotarciu do nielicznej grupy badanych, a następnie za ich pośrednictwem do kolejnych znanych im jednostek o podobnych cechach.

Dobór wygodny

• Dobiera się tę część populacji, do której najłatwiej można dotrzeć

Dobór przypadkowy

• Polega na przypadkowym (na „chybił-trafił”) doborze pewnych jednostek, które w danej (przypadkowej) sytuacji znalazły się w dogodnym zasięgu

BŁĘDY W BADANIACH REPREZENTACYJNYCH

Błędy

• Losowe (losowania)

• Polegają na występowaniu różnicy pomiędzy uzyskaną wartością z próby a rzeczywistą wartością parametru populacji badanej.

• Powstają wyłącznie z powodu poddania badaniu losowej próby zamiast całej populacji. Wylosowana próba nie jest idealną reprezentacją populacji z której pochodzi.

• Nielosowe

• Powstają w wyniku przeprowadzania badań ankietowych i zbierania oraz przetwarzania informacji.

• błędy te najczęściej rosną w miarę powiększania liczby obserwacji

OBLICZENIE BEZWZGLĘDNEGO BŁĘDU ŚREDNIEJ ARYTMETYCZNEJ Z PRÓBY

Na podstawie badania ankietowego 1423 gosp. domowych ustalono, że jedno gospodarstwo posiada przeciętnie 3,583 szt. kołder. Odchylenie standardowe s=1,761. Chcemy ustalić błąd próby przy wymaganym poziomie ufności 95,5%, któremu odpowiada współczynnik λ=2.

Na podstawie badania ankietowego 1423 gosp. domowych ustalono, że jedno gospodarstwo posiada przeciętnie 3,583 szt. kołder. Odchylenie standardowe s=1,761. Chcemy ustalić błąd próby przy wymaganym poziomie ufności 95,5%, któremu odpowiada współczynnik λ=2.

Rzeczywisty przeciętny stan posiadania kołder w zbiorowości gosp. Domowych z prawdopodobieństwem 95,5% mieści się w granicach 3,583±0,093, a więc miedzy 3,676 i 3,490

Dla poprzedniego przykładu otrzymujemy:

Względny błąd próby osiąga wartość ±2,6%

OBLICZENIE BŁĘDU PRÓBY DLA WARTOŚCI PROCENTOWEJ

Z 1468 gosp. domowych 11% preferowało hipermarket jako miejsce zakupu telewizora. Chcemy ustalić błąd próby przy poziomie ufności 95,5% (λ=2)

Rzeczywisty udział gospodarstw domowych preferujących hipermarket jako miejsce zakupu telewizora będzie z prawdopodobieństwem 95,5% mieścił się w granicach 11±1,6%, a więc między 9,4 i 12,6%.

Błędy nielosowe

• Przypadkowe

• Nie wzrastają wraz z powiększaniem się liczebności próby, a raczej zanikają

• Systematyczne

• Wzrastają wraz z wielkością próby

Błędy systematyczne

• Wyboru populacji

• Np. przyjecie za zbiorowość badaną w badaniach zamiarów zakupu telewizora, zamiast małżeństw, które wspólnie podejmują decyzje w tych sprawach – tylko samych gospodyń domowych

• Struktury próby

• Pobranie próby, która nie uwzględnia pełnej struktury populacji. Np. pobranie do próby osób z przedziału wiekowego 35-45 lat, które maja reprezentować populację osób dorosłych

Błędy systematyczne

• Selekcji

• Zdarza się często przy nielosowym doborze próby i polega na selektywnym wyborze przez ankietera respondentów z kręgu osób bardziej mu znanych, preferowanych (omija gospodarstwa gdzie są psy)

• Operatu losowania

• Występuje wtedy, kiedy operat losowania nie zawiera wszystkich elementów zbiorowości badanej

Błędy systematyczne

• Braku odpowiedzi

• Gdy pewna część jednostek z wylosowanej próby jest nieuchwytna lub odmawia udziału w badaniach albo też nie chce udzielić odpowiedzi na niektóre pytania

• Pomiaru

• Ma bardzo rozległe źródła począwszy od błędów samych pytań w ankiecie, poprzez błędne prowadzenie samego wywiadu, błędne notowanie odpowiedzi, ich kodowanie i późniejsze przetwarzanie