Problemy stosowania i wykładni prawa
Literatura: „Zasady wykładni prawa”
Stosowanie prawa opiera się na wyciągnięcia wniosków z dwóch przesłanek. Pierwszą przesłanką (większą) jest norma prawna. Przesłanką drugą (mniejszą) jest ustalony stan faktyczny, to co o faktach mających miejsce ustalił sąd. Wnioskiem jest natomiast stosowanie prawa, czyli wyrok bądź decyzja administracyjna.
| Przesłanka mniejsza |
Ustalenie stanu faktycznego |
| Wykładnia |
Uchylenie decyzji stosowania prawa Uzasadnienie decyzji |
Derogacja normy: pozbawienie mocy obowiązującej normy, może to nastąpić poprzez bezpośrednie uchylenie (utracenie mocy)
Derogacja milcząca: sytuacja w której ustalona norma jest sprzeczna z normą wydaną wcześniej i na podstawie tzw. Regul kolizyjnych musimy uznac, ze ta norma ustanowiona wcześniej stracila moc obowiązującą.
Reguły kolizyjne:
Hierarchiczna (akt wyższego rzędu uchyla akt niższego rzędu) (lex superior)
Chronologiczna (norma później wydana jest sprzeczna z normą wcześniej wydaną, norma wcześniejsza traci moc prawną; norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą) (lex pasterior)
Norma szczególna ma pierwszeństwo przed normą ogólną (lex specialis)
Wykładnia normy prawnej: proces ustalenia znaczenia aktu prawnego, najczęściej przepisu lub jego fragmentu, ustalenie znaczenia.
Subsumpcja: podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod stan prawny.
Teoria derywacyjna: wynikiem wykładni powinna zostać; aby można było można zastosować prawo, musimy za każdym razem odtworzyć pełną normę postępowania.
Clara non sunt interpretanda (nie dokonuje się wykładni tego, co jasne), także
interpretatio cessat in claris (wykładnia kończy się wtedy, gdy osiągamy jasność)
Wykładnia deklaratywna: Rezultat zgodny z rezultatem wykładni językowej.
Wykładnia sensu largo: obejmuje szeroko rozumiane wnioskowania prawnicze, może odbiegać od rozumienia leksykalnego prawa, np. użycie analogii.
Nakaz respektowania dyrektyw techniki prawodawczej:
Clara non sunt interpretanda: fundamentalna zasada dla wykładni prawa; służy ochronie adresatów norm prawnych, wykładnia może dotyczyć tylko tych przepisów, które budzą wątpliwości, są wieloznaczne, niejasne i sprzeczne, przez co same w sobie podważają zasadę państwa prawnego – wtedy wkracza interpretator prawa, aby przywrócić poprzez swoją aktywność przy wykładni i wyjaśnieniu tych przepisów.
Kiedy przepis jest wątpliwy (non clara): gdy nie da się bezspornie okreslic do jakich stanów faktycznych zdarzeń lub obiektów, przepis ten się odnosi i gdy ta wątpliwość nie została jednoznacznie wyjaśniona w orzecznictwie lub w doktrynie. (gdy przepis jest nieostry, niepełny, sprzeczności między przepisami, wieloznaczność przepisu)
Omnia sunt interpretanda: wszystko podlega wykładni; dopiero poprzez dokładne dokonanie wykładni przepisu, możemy stwierdzić czy budzi on wątpliwości czy nie, dlatego zawsze dokonujemy wykładni, nawet w przypadkach pozornie nie budzących wątpliwości interpretacyjnych. Każdy tekst podlega wykładni, niezależnie od tego czy jest on jasny czy nie. Takie pojęcie wykładni utożsamia wykładnie, samym rozumieniem tekstu.
Derywacyjna teoria wykładni: rekonstrukcja z przepisów prawnych pełnej normy postępowania.
Dyrektywy wykładni: dyrektywy interpretacyjne, są to argumenty, które przemawiają za tym lub przeciwko temu, że norma ma takie a nie inne znaczenie. Dyrektywa jako wskazówka, podpowiedź – dyrektywa wykładni: mają one przemawiać za tym, aby uzasadnić określoną decyzję interpretacyjna.
Nie należy interpretować przepisu prawa w sposób prowadzący do sprzeczności z innymi przepisami.
Należy odrzucić taką interpretacje przepisu, która prowadzi do absurdalnych konsekwencji.
Jeżeli prawodawca nadal określonym wyrażeniom znaczenie prawne, to należy je rozumieć właśnie w takim znaczeniu.
Wskazówki jak interpretować prawo, są wynikiem wieloletniej kultury prawa.
Typy dyrektyw wykładni:
Kontekst językowy
Kontekst systemowy
Kontekst funkcjonalny
Norma jako wypowiedź językowa/ wykładnia językowa
Wykładnia systemowa
Wykładnia systemowa
Definicja zakresowa: definicja, która wskazuje na zakres desygnatów oznaczanych definiowanym wyrazem
- Dyrektywa języka potocznego: interpretator powinien przypisywać danym słowom takie znacznie, jakie mają w języku potocznym - mówionym
- Dyrektywa języka prawnego: jeżeli ustawodawca nadał określonemu zwrotowi swoiste znaczenie to ten zwrot należy rozumieć w takim znaczeniu
- Dyrektywa języka prawniczego: jeżeli nie istnieje definicja legalna danego pojęcia a ma ono sens w języku prawniczym, to należy w taki sposób rozumieć np. ustawa nie definiuje pojęcia użytkowanie, a doktryna i orzecznictwo są zgodne, że jest takie pojęcie.
- Dyrektywa języka specjalnego: jeżeli określamy terminy, należy do terminów specjalnych w określonej dziedzinie wiedzy lub praktyce społecznej to należy przyjąć, że termin ten ma takie znaczenie jak w tych dziedzinach wiedzy przyjęto.
- Zakaz wykładni synonimicznej: różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenie np. funkcjonariusz publiczny i osoba pełniąca funkcję publiczną.
- Zakaz wykładni per non Est: nie wolno przepisów prawnych interpretować tak, aby pewne ich fragmenty okazywały się zbędne.
- Lege bon distinguente: tam gdzie prawo nie wprowadza rozróżnień, to sam ich nie wprowadzaj.
Etapy postępowania w ustalaniu znaczenia:
ustalić czy dany zwrot ma definicje legalną - dyrektywa języka prawnego;
odwołujemy się do dyrektywy języka prawniczego - doktryna i orzecznictwo;
następnie dyrektywa języka specjalistycznego.
Wykładnia systemowa: ma zawsze charakter subsydiarny do wykładni językowej. Normy prawne są uporządkowane i tworzą system, zbiór powiązań pomiędzy normami prawnymi służące klasyfikacji i uporządkowaniu tych norm, mają charakter statyczny i dynamiczny. Normy niższego rzędu mają być wypełnieniem norm wyższego rzędu.
Konstytucja (najwyższy akt prawny)
Ustawy
Akty podustawowe
Wykładnia – ustalenie prawdziwego znaczenia przepisu
System prawny składa się z aktów różnego rzędu, o różnej mocy prawnej, to także funkcje, działania i podmioty pozwalają na podział prawa na gałęzie prawa, np. prawo administracyjne, prawo karne, prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, itp.
Systematyzacja pionowa(moc prawna) i pozioma (funkcja, treść, cel, metoda regulacji) nakładają się na siebie.
Systematyzacja zewnętrzna: to miejsce w systemie prawnym, miejsce aktu.
Systematyzacja wewnętrzna: miejsce danego przepisu w treści aktu prawnego.
argumentum a rubrica — wnioskowanie odwołujące się do systematyki wewnętrznej interpretowanego aktu.
Wykładnia systemowa - założenie, że przepis w danym akcie prawnym nie jest umiejscowiony przypadkowo, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Z takiej wykładni może wynikać wniosek że przepis ma mniejsze znaczenie ze względu na treść przepisu wyżej położonego.
Dyrektywy interpretacyjne wykładni systemowej:
wszystkie normy powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa
interpretując normy należy mieć na względzie przed wszystkim zasady konstytucji
interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego
normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego
nie należy interpretować przepisów tak aby były one sprzeczne z innymi przepisami
nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk
Reguły zwykłe a normy prawne:
zakres zastosowania; reguły mają ściśle określony zakres zastosowania; zasady mają szerszy zakres zastosowania niż zasady i normy zwykłe i jest on niżej niedookreślony. Zasada prawna znajduje zastosowanie we wszystkich przypadkach na gruncie danej dziedziny prawa a nawet na gruncie całego prawa.
Demokratyczne państwo prawne należy nadal rozumieć jako zbiorcze wyrażenie szeregu reguł i zasad, które wprawdzie nie zostały expressis verbis ujęte w pisanym tekście konstytucji, ale w sposób immanentny wynikają z aksjologii oraz z istoty demokratycznego państwa prawnego.
Specyfika stosowania zasad:
przy stosowaniu zasady sąd musi rozważyć kwestie jej doniosłości, odnośnie danego przypadku.
Zasady mogą być stosowane w różnym stopniu.
Przy wykładnia należy przyjąć taką interpretacje zasady prawa, która ze względu na istniejące fakty prawne i faktyczne, gwarantuje jej jak najszerszą ich realizację.
Interpretator powinien przyjąć taką interpretacje praw i wolności, która ze względu na istniejące możliwości prawne i faktyczne gwarantuje ich jak najpełniejszą realizacje.
Zasada proporcjonalności:
Czy wprowadzona regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków?
Czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego z którym regulacja jest powiązana?
Czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela?
Luki rzeczywiste: luki techniczne, błąd ustawodawcy
Luki aksjologiczne: brak regulacji prawnej, np. w kwestii zdrady małżeńskiej, celowy brak regulacji.
Stosowanie prawa jest to sformalizowane działanie kompetentnych organów władzy publicznej polegające na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych. Kompetencja organów wynika z przepisów. Procedura postępowania tych organów jest ściśle uregulowana poprzez przepisy tak zwane proceduralne (kpa, kpc, kpk). Decyzje są indywidualne, czyli dotyczą konkretnych podmiotów (osób fizycznych, prawnych itp.).
Zawierają wskazanie (nakaz, zakaz, zezwolenie) określonego zachowania się, czyli są konkretne.
Stosowanie prawa jest procesem decyzyjnym, w którym można wyodrębnić następujące etapy:
- ustalenie stanu faktycznego poprzez udowodnienie
- ustalenie norm obowiązujących – jakie prawo obowiązuje w danym miejscu i czasie
- subsumcja (podciągnięcie faktu pod normę), zwana też kwalifikacją prawną i podjęcie decyzji
- wykonanie decyzji.
Normę prawną dzielimy na:
Hipoteza – założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie, wskazuje adresata normy i jego cechy okoliczności
Dyspozycja – wskazuje sposób zachowania adresata, określa jego obowiązki lub uprawnienia
Sankcja – określa konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem. Wyróżnia się sankcję karną, egzekucyjną i nieważności.
Wyszukiwarka