Urazy rdzenia
PRZYCZYNY:
wypadki komunikacyjne,
wypadki w pracy,
upadki z wysokości.
Aktywność sportowo rekreacyjna (W tym skoki do wody)
rany kłute
postrzały
ogólne objawy mogące świadczyć o uszkodzeniu rdzenia kręgowego na miejscu zdarzenia :
paraliż-> zaburzenia czucia-> ból-> skurcz mięśni -> niedowład
OBJAWY KLINICZNE:
Drętwienie lub brak czucia tułowia i kończyn poniżej określonego poziomu
niemożność poruszania kończynaimi
Wiotkośc kończyn.
Brzuszny tor oddychania -porażenie mięsni międzyżebrowych
Gorącą i sucha skóra.
Obrzęk;
bolesnosć lub deformacja w przebiegu kręgosłupa.
Brak kontroli pęcherza moczowego Lub zwieracza odbytnicy
Priapizm ( przedłużony wzwód)
Wstrząs rdzeniowy
bradykardia
Transport chorych z urazem kręgosłupa (lub podejrzeniem urazu )
W żadnym wypadku nie wolno transportować chorego z podejrzeniem urazu kręgosłupa w pozycji siedzącej czy też pozycji leżąc na boku !
Do stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa używa się najczęściej prowizorycznego kołnierza schantza z waty i bandaży
Pacjent powinien być transportowany ze szczególna ostrożnością
Lokalizacja uszkodzenia- objawy
W zależności od wysokości na której został uszkodzony rdzeń kręgowy będą występowały różne zaburzenia oddychania
- uszkodzenie powyżej czwartego kręgi szyjnego- nie ma przekazywania pobudzeni drogą nerwu przeponowego do przepony
-uszkodzenie poniżej c4 ma miejsce tylko częściowe porażenie przepony
Mechanizm uszkodzenia rdzenia:
Siała działająca bezpośrednio na kręgosłup
Podczas nagłego zgięcia , przerostu , skręcenia kręgosłupa
Powoduje:
-Przemieszczenie powierzchni stawowych
-złamania trzonów kręgów
-Uszkodzenia aparatu więzadłowego
-Przepuklinę jądra miażdżystego
Może występować stłuczenie nadciągnięcie zerwanie zmiażdżenie rdzenia
Siła działająca bezpośrednio na kręgosłup :
Urazy spowodowane są przy użyciu narzędzi ostrych
Cd:
Nadmierne odgięcie
Nadmierne przegięcie
Rotacja
Rozciągnięcie
Kompresja
Uraz boczny
NADMIERNY WYPROST –NADMIERNY RUCH GŁOWY I SZYI DO TYŁU
PRZYKŁADY :
UDERZENIE TWARZĄ W PRZEDNIĄ SZYBĘ PODCZAS WYPADKU SAMOCHODOWEGO
UPADEK OSOBY W STARSZYM WIEKU
Skok na główkę go płytkiej wody
Nadmierne zgięcie nadmierny ruch głowy i szyi do przodu
przykłady :
upadek z konia, z motocyklu
skok na główkę do płytkiej wody
zgniecenie- masa głowy lub miednicy napierająca na nieruchomą szyję lub tułów
przykłady:
skok na główkę
upadek z wysokości większej niż 3 metry na głowę lub nogi
uraz boczny bezpośrednie działanie siły bocznej na kręgosłup szyjny typowo powodujące całkowite przecięcie rdzenia kręgowego
przykłady:
boczne uderzenie w wypadku samochodowym
upadek
rodzaje uszkodzeń:
pierwotny:
uraz powoduje przecięcie rozerwanie rdzenia
uszkodzenie natychmiastowe nieodwracalne
wtórny
urazy rdzenia rozwija się w późniejszym w wyniku:
niedotlenienia
obrzęku
krwawienia dookoła rdzenia
ucisku od obrzęku
odpowiednie postępowanie minimalizuje uraz wtórny
neurologia w uszkodzenia rdzenia kręgowego
Niecałkowite uszkodzenie rdzenia
poniżej poziomu uszkodzenia zachowane jest częściowe czucie
Mogą być zachowane funkcje ruchowe-> Skurcz zwieracza odbytnicy wystarcza do potwierdzenia zachowania funkcji
Całkowite uszkodzenie rdzenia
brak jakiejkolwiek funkcji czuciowej i ruchowej najniższych krzyżowych segmentów rdzenia
Obraz neurologiczny i funkcjonalny pacjenta po urazie rdzenia kręgowego zależy od wysokości i rozległości uszkodzenia
Uszkodzenie na określonej wysokości:
*Górny odcinek szyjny
Zatrzymanie oddechu -Porażenie n przeponowego
Duszność czkawka kaszel
Zwolnienie tętna- porażenie n błędnego
*Dolny odcinek szyjny
niewydolność oddechowa- niedowład mm międzyżebrowych
Zespół hornera
Porażenie wiotkie kończyn górnych
Uszkodzenie na poziomie c1-c3: ograniczenie możliwości:
Poruszania głową i szyją
Oddychanie : zależne od respiratora
Zdolność do poruszania się : możliwość poruszania się na wózku elektrycznym sterowanym głową , ustami
C4
Tetralogia kontrola głowy i szyi i wzruszenie ramion
Oddychanie możliwe po czasowym podłączeniu do respiratora
Brak samodzielności ruchowej, możliwość niepełnego przystosowania do wózków inwalidzkich.
Poniżej C5
Kontrola nad głową i szyją możliwość poruszania ramionami
Zachowanie ruchomości zginania w stawach kończyny górnej łokciowym i otwieranie dłoni
Codzienne czynności:
Samodzielność pracy, jedzenia
Zdolność do poruszania się :
Brak samodzielności ruchowej, możliwość niepełnego przystosowania do wózków inwalidzkich.
C6- ruchy głowy i szyji ramienia barków
Codzienna aktywność
Z pomocą
Poniżej C7
MOŻLIWOŚCI RUCHOWE JAK Z URAZY C6 DODATKOWA MOŻLIWOŚĆ WYPROSTU PRZEDRAMIENIA
CODZIENNE CZYNNOŚCI NIESAMODZIELNOŚĆ
Codzienne czynności
Możliwość częściowej samoobsługi przy użyciu pomocy ortopedycznych i praca ręczna w domu w pozycji siedzącej.
C8-th1
Uszkodzenie na określonej wysokości
Uszkodzenie w odcinku piersiowym
niewydolność oddechowa => niedowład mm międzyżebrowych
- niedrożność jelit => porażenie nerwów trzewnych
Th2-th6
Pełna funkcja motoryczna głowy i szyi , kończyn górnych
Zwiększone kontrolowanie funkcji mięśni międzyżebrowych , mięśni KP mięśni tułowia
Codzienna aktywność :
Mobilność :
Th7-12
Kontrola nad mięśniami brzucha poprawa stabilności tułowia
Codzienne czynności możliwość samodzielnego położenia
Mobilność :
Uszkodzenie na określonej wysokości
Uszkodzenie w odcinku lędźwiowym i krzyżowym
Zespół nadstożka i stożka rdzeniowego
Poniżej L1- L5
L2- funkcja ruchowa mięśnia biodrowo lędźwiowego
L3 zachowanie funkcjonalności ruchowej mięśni czworogłowego uda
L4 funkcja mięśnia piszczelowego przedniego
L5 funkcja ruchowa mięśnia prostownika długiego palucha
s1 siła mięśni zginaczy podeszwowych stopy : stabilność biodra w wyproście i odwodzenia
Codzienne czynności
Bieganie jazda na rowerze
Klinika uszkodzeń rdzenia kręgowego
Uszkodzenie rdzenie kręgowego
Wstrząśnienie rdzenia
Całkowito przerwanie rdzenia
Przerwanie niecałkowite rdzenia
Zespól Brown-Sequarcla
zespółcentralny rdzenia kręgowego
zespół przedni rdzenia
zespół tylny rdzenia
uszkodzenie końskiego ogona
uszkodzenie stożka rotatorów
mieszane uszkodzenie stożek-ogon koński
mechanizm uszkodzenia rdzenia –ucisk:
ucisk-> przemieszczony krąg->przemieszczony krążek miedzykręgowy-> krwiak
• W wyniku nadmiernego rozciągnięcia tkanek dochodzi do przerwania połączeń nerwowych i naczyń.
• łączne wybroczyny;
• Obrzęk powoduje zaburzenia kradzenia.
• Zaburzenia krążenia z ucisku na tt rdzeniowe
Mechanizmy uszkodzenia rdzenia - WSTRZĄŚNIENIE RDZENIA
Pourazowi- zaburzenie funkcji rdzenia z obiektywnie stwierdzonymi objawami ubytkowymi
- przejściowe wiotkie porażenie
- brak czucia i odruchów
Dochodzi do odwracalnego zaburzenia przewodnictwa synaptycznego
Ustępuje samoistnie I całkowicie w ciągu 24godzin
Stłuczenie lub przerwanie rdzenia
Zespoły rdzeniowe całkowite Częściowe poprzeczne uszkodzenie rdzenia
Całkowite uszkodzenie rdzenia
dochodzi do zniesienia:
- wszelkich funkcji poniżej poziomu uszkodzenia;
- wszystkich rodzajów czucia
- czynności ruchowej wraz zaburzeniami układu autonomicznego
Podłożeni patomechanicznym jest rozprzestrzeniani.- sie strefy martwicy krwotocznej
pierwszą fazą kliniczną – szok rdzenia
Leczenie
Transport na noszach próżniowych
Terapia metylprednizolem wg schamatu
30 mg /kg ciała w ciągu pierwszej godziny
5.4 masy przez następne 23h
Leczenie operacyjne:
Odbarczenie elementów nerwowych i przeciwdziałanie pogłębieniu uszkodzenia rdzenia
Pielęgnacja chorych z para-tetraplegią
Zespół połowicznego uszkodzenia rdzenia -Zespół Browna-Sėquarda –
Poniżej i po stronie uszkodzenia-
niedowład spastyczny z objawami piramidowymi
Zmiesienie czucia wibracji
Zmiesienie czucia ułożenia i dyskryminacji bodźców dotykowych przy zachowaniu czucia dotyku i ucisku
Poniżej i po stronie przeciwnej
Zniesienie czucia bólu i temperatury
Na poziomie : przeczulica
Segmentarny wiotki niedowład z zanikiem mięśni
Zespól poprzecznego uszkodzenia rdzenia
Poniżej poziomu uszkodzenia:
całkowito porażenie,
uszkodzeniu czucia
brak odruchów
zaburzenia wegetatywne
porażenie zwieraczy i impotencja
Na poziomic uszkodzenia
przeczulica
wiotki niedowład z zanikiem mięśni
Częściowe poprzeczne uszkodzenie rdzenia
niepełny zespół wymienionych poprzednio objawów
Najczęściej część środkowa — l. rdzeniowa przednia
Niedowład dystalnych części kończyn mniej nasilony;
zaoszczędzenie czucia głębokiego i czucia dotyku
Zespól nadstożka rdzeniowego
uszkodzenie segmentów rdzenia od L1 do S2
Wiotkie porażenia lub niedowład) prostowników i rotatorów:
zewnętrznych stawu biodrowego ALE zachowane zgięcie w tym stawie
zginaczy stawu kolanowego ALE zachowane prostowanie,
Zginaczy i prostowników stóp i palców
Zniesienie czucia powierzchownego od l4
Dochodzi dodatkowo do:
->porażenia czynności zwieraczy
-> zatrzymanie moczu.
-> potem automatyzm pęcherzowy
-> zatrzymanie funkcji seksualnych (priapizm)
Zaburzenia wegetatywne poniżej poziomu L4 kręgosłupa
Zespól stożka rdzeniowego
Uszkodzenie dolnych segmentów krzyżowych i guzicznych od s3
często w procesie nowotworowym
Dochodzi do zniesienie czucia wokół odbytnic i w kroczu
Poniżenie czynności zwieraczy
Zespól ogona końskiego
Ogon koński l2 –s5 zstępoujące w kanale kręgowym poniżej stożka końcowego rdzenia
Unerwiają kończyny dolne, krocze i narządy płciowe
Objawy :
Bóle i lub parastazje
*Jedno lub obustronne
*O topografii jedno lub wielokorzeniowej
*Nasilające się przy kaszlu defekacji itd.
Zaburzenia czucia
*Kończyny dolne
*Krocze
Niedowład kończyny
*Ze zniesieniem odruchów bez objawów babińskiego
Zaburzenia zwieraczy
*Nietrzymanie moczu i stolca
*Impotencja
Przyczyny:
Zewnątrzoponowe:
Przepuklina jądra miażdżystego w odcinku lędźwiowym
Zwężenie kanały kręgowego
Przeżuty do kręgów
Błoniak nadtwardówkowy
Wewnątrzoponowe
Nerwiak ogona końskiego
Wyściółczak
Przetoka tętniczo-żylna
Urazy rdzenia - rokowania
Ok 50 % chorych umiera w ciągu 24 godzin po urazie
Zgon w późniejszym okresie może być spowodowany zapaleniem płuc innymi urazami
Po całkowitym przecięciu rdzenia rzadko obserwuje się poprawę
brak powrotu jakiejkolwiek funkcji rdzenia w ciągi 4h godzin rokuje niepomyślnie
Leczenie usprawniające- Cele fizjoterapii
1 etap od 3 tygodni do kilku miesięcy
- działanie profilaktyczne
- zapobieganie zmianą wtórnym tj
odleżyny
obrzęki
zaniki mięśniowe
przykurcze
inne
Stosujemy :
ćwiczeniu oddechowe,
uklepywanie
inhalacje.
ćwiczeniu biernie części porażonych
ćwiczeniu czynne części nie porażonych
pionizacjo możliwie jak najwcześniej (zależy od metody leczenia)
masaż limfatyczny
sulux
magnetostymulacja
elektrostymulacja
ćwiczeniu izometryczne
Kinezyterapia miejscowa Ćwiczenia
1.Bierne: Ruch prowadzony za pomocą sil zewnętrznych
Utrzymanie długości elastyczności i ruchomości mięśni więzadeł i stawów wspomaganie działanie pompy mięśniowej
Wskazania :
Porażenia i niedowłady mięśni
Zwiększone patologicznie napięcie mięśni spastyka
Nie utrwalone ograniczenia ruchomości w stawach
Utrzymanie odpowiedniej długości i elastyczności w mięśniach szkieletowych
2.Czynne w odciążeniu Odciążenie za pomocą
-rąk terapeuty
- systemy bloczkowego
-worki
-ćwiczenia w wodzie
Wskazania
poprawa siły mięśniowej
Likwidacja nie utrwalanych ograniczeń ruchu w stawach
Zapobieganie ograniczeniom ruchu w stawach
Aktywizacja psychiczna pacjenta
Sollux
Promienie podczerwone o długości fali a 770-15000nm
Jego wpływ biologoiczny polega na działaniu ciepła
-wzrost przepływy krwi
- zmniejszenie napięcia podwyższenie progu odczuwania bólu , wzmożenie przemiany materii
Elektrostymulacja:
wykonuje się elektrostymulacje nerwów i mięśni.
Wyróżnia nie metodę elektrostymulacji elektrodą czynna oraz elektrostymulacje dwuelektrodową
Elektrodę czynną przykłada się na skórze w miejscu odpowiadającym tzw punktowi motorycznemu nerwów lub mięśni
Punkt motoryczny mięśnia odp miejscu gdzie nerw wnika do mięśnia punkt motoryczny nerwu to miejsce gdzie nerw znajduje się najbliżej powierzchni skóry
Wskazania
Elektrostymulacja mięśni porażonych wiotko w zaniku prostym
Elektrodiagnostyka
elektrostymulacja mięśni porażonych spastycznie (metoda hufschmidta)
Leczenie usprawniające - 2 ETAP
Stosujemy:
Pionizacja
Ćwiczneie ogólno usprawniające
Ćwiczenia samoobsługi
Nauka chodzenia przy uszkodzonym odcinka lędźwiowego kręgosłupa
Ćwiczenia czynności samoobsługi:
Wykonywanie chwytów
Utrzymanie higieny osobistej
Spożywanie posiłków
Ubieranie i rozbieranie się
Ćwiczenia w pionizacji i nauce chodzenia:
Unoszenie głowy
Siady z ukośnym ustawieniem tułowia
Siady płaskie na łóżku
Siady płaskie z nocami zwieszonymi
Chód w torze
Chód za pomocą kul , balkonika
Przy urazie odcinka szyjnego
-Stosujemy wózek z napędem elektrycznym z indywidualnie dopasowanym mechanizmem sterującym
Leczenie usprawniające:
Przy urazie odcinka piersiowo- lędźwiowego (poniżej th 6)
Stosujemy wózek o napędzie ręcznym
Kule pachowe
Balkoniki