Egipt pod panowaniem dynastii saickiej (XXVI)
Dynastia saicka panowała w latach 664-525p.n.e. . Nazwa dynastii pochodzi od nazwy miasta w zachodniej części Delty Nilu Sais. Miastem rządzili książęta, potomkowie królów z XXIV dynastii. Założycielem dynastii był Psametych I (664-610 p.n.e.) syn Necho wnuk Bokchorisa (ostatni władca XXIV dynastii toczył walki z najeźdźcami etiopski prawdopodobnie zginął wzięty do niewoli podczas drugiego najazdu etiopskiego pomiędzy 715 a 711 rokiem p.n.e. ) . Psametych I został osadzony na tron przez Asyryjczyków, przyjął tronowe imię Wahibre („O niezłomnej woli, Re”). Przy pomocy jońskich i karyjskich najemników podporządkował sobie książęta delty, następnie wraz z królem Lidii Gygesem wypędził z Egiptu Asyryjczyków i ogłosił się królem Górnego i Dolnego Egiptu. W 663 r. p.n.e. Egipt był wolny , władza Psametycha I była w tym czasie dobrze ugruntowana. Ciekawa sytuacja była w Górnym Egipcie. Otóż do roku 656 p.n.e. tereny Górnego Egiptu podlegały Ta’netamonowi ( Tanutamon ) , lecz faktyczną władze sprawował tam Montuemha’t (Montuemhat). Montuemha’t był reprezentantem dynastii kuszyckiej, bał się walki zbrojnej z Psametychem I i doprowadził do adopcji córki Psametych I, Nitokris, przez Szepenupet II (siostra króla) oraz Amenirdis II córkę Taharki ( obie sprawowały urząd „Boskiej Małżonki Amona”). Szepenupet II oraz Amenirdis II obiecujały oddać swoje dziedzictwo nowej „ Boskiej Małżonki Amona” (Stella świątyni w Karnaku <dziś Muzeum Egipskie w Kairze> ). Dzięki tej adopcji król Psametych I stał się prawowitym panem „Obu Krajów”, w zamian król zachował dotychczasowe przywileje Montuemha’t (Montuemhat). Państwo faraonów z Sais oraz królestwo kuszyckie wokół Napaty pozostały oddzielnymi obszarami. Polityka Psametycha I polegała na zmniejszeniu roli Teb w Górnym Egipcie, dzięki upadku potęgi asyryjskiej przy końcu VII w p.n.e. i likwidacji państwa asyryjskiego Egipt był względnie bezpieczny od strony Azji. Król Psametych I mógł zając się sprawami wewnętrznymi oraz reorganizacją kraju. Głównymi siłami armii Psametycha I byli najemnicy z Grecji, a wraz z nimi kupcy greccy. Kupcy zaczęli zakładać kolonie na wzór miast greckich. Miasta stawały się ośrodkami handlu i kultury greckiej. Kupcy greccy docierali do najodleglejszych zakątków Egiptu , zdarzały się przypadki wyzysku miejscowej ludności egipskiej co kończyło się pogromem Greków. Za czasów panowania Psametych I nastąpił wzrost produkcji , który doprowadził do rozwoju handlu zagranicznego (kupcy Egipscy docierali nawet do środkowej i południowo-wschodniej Afryki).W momencie gdy Asyria chyliła się ku upadkowi i następowało wzrost dominacji Babilończyków,Persów,Medów oraz Scytów, Psametych I stanął po stronie Asyrii, lecz współpraca nie odniosła sukcesów, gdyż ok. 612 r. p.n.e. Niniwa została zniszczona a dynastia asyryjska wygasła. W roku 610 p.n.e. Psametych I w podeszłym wieku umiera i zostaje pochowany w nowej stolicy Sais. Jego następcą jest syn Necho II (610-595 p.n.e.), przejmuje tronowe imię Uhemibre („O odnawiającej się woli, Re”) . W [pierwszym roku panowania wysłał wojska na pomoc Asyrii. W walce pod Megiddo pokonuje on króla Judy-Jozjasza ( sprzymierzeniec Babilonii ). Jerozolima zostaje zmuszona do płacenia kontrybucji. Król Babilonii Nabopolasar wysyła swoje wojska pod dowództwem Nabuchodonozora i w bitwie pod Karkemisz (606 p.n.e.) (główny punkt na szlaku handlowym syro-palestyńskim) pokonuje wojska Egiptu które wycofują się z Syrii i Palestyny i powracają do swoich granic. Necho II z wielkim trudem ale udaje mu się utrzymać władze we wschodniej Delcie. Po wstąpieniu na tron babiloński Nabudochonozora, Necho II wspiera powstanie przeciwko Babilonii w Syrii i Palestynie, ale sam nie podejmuje otwartej walki zdając sobie sprawę że wojska Egipskie nie są w stanie pokonać Babilonii. Necho II kazał wybudować flotę wojenną złożoną z greckich triremy (trójrzędowiec, starogrecka galera z trzema rzędami wioseł początkowo wiosłowa a następnie wiosłowo-żaglowa , główna broń to od strony dziobu taran z brązu) złożoną z jońskich i fenickich marynarzy. Niestety jego śmierć nie pozwoliła na dokończenie tych planów. W kraju natomiast rozpoczął przekopanie kanału między peluzyjską odnogą Nilu a Morzem Czerwonym(również nie dokończone na skutek śmierci władcy) . Kontynuował politykę wewnętrzną swojego ojca, rozwój handlu z Grecją , dalsza reorganizacja armii mająca na celu zastąpienie najemników libijskich żołnierzami greckimi, oraz wysłał flote fenicką w celu zbadania wybrzeży Afryki. Po śmierci Necha II na tron zasiada jego syn Psametych II ( Neferibre „ O doskonałym sercu, Re” ), panował zaledwie sześć lat (595-589 p.n.e.). Władca skierował swoją armie złożoną z Egipcjan, Fenicjan, Żydów oraz najemników greckich na południe. Chciał zdobyć kraj Kusz (Nubia).Ekspedycja zakończyła się zwycięstwem Egiptu, prawdopodobnie został zdobyty i splądrowana Napata stolica Kusz, wojska egipskie (dowodzili oficerowie Potasimto i Amazis) wzięli do niewoli ok. 4200 ludzi wielu wojowników kuszyckich poległo. Nowy król kraju Kusz Asparta wycofał się w głąb kraju i przeniósł stolice do Meroe. PsametychII obłożył królów kuszyckich XXV dynastii damnatio memoriae, usuwając ich imiona z wszelkich posągów, monumentów. W tym działaniu był bardzo agresywny doszło nawet do takiej sytuacji , iż kazał nawet usuwać imię jego własnego ojca Necho .Następnie odbył podróż do Cha’ru (prawdopodobnie Fenicja), była to podróż dyplomatyczna majaca na celu zwiększenie prestiżu Egiptu w Azji Zachodniej. W roku 595 p.n.e. córka Psametycha II Anchnesneferibre została adoptowana przez „ Boską Małżonkę Amona” Nitokris ( córka Psametycha I) i po jej śmierci zastąpiła ją na tym urzędzie. Po śmierci Psametycha II panowanie obejmuje Apries (589-570 p.n.e.) syn Psametycha II . Apries przyjął imię Haaibre czyli „O radosnym sercu, Re”. Z imieniem chyba raczej nie trafił gdyż jego rządów radosnymi nie można nazwać, gdyż większośc jego działań zakończyło się niepowodzeniem. Zorganizował wyprawę wojenną i zdobył Gazę, Tyr i Sydon. Wspierał on wojnę obronną króla Judy Sedecjasza przeciw Nabudochonozorowi, królowi Babilonu . Jednak Nabudochonozor podbił i zniszczył Jerozolime. Egipcjanie musieli się wycofać z Palestyny. Książę libijski Adikran prosił o pomoc w roku 571 p.n.e. Apriesa by ten przysłał swoje oddziały w celu rozprawienie się z kolonią grecką Kyrene. Apries wysłał wysłał wojska złożone wyłącznie z Egipcjan, gdyż bał się konfliktu między jego greckimi najemnikami a wojskami greckimi w Libii. Grecy pokonali Egipcjan, w czasie drogi powrotnej Egipcjanie zorganizowali bunt przeciwko swojemu królowi. Apries wysłał jednego ze swoich generałów Amazisa (Jahmes), w celu rozprawienia się z buntownikami. Jednak sytuacja zmieniła całkowicie obrót, gdyż wojska ogłosiły nowego króla generała Amazisa. Amazis przyjął urząd i obrał imię Chenemibre (Obdarzony siłą woli, Re). Jego poprzednik Apries został wzięty do niewoli i osadzony w Sais. W roku 569 p.n.e. został uwolniony przez Babilończyków którzy najechali na Egipt ( niewiadomo dlaczego Nabudochonozor nie wykorzystał swojego zwycięstwa), lecz w niedługim czasie zginął w bitwie przeciwko Amazisowi. Jednak nowy król postanowił iż Aprisowi zostanie oddany należyty szacunek i został pochowany ze wszystkimi honorami jakimi przysługują władcy. Amazis panowł w latach 570-526 p.n.e. , jego największym wyzwaniem był rozwój handlu ze wszystkimi państwami basenu Morza Śródziemnego i dzięki niemu Egipt na nowo przeżywał czas rozwoju. Amazis zawał przymierze z władcami Lidii , Krezusem i Samos, Polikratesem. Starał się załagodzić stosunki między Greakmi i Egipcjanami. Kazał Grekom rozsianym po całym Egipcie aby osiedlili się w greckiej kolonii Naukratisie w Delcie. Miasto zyskało wiele przywilejów co pozwoliło na ocieplenie stosunków. Dzięki jego poczynaniom Grecy traktowali Amazisa jako swojego wielkiego przyjaciela. Rządy Amazisa były uznawane za mądre i sprawiedliwe. Zmarł w roku 526 p.n.e. i został pochowany w Sais. Następcą Amazisa i jednocześnie ostatnim władcą dynastii saickiej był jego syn Psametych III (Anchkaenre- O żywym ka, należący do Re). Tym czasem w Azji zmieniła się sytuacja polityczna. Otóż Cyrus ówczesny władca Persów ok. 555 r. p.n.e. pokonał Medów następnie pokonał on wojska przymierza Babilonu, Sparty i Egiptu. W 539 r. p.n.e. zdobył Babilon i stał się władca Azji Zachodniej. W maju 525r. p.n.e. syn Cyrusa, Kambyzes wyruszył z armią perską do Egiptu. Spotkał się z armią Egipską pod Peluzjum. W bitwie na skutek zdrady przywódcy greckich najemników Fanesa z Halikarnasu , Egipcjanie wraz z Psametychem III wycofał się do Memfis. Wojska Kambyzesa podążyły za Psametychem III. Persowie oblegali i zdobyli Memfis, a Psametych III dostał się do niewoli. W tym samym roku na skutek wybuchu powstania przeciw Persą został stracony (zmuszony został do samobójstwa) . Kambyzes po zdobyciu Delty zdobył Górny Egipt i następnie zdobył Nubie i obszary oazy El- Charga. Najazd Kambyzesa zakończył panowanie XXVI dynastii (saickiej) i rozpoczęły się rządy Persów.
Bibliografia
Szczudłowska A., Starożytny Egipt , PWN,Warszawa 1976
Schlógl H.A., Starożytny Egipt . Historia i kultura od czasów najdawniejszych do Kleopatry, PWN, Warszawa 2009
Andrzejewski T., Starozytny Egipt, Czytelnik , Warszawa 1952
Mateusz Robaszkiewicz
Historia, spec. nauczycielska