SYSTEM POLITYCZNY

1.System polityczny i jego elementy. Co to jest polityka. Koncepcje polityki.

System polityczny – jest wytworem konkretnych ludzi, w konkretnym czasie, uwarunkowany warunkami np. specyfiką społeczeństwa, jego charakterystyką.

Dwa elementy systemu politycznego:

1. władza,

2. system reprezentacji

System polityczny – odnosimy się do mechanizmu sprawowania władzy, daje to możliwości uporządkowania pewnych spraw

Polityka – wykonywanie władzy. Analiza systemu politycznego, trzeba wyjść od tego – tym jest władza. We współczesnym ujęciu oznacza to przedstawienie także procesu reprezentacji interesów.

Ponieważ ujęcie władzy (współczesna koncepcja władzy) musi być realizowana w oparciu o interes np. idąc na wybory wybieramy takiego polityka, który spełnia nasze interesy, nie głosujemy za jego wygląd.

Celem władzy musi być stworzenie takich warunków, ażeby był ścisły związek pomiędzy tymi, którzy rządzą, a tymi co są podporządkowani (co wybierają).Politykę definiujemy jako zdolność do wykonywania władzy, sposób rządzenia.System polityczny będzie zatem określał nam sposób rządzenia.

2. Koncepcje rozumienia społeczeństwa obywatelskiego.

Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego rozwinęła się

z przedstawionego przez Jean-Jacques Rousseau pojęcia samostanowienia. Początkowo samostanowienie rozumiano jako ograniczenie suwerenności władztwa państwowego i rozszerzenie suwerenności władztwa publicznego. W tym przypadku w miejsce „umowy o władzę” pojawia się umowa społeczna., o wszystkim decyduje wola ludu, który jednoczy i godzi każdego i wszystkich w sytuacji, kiedy każdy o wszystkich i wszyscy o każdym postanawiają to samo.Punktem wyjścia do wszelkich rozważań o społeczeństwie obywatelskim jest samorealizujący się człowiek, autonomiczny, akceptujący, a także szukający aprobaty u innych. Bierze on udział w działalności ekonomicznej, kulturalnej, domowej, stowarzyszeniowej i każdej innej, która rodzi się i rozwija w społecznościach lokalnych. Te z kolei są źródłem tego rodzaju inicjatyw, nie ograniczanych naciskami władzy o charakterze państwowym. Odwrotnie jest, gdy państwo nie stwarza ram prawnych dla tego rodzaju działalności.
Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego pojawia się w wersji nowożytnej – bo, jak niemal wszystkie idee i modele organizacji życia społecznego, można ją odnaleźć w XVII i XVIII-wiecznej angielskiej myśli społecznej, która stworzyła jej fundamenty. Najwybitniejsi reprezentanci tej koncepcji to John Locke (1632-1704), a następnie David Hume (1711-1776). Początkowo społeczeństwo obywatelskie – w rozumieniu tych, którzy je stworzyli i posługiwali się nim – było pojęciem zarównopostulatywnym, jak i opisowym, prezentowało ideały społeczeństwa, które właśnie powstawało w tamtych czasach w Anglii.W ówczesnym ujęciu społeczeństwo obywatelskie było przeciwstawiane społeczeństwu naturalnemu. Człowiek – argumentował Locke – należy do ustanowionego przez Boga porządku natury, ale również do innego, który powstaje w wyniku umowy społecznej, a na tym porządku właśnie wspiera się społeczeństwo obywatelskie.
W następnych stuleciach koncepcję tę rozwijano, ale i znacznie modyfikowano. W wieku XIX czynił to przede wszystkim Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) – filozof niemiecki, a na początku dwudziestego stulecia Włoch Antonio Gramsci (1891-1937). Ich rozważania, znacznie różniące się między sobą, miały już wyraźnie postulatywny i normatywny charakter. Dotyczyły przede wszystkim tego, jak powinno społeczeństwo być zorganizowane, a nie jakie jest w rzeczywistości.W systemie heglowskim społeczeństwo obywatelskie stanowiło jeden z trzech elementów systemu społecznego: elementem pierwszym, opartym na podstawach etycznych, była wspólnota narodowa; drugim, odwołującym się do rozumu – państwo (a więc rząd, parlament, opinia publiczna); trzecim zaś właśnie społeczeństwo obywatelskie, które przedstawił jako sieć współzależności związanych z rynkiem. Gramsci także wyróżnił trzy, lecz inne, elementy systemu społecznego: gospodarkę (zdominowaną przez burżuazję), państwo (będące w jej rękach narzędziem przemocy) oraz społeczeństwo obywatelskie, które w jego koncepcji miało realizować się w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym, stanowiąc zaporę dla dominacji burżuazji.
W latach następnych idea społeczeństwa obywatelskiego jakby zamiera. Popularność zdobywają natomiast, z jednej strony, idea społeczeństwa demokratycznego, z drugiej zaś – koncepcje i idee jej przeciwstawne: społeczeństw totalitarnych, w wersjach komunistycznej i faszystowskiej.
W latach czterdziestych XX wieku wybitny filozof angielski Karl Popper sformułował z kolei koncepcję „społeczeństwa otwartego” – jako zakwestionowanie zasad, które przyświecają społeczeństwom totalitarnym, zamkniętym na jakikolwiek dopływ idei sprzecznych z „oficjalną” doktryną, odrzucających racjonalizm i nieskrępowaną przez jedną partię wymianę poglądów.
Dyskusja o społeczeństwie powraca w latach siedemdziesiątych XX wieku w związku z procesami społecznymi, ekonomicznymi i politycznymi zachodzącymi w Europie Środkowej i Wschodniej, przede wszystkim zaś rosnącą w niej tendencją do uwolnienia się od presji ustroju komunistycznego.

3.Typy pojęcia społeczeństwa obyw.

Jest to pewna forma zorganizowania społeczeństwa, której cechą podstawową jest tworzenie organizacji reprezentującej potrzeby i interesy różnych grup społecznych. Tworzenie tych organizacji odbywa się w pewnych warunkach i nie zawsze stworzy to społeczeństwo obywatelskie. Powstawanie tych organizacji musi odbywać się w warunkach pełnej wolności – chodzi o wolność od państwa. Mamy na myśli sytuację, że te organizacje powstają z nieprzymuszonej woli samych zainteresowanych, z ich własnej inicjatywy, państwo nie podejmuje żadnych działań w tym kierunku. Aktywność państwa w tej dziedzinie nie przynosi nigdy pozytywnego skutku. Wolność od państwa oznacza brak nacisków państwa w powstawaniu tych organizacji. Organizacje społeczne są wynikiem pluralizmu społecznego, tzn. na bazie zróżnicowania społecznego tworzą się różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i świadome tych różnic, tym więcej będziepowstawało organizacji społecznych. W praktyce oznacza to, że konsekwencją jest trudność w ustaleniu wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo trudno jest ustalić kompromis. Oznacza to, że nie ma możliwości działania w sposób sprawny i skuteczny i następuje rozbicie (np. parlamentu). Takie zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce oznacza niezdolność do podejmowania decyzji i podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji bo nie ma porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów koalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach.

4.Społeczeństwo pluralistyczne, a społeczeństwo obywatelskie (porównanie)

Społeczeństwo obywatelskie

Jest to zasada ustrojowa zawarta w konstytucji, wynika z regulacji zawartej w kilku postanowieniach rozdziału pierwszego. Nie jest wyrażona bezpośrednio . Punktem wyjścia dla tworzenia się społeczeństwa obywatelskiego jest uznanie pluralizmu w każdej możliwej płaszczyźnie (ideologii, światopoglądu, organizacji, które powołujemy). Pluralizm polityczny , społeczeństwa- o różnicach jakie pojawiają się w sferze interesów np. potrzeby materialne różnych grup społecznych. Pluralizm powoduje, że zaczynamy widzieć różnice, może doprowadzić do nadmiernego zróżnicowania ujawniającego się następnie w zbyt rozdrobnionej strukturze organizacji reprezentujących interesy. Naturalna potrzebą człowieka jest ochrona jego interesów, które się dokonuje w pierwszej kolejności przez ich uświadomienie, a następnie przez zaangażowanie. Czyli powołujemy organizacje. Musimy pamiętać, że człowiek jest wolny. Państwo jest zobowiązane szanować wolność i chronić ja przez odpowiedni system powoływania organizacji społecznych. Za najbardziej demokratyczny system demokratyzacji uznajemy rejestracyjny, dlatego że ogranicza kontrolę państwa do minimum i dotyczy ona legalności. Może tworzyć organizacje, które będą niezależne od państwa. Ostatecznie o wszystkim decydują przepisy materialne (wyznaczają granicę swobody)

Pluralizm może doprowadzić do daleko idącego rozdrobnienia, powodując, że organizacje stają się mało skuteczne, bo jest ich zbyt dużo, nie są reprezentatywne, jako takie nie są partnerami dla państwa.

Społeczeństwo pluralistyczne- Organizacje społeczne sa wynikiem pluralizmu społecznego, tzn.na bazie zróżnicowania społecznego tworzą sie różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i świadome tych różnic, tym więcej będzie powstawało organizacji społecznych. W praktyce ozn.,to ze konsekwencją jest trudność w ustaleniu wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo trudno jest ustalić kompromis. oznacza to, że nie ma możli8wości działania w sposób sprawny i skuteczny i następuje rozbicie(np.Parlamentu)Takie zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce ozn.niezdolność do podejmowania decyzji podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji bo nie ma porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządówkoalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach.

5.Samoograniczenie jako warunek społeczeństwa obywatelskiego.

Społeczeństwo obywatelskie, które tworzy się wyłącznie o zasadę pluralizmu musi jeszcze dochodząc do pewnego stopnia dojrzałości uwzględnić racjonalność samoograniczając się. I to jest określenie używane dla wyjaśnienia tego procesu. Musi nastąpić samoograniczenie. Tak budowały się społeczeństwa krajów demokratycznych. Tj. tych wysoko rozwiniętych właśnie.

Samoorganizowanie jest wynikiem pluralizmu. Wielość organizacji, która może być następstwem bardzo rozbudowanego pluralizmu i konieczność samoograniczenia się, która jest wynikiem poczucia obywatelskości., której się społeczność uczy Tzn. uznania, że istnieją wartości nadrzędne, które mogą wymuszać na mnie rezygnację z moich indywidualnych celów. Indywidualnych moich i mojej grupy.

Trzeba uzupełnić to wskazaniem, że osiąga się taki etap rozwoju po pewnym procesie trudnych zmian. To jest trudny proces, ale należy mieć świadomość konieczności organizowania się właśnie w tym duchu określone przez zasady społeczeństwa obywatelskiego. Dobrze zorganizowania struktura społeczna pozwala współdziałać z aparatem państwa. Oddziaływać na treść podejmowanych decyzji, skutecznie walczyć o własne interesy. Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.

6. Weberowska koncepcja władzy politycznej.

Omawiając koncepcje Webera należy odwołać sie do koncepcji marksistowskiej bo one miały największy wpływ na współczesność. Weber traktował politykę jako działanie podejmowane w celu ochrony interesów różnych grup społecznych i szczegółowo przedstawił je w s ojej koncepcji władzy politycznej. Weber skłaniał się zdecydowanie w kierunku uznania kompromisu jako metody działania politycznego. Marksiści twierdzili ze państwo powstaje na określonym etapie rozwoju sił wytwórczych. Siły wytwórcze muszą być, na tyle rozwiniete że umożliwiają powstanie nadwyżki produkcyjnej , która można zawłaszczyć. W koncepcji władzy wg webera wtedy ta własność się pojawi ale w znacznie słabszym wymiarze. Władza to rodzaj stosunku społecznego i jak to określił weber aktu wolicjonalnego , tzn. aktu wynikającego z władczej woli uczestników. Cecha innamenta tego stosunku czyli taka której nie można pominąć , która jest wpisana w treść istoty rzeczy jest konflikt. Władza ma zatem charakter konfliktowy. Wyeksponowane przez Webera konfliktowego charakteru władzy powoduje tez określenie innych cech władzy : przymusu i przemocy. Weber przyjmował że władza ma prawo zastosować przymus oraz przemoc ale powinny być one legalne. Jednocześnie twierdził że przymus i przemoc powinny być rozwiązaniem ostatecznym. Dla ukształtowania się władzy mogą mieć wpływ źródła o charakterze socjologicznym, a wiec tych , które kształtują sam zjawisko a nie konkretna władze jako instytucje. I możemy mówić o źródłach legitymizacji władzy., wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy.

Twórcą koncepcji legitymizacji władzy był wybitny niemiecki socjolog Max Weber.

W Weberowskiej teorii polityki analiza zależności między władzą (aspekt polityczny) a jej legitymacją (aspekt wartościujący) uzyskała podstawowe znaczenie. Według Maxa Webera podstawową cechą państwa jest „legitymowane użycie siły”. Zwraca on uwagę na to, że władza jest zdolna do urzeczywistnienia swoich celów, gdy rządzeni traktują stosunki panowania jako „wiążące”.Uważa on, że każde panowanie może być legitymowane przez różnorodne czynniki: 1. afektywne (uczuciowe oddanie), 2. racjonalno-aksjologiczne (wiarą w to, że władza i panowanie są nakazem i środkiem realizacji określonych wartości etycznych),3. interesy (oczekiwanie na zaspokojenie określonych potrzeb).

Max Weber teorię legitymizacji oparł na trzech rodzajach prawomocnego panowania:

a. władzy tradycyjnej,

b. władzy charyzmatycznej,

c. władzy legalnej.

Max Weber wraz z koncepcją legitymizacji władzy opartej na prawomocności wprowadził pojęcie wiary legitymizacyjnej bez której legitymizacja władzy nie miałaby sensu. Wiara ta przejawia się tym, że jest pewna forma wewnętrznego przekonania, posłuszeństwa, wewnętrznej zgody na sprawowanie takiej a nie innej władzy.

Wielu krytyków uważa, że Max Weber za bardzo skupił uwagę na wymiarze prawnym legalności.

6. Trzy typy prawomocnego panowania.

Mamy trzy typy prawomocnego panowania tj.: tradycyjny, charyzmatyczny i racjonalny.

Max Weber teorię legitymizacji oparł na trzech rodzajach prawomocnego panowania:

a. władzy tradycyjnej,

b. władzy charyzmatycznej,

c. władzy legalnej.

Władza tradycyjna opiera się na przekonaniu rządzonych, że władza jest ważna lub prawomocna. Zakres władzy panującego wyznaczony jest przez tradycję. Prawomocność w tym typie panowania zagwarantowana jest nie tylko przez tradycję ale i określoną organizację społeczeństwa. Np.. władza przechodzi z poolenia na pokoleniem z ojca na syna Typem panowania tradycyjnego jest władza patrialchalna, czyli taka która opiera się na stosunkach mających charakter wspólnoty. W zależności od zakresu władzy, jej ograniczeń czy związanej z tym pozycji aparatu władzy Weber wyróżnił dwa warianty panowania tradycyjnego: patrymonializm i feudalizm. W patrymonializmie występuje całkowita zależność sługi od pana. Natomiast feudalizm charakteruzuje się większą sferą autonomii dla szerszych grup społecznych.

Obok władzy tradycyjnej Weber wyróżnia władzę charyzmatyczną, która opiera się na charyzmie przywódcy. Przywództwo charyzmatyczne z reguły odnosi się do sytuacji kryzysowych, ale pojawia się także w trwałych systemach panowania. Zmiana warunków społecznych powoduje, że przywództwo to, które jest niestabilne a zarazem nadzwyczajne, wraz z zanikiem misji, do której zostało powołane, może stracić poparcie rządzonych. Zdaniem Webera charyzma jest zjawiskiem powracającym, ludzie korzystający z niej zdobywali bowiem przywództwo we wszystkich warunkach historycznych.np. J. Piłsudski

Ostatnim rodzajem panowania jest panowanie legalne, stanowiące rezultat stopniowego rozwoju państwa i społeczeństwa. Władza legalna wynika z przekonania, że prawomocną przesłanką do jej sprawowania jest legalne jej ustanowienie tzn: zgodne z procedurą uznawaną za ważną i obowiązującą.

Panowanie legalne i tradycyjne Weber uważał za trwałe i zaspokajające zwykłe i codzienne potrzeby społeczeństwa.Te trzy typy wyjaśniają dlaczego władza skutecznie rządzi. Panowanie jest urzeczywistnieniem władzy. Weber zakładał, że są to typy idealne tzn., że w rzeczywistości w tej czystej postaci nie występują nigdy, ale nie mówił żeby jednocześnie stosować dwa. Współcześnie typy się mieszają, w rzeczywistości politycznej ze względu na stopień skomplikowania legitymizacja następuje poprzez kombinacje różnych typów. Np. W Wielkiej Brytanii i innych monarchiach, mamy dwa typy zastosowane, racjonalny i tradycyjny. Z badań wynika, że te dwa systemy wzajemnie się wzmacniają. Monarcha wzmacnia system konstytucyjny a ten umożliwia także monarsze oddziaływanie. Wielokrotnie próbowano zlikwidować monarchię, nie skutecznie, trwa nadal.

Innym przykładem może być Hiszpania w 1978 r konstytucyjni restauruje się monarchię, a przecież 50lat istniała republika. Aby ochronić byt państwa i jedność narodu dlatego zdecydowano się na monarchę. Przykładem może być także Francja – Prezydent de Gol ogromne znaczenie miał jego autorytet charyzmatycznego przywódcy. Taka różnorodność i takie odejście od modelu Weberowskiego twierdzi się, że wynika z wielowymiarowości władzy. Władza jest wielowymiarowa i nie da się jej w sposób prosty i jednoznaczny uporządkować

7 Współczesna koncepcja prawomocnego panowania.

Mamy 3 typy prawnomocnego panowania tradycyjny, charyzmatyczny i racjonalny. Te trypy uzasadniaja dlaczego wąłdza skutecznie rzadzi. Panowanie jest urzeczywistnienie m władzy. Weber zakładał ze są tp typy idealne, tzn że w rzecziwsytości w tej czystej postaci nie występują nigdy ale nie mówił żeby jednocześnie stosować dwa. Współczesne typy się mieszaja, w rzeczywsitosci politycznej ze względu na stopień skomplikowania legitymizacja następuje poprzez kombinacje różnnych typów. Np. w wielkiej brytani i innych monariach mamy dwa typy zastosowane racjonalny i tradycyjny. Monarcha wzmacnia system konstytucyjny a ten umozliwa monarsze oddziaływanie. Innym przykładem może być Hiszpania w 1978 konstytucyjni restauruje się monarchę a przecież 50 lat istaniał republika. Aby ochronic byt państwa i jednośc narodu dlatego zdecydowano sięna monarchę. Przykładem może być także Francja- Prezyden de Gol ogrone znaczenie miał jego autorytet charyzmatycznego przywódcyy. Taka różnorodności i taki odejście od modelu Weberowskiego twierdzi się że wynika wielowymiarowości władzy. Władza jest wielowymiarowa i nie da się jej w sposób prosty i jednoznaczny uporządkować.

8 Na czy polega społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego (tj. porządku władzy politycznej)?

Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego to jest pojęcie, które obejmuje elementy poza formalne. Z kampanii wyborczej przeciwstawienie – Polska liberalna – Polska solidarna. To jest pewna koncepcja dotycząca porządku konstytucyjnego – czy ta droga liberalna jest wybrana czy solidarna. Takie przeciwstawienie sobie dwóch skrajnych rozwiązań i pytanie o akceptacje – tylko którego z tych wariantów. Bo podział jest zawsze dychotomiczny, nie ma żadnych niuansów. Zderzenie dwóch modeli – rzeczywistości –wcale to tak nie wygląda. Ale w propozycji dla wyborców jest tak dychotomicznie i antagonistycznie ustawione. I w doskonały sposób spełnia oczekiwania społeczne, które nie są werbalizowane w sposób jasny zupełnie. Samo społeczeństwo nie potrafi wypowiedzieć tego zdecydowanie. To jest pewna sugestia polityczna dla ustalenia co w ramach porządku konstytucyjnego będzie społecznie akceptowane. Czy taki model, czy inny. I wyraźne ukierunkowanie na materialny aspekt porządku konstytucyjnego i to jest cecha charakterystyczna wszystkich systemów politycznych. Cechą wszystkich systemów politycznych jest ukierunkowanie na ocenę społeczną ze względu na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka. Począwszy od połowy XIX w. tendencją jest - ukierunkowanie oceny działania władzy w ramach istniejącego porządku konstytucyjnego na zaspakajanie materialnych potrzeb człowieka. I to jest zasadniczy wyznacznik, zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy. Dla reguł, które stanowią podstawę porządku prawnego systemu, formułuje się postulat realizacji potrzeb materialnych.

Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego (to jest z 2005r)

Musimy się odwołać do koncepcji funkcji państwa, które rozwijały się stopniowo, ewolucyjnie. Dziś możemy

wyróżnić 2 kocepcje:

1. państwa opiekuńczego,

2. państwa liberalnej demokracji

Koncepcja państwa opiekuńczego – oznacza, że wypełnia ono zadanie podmiotu, który ma zabezpieczyć wysoki poziom życia materialnego ludzi. To jest zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy . W ostatnich 150-200 latach ta koncepcja rozwijała się bardzo wyraźnie – Wielka Brytania, Szwecja, Niemcy. Kryterium legitymującym władzę obok legalności jest właśnie ocena skuteczności władzy ze względu na jej zdolność do zaspokajania potrzeb materialnych. I to stanowi kryterium oceny władzy. Proces ten rozpoczął się od poł. XIX w. Państwo liberalnej demokracji pośrednio troszczy się o byt człowieka, w inny sposób określa zadania, które mają do tego celu prowadzić.Żadna władza nie może odejść od tzw. pokoju społecznego

10. Znaczenie autorytetu politycznego i co jest jego źródłem.

Władza ma mieć autorytet . Jeżelu mówimy o suwerenie i że suwerenem jest narod ro ksztaltujemy w ten sposób pojęcie autorytetu politycznego w sensie doktyrnalnym. Źródłem autorytetu polictzynego jest zasada suwerenności narodu. Czyli źrodłem autorytetu włądzy jest zasada suwerenności narodu, Zasada ta ma charakter powszechny i uniwersalny, Istotne jest że autorytet wynikajacy z zasady suwerenności może kazać sięniewystarczając. W przypadkach kiedy działania władzy powowudja dewaluacje jej autorytetu, Maród przekazuje tę szczególna wartośc, ale może się okazać w trakcie wykonywanai władzy że został zatracony. Jeżeli włądza traci autorytet dany przez naród, w następnych wyborach naród przekazuje autorytet w rece innych przedstawicieli. Autorytet nie jest czyms danym raz na zawsze.

11. Czy w Polsce nastąpił kryzys legitymizacji władzy.

Legitymizacja - dotyczy podstawy zgody na posłuszeństwo wobec władzy, zgody na decyzje władzy, czyli kwestia bardzo ważnabo rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi. Od tego zależy jak te relacje będą się układać i jakie formy srawowania władzy trzeba wprowadzać, żeby egzekwować decyzje. Wybory są formą legitymizowania władzy. Wybory kończą pewnien okres oceny będący podstawą albo do ponownego legitymizowania dotychczasowej władzy, albo odmowy tej legitymizacji. Przy tak drastycznie i szybko spadającej frekwencji może dojśc do poziomu delegitymizacji systemu wogóle. To znaczy moze dojśc do sytuacji w któej nie wiadoo jak rządzić. Udział w wyborach potwierdza pozytywny stosunek do systemu, pozwala władzę legitymizować. Jeżeli nie uczestnicze w wyborach to odrzucam system. Przy wyrażnie spadającym udziale społecznym w wyborach stanowi to z całą pewnością co najmniej sygnał o negatywnych konsekwencjach w zjawisku delegitymizacji systemu.

12. Zasada suwerenności jako źródło legitymizacji.

Art4 4. Konstytucji :

Władza zwierzchnia RP należy do Narodu.

2.Naród sprawuje władzę poprzez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Głównym źródłem legitymizacji jest zasada suwerenności. Monarchia spełnia role czynnika wspomagającego skuteczne działania tej zasady, Istnieją takie rozwiązania ustrojowe, które będą zasadę suwerenności narodu jako źródło legitymizacji organiczac. Np. rada wojskowa WRONA z okresu wojennego, lub Rada Rewolucji Portugalii.Takie Rady nie maja umocowania w Zasadzie suwerenności narodu, nie wspomagają władzy,.

13. Uzupełniające źródła legitymizacji władzy.

Możemy dokonać pewnej kwalifikacji, klasyfikacji źródeł władzy i mówić o :

a) Źródłach o charakterze socjologicznym – a więc tych, które kształtują samo zjawisko, a nie konkretną władzę jako instytucję.

b) źródłach legitymizacji władzy - wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy.

c) władzy ekonomicznej, która może być źródłem władzy politycznej.

Weber wskazywał władzę ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej. Środki ekonomiczne ułatwiają dostęp do życia publicznego i zwalniają z obowiązku troski o byt własny i innych podmiotów. Daje możliwość łatwiejszych kontaktów z rządzonymi i wyborcami. I tu o żadnych korupcyjnych uwarunkowaniach nie ma mowy. To jest po prostu jeden z instrumentów, który ułatwia pozyskanie poparcia, kontaktów, możliwości prowadzenia działalności propagandowej. W tym sensie władza ekonomiczna ma spore znaczenie. Natomiast ona nie ma zależności genetycznej, nie istnieje ta zależność pomiędzy władza ekonomiczną a władzą polityczną jak twierdził Weber. Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i psychologicznym. Traktując je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce wykonywać władzę dla samej przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O możliwości pozyskania władzy mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność narzucania swojej woli przez umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot.

Możemy zatem odwołać się do pewnych cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają zdobycie władzy. Obok tych cech możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także źródła władzy.

Te pierwsze,• osobowościowe występują bardzo wyraźnie wówczas gdy oceniamy rankingi popularności polityków, bardzo często kryteria klasyfikowane w takich rankingach są pozamerytoryczne, wiążą się z cechami osobowościowymi, ze zdolnością nawiązywania kontaktów, komunikatywnością. Te wszystkie cechy dotyczące jednostki odgrywają istotną rolę jako źródło władzy, bo potem one wywołują skutek w postaci wyboru do Parlamentu, wyboru na Prezydenta i także w wyborach lokalnych.

* Możemy także odwołać się tu do cech przywódczych jednostki, do jej zdolności narzucania swojej woli. Weber mówił, że sama władza może być źródłem szacunku, prestiżu, poważania, autorytetu.

14. Konsekwencje wielowymiarowości władzy.

Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na władzę. Jest wiele płaszczyzn oglądu władzy. Nie wystarczy stwierdzić, że władza została legalnie wybrana. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, a mianowicie zastanawiamy się na tym w jaki sposób podmiot doszedł do władzy czy była to taka droga czy inna, co jest źródłem tego, że ma ona władzę. To może być urodzenie - tradycja, wybory - model racjonalny. To może być szczególna cecha np. bohaterstwo na wojnie, patriotyzm itd. - i to jest cecha tego modelu charyzmatycznego. Ale patrzymy na to zagadnienie tylko z punktu widzenia jednego elementu. Natomiast wykonywanie władzy w praktyce wygląda jednak inaczej. Nie możemy się ograniczyć tylko do pytania w jaki sposób władzę się uzyskuje, co jest bezpośrednio źródłem władzy, powołania konkretnej osoby na stanowisko władzy. I na ten złożony charakter władzy, na tą jej wielowymiarowość zwrócił uwagę Dawid Beetham on jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy. W przeciwnym razie nie będziemy potrafili oddać jej pełnej charakterystyki. Takie spojrzenie na władzę daje nam możliwość widzenia różnych cennych zakresów bo uwzględnia się wszystkie elementy,bądź w każdym razie te najważniejsze:

- na pierwszym miejscu wymieniamy - zgodność z ustalonymi regułami,

- po drugie wymieniamy - uznanie tych reguł za usprawiedliwione (przy czym musimy tutaj

zaznaczyć, że dokonują tego zarówno rządzący jak i rządzeni. Jedna i druga strona uznaje reguły za usprawiedliwione).

- trzeci element - istnieją przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony

podporządkowanych

W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.

15. Parlamentarny a korporacyjny model reprezentacji interesów.

Każdy interes powoduje podział. Zatem tworzą się grupy interesów. Dotyczy to również interesów politycznych. Interesy mogą się nakładać, bo ci sami ludzie, którzy maja pewne interesy polityczne, mogą mieć też inne interesy, np. zawodowe, ekonomiczne, religijne. Wszystkie organizacje mają określone cele i powodują, że należymy do różnych grup ze względu na różne kryteria.

Reprezentowanie interesów jest skomplikowanym procesem, zaczynającym się w strukturach społecznych. W Polsce w 1989r. Punktem wyjścia było to, że człowiek nie ma potrzeb i nic nie potrafi. Choć od 1918r. mamy niepodległość, to PRL, który dokonał wymieszania ludu i destabilizację układu społecznego utrudnił stworzenie struktury społecznego zorganizowania.

Reprezentacja interesów będzie dobrze funkcjonować, gdy będą dobrze realizowane interesy. Interesy muszą być widziane w perspektywie dobra wspólnego. Podstawowe znaczenie w polityce ma kompromis. W demokracji rozumianej jako gra interesów (konflikt), ogranicza się o wykonywanie władzy tylko do aspekty troski o interes bez dodatkowych elementów jak solidaryzm, dobro wspólne, wspólny interes. Powinniśmy odrzucić koncepcję systemu polegającą na zagarnięciu jak najwięcej dla siebie. Istnieją wartości nadrzędne (dobro wspólne), któremu należy poświęcić trochę od siebie. Konieczność łączenia poszukiwania kompromisu pomiędzy interesami różnymi.

Charakterystyka interesów – w tradycyjnym systemie politycznym był wyraźny podział na to co jest polityczne a co nie. Dziś tak nie jest. Dzisiejszy system nie jest kontynuacją tego systemu. Podziały społeczne polegają właśnie na takim podziale. Dzieli się na interesy, ale „linie” przecinają się. Np. biedni – bogaci, wykształceni – niewykształceni, a biedni wykształceni – bogaci wykształceni – przecinają się. Mogą się również nakładać, to mamy wtedy wzmocniony podział.

Interesy powinny być reprezentowane w różny sposób przez organizacje i na różnych poziomach – od najniższego szczebla (mniejszego od gminy). Partie polityczne reprezentują interesy polityczne, a grupy interesów reprezentują pozostałe interesy. Reprezentacja interesów jest podzielona na system parlamentarny i korporacyjny.

Model Parlamentarny – interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy.W demokratycznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia partii politycznych. Każdy może się wpisać do partii, ale nie musi- wolność przynależności do partii. cechuje go: wolność tworzenia organizacji, w parlamencie wolna gra sił politycznych, konkurencyjność

System pojawia sie w XIX wieku. Jego cechy to:

pluralizm – stan faktyczny, wielość struktur, wielość organizacji mających równe interesy
wolność tworzenia partii politycznych – one opierają się na wolności, to konsekwencja pluralizmu, nie da się go bez tego realizować
wolność przynależności partyjnej – nie ma przymusu udziału w którejkolwiek z nich
konkurencyjność – podstawa w tym systemie, wymaga alternatywności wyborów, system musi być konkurencyjny
wolna gra sił powietrznych – swoboda działania tych organizacji reprezentujących interesy w granicach przewidzianych prawem (klauzule zaporowe ograniczają tę wolną grę sił politycznych, eliminując najsłabsze podmioty, co powoduje konflikt)
konflikt – jest elementem nieunikniony, nie można go pominąć.

System parlamentarny ma także negatywne cechy:

pluralizm może być nadmierny – poza pluralizmem nic już nie istnieje, bo nie ma ograniczenia np. klauzule zaporowe
wolność tworzenia partii może prowadzić do nadmiernej ich liczby, co prowadzi do chaosu. Scena polityczna jest wtedy rozdrobniona
nadmierna konkurencyjność
upolitycznienie interesów,
konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia,
przewlekłość procedury,
niestabilność.

System parlamentarny dobrze funkcjonuje, gdy parlament jest silny, a ten jest silny, gdy partie są dobrze zorganizowane. Partie natomiast są zorganizowane, gdy społeczeństwo jest zorganizowane. Zatem wszystko zależy od tego co dzieje się w społeczeństwie.

Model korporacyjny- a) nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny oraz b) przymus przynależnośći (trzeba należeć do organizacji) c) interesy (pewne kategorie) są reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty. wyłączenie określonych interesów z zakresu reprezentacji parlamentarnej d) obligatoryjna przynależność do korporacji e)zakaz działania więcej niż jednej korporacji w danej branży f) rozstrzyganie problemów w ramach porozumienia.

Interesy korporacyjne wyłączone są z parlamentarnego modelu. Niektóre interesy na zasadzie wyłączności reprezentowane są przez system korporacyjny. Jedna organizacja na zasadzie wyłączności te interesy reprezentuje np. związki zawodowe.

Cechy pozytywne korporacyjności :sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie

Ten model korporacyjny ma charakter merytoryczny. Jeśli chodzi o cechy negatywne to: ogranicza wolność, ogranicza możliwość wyboru. Dlatego powinien dotyczyć tylko tych aspektów, które tego wymagają. Negatywną cech jest również brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się, czyli czy występuje.

W rozwoju korporacjonizmu pomaga państwo, tzn. wzmacnia jego pozycje ponieważ państwo jest podmiotem mediującym, to jest mediator, a jako takie będzie miało oczywiście silniejszą pozycje.

Druga strona jest taka że, państwo jest podmiotem który pośredniczy w ustalaniu porozumienia, przy czym państwo nie może być podmiotem własności , w przypadku gdy jest właścicielem nie może prowadzić mediacji, to jest możliwe tylko wtedy kiedy państwo nie jest podmiotem własności. Zrzeszenia korporacyjne sięgają średniowiecza. Powrót do korporacji następuje po I wojnie światowej słabszy politycznie. Pojawia się tendencja antypartyjna i na tym gruncie pojawia się myśl o stworzeniu systemu korporacyjnego jako konkurencje parlamentaryzmu. Punktem wyjścia jest początkowe zanegowanie systemu parlamentarnego. Następnie występuje ograniczenie partii politycznych, ponieważ są kłótliwe i mało zorganizowane. Jednak systemy te nie są funkcjonalne, ponieważ są niedemokratyczne, negują pluralizm, ograniczają wolność oraz wyłączają konkurencyjność. System najsilniej rozwinięty w krajach nordyckich, Niemczech i Austrii. W Polsce były próby powołania samorządu gospodarczego obligatoryjnego. System parlamentarny w Polsce dla większej skuteczności może być uzupełniany o różne elementy systemu korporacyjnego. Porozumienie to praca, kapitał i państwo. System korporacyjny z założenia wyłącza konkurencyjność i to jest jego atut, ale i pewne ograniczenie. Dla Polski nie jest to rozwiązanie, bo jest sporo grup interesu.

16. Cechy partii politycznych (grup interesu)

PARTIE POLITYCZNE MAJĄ PEWNE CECHY:

a/ organizacja

b/ ideologia lub program

c/ cel polegający na dążeniu do zdobycia i utrzymania władzy

STRUKTURA- może być bardzo luźna (partie amerykańskie), aż po struktury bardzo sformalizowane zwąszcza gdy sa okrełsone ustawą. W Europie po II wojnie światowej zauwaza się wyraźną tendencję do konstytucjonalizowania partii. Uważa się że nadmierna ingerencja państwa w struktury partii jest nie dobra.

Typowym problemem partii politycznej jest kwestia demokratyczności działania pomiędzy partia a jej klubem parlamentarnym, relacje pomiędzy członkami a przywódcą partii.

Konfliktów tych nie można regulowac przepisami. Minimum organizacyjne to stworzenie takiej struktury aby można było ustalić role i funkcje pełnione przez członków.

W Polsce kontrolę na statutami i działanościa partii pelni TK.

Można wymienić 4 elementy cechujące partie polityczną

1. Organizacja -Nie ma ustalonych reguł w organizacji partii. Albo partia jest luźno zorganizowana, posiada luźna strukturę albo struktura jej jest sztywna-typowa dla partii wodzowskich.Zorganizowanie partii polega na wyodrębnieniu ich ról lub funkcji. Istnieje pełna swoboda organizowania się. Ważne aby działalność partii była skuteczna

2. Cel lub funkcja - Celem każdej partii jest dążenie i utrzymanie władzy. Aby osiągnąć ten cel, musi być spełniony jeden z warunków. Uszczegółowieniem tego warunku jest uzależnienie od dotacji. Od uzyskania pewnej minimalnej liczby mandatów. Brak wsparcia finansowego spycha partię w niebyt. Nadmierna liczba partii jest regulowana przez instrumenty finansowe. Niezależnie od regulacji prawnych z całą pewnością celem partii jest zdobycie i uzyskanie władzy. To jest jej podstawowe zadanie. W myśl Art. 11 ust.1 Konstytucji „(…) Partie polityczne zrzeszają się (…) w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki partii” . Ta nasza konstytucyjna regulacja nie jest rozwiązaniem dobrym. Jest bowiem pewna nieścisłość: partii nie powołuje się aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała, bo wpływ na władzę mogą wywierać różne podmioty nawet mogą one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy interesu, związki zawodowe różnego rodzaju inne organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. . Wpływ nie obejmuje zdolności do podejmowania decyzji, a władza tą cechę posiada. Każda partia polityczna takie zadanie musi wykonywać bo to jest przecież cel, który ma osiągnąć bez względu na swoich wyborców.

3. Ideologia - Partie wyrastają z określonych ideologii. reprezentują one interesy pewnych grup społecznych i im dalej cofamy się tym bardziej widać ścisły związek określonych grup społecznych z określonymi partiami. I jeśli reprezentacja robotnicza to - partia robotnicza, jeśli reprezentacja interesów mieszczaństwa to partia mieszczaństwa. Ideologia realizowana jest poprzez program partii. Zawsze istniały różnice pomiędzy ideologiami, np. zdecydowanie liberalna, zdecydowanie robotnicza czyli lewicowa. Na pewno w XIX wieku moglibyśmy bardzo ściśle połączyć określone partie z ideologiami i ten proces uległ pewnej zmianie, złagodzeniu właściwie w okresie po II wojnie światowej. I im bardziej zacierają się różnice społeczne i ekonomiczne tym mniej wyraźne są także różnice ideologiczne. Konflikt jest efektem różnic społecznych. Po II wojnie światowej wyraźny jest proces zmniejszania się różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy różnymi grupami to także różnice ideologiczne się zmniejszają . To jest proces tzw. konwergencji. Różnice są bardzo małe i nie ma potrzeby stosowania jakiejś ostrej walki. mimo konwergencji to jednak te związki z ideologią są nadal żywe. W Europie zachodniej różnice ideologiczne są mniejsze. We wsch. Europie zakorzenił się marksistowski punkt widzenia: z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Są ludzie, dla których istotne znaczenie mają inne wartości. Dla wielu działań ludzi, grup ludzi ideologia ma istotne znaczenie. Status materialny nie jest jedynym kryterium oceny aktywności człowieka. Z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Dlatego też partie w dalszym ciągu są powiązane z różnego typu ideologiami. Ideologia nadal budzi emocje to jest zawsze najbardziej zapalny punkt ideologia i finanse.

4. Program - Każda partia ma program, lepszy bądź gorszy. Rozróżniamy głównie 2 rodzaje programów:

a) program wyborczy:

-ułożony w postaci haseł wyborczych np. „liberalizm a solidaryzm” Ustawiony konfrontacyjnie. Jest tak skonstruowany, aby był przygotowany dla najmniej przygotowanych odbiorców. Ten program musi być podany w odpowiednim „opakowaniu”, musi wywołać określone emocje- hasłowo, skrótowo, populistycznie. Granica takiego programu wyborczego jest wyznaczona etyką i moralnością (etyka kapitalizmu), bowiem nie skonstruuje się realnej demokracji bez etyki. Etyka jest niezbędna.

b) na czas kadencji

-oprócz programów wyborczych są programy działania na okres kadencji działania partii politycznych i wszystkie nasze partie mają takie programy. Właściwie nie ma żadnej okazji by z tym programem można byłoby się zapoznać, bo nie ma tekstu pisanego (ulotek). Te programy są krótkie. Bardzo rzadko można mówić o planach partyjnych na dłuższy okres niż kadencja.

c) programy zależne od okoliczności, warunków działania

-partie tworzą koalicje. Tworząc koalicje partie muszą dokonywać jakiś cięć programowych. Musi dojść do kompromisu. Gdzie jest granica kompromisu? I tą granicę stanowi zachowanie tożsamości. Ustępstwa nie mogą być tak daleko idące, że naruszają tożsamość państw, ten jej ideologiczny obraz. Jeżeli podstawowym hasłem programu partii, programu wyborczego jest budowa IV Rzeczpospolitej, to włączenie Leppera do władzy dowodzi istotnego problemu. Obawa o utratę tożsamości, o sprzeniewierzenie ideowych. To jest ta granica, której przy kompromisie przekroczyć nie można chyba, że ze wszystkimi konsekwencjami.

17. Funkcje partii politycznych (z uwzględnieniem sytuacji w Polsce - umotywowana ocena własna).

18. Znaczenie społeczne i polityczne partii politycznych i grup interesu ( + Polska jw.).

19. Pojęcie systemu partyjnego – ocena sytuacji w Polsce. Zasady finansowania partii politycznych.

"System partyjny w wąskim znaczeniu to układ organizacyjnych i funkcjonalnych powiązań ukształtowanych w procesie rywalizacji międzypartyjnej, które decydują o wyłonieniu mniej lub bardziej stabilnych wzorów zachowań towarzyszących procesowi alternacji piastunów władzy publicznej. W tym ujęciu system partyjny jest tworzony przez jedynie partie mające wpływ na na pośrednie lub bezpośrednie uczestnictwo w procesach rządzenia. W ujęciu szerszym zakłada dodanie do powyżej reprezentowanego stanowiska wszystkich innych partii działających na danej arenie politycznej. W ujęciu najszerszym, przez system partyjny definiuje się nie tylko partie ale również formalne i nieformalne grupy interesu, ich instytucjonalną reprezentację (np. związki zawodowe) oraz całokształt relacji pomiędzy nimi i funkcji pełnionych wobec otoczenia. "

Typy systemów partyjnych (kryterium ilościowe, jakościowe i mieszane):

Z uwagi na liczbę partii przejawiającą działalność w życiu publicznym.

Jednopartyjne – państwa totalitarne i autorytarne, faszystowskie i pokolonialne, np. Koreańska Republika Demokratyczna

Dwupartyjne – duże partie spośród wszystkich, mają realne szanse na zdobycie władzy, system wyborczy większościowy, np. GB, jednomandatowe okręgi wyborcze

Wielopartyjny – np. Włochy, Belgia – mają wpływ czynniki instytucjonalne, wielkość podziałów socjopolitycznych, konfliktowość elit politycznych, system finansowania partii z budżetu państwa.

Z uwagi na szansę zdobycia władzy i uczestniczenia w jej sprawowaniu.

1. Dominującej partii – gdy jedna zajmuje dominującą pozycję, np. Instytucjonalno – Rewolucyjna Partia Meksyku (od lat 30 do 1999)

2. Kooperacja partii – wszystkie partie liczące się podejmują współpracę, np. Szwajcaria tworzenie permanentnej koalicji (od 1959 Partia radykalno – demokratyczna, chadecja)

3. Dwublokowy – wiele partii skupia się wokół dwóch rywalizujących ze sobą bloków, np. Francja V Republiki: dominacja partii socjalistycznej vs. partia gauillowska

4. Rozbicia – brak jest większości mającej przewagi nad innymi, np. Holandia

Z uwagi na konkurencyjność partii.

a) Oparty na uzgodnieniach – konsensusy, koalicje, np. Szwajcaria, Austria – koalicja prawicowo – lewicowe)

b) Konkurencyjny – np. Polska

Obecnie partie polityczne w Polsce mogą być finansowane zarówno ze źródeł prywatnych jak i budżetowych. Trzy generalne sposoby pozyskiwania środków przez partie zakładają:

1)finansowanie prywatne (spadki, zapisy, darowizny- od osób fizycznych, składki członkowskie i dochody z majątku)

2) kredyty bankowe

3)źródła publiczne. Finansowanie z budżetu państwa spełnia funkcję stabilizującą, gdyż zapewnia partiom środki na egzystencję i realizację celów. (wyłącznie dla partii efektywnych- istnieją dwa progi efektywności partii w systemie politycznych: pierwszym jest posiadanie reprezentacji parlamentarnejdrugim przekroczenie progu reprezentacji wynoszącego 3% poparcia w wyborach dla partii politycznych, bądź 6% dla koalicji wyborczych).

W ramach kategorii źródeł publicznych, które mogą uczestniczyć w finansowaniu partii wyróżnić można:

a) finansowanie bezpośrednie- w postaci subwencji na działalność statutową (przysługuje partiom, które uzyskały w wyborach 3%, lub koalicją w przypadku poparcie 6%), oraz dotacji podmiotowej (która jest wypłacana tym partiom i komitetom wyborczym, które w wyborach parlamentarnych obsadziły przynajmniej 1 mandat)

b) finansowanie pośrednie- w zakresie bezpłatnego dostępu do mediów, finansowania klubów parlamentarnych

20. Siła grup interesu.

Grupy nacisku w mechanizmie funkcjonowania państwa. Grupy nacisku Grupy nacisku (lobby, interesu), jako ciała pośredniczące tym różnią się od partii politycznych, że nie dążą do zdobycia i utrzymania władzy w państwie, a celem ich działań jest jedynie wywieranie wpływów na decyzyjne ośrodki władzy w państwie. Funkcjonowanie grup nacisku charakteryzuje pluralistyczne oraz policentryczne systemy polityczne, tzn. systemy, w których współistnieją różne instytucjonalne podmioty reprezentujące odmienne interesy grupowe oraz funkcjonuje wiele ośrodków podejmowania decyzji. Charakter grup nacisku jest bardzo różny. Zalicza się do nich: - Grupy kapitałowe, które bronią interesów np. producentów rolnych, - Grupy środowiskowe, które bronią interesów określonych środowisk np. lekarzy, - Grupy etniczne, które bronią interesów mniejszości etnicznych Siła oddziaływania grup nacisku zależy od wielu czynników. Jednak podstawowe znaczenie mają: - Finansowe zasoby grup nacisku, - Reprezentatywność, - Liczba członków.

Prestiż grup nacisku Prestiż grup nacisku związany jest z celami działania oraz zasobami reprezentującymi grupę. Istnieją słabe ekonomicznie grupy nacisku, często też mające stosunkowo niedużą liczbę zorganizowanych członków, które cieszą się wysokim prestiżem społecznym (np. grupy nacisku organizujące akcje humanitarne).

21. Charakterystyka programów wyborczych w Polsce.

Program wyborczy, szczególny rodzaj programu politycznego, uchwalany przez kompetentne organy struktury zamierzającej wziąć udział w wyborach (np. zjazd partii politycznej, zebranie komitetu wyborczego kandydata na prezydenta).

W programie wyborczym zawarte są oceny aktualnej sytuacji wewnętrznej kraju i problematyki międzynarodowej, informacje o planowanych przedsięwzięciach po wygranych wyborach, celach politycznych, społecznych i gospodarczych oraz sposobach ich osiagnięcia

22. Czy w Polsce istnieją elity polityczne? – jakiego typu. (trzeba konkretnie uzasadnić).

Elita polityczna – grupa ludzi z możliwością wykonywania władzy lub oddziaływania na władzę w sposób bezpośredni. Oddziaływanie to polega na tym, że poglądy elity są przez władzę stosowane. Nie trzeba być politykiem by należeć do elity politycznej. Liczba frakcji w systemie ma znaczenie dla spoistości elity i zdolności do skutecznego działania.

Trzy podstawowe typy elit w demokracji

ELITA SFRAGMENTARYZOWANA

- minimalny stopień wewnętrznej integracji

- niewielki zakres normatywnego konsensusu

- sieć komunikacji i wzajemnego oddziaływania nie wiąże frakcji

- brak zgody dot. reguł gry politycznej

- proces polityczny traktowany jako wojna

- gwałtowna walka o dominację

- konsekwencją niestabilność systemu politycznego

ELITA ZINTEGROWANIA NORMATYWNEGO

-relatywnie wysoki stopień integracji i konsensusu

- sieć powiązań komunikacyjnych i integracyjnych obejmuje prawie wszystkie frakcje

- żadna frakcja nie dominuje

- większość frakcji ma wpływ na decyzje

- polityka jako przetarg i gra

- frakcje zgodne co do reguł i wartości

- konsensus manifestuje się w ograniczonej konkurencji

- minimalizowanie kwestii wybuchowych w trakcie konkurencji

- minimalizuje się koszty pol. przegranych

- system polityczny jest stabilny

ELITA ZINTEGROWANA IDEOLOGCZNIE

- strukturalna integracja wydaje się b. silna

- powiązania kom. i oddział. wiąże wszystkie podgrupy elit

- powiązania podgrup elit są scentralizowane i kontrolowane

- konsensus jest bardzo sztywny

- system rządów jest stabilny

- brak konkurencji sprawia, że kryteria demokracji proceduralnej nie są spełnione

ELITA MONOLITYCZNA- zasadniczo jednorodna. Nie dopuszcza się do podziału na frakcję, przede wszystkim przeciwstawna. Ona może być podzielona np. w PRLu była podzielona na kilka partii, a ideologia była jedna. Symbolika w życiu ludzkim jest bardzo ważna, tworzy wartości, które oddziaływująca wszystkich.

PROCES ZBLIŻANIA ELIT jest to proces przeobrażeń prowadzących do powstania DEMOKRACJI SKONSOLIDOWANEJ

Biorąc powyższe pod analize można stweirdzic z e Polsce mamy do czynienia z brakiem porozuemiania elit. Był czas kiedy zastanawiano się czasem czy nie jesteśmy demokracją skonsolidowana, ale okres ten szybko się skonczył. Można powiedzie c z e stosunku do liczby mieszkańców, w Polsce dziaala i przystępuje do wyborow niewielka liczba parti.. Zatem w parlamencie działa tych partii jeszcze mniej pomimo tego nie sa w stanie dojśc do porozumienia, kompromisu. Wydaje się z e w chwili obecnej byłoby nieporozumieniem powiedzieć że osiągnęliśmy etap demokracji skonsolidowanej , tzn ze istniej porozumienie pomiedzy elitami. To rozumienie powinno obejmowac 2 elementy a mianowicie porozumienie co do nor, na któryh ssytem się opiera i tu porozumienie jest , żadna z sił politycznych nie wystepuje przeciwko postasowom systemu , nie neguje jego psotaw. Ten waruek jest spełniony a 2 dotyczyc relacji dot. Pomiedzy frakcjami elity. W poslce relatywnie duzo frakcji nie ma . na dobra sprawe jest ich ok. 10 pomimo tego nie SA one zdolne do tworzenia porozumien trwałych .pomiedzy nimi sa roznice tak daleko idace ze tego rporozumienai zawrzec się Ne da. I to powinno prowaadzic nad do wniosku ze osiągnęliśmy eta demokracj nieskonsolidowanej.

23. Hiszpański sposób przekształceń demokratycznych.

W latach 30tych Xx wieku monarcha hiszpańska została obalona, powołano republikę , która jednak po prawie 50latach zmieniono i powołano ponownie monarchię. Monarchia hiszpańska pojawiła się jako organ konstytucyjny, nie uosabiający suwerenności. Monarchia kojarzyła się z określona forma ustrojowa i ściśle określonym miejscem monarchy we władzy .W przypadku Hiszpanii monarcha jest usytuowany na poziomie organu państwowego , o bardzo ograniczonych kompetencjach, Działanie monarchy hiszpańskiego możliwe jest właściwie tylko poprzez jego autorytet, gdy jest to podmiot o bardzo wysokim autorytecie, to jego oznaczenie może znacznie wzrosnąć. Przy tak ograniczonym zakresie kompetencji musza zaistnieć określone warunki, które pozwolą działać monarsze ( np. .zagrożenie wewnętrzne, przewroty) wówczas monarcha może w sposób aktywny podjąć jakieś działania , ale musi być podatny grunt polityczny. Nie ma gwarancji skuteczności tych działań ale punktem wycia jest jego autorytet, Monarchia hiszpańska nie powstałą przypadkowo, ma zasadzie środka zaradczego . Te zmiany które nastąpiły na koniec lat 70 tych Xx wieku i zakończyły się uchwaleniem konstytucji były wynikiem wprowadzenia w życie przemyślanych koncepcji wprowadzenia władzy po śmierci gen Franco. Te zmiany były przygotowywane już od lat 50-ych , Juan Carlos był w tym celu odpowiednio kształcony ( kontakty w armii) cała ta zmiana była przemyślana i wykonywana przez kilkanaście lat.

24. Typologia demokracji.

Demokracja Ti rządy ludu. Zgodnie z koncepcja amerykańskiego socjologa Roerta Dahla musimy odwałoac się do apektów formalnych a konkretnie porcedurach Dahle scharakteryzowa demokracje odwułujac się do sposobów przeprowadzanai wyborów. Skonstruwał taki typ idelany demokracji proceduralnej jako kryterium przedatwaiajac w nim następujące cechy :

rzady wynikają z wolnych wyborów
Wybory są oparte o autentyczna rywalizacje
Wybory są otwarte

Typy demokracji przedstawione przez Dahla:

Pseudodemokracja.
Demokracja ograniczona
Demokracja nieskonsolidowana.
Demokracja skonsolidowana.

Te typy są to rozwiązania o charakterze idealnym. W rzeczywistości w takim dokładnym kształcie nie występują. Natomiast są pomocne w weryfikowaniu rzeczywistości ponieważ do tych wzorców przykładamy zjawiska faktycznie istniejące i dokonujemy porównań.

Pseudodemokracja.

Charakteryzuje systemy niedemokratyczne. Często charakteryzują się jedną ideologią państwową, narzucaną. W takim systemie nie ma konkurencji bo to jest system jednopartyjny. Jedna frakcja elity politycznej narzuca swoją władzę pozostałym. W pseudodemokraci nie ma wolnych wyborów , ani nie ma wyborów opratych o jaka kol wiek ryzwalizacjie,. Przykładem pseudo demokracji może być np. Polska Ludowa.

Demokracja skonsolidowana jest najdoskonalszym typem demokracji.

Demokracja ograniczona

To typ demokracji historycznie pierwotny, ponieważ tylko niewielka część społeczeństwa ma prawa wyborcze. W Wielkiej Brytanii w XIX w. to około 2-3 % społeczeństwa które ma prawa wyborcze. W demokracji ograniczonej nie istnieje zasada powszechności prawa wyborczego. Prawo wyborcze jest ograniczone do bardzo niewielkiej ilości ludzi. Dla przykładu szlachta w Polsce to jest około 10% społeczności.

Demokracja nieskonsolidowana ten typ demokracji spełnia wszystkie wymogi proceduralne ale w tym typie jest brak porozumienia elit a to powoduje skutek w postaci częstych zmian rządu niestabilna demokracje.

3 ostatnie typy maja innych charakter niż pierwsza , mogą one wystąpić w ścisłym ze sobą w związku a mianowicie mogą wzajemnie wynikać z siebie .bo demokracja ograniczona nieskonsolidowana i skonsolidowana w pewnych przypadkach mogą wynikać jedna z drugiej.

30. Dobro wspólne w koncepcjach polityki.

Pojęcie dobra wspólnego wywodzi się bezpośrednio z dorobku myśli chrześcijańskiej i ma swoje korzenie w nauce społecznej Kościoła katolickiego. Twórcy Konstytucji, choć wywodzą wiele wartości i pojęć z tradycji rzymskokatolickiej, to jednak w pełni aprobują także inne źródła fundamentalnych zasad życia w społeczeństwie obywatelskim.

Koncepcja dobra wspólnego jest przedmiotem zainteresowania jednej z najważniejszych konstytucji papieskich, w tym dokumentu zatytułowanego "Gaudium et spes". Wspomniana wyżej konstytucja została wydana podczas obrad Soboru Watykańskiego II. Autor "Gaudium et spes" definiuje dobro wspólne w następujący sposób: "ogół warunków życia społecznego, jakie, bądź zrzeszeniom, bądź poszczególnym członkom społeczeństwa, pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość". Wśród zasadniczych elementów dobra wspólnego należy wymienić:

a. Poszanowanie osoby jako takiej, rozumiane jako: umożliwianie jednostce korzystania ze swobód naturalnych, niezbędnych do rozwoju powołania ludzkiego, prawo do postępowania według słusznej normy własnego sumienia, prawo do ochrony życia prywatnego i prawo do sprawiedliwej wolności, także w dziedzinie religijnej.

b. Dobrobyt rozumiany jako rozwój dóbr duchowych i ziemskich potrzebnych społeczności. Władza powinna zapewnić każdemu to, czego potrzebuje on do prowadzenia życia godnego i ludzkiego (wyżywienie, odzież, opieka zdrowotna, praca i wychowanie).

c. Pokój rozumiany jako trwały, bezpieczny i sprawiedliwy porządek. Władza publiczna jest zobowiązana do zapewnienia stanu bezpieczeństwa społeczności i jej członków. Stwarza to podstawy prawa do słusznej obrony osobistej i zbiorowej (kolektywnej).

Dobro wspólne jest zawsze ukierunkowane na rozwój osoby. Od porządku osób powinien zależeć porządek rzeczy, a nigdy na odwrót.. Każdy powinien troszczyć się o budowanie i wspieranie instytucji poprawiających warunki życia w zorganizowanym społeczeństwie. Państwo natomiast jest zobowiązane do obrony i popierania dobra wspólnego jako najwyższej wartości cechującej współczesne społeczeństwo obywatelskie. Uprawnione są te wszystkie ustroje, które dążą do realizacji dobra wspólnego.

Wszyscy obywatele mają obowiązek współprzyczyniać się do zachowania dobra wspólnego. Na poszczególnych podmiotach społeczeństwa spoczywa odpowiedzialność za to, aby dobro wspólne nie zostało podzielone pomiędzy np. rywalizujące partie polityczne, czy pomiędzy grupy kierujące się wyłącznie interesem własnym, korporacyjnym branżowych, czy lokalnym. Zatem kryterium dobra wspólnego wyznacza granice:

a. Legalnego działania wszystkich organów władzy publicznej i wszystkich pracowników urzędów instytucji politycznych i społecznych,

b. Akceptowanego konstytucyjnie działania wszystkich podmiotów społecznych i politycznych sprawujących władzę publiczną w państwie i wszystkich Śródków masowego przekazu.

Art. 1 tworzy ramy i podstawę dla działań obywateli, które polegają na troszczeniu się, ochronie i kontroli tego, co utożsamiamy z Rzeczpospolitą, jako dobrem wspólnym w moralności publicznej, w powszechnie akceptowanych ideałach i oczywiście w prawie. Pod pojęciem wspólnego dobra należy rozumieć nadrzędność społeczności nad jednostką, poddanie wspólnoty ludzkiej prawom ponadpozytywnym i ścisły związek między polityką i moralnością. Idea dobra wspólnego od zawsze łączyła cele polityczne z wartościami etycznymi i miała formalne konotacje z teorią umowy społecznej (doktryną kontraktualizmu).

Współcześnie mamy do czynienia z zastępowaniem dobra wspólnego polityką kształtującą stosunki interpersonalne i relacje na poziomie obywatel - organ władzy publicznej. Dzisiaj kładzie się nacisk na poszanowanie wolności i równości jednostek w państwie i na poziomie międzynarodowym, oraz na perspektywę pokoju zarówno w wymiarze krajowym, europejskim, jak i światowym. Współczesna ideologia państwowa każe łączyć ideę dobra wspólnego z koncepcją natury ludzkiej i potrzeb człowieka jako istoty społecznej.

Dobro wspólne należy odróżniać od dobra cząstkowego, rozumianego jako interes partykularny (indywidualny, grupowy, lokalny, branżowy, partyjny, czy związkowy). Dobro wspólne nigdy nie powinno być konkurencją dla dobra jednostkowego

31. Pojęcie i cechy lobbingu.

Lobbing – występuje w języku polityki i jest spostrzegany negatywnie (kojarzony z korupcją )

- należy chronić interesy jednostki od decyzji władcy na różnych szczeblach. Najbardziej skutecznym instrumentem jest ujawnienie lobbingu by był jedną z form oddziaływania na ośrodek decyzji.

- jest przestępstwem, gdy narusza kanony prawidłowego działania

- pojawił się po raz I. w USA XIX w. (ustawa z 1943r. o działalności lobbingowej). Działalność lobbingowa odnosi się do każdej osoby, która sama albo za pośrednictwem jakiegokolwiek agenta lub pracownika w jakikolwiek sposób bezpośrednio lub pośrednio ubiega się, gromadzi lub przyjmuje jakiekolwiek sumy pieniędzy lub jakiekolwiek inne przedmioty wartościowe, które mogą być użyte przede wszystkim na pomoc w osiągnięciu wymienionych poniżej celów.

I – przeforsowanie lub przetrzymanie jakiejkolwiek ustawy głosowanej w kongresie USA

II – wywieranie bezpośredniego lub pośredniego wpływu na przeforsowanie lub powstrzymanie jakiejkolwiek ustawy głosowane w kongresie USA

Co jest ważne:- rejestracja dla lobbingu i ustalenie , że to działalność zawodowa ( co roku, odpłatność działalności = kontrola dochodów)Cechy te mają zasadnicze znaczenie w regulacji lobbingu, gdyż umożliwiają kontrolę.

II pojęcie:

Lobbing – oddziaływanie grup interesów na organy adm. I na władzę ustawodawczą.

Mamy 2 modele :

1. Pluralistyczny

2. Neokorporacyjny – wykorzystywany w większym stopniu ; uważano, że narusza zasadę reprezentacji interesów przez parlament

Przedmiot lobbingu : informacja dająca możliwość poszukiwania środków – lobbysta.

POLSKA ustawa z 2005r. o działalności lobbingowej

- działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Brak jakichkolwiek ograniczeń za wyjątkiem legalności.

- zawodowa działalność lobbingowa – zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób. Wykonywana przez : przedsiębiorcę, os. fizyczną niebędącą przeds. na podstawie umowy cywilnoprawnej. Może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru

- opracowanie projektu rozporządzeni – wysłuchanie publiczne dot. tego projektu i w nim może wziąć udział każdy zainteresowany podmiot, które zgłosił swoje uczestnictwo na 3 dni przed dniem wysłuchania publicznego.

Oddziaływanie grup interesu na organy władzy ustawodawczej i administracje czyli lobbing teoretycznie przynajmniej może dotyczyć zarówno władzy ustawodawczej jak i wykonawczej przy czym w Polsce dotyczy tylko władzy ustawodawczej w procesie stanowienia prawa.

Jest to działalność polegająca na komunikowaniu się i nakłanianiu zatem szczególne znaczenia ma w działalności lobbingowej ma informacja.

Klasyfikacja lobbingu:

model pluralistyczny jest charakterystyczny dla USA i Wielkiej Brytanii
model neokorporacyjny

Początków lobbingu doszukujemy się w USA i za pierwowzór uważa się pierwszą poprawkę do Konstytucji USA, która przyznaje prawo do obrony swoich interesów np. chodzi tu o petycje do rządu. Lobbing w Stanach rozwijał się dosyć systematycznie i posiada pewne rozwiązania ustrojowe. Ustawa obecnie obowiązująca wyjaśnia pojęcie lobbysty: jest to osoba która utrzymuje więcej niż jeden kontakt lobbystyczny w kongresie, spędza więcej niż 20% czasu w ciągu 6 miesięcy na zajęciach związanych z działalnością lobbystyczną. Ustawa wprowadza też pojęcie kontaktu lobbystycznego – to każda ustna, pisemna czy elektroniczna forma komunikacji w celu wpływu na decydentów władzy wykonawczej lub ustawodawczej w imieniu klienta.

Lobbing korporacyjny czy neokorporacyjny jest najbardziej rozwinięty w Austrii, Holandii, Niemczech, Norwegii, Szwecji.

Bardzo często te wszystkie korporacyjne są powiązane z partiami politycznymi przede wszystkim np. ze stowarzyszeniami, izbami.

Ustawa lobbingowa w Polsce z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa tylko dot. działalności ustawodawczej.

Pojęcie: art. 2 stanowi, że działalnością lobbingową jest każda działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Art. 2 pojęcie zawodowej działalności lobbystycznej – to jest zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesu tych osób. Art. 12 ustawy przewiduje, że zawodowa działalność lobbingowa może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru.

Lobbing w USA jest tak zorganizowany że nie ma możliwości działając nieetycznie nie naruszyć prawa. Jest przede wszystkim zróżnicowane prawodawstwo bo jest i stanowe i federalne więc pilnowani są z każdej strony. Tam na każdym szczeblu kontrola jest znacznie bardziej rygorystyczna. W Polsce kontroli nie ma, w ustawie nie ma przepisu który by pozwalał na kontrolę poza tym nie może być kontroli wtedy kiedy ja mogę prowadzić nie zarejestrowaną działalność.

Na podstawie naszej ustawy nic nie można zrobić, natomiast w USA ten system jest bardziej rozbudowany ponieważ po pierwsze rejestracja jest obligatoryjna dla każdego kto taką działalność wykonuje i nie ma działalności lobbystycznej nie zarobkowej. Czyli bardzo łatwo jest odróżnić łapówkarstwo od zawodowej działalności lobbingowej. Ten kto wykonuje lobbing musi się rok rocznie rejestrować, składać sprawozdanie, jest kontrolowany przez fiskusa. W Polsce te warunki nie są w ogóle spełnione.

W Polsce lobbing się traktuje jako działalność z góry ocenianą jako łapówkarstwo, natomiast lobbing jest ujawnieniem istniejących pewnych procesów, bo ten nacisk zawsze jest stosowany – jeżeli jest to proces jawny i mamy biura lobbystyczne zarejestrowane składające sprawozdania bardzo ścisłe to jest to widoczne, jest poddane opinii publicznej.

Lobbing jest po to podejmowany żeby zmniejszyć działalność sprzeczną z prawem, dlatego że jest zorganizowany w założeniach i kontrolowany.

Wysłuchanie publiczne rodz. 1a – jest fakultatywne (nie obligatoryjne) przed szczegółowym rozpatrywaniem projektu ustawy, uchwała o wysłuchaniu publicznym jest podejmowana przez komisję do której projekt został skierowany do rozpatrzenia, uchwała podejmowana jest na pisemny wniosek złożony do komisji przez posła.

Wnioski:

Wysłuchanie powinno być obligatoryjne.

Lobbing powinien być wyłącznie zawodowy, rejestrowany i podlegający systematycznej kontroli. Konieczność reedukacji społeczeństwa w tym kierunku ażeby społeczeństwo miało świadomość że lobbing służy ochronie jawności prac parlamentarnych a nie ułatwia korupcję. Korupcja jest wtedy kiedy lobbing jest zamazany, to ułatwia korupcję bo wszystko jest dozwolone.

37. Czy współczesne rozumienie polityki powinno opierać się na kompromisie?

Politykę często traktujemy jako sztukę wyboru. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że chodzi nam o tworzenie systemu sprawiedliwego, pozyskujemy informacje od innych grup, znamy ich cele, ale wiele z nich pozostaje wobec siebie w sprzeczności, powstające przeszkody zmuszają nas do wyborów celów i metod. Działając w oparciu o interes wspólny, to kryterium wyboru będzie właśnie interes wspólny. Kompromis będzie podyktowany interesem wspólnym.

Niewątpliwie kompromis jest metodą działania. Wymaga on jawności życia publicznego, politycznego, wymaga pozyskiwania informacji bardzo szeroko pojętej, zawsze wymaga powiązania polityki z moralnością i etyką.

W tych działaniach, prowadzących do podjęcia działań optymalnych, uczestniczą politycy i przedstawiciele społeczeństwa i to niezależnie od szczebla, na którym podejmowana jest decyzja – przede wszystkim mówimy o szczeblu państwowym. Wszystko to odnosi się także do władzy wykonywanej na pozostałych poziomach, na najniższym poziomie również. Im jednak niżej schodzimy, tym bardziej procesy polityczne podlegają indywidualizacji. To oznacza zwiększenie udziału podmiotów indywidualnych w polityce.

38. Jak Twoim zdaniem rozumie się politykę we współczesnej Polsce?

Polityka jest dla Polaków niezrozumiała.. Każde państwo (poprzez swoją politykę i aktywność polityków) wpływa na kształt relacji międzyludzkich zachodzących w jego obrębie, choćby poprzez stanowienie i stosowanie prawa, czy też świadomie wpływając na rozwój życia społecznego, między innymi poprzez dbałość o porządek i bezpieczeństwo (zarówno wewnątrz kraju jak i poza jego granicami), reprezentowanie interesów narodowych- zarówno w sferze politycznej jak i ekonomicznej na arenie międzynarodowej, wsparcie dla rozwoju technologicznego i postępu. Nie bez znaczenia jest wpływ polityki na życie gospodarcze, kto inny, jak nie państwo odpowiada za tworzenie budżetu czy planowanie podatków i ich ściąganie. Ta sfera aktywności państwa w ogromnym stopniu determinuje formy życia społecznego i często jest bardzo dyskusyjna. W ramach państwa funkcjonują różne grupy społeczne, których interesy częstokroć pozostają ze sobą w sprzeczności, państwo musi harmonizować je i pogodzić z interesem ogólnospołecznym, tworząc warunki do sprawnego i uczciwego współzawodnictwa i rywalizacji różnych grup.

39. Praktyczne aspekty legitymizacji

I. O legitymizacji możemy mówić w aspekcie sprawującego władzę oraz sposobu jej sprawowania.

- Legitymizacja podmiotu sprawującego władzę oznacza, że rządząca w systemie politycznym partia polityczna osiągnęła swoje stanowisko zgodnie z obowiązującymi normami, głównie prawnymi, bowiem legalnym sposobem zdobycia władzy przez dane ugrupowanie jest wygranie wyborów parlamentarnych.

- Natomiast legitymizacja sposobu sprawowania władzy oznacza, że wszystkie instytucje stanowiące trzon danego systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz że funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami i na podstawie obowiązujących norm prawnych.

40. Legitymizacja współczesna a model Weberowski

Legitymizacja władzy jest procesem odnoszącym się zarówno do państw demokratycznych, jak i państw których ustrój jest zaprzeczeniem demokracji. Legitymizacja władzy jest to uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji. W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wybory, łączy się to z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród. Z kolei siły rządzące nie wyłonione w drodze legalnych wyborów, szukają poparcia społecznego, powołując się na: głos ludu, sprawiedliwość dziejową oraz potrzebę zaprowadzenia porządku w państwie

We współczesnych koncepcjach legitymizacji łączone są najczęściej elementy różnych teorii. Ważne jest zarówno kryterium genetyczne, jak i proceduralne. Zwraca się również uwagę, na to, by treści prawa wyrażały pewne istotne wartości (wyrażone w konstytucji czy traktatach o prawach człowieka).

W Weberowskiej teorii polityki analiza zależności między władzą (aspekt polityczny) a jej legitymacją (aspekt wartościujący) uzyskała podstawowe znaczenie.

Według Maxa Webera podstawową cechą państwa jest „legitymowane użycie siły”. Zwraca on uwagę na to, że władza jest zdolna do urzeczywistnienia swoich celów, gdy rządzeni traktują stosunki panowania jako „wiążące”.Uważa on, że każde panowanie może być legitymowane przez różnorodne czynniki:

1. afektywne (uczuciowe oddanie),

2. racjonalno-aksjologiczne (wiarą w to, że władza i panowanie są nakazem i środkiem realizacji określonych wartości etycznych),

3. interesy (oczekiwanie na zaspokojenie określonych potrzeb).

ierwszy typ legitymizacji oparty jest według Webera na przyjętych zwyczajach i tradycjach. W praktyce władza tradycyjna uważana jest za prawomocną, ponieważ "istniała od zawsze": została uświęcona przez historię, ponieważ wcześniejsze pokolenia ją zaakceptowały. Działa najczęściej wedle zestawu konkretnych reguł: tj. ustalonych i niekwestionowanych zwyczajów, które nie muszą być uzasadniane, ponieważ odzwierciedlają odwieczny porządek rzeczy. Najbardziej oczywiste przykłady władzy tradycyjnej znaleźć można u małych plemion i grup w postaci patriarchalizmu (dominacja ojca w rodzinie lub pana nad sługami) i gerontokracji (rządy starszyzny). Tradycyjna władza jest ściśle związana z systemami dziedziczenia władzy i przywilejów, co zobrazować może przykład przetrwania rządów dynastycznych w Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie i Maroku. Utrzymanie monarchii ma marginalne znaczenie w krajach wysoce uprzemysłowionych i nie jest tam tak ważne, choć w formie konstytucyjnej (w Zjednoczonym Królestwie, Belgii, Holandii i Hiszpanii) pomaga kształtować kulturę polityczną podtrzymując takie wartości, jak szacunek dla tradycji czy poczucie obowiązku.

Drugą formą prawomocnego panowania jest władza charyzmatyczna, oparta na sile osobowości jednostki, tzn. na jej charyzmie. Nic nie zawdzięczając statusowi osoby, pozycji społecznej czy służbowej, władza charyzmatyczna działa, opierając się całkowicie na zdolności lidera do roztoczenia osobistego uroku na swoich zwolennikach, tak by postrzegali go jako bohatera czy pomazańca. Chociaż współcześni liderzy polityczni, tacy jak de Gaulle, Kennedy czy Thatcher, niewątpliwie przedłużyli swoją władzę dzięki cechom osobistym oraz zdolnościom wzbudzania lojalności, to nie stanowiło to legitymacji charyzmatycznej, ponieważ ich autorytet opierał się głównie na formalnej władzy urzędów, które piastowali. Napoleon, Mussolini, Hitler, ajatollah Chomeini, Fidel Castro i pułkownik Kaddafi są bardziej odpowiednimi przykładami.

Jednak władza charyzmatyczna nie jest wyłącznie darem naturalnym; system rządów autorytarnych jest niezmiennie podtrzymywany przez "kult jednostki", którego niewątpliwym celem jest "tworzenie" charyzmy. Niemniej jednak z faktu, że legitymizacja oparta jest w większości lub w całości na sile osobowości lidera, wynikają przeważnie dwie konsekwencje. Po pierwsze, władza charyzmatyczna nie jest oparta na formalnych zasadach i procedurach, często nie ma wyznaczonych granic. Lider jest nieomylny i niepodważalny; masy stają się zwolennikami lub wyznawcami, od których wymaga się tylko poddaństwa i posłuszeństwa. Po drugie, władza jest tak blisko związana z określoną jednostką, że systemowi trudno jest przetrwać dłużej od osoby, która go stworzyła. To z pewnością miało miejsce w przypadku reżimów Napoleona, Mussoliniego czy Hitlera.

Trzeci typ panowania, władza legalna, wiąże władzę z jasno i prawnie określonym zespołem reguł. Według Webera jest to typowy model władzy, funkcjonujący w większości nowoczesnych państw. Siła prezydenta, premiera czy członków rządu jest wyznaczana przez formalne zasady konstytucyjne, które ograniczają zakres władzy tychże osób. Taka forma władzy ma ogromną przewagę nad formami tradycyjnymi i charyzmatycznymi, gdyż będąc przypisaną do urzędu, a nie do osoby, mniej prawdopodobne jest jej nadużycie i niesprawiedliwość. Model legalnego panowania podtrzymuje ograniczony rząd i dodatkowo promuje wydajność poprzez racjonalny podział pracy. Jednakże Weber zauważył również ciemną stronę takiej władzy. Obawiał się, że ceną lepszej wydajności może być depersonalizacja i nieludzkie warunki, ucieleśniane przez niesłabnący rozwój biurokratycznych form organizacji.

Mimo że Weberowska klasyfikacja typów prawomocnego panowania uważana jest za słuszną, ma również pewne ograniczenia. Przez skupienie się na legitymizacji reżimu politycznego albo systemu władzy, nie mówi nam wiele o okolicznościach, w jakich władza zostaje zakwestionowana na skutek niepopularnej decyzji, dyskredytacji lidera czy rządu. Na przykład kampania przeciw wprowadzeniu podatku wyborczego w Wielkiej Brytanii w roku 1990 bez wątpienia zasygnalizowała obecność wrogiego nastawienia wobec działań rządu, co spowodowało upadek rządu Margaret Thatcher w listopadzie tegoż roku. Jednakże nie doprowadziło to do utraty legitymizacji, w tym sensie, że nie została naruszona prawomocność systemu politycznego. Co ważniejsze, jak wskazał Beetham (1991), postrzeganie legitymizacji w ujęciu Webera, jako nic więcej aniżeli "wiarę w legitymizację", to ignorowanie tego, w jaki sposób powstała. To może oddać prawo legitymizacji władzy w ręce ludzi wpływowych, którzy będą w stanie "wytwarzać" prawomocność poprzez kampanie PR i podobne działania.

Beetham stwierdził, że władza jest tylko wówczas prawomocna, gdy spełnia trzy warunki. Po pierwsze, władza musi być sprawowana zgodnie z ustalonymi regułami, niezależnie od tego, czy zapisane są one w formalnych kodeksach prawnych, czy też w nieformalnych konwencjach. Po drugie, reguły te muszą odpowiadać przekonaniom rządzących i rządzonych. Po trzecie, legalność musi być dowiedziona przez publiczne wyrażenie zgody rządzonych. Na przykład prawomocność systemu w Wielkiej Brytanii w 1990 roku została utrzymana poprzez uznanie przez rządzonych, że niezależnie od niepopularności polityki i liderów rządy otrzymują władzę w drodze wyborów i w ten sam sposób mogą ją utracić. To podkreśla dwie kluczowe cechy procesu legitymizacji. Pierwsza z nich to istnienie wyborów i rywalizacja partii politycznych, systemu, dzięki któremu wola powszechna może się przejawić. Druga cecha to istnienie reguł konstytucyjnych, które najpełniej odzwierciedlają wolę ludzi co do sposobu, w jaki chcą być rządzeni.

41. Cechy charakterystyczne legitymizacji we współczesnej Polsce.

Rzeczpospolita Polska jest państwem demokratycznym, dlatego też każdy demokratyczny przywódca musi zabiegać o legitymizację, co wiąże się z procedurą wyborów.

Jedną z podstawowych zasad ustroju politycznego RP jest demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicielskich organów władzy państwowej. O tym, kto powinien sprawować władzę decydują wyborcy poprzez demokratyczny akt głosowania. Prawo do głosowania w wyborach ma każdy polski obywatel o czym mówi art. 62 Konstytucji RP: „Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat”.

Wybory to forma powoływania obywateli do pełnienia funkcji w organach państwa, a także w samorządnych organizacjach społecznych, za pomocą głosowania.

Wybory są koniecznym elementem demokracji i powinny spełniać następujące warunki: powszechność, równość, bezpośredniość i ewentualnie proporcjonalność.

W nauce prawa wyróżnia się następujące funkcje wyborów:

1. funkcję kreacyjną- polegającą na kształtowaniu składu personalnego organów przedstawicielskich,

2. funkcję polityczno- programową- związaną z wyrażaniem przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego,

3. funkcję legitymującą- polegającą na dostarczaniu organom przedstawicielskim legitymacji do sprawowania władzy, do działania w imieniu tych, którzy je wybrali,

4. funkcję integracyjną- pozwalającą na zespolenie zbiorowego podmiotu suwerenności poprzez określenie zasad, dotyczących procesu kształtowania jego woli.

Wybory w Polsce poprzedzone są tzw. prawyborami, czyli wyborami wstępnymi. Mają one służyć demokratyzacji systemu wyborczego i uniezależnić jego przebieg od nacisku wpływowych organizacji i osobistości.

W Polsce prawybory spełniają funkcję sondażu na próbie aktywnych wyborców. Zadaniem jest zbadanie nastrojów społecznych, stanu preferencji wyborczych w danym momencie.

Wyniki prawyborów w pewnym stopniu, kreują dalszą kampanię wyborczą.

Żadna władza nie wywodzi się ani z siły fizycznej, biologicznej czy duchowej i nie wiąże się z „naturą rzeczy” czy „naturą ludzką”.

Proces legitymizacji władzy stanowi kluczową rolę w każdym demokratycznym państwie i jest wyzwaniem dla przywódców tych krajów.

42. Typy demokracji i ich ewolucja.

1. Demokracja ograniczona – typ historyczny, nie występuje już w krajach nowej cywilizacji, charakterystyczne dla przełomu XVII/Xix i wiek XIX. Część społ posiada prawa wyborcze. W.B. zapoczątkowała formy i realizowane Europie później. Konsekwencja jest ukształtowany typ demokracji. Ukształtowana przez podmiotowo ograniczone pr wyborcze. Brak jest powszechnych wyborów.

2. Demokracja nieskonsolidowana (sfragmentaryzowana) – sposób zorganizowania elity politycznej tzn sfragmentaryzwania podziału na frakcje i brak zdolności do porozumień politycznych czyli do stworzenia stabilnego systemu władzy. Im większa zdolność systemu do ustabilizowania, do stworzenia rządu, tym większy poziom skonsolidowania i powstania dem skonsolidowanej, kt jest najwyższym poziomem.

3. Demokracja skonsolidowana – kraje do niej dążą. Jest przeciwieństwem nieskonsolidowanej, są powszechne wybory, a dodatkowo elita jest spójna. Stopień zróżnicowania elity nie ogranicza możliwości porozumienia i w konsekwencji taki system jest stabilny, sprawny, skuteczny. Żadna frakcja elity nie występuje przeciw systemowi, by go obalić.

4. Pseudodemokracja – charakteryzuje się tym, ze elita polityczna jest zdominowana przez jedna frakcję i to typ elity, kt nie spełnia warunku demokratyczności. Pozostałe choć formalnie istnieją, to nie mają możliwości wypowiedzi, działania. Np. Polska w okresie komunistycznym.

1. Porozumienie elit poprzedzające modernizację.

Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację.

Modernizacja – unowocześnienie systemu, rozwiązania modernistyczne, które kształtowały się w Europie w XIX w., to proces, który doprowadził do unowocześnienia gospodarczego, np. rozwój przemysłu.

2. Ograniczona demokracja charakteryzuje się tym, że tylko część społeczeństwa ma prawa wyborcze, zgodnie z cenzusowym prawem wyborczym.

Cenzusowe prawo wyborcze jest podstawą stabilizowania się stabilnej demokracji ograniczonej. Stabilna demokracja ograniczona stopniowo wraz z poszerzaniem prawa wyborczego, do korpusu dochodzą nowe grupy.

3. Kooptacja nowych grup rozwija się do momentu wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego. Wtedy jest spełniony warunek powszechności prawa wyborczego. Wtedy pojawia się demokracja skonsolidowana, kt charakteryzuje się racjonalnością elit. Elity są zdolne do porozumienia, kompromisu i to jest metoda ich działania.

Stabilna demokracja ograniczona może skręcić w innym kierunku niż kooptacja nowych grup i pójść odwrotnie, czyli wykluczając nowe grupy. Prowadzi to do pseudodemokraci i demokracji nieskonsolidowanej.

Etapy od dem ograniczonej do skonsolidowanej przeszły tylko 2 kraje: W.B. i Szwecja.

1. Porozumienie elit poprzedzające modernizację.

Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację.

2. Ograniczona demokracja charakteryzuje się tym, że tylko część społeczeństwa ma prawa wyborcze, zgodnie z cenzusowym prawem wyborczym.

Etapy od dem ograniczonej do skonsolidowanej przeszły tylko 2 kraje: W.B. i Szwecja.

43. Typ demokracji w Polsce. Uzasadnij.

Demokracja pośrednia (demokracja przedstawicielska) - rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach. Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce. echą charakterystyczną demokracji pośredniej jest wybór kandydatów należących do partii politycznych lub kandydatów niezrzeszonych. Przedstawiają oni konkretny program i cele, które chcą zrealizować. Przystąpienie do partii jest dobrowolne. Główną cechą udziału w wyborach jest wybranie przedstawicieli, którzy będą reprezentować społeczeństwo na płaszczyźnie polityki zewnętrznej i wewnętrznej. Powinni oni działać w sposób mający zapewnić efektywne i korzystne funkcjonowanie ustawodawstwa w stosunku do obywateli

Zalety demokracji pośredniej:

1. W trakcie wyborów zwykle wybiera się jednostki o wyższym niż przeciętny poziomie.

2. Poseł może się poświęcić całkowicie dobremu pełnieniu swojej funkcji, może się uczyć, doskonalić swoje polityczne umiejętności, konsultować z wyborcami i ekspertami,

3. Poseł staje się naturalnym przywódcą politycznym w okręgu, a w demokracji bezpośredniej tego przywódcy nie ma - oddział bez dowódcy jest niewiele wart.

Wady demokracji pośredniej

1. Posłowie mają tendencję do wywyższania się - demokracja wtedy oddala się od wzorca w kierunku arystokracji.

2. Przy specyficznym układzie głosów w okręgach decyzja polityczna może zostać podjęta na korzyść mniejszości.

44. Cechy społeczeństwa obywatelskiego.

Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest niewątpliwie poczucie wolności człowieka wynikające z pluralizmu jako naturalnego zjawiska to wszystko powoduje, że chcemy te wszystkie cechy i dążenia realizować i w związku z tym tworzymy różne organizacje mając własne poczucie wolności w stosunku do państwa oraz uświadomienie sobie własnej wolności i zdolności do samodzielnego działania, które nie jest inicjowane przez państwo, które odbywa się w ramach oznaczonych normą prawną. Wolność nie wynika z nakazu państwowego, nie wynika z nadania państwowego jest czymś co wynika z naszej godności i godność człowieka jest źródłem jego wolności a nie decyzja państwa. Ale zrozumienie ograniczeń wolności zwłaszcza w aspekcie konieczności podporządkowania się interesom innych to jest cecha, której się uczymy w procesie działania. Wolność od państwa nie może być rozumiana jako krytyka państwa jako eliminowanie państwa wogóle, ozn.to że jest sfera wolności w stosunkach z państwem i granice wolności są wyznaczone decyzja państwa Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.

45. Czy i kiedy Polska może stać się państwem o społeczeństwie obywatelskim?

Społeczeństwo obywatelskie, (społeczeństwo cywilne), społeczeństwo, w którym działalność niezależnych od państwa różnego typu instytucji, organizacji, związków i stowarzyszeń jest podstawą samodzielnego rozwoju obywateli oraz stanowi wyraz ich osobistej aktywności.

Idea społeczeństwa obywatelskiego sięga starożytności, za jej prekursora uważa się Arystotelesa, dla którego najwyższym wyrazem istnienia społeczeństwa obywatelskiego było utworzenie państwa (polis). Człowiek bowiem, jako istota społeczna (politikon zoon), nie może żyć poza nim, gdyż tylko w państwie może urzeczywistniać się jego społeczna natura. U Cycerona - synonim państwa, a zwłaszcza państwa „cywilizowanego” i rządzącego się prawem oraz społeczeństwa żyjącego w tym państwie, szanującego jego instytucje i przestrzegajacego jego praw.

Za społeczeństwo obywatelskie uznaje się współcześnie takie, w którym:

a) suwerenem władzy jest naród sprawujący ją przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio,

b) władza działa w granicach i na podstawie prawa,

c) system źródeł prawa uwzględnia interesy obywateli,

d) istnieje prawny system ochrony praw i wolności obywateli,

e) funkcjonują instytucje gwarantujące przestrzeganie praw (np. Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich),

f) zapewnia się obywatelom możliwość uczestniczenia w życiu społecznym, istnieją prawne gwarancje tworzenia organizacji wyrażających interesy obywateli.

46. Jaki system partyjny występuje aktualnie w Polsce?

W Rzeczypospolitej Polskiej występuje system rozbicia wielopartyjnego, jednak bez partii dominującej. Takiemu systemowi sprzyja ordynacja wyborcza większościowa w wyborach do Sejmu RP. Preferuje ona wiele partii, które jednak nie są w stanie zdobyć ok. 50%-owego poparcia w głosowaniu obywateli. Taki system ma swoje zalety i wady. Zaleta jest chociażby to, że na scena polityczna dość dobrze pokazuje wyborcze preferencje Polaków, Każdy z nas może znaleźć partię, z której programem się utożsamia. Wadą takiej ordynacji jest mała stabilność wybranych rządów. Żadna z partii bowiem nie może liczyć na tak wysokie poparcie, aby była zdolna samodzielnie stworzyć rząd. W tej sytuacji konieczne staje się utworzenie koalicji, a te z reguły są tworami niestabilnymi. To wprowadza w polityce państwa często chaos i zamęt.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Współczesne systemy polityczne X
Współczesne systemy polityczne III
pytanie 71 Tryb Stanu, Politologia UW- III semestr, System polityczny rp
ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I PÓŁNOCNEJ IRLANDII, WNPiD, moje, ChomikBox, współczesne sy
Współczesne Systemy Polityczne początek, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok
notatek pl system polityczny skrypt
Prezentacja na systemy polityczne zaj 1
lista oceny system i polityka, systemy podatkowe
zagadn. egz. Systemy polityczne, studia UMK, Systemy ekonomiczne w Europie (W.Kosiedowski)
Między ponadnarodowością a międzyrządowością w systemie UE, Studia, Notatki, System polityczny UE

więcej podobnych podstron