UKŁAD NERWOWY

-

powtórka do sprawdzianu

1. PODZIAŁ UKŁADU NERWOWEGO:

1. topograficzny:

1. układ nerwowy ośrodkowy:

• mózgowie + rdzeń kręgowy,

1. układ nerwowy obwodowy:

• nerwy czaszkowe + nerwy rdzeniowe + zwoje, sploty;

1. czynnościowy:

1. układ nerwowy somatyczny:

• narządy wykonawcze → mięśnie poprzecznie prążkowane,

1. układ nerwowy autonomiczny:

• odpowiada za czynność narządów wewnętrznych,

• reguluje środowisko wewnętrzne,

• nie zależy od woli człowieka,

• część współczulna (sympatyczna) i przywspółczulna (parasympatyczna).

1. ELEMENTY STRUKTURALNE UKŁADU NERWOWEGO:

1. tkanka glejowa:

• tkanka pomocnicza,

• pełni w OUN funkcję podporową, wzmacniającą, ochronną i odżywczą dla neuronów,

• jej komórki mają zdolność do rozmnażania się (w przeciwieństwie do komórek nerwowych);

1. tkanka nerwowa:

• składa się z neuronów,

• neuron – podstawowa jednostka układu nerwowego,

• neuron → ciało neuronu (plazma + jądro = komórka nerwowa) + wypustki (krótkie – dendryty + długi – neuryt, akson = włókna nerwowe),

• aksolemma – błona komórkowa otaczająca akson,

• 3 rodzaje neurytów:

1. włókna bezrdzenne – otoczone są na zewnątrz aksolemmy tylko cienką neurylemmą; włókna te występują w nerwach AUN,

2. włókna rdzenne (mielinowe) – pod neurylemmą znajduje się otoczka
   z mieliny, tworząca przewężenia Ranviera, umożliwiające przenikanie
   z otoczenia do wnętrza komórki substancji odżywczych i jonów sodu; włókna te występują w nerwach obwodowych OUN,

3. włókna nagie – powierzchnia aksolemmy nie jest okryta żadną osłonką; występują w zakończeniach nerwów dotykowych i bólowych.

1. PODSTAWOWE ELEMENTY MORFOTYCZNE UKŁADU NERWOWEGO:

1. skupienia komórek nerwowych:

1. jądra nerwowe:

• skupienia ciał komórkowych neuronów w OUN, połączone włóknami nerwowymi (ze sobą, z innymi częściami UN, z narządami ciała),

• ośrodki nerwowe → jądra nerwowe OUN, biorące udział w określonych funkcjach fizjologicznych,

1. kora mózgowa:

• płaska warstwa ciał komórkowych neuronów pokrywająca powierzchnię półkul mózgowych,

• znajdują się w niej wyspecjalizowane pola i ośrodki,

KORA MÓZGOWA + JĄDRA NERWOWE → ISTOTA SZARA

1. zwoje nerwowe:

• skupienia komórek nerwowych, leżące poza OUN,

• np. zwoje rdzeniowe układu somatycznego, zwoje trzewne AUN;

1. skupienia włókien nerwowych:

1. drogi nerwowe:

• odśrodkowe – z OUN na obwód; kierują funkcjami ruchowymi lub wydzielniczymi,

• dośrodkowe (czuciowe) – z obwodu do OUN,

1. nerwy:

• są to wiązki włókien nerwowych, wychodzące poza mózgowie i rdzeń,

• rodzaje nerwów:

• nerwy czuciowe,

• nerwy ruchowe,

• nerwy wegetatywne (złożone z włókien AUN),

1. sploty nerwowe:

• szyjny,

• ramienny,

• lędźwiowo – krzyżowy.

1. AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY:

• kieruje procesami fizjologicznymi (trawienie, oddychanie, krążenie krwi, metabolizm, wydzielanie gruczołowe, rozmnażanie itp.),

• jest częścią UN, od której zależne są czynności trzewne (służą one utrzymaniu organizmu przy życiu),

• są to czynności wegetatywne – przebiegają bez udziału naszej woli,

• AUN tworzą:

• ośrodki autonomiczne w OUN (w rdzeniu kręgowym i w pniu mózgu),

• drogi dośrodkowe,

• drogi odśrodkowe.

1. OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

1. MÓZGOWIE:

• mieści się w jamie czaszki,

• skład: 2 półkule mózgowe, móżdżek, pień mózgu,

• mózg właściwy → półkule mózgowe → kresomózgowie + międzymózgowie,

• mózg osadzony jest na pniu mózgu,

• półkule są oddzielone od siebie podłużną szczeliną, w której głębi leży ciało modzelowate (spoidło wielkie), łączące obie półkule,

• półkule pokrywa kora mózgowa (zewnętrzna warstwa – istota szara, wewnętrzna warstwa – istota biała),

• powierzchnia kory mózgowej jest pofałdowana i tworzy uwypuklenia zwane zakrętami, które ograniczone są przez zagłębienia zwane bruzdami
  i szczelinami; dzielą one korę mózgu na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny,

• najważniejszymi zakrętami kory mózgowej są:

• zakręt przedśrodkowy – ośrodek ruchów dowolnych,

• zakręt zaśrodkowy – ośrodek czynności czuciowych,

• zakręt obręczy – obszar koordynujący złożone czynności AUN,

• zakręty potyliczne – ośrodek wzroku,

• zakręt skroniowy górny – ośrodek słuchu,

• pozostałe obszary kory mózgowej stanowią tzw. pole kojarzeniowe, biorące udział w scalaniu czynności różnych ośrodków kory mózgowej oraz zapamiętywaniu wrażeń.

1. MIĘDZYMÓZGOWIE:

• w nadwzgórzu międzymózgowia leży szyszynka,

• przez międzymózgowie przechodzą wszystkie bodźce czuciowe z obwodu do kory mózgu,

• odbywa się tu regulacja gospodarką wodną, pobierania pokarmu i czynności płciowych,

• mieszczą się tu mechanizmy regulujące sen i czuwanie.

1. MÓŻDŻEK:

• część mózgowia, leżąca poniżej płatów potylicznych i półkul mózgowych,

• posiada dwie półkule połączone tzw. robakiem móżdżku.

1. RDZEŃ KRĘGOWY:

• leży w kanale kręgowym,

• jego koniec leży na wysokości 1. lub 2. lędźwiowego i przechodzi w nić końcową, sięgającą do 2. kręgu guzicznego,

• składa się z segmentów, zwanych neuromerami, z których każdy wysyła parę nerwów rdzeniowych – prawy i lewy.

1. OPONY MÓZGOWO – RDZENIOWE:

1. opona twarda – gruba błona, której blaszka zewnętrzna stanowi zarazem okostną kości tworzących jamę czaszki i kanał kręgowy,

2. opona pajęczynówka – jest oddzielona od opony twardej jamą podtwardówkową,

3. opona miękka - przylega bezpośrednio do mózgowia i rdzenia kręgowego; między nią a pajęczynówką znajduję się jama podpajęczynkowa, wypełniona płynem mózgowo – rdzeniowym.

1. OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

1. NERWY CZASZKOWE (12 par):

1. nerw węchowy,

2. nerw wzrokowy,

3. nerw okoruchowy,

4. nerw bloczkowy,

5. nerw trójdzielny: V₁ – nerw oczny, V₂ – nerw szczękowy, V₃ – nerw żuchwowy,

6. nerw odwodzący,

7. nerw twarzowy,

8. nerw przedsionkowo-ślimakowy,

9. nerw językowo-gardłowy,

10. nerw błędny,

11. nerw dodatkowy,

12. nerw podjęzykowy.

1. NERWY RDZENIOWE (31 par):

1. 8 szyjnych,

2. 12 piersiowych,

3. 5 lędźwiowych,

4. 5 krzyżowych,

5. 1 guziczny,

• każdy nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym z połączenia się dwóch korzeni nerwu rdzeniowo – brzusznego, przewodzącego włókna ruchowe
  i współczulne oraz grzbietowego, zawierającego włókna czuciowe,

• każdy nerw rdzeniowy dzieli się na gałęzie: oponową, brzuszną, grzbietową
  i łączącą,

• gałęzie brzuszne (poza nerwami piersiowymi) zespalają się i tworzą sploty: splot szyjny, ramienny, lędźwiowo-krzyżowy.