Prawo finansowe

Finanse – zjawiska i procesy o charakterze pieniężnym ( pieniądz o charakterze przepływowym; strumienie pieniężne). Świat finansów jest bardzo skomplikowany i bardzo dynamiczny. Prawo nie nadąża za zmianami w świecie finansów ze względu na postęp technologiczny.

Finanse

Podstawą funkcjonowanie państwa jest sektor prywatny (kapitalizm) a normy z zakresu prawa finansowego będą rozstrzygać i przepływie strumienie pieniężnych między tymi sektorami

Prawo finansowe:

• gałąź prawa regulująca stosunki pieniężne

• nie jest skodyfikowane

• bardzo rozległe

• podzielone na działy

• stosunek prawny z reguły nierównorzędny

Podział na:

• prawo budżetowe ( finansów publicznych)

• prawo podatkowe

• prawo celne

• oprawo dewizowe

• prawo bankowe

• prawo ubezpieczeniowe

• prawo finansowe podmiotów gospodarczych

Gospodarka finansowa (finanse) – zachodzące procesy, które odnoszą się do tworzenia, gromadzenia, dzielenia i wydatkowanie zasobów pieniężnych. Można mówić o gospodarce finansowej różnych podmiotów ( przedsiębiorstw, gospodarka budżetowa)

Polityka finansowe – osiąganie celów za pośrednictwem środków pieniężnych

Metody osiąganie celów (pozyskiwania środków):

• metoda bezzwrotna – polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym wyposażeniu podmiotów w środki pieniężne. Ta metoda ma zastosowanie głównie do sektora publicznego ( dziedziny: porządek publiczny i bezpieczeństwo, oświata, nauka, kultura)

• metoda zwrotna ( kredytowa) – polega na tworzeniu, gromadzeniu i rozdzielaniu zasobów pieniężnych w taki sposób, że środki są oddawane do dyspozycji jednostkom na oznaczony czas z obowiązkiem zwrotu po upływie oznaczonego terminu. Metoda w odniesieniu do jednostek, które maja czasowe zapotrzebowanie na pieniądz. Stosowana głównie do jednostek sektora prywatnego i w określonych przypadkach do publicznego( np. państwo i jednostki samorządowe gdy wydatki publiczne będą przewyższać oczekiwane dochody emitują skarbowe lub komunalne papiery wartościowe – finansowanie przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa)

System finansowy- ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe. Funkcjonuje on w każdym państwie (stosunki finansowe maja charakter z wszechogarniający); rożne jednostki sektora publicznego i prywatnego między którymi zachodzą ściśle określone relacje uregulowane przez normy prawne.

NORMY PRAWA FINANSOWEGO:

Konstrukcja – jest trójczłonowa

• hipoteza prawa finansowego składa się z 2 podstawowych części

  • powołanie się na akt normatywny (źródło prawa) z którego wynika jej obowiązywanie

  • powołanie się na stan faktyczny, który będzie uzasadniał zastosowanie dyspozycji

• dyspozycja prawa finansowego zawiera 2 elementy:

  • przedmiot normy czyli określenie zachowania stanowiącego uprawnienie jednego podmiotu a zobowiązanie drugiego. Zachowanie tego drugiego podmiotu może być określone szczegółowo co do czasu, miejsca i sposobu jego wykonania

  • określenie podmiotu – mamy podmiot uprawniony (podmiot czynny) i podmiot zobowiązany (podmiot bierny)

• sankcje w prawie finansowym

  • maja przede wszystkim finansowy skutek

  • cecha charakterystyczna jest to że nie występują bezpośrednio w normie ale są potraktowane zbiorczo w ustawie – kodeks karno-skarbowy

Charakter – imperatywno- atrybutywny – określają obowiązki i odpowiadające im prawa. Niektórzy uważają ,że mają charakter stymulacyjny ponieważ zachęcają do podjęcia określonych działań.

Podział – normy z zakresu prawa finansowego dzieli się na normy:

• ustrojowe – określające organizację, kompetencje oraz formy prawne ich realizacji przez organy państwowe administracji wyspecjalizowanej bądź administracji samorządowej

• materialne – tworzące uprawnienia i obowiązki podmiotów występujących na gruncie stosunków prawnych bądź bezpośrednio w drodze decyzji administracji wyspecjalizowanej

• proceduralne – określające reguły postępowania w procesie stosowania norm materialnych

Ekonomizacja prawa – związane jest to z faktem iż procesy ekonomiczne muszą być ujęte w ramy prawne. 3 schematy:

• tworzenie ogólnych norma prawnych mających charakter programowy i delegacyjny np. pojęcie samofinansowania

• budowanie norma wyjaśniających, kwalifikujących określone zdarzenie np. pojęcie dochodu, straty

• tworzenie norm nowych dla określonych zjawisk ekonomicznych np. zdefiniowanie środków trwałych

Korelacja praw i obowiązków – wygaśnięcie lub powstanie uprawnienie następuje na skutek zdarzeń, które są niezależne od woli ludzi i zachowań zależnych od woli ( te mogą być zgodne lub niezgodne z prawem). Zachowanie niezgodne pociąga za sobą sankcje.

Podmioty prawa finansowego – osoby i jednostki organizacyjne objęte uprawnieniami i obowiązkami

1. organy państwowe i samorządu terytorialnego. Prawo finansowe różnicuje zakres ich kompetencji i zadań ale maja one prawo stanowienie norma prawnych. Wśród tych podmiotów szczególna role zajmuje Skarb Państwa.

Skarb Państwa – osoba prawna reprezentująca państwo w stosunkach gospodarczych w roli kasjera ( gdy obsługuje działalność budżetową) i w roli bankiera (gdy udziela pożyczek, wypuszcza obligacje, udziela gwarancji). Majątek Skarbu państwa jest posiadany i zarządzany przez różne jednostki organizacyjne ale najważniejsza pozycję zajmuje Minister Skarbu Państwa ( ustawa o urzędzie ministra SP), który zajmuje się prowadzeniem polityki w zakresie gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa

1. Osoby fizyczne i jednostki organizacyjne. Które posiadają określone uprawnienia i obowiązki w stosunkach finansowo-prawnych. Są to podmioty bierne.

Stosunki finansowo- prawne:

• charakteryzują się majątkowym charakterem uprawnień i obowiązków

• nierównorzędnośc podmiotów

• nierównorzędnośc interesów podmiotów

Konkretyzacja uprawnień i obowiązków następuje w postępowaniu finansowym w odniesieniu do konkretnej sytuacji.

PRAWO FINANSÓW PUBLICZNYCH

Prawo finansów publicznych składa się na system finansowy państwa – czyli zbiór norm prawa finansowego, zasad gospodarki finansowej, których celem jest uregulowanie polityki finansowej państwa.

Na system finansowy państwa składa się:

• System budżetowy i jego elementy z zakresu finansów publicznych

• Instytucje i organa władzy publicznej zajmujące się gromadzeniem i wydatkowaniem środków na cele publiczne

• System bankowy

• System ubezpieczeniowy

• System przedsiębiorstw

System budżetowy określa:

• 1991 –1998 ustawa prawo budżetowe (już nie obowiązuje) cele tego aktu: dostosowanie starych instytucji do nowego ładu ekonomicznego

• Po wydaniu konstytucji i po 2. etapie reformy decentralizacyjnej ogłoszono nową ustawę

26.11.1998 – ustawa o finansach publicznych

W sposób kompleksowy reguluje ona kwestie związane z gospodarką budżetową i ogólne zasady funkcjonowania całego sektora finansów publicznych.

W ustawie tej nacisk położono na procedury, które miały zapewnić kontrolę związaną z wykorzystaniem środków pieniężnych na cele publiczne.

Zasady ogólne ustawy o finansach publicznych:

• Przejrzystość i jawność gospodarowania środkami publicznymi

• Zaostrzenie dyscypliny gospodarowania tymi środkami

• Stworzenie warunków do bardziej racjonalnego i celowego wykorzystywania środków publicznych

Akty prawne regulujące finanse publiczne:

• Konstytucja – określa ogólne zasady gospodarki budżetowej, podstawy systemu dochodów publicznych i ustroju Banku Centralnego, a także ogranicza do poziomu 60% PKB dopuszczalne rozmiary długu publicznego

• Ustawa o finansach publicznych – szczegółowo reguluje rozwiązania konstytucyjne. Jest to swoista „konstytucja finansów publicznych”.

• Akty prawne dotyczące sektora publicznego (rządowego i samorządowego):

  • Ustawy ustrojowe dotyczące samorządów:

    • Ustawa o samorządzie gminnym

    • Ustawa o samorządzie powiatowym

    • Ustawa o samorządzie wojewódzkim

  • Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 13. 11.2003

• Wszystkie ustawy podatkowe

• Ustawa prawo zamówień publicznych

Procedura i tryb wydawania środków na cele użyteczności publicznej

• Ustawy budżetowe

• Uchwały budżetowe podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego wyznaczają obszar finansów lokalnych

Poza aktami prawnymi rangi ustawowej :

• Rozporządzenia na bzie ustaw – uszczegóławiają treść ustaw

• Zarządzenie Ministra Finansów do pracowników urzędowych skarbowych

Ustawa o finansach publicznych:

- problem dyscypliny finansów publicznych wyłączony z tej ustawy i na ten temat powstała nowa

Dział I

Zasady ogólne finansów publicznych

Rozdział 1

Podstawowe definicje

Rozdział 2

Jawność i przejrzystość finansów publicznych

Rozdział 3

Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych

Rozdział 4

Zasady gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych

Rozdział 5

Kontrola finansowa i audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych

Dział II

Państwowy dług publiczny

Rozdział 1

Zasady ogólne

Rozdział 2

Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

Rozdział 3

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne

Rozdział 4

Ogólne zasady zaciągania zobowiązań przez inne niż Skarb Państwa podmioty

sektora finansów publicznych

Rozdział 5

Zasady i tryb emisji papierów wartościowych oraz zaciągania kredytów i pożyczek przez Skarb Państwa

Dział III

Budżet państwa

Rozdział 1

Podstawowe definicje i zasady

Rozdział 2

Opracowywanie i uchwalanie budżetu państwa

Rozdział 3

Zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej

Rozdział 4

Kasowa obsługa budżetu

Dział IV

Budżet jednostki samorządu terytorialnego

Rozdział 1

Podstawowe definicje i zasady

Rozdział 2

Opracowywanie i uchwalanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Rozdział 3

Wykonywanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Dział V

(uchylony)

Dział VI

Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe

Rozdział 1

Zmiany w przepisach obowiązujących

Rozdział 2

Przepisy przejściowe

Zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych.

JAWNOŚĆ

Powszechna dostępność do danych na temat gromadzenia i wydatkowania środków, stanu finansowego.

Jawność ta jest realizowana poprzez:

- jawność sejmowej debaty budżetowej i jawność budżetowych debat samorządowych

- jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu i debat samorządowych

- podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji które zostały udzielone z budżetu państwa i budżetu JST i zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych przez ministra finansów

- udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych. Działają one w oparciu o plan finansowy

Wyłączenie jawności:

Dotyczy środków przeznaczonych na finansowanie działalności objętej tajemnicą państwową.

PRZEJRZYSTOŚĆ

- ujednolicenie zasad tworzenia projektu i uchwalania realizacji budżetu

- jednostki sektora finansów publicznych stosują jednakowe zasady rachunkowości wynikające z ustawy z 29.9.1994 o rachunkowości, w stosunku do której zostało wydane rozporządzenie ministra finansów, w którym ustala jednolity plan kont dla jednostek sektora finansów publicznych

- rozporządzenie ministra finansów na temat szczegółowych zasad klasyfikacji dochodów i Przechodów, wydatków i rozchodów jednostek sektora finansów publicznych

DŁUG PUBLICZNY

Odnosi się do niego zasada jawności.

Art. 12. 1. Minister Finansów ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski":
1) kwotę:
a) państwowego długu publicznego,
b) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych,
c) długu Skarbu Państwa,
d) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,
2) relacje do produktu krajowego brutto:
a) kwoty państwowego długu publicznego,
b) łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto,
c) kwoty długu Skarbu Państwa,
d) łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do produktu krajowego brutto.
2. Ogłoszenie kwot, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jest dokonywane w odniesieniu do:
1) roku budżetowego - w terminie do dnia 31 maja roku następnego,
2) pierwszej połowy roku budżetowego - w terminie do dnia 30 września tego roku.
3. Ogłoszenie relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, dokonywane jest dla stanu za rok budżetowy - w terminie do dnia 31 maja roku następnego.
4. Podstawą obliczenia relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jest wielkość produktu krajowego brutto ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

50 – 55%

Sanacyjne 55 – 60%

Należy zastosować środki ostrożności do ograniczenia długu publicznego (koniec pożyczek, udzielania poręczeń)

Powyżej 60% budżet musi być bezwzględnie zrównoważony (czyli wydatki = dochody)

SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH

Środki finansowe przeznaczone na cele publiczne znajdują się przede wszystkim w budżecie państwa, reszta zawarta jest w budżetach jednostek samorządowych

Na system finansów publicznych składają się:

• Budżet państwa

• Budżety województw

• Budżety powiatów

• Budżety gmin

• Państwowe i samorządowe fundusze celowe

• Narodowy Fundusz Zdrowia

• Jednostki budżetowe

• Zakłady budżetowe

• Gospodarstwa pomocnicze sektora rządowego i samorządowego

Najważniejsze cechy wspólne:

• Publiczna własność tych funduszy

• Identyczna lub zbliżona metoda gromadzenie dochodów opierająca się o przymus i bezzwrotność

• Szczególna kontrola ze strony społeczeństwa tych funduszy przy wydatkowaniu środków

• Na ogół niegospodarcze lub pośrednio związane z gospodarką wydatkowanie tych środków

W systemie finansów publicznych najistotniejsze miejsce zajmuje budżet państwa ( dział III ustawy o finansach publicznych)

Budżet państwa – cechują go pewne przymioty, które w teorii finansów publicznych nazywane są cechami budżetu:

• Budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją jego zadań

• Gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy

• Pełni ona szczególną role w funkcjonowaniu państwa

• Procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo- konstytucyjne – zakres władzy ustawodawczej i wykonawczej, który odnosi się do określenia źródeł, wysokości i rodzaju dochodów oraz kierunków wydatków

• Dochody gromadzone w budżecie są bezzwrotne

• Budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości stąd też jest on zawsze planem dochodów i przychodów i wydatków i rozchodów państwa na z góry określony czas

• Budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom publicznym – organy uprawnione do ponoszenia wydatków muszą mieć określone zadania na które mogą ponosić wydatki

• Wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i strumienie wydatków ( budżet ma charakter strumieniowy)

• Strumieniowy charakter budżetu oznacza z reguły konieczność egzekwowania w danym okresie należnych dochodów jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem roku budżetowego

Podstawy prawne polskiego budżetu

• konstytucja

• ustawa o finansach publicznych

• coroczne ustawy budżetowe, którym moc prawną nadaje konstytucja. Jest to akt prawny o charakterze normatywnym i tworzy obowiązki i uprawnienia. Z punktu widzenia ekonomicznego budżet jest planem finansowym

Budżet - Art. 95. 1. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1) organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa;

2) sądów i trybunałów.

2. Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej "rokiem budżetowym".

3. Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym.

Środki publiczne (art. 5 pkt. 1) –Art. 5. 1. Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;

4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych(...)

5. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Dochód (art. 5 pkt. 2) - 2. Dochodami publicznymi są:

1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa, zwanych dalej "odrębnymi ustawami";

2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;

3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;

6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b;

9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych

Przychód (art. 5 par.1 ) -przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;

Dochody zawsze znajdują się w budżecie, są to źródła ustawowo określone. Zaś przychody są kategorią pojawiającą się w budżecie w konkretnym roku.

Wydatki - Art. 97. 1. Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:

1) utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;

2) zadania wykonywane przez administrację rządową;

3) funkcjonowanie sądów i trybunałów;

4) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

5) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

6) środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "środkami własnymi Unii Europejskiej";

7) subwencje dla partii politycznych;

8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

9) obsługę długu publicznego;

10) finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "współfinansowaniem";

11) realizację Wspólnej Polityki Rolnej.

2. Z budżetu państwa są finansowane także zadania określone w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

Rozchody (art. 6 pkt 2.) – 2. Rozchodami publicznymi są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

5) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "prefinansowaniem";

6) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

Wydatki są to koszty na bieżąca i inwestycyjną działalność państwa zaś rozchody są to zobowiązania z przeszłych okresów.

Generalnie rzecz biorąc strumienie dochodów powinny pokrywać wydatki i rozchody. Jeżeli nie pokrywa się to trzeba ratować się zaciąganiem pożyczek i kredytów (przejściowy niedobór środków na rachunku państwa) niedobór ten trzeba zrównoważyć. Kasową obsługę państwa prowadzi NBP

Niedobór środków określony jest pod pojęciem deficytu. Może mieć on charakter:

• przejściowy – występuje w trakcie roku finansowego gdy trudno jest skorelować terminy wpływanych dochodów i ponoszonych wydatków. Likwidacja takiego deficytu następuje głównie przez emisje krótkoterminowych papierów wartościowych tzw. bonów skarbowych (okres wykupu do 1 roku)

• z założenia – kiedy planowane wydatki i rozchody przewyższają planowane dochody. Wtedy budżet nazywamy deficytowym i ten deficyt należy zrównoważyć przez:

• emisję skarbowych papierów wartościowych o okresie wykupu powyżej 1 roku (obligacje skarbowe)

• prywatyzację majątku Skarby Państwa

• zaciąganie kredyty lub pożyczki krajowej lub zagranicznej

Budżet jest aktem najważniejszym z punktu widzenia zarządzania państwa. Dlatego też musi być adekwatnie przygotowywany, uchwalany, realizowany i rozliczany ( te elementy określa się mianem procedury budżetowej)

Kalendarz budżetowy – obowiązki uczestników procedury budżetowej

• Rada Ministrów przedkłada Sejmowi projekt budżetu na rok następny co najmniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego czyli od 30 września. Konstytucja dopuszcza odstępstwo od tej zasady „ w wyjątkowych przypadkach”

• Senat na prawo wprowadzać poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania

• Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy budżetowej w ciągy 7 dni od jej przekazania. Taki sam obowiązek spoczywa na prezydencie w przypadku ustawy o prowizorium budżetowym

• Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej ( ustawy o prowizorium budżetowym) z konstytucja w ciągu 2 miesięcy od złożenia przez prezydenta wniosku w tej sprawie

• Prezydent RP może skrócić kadencje Sejmu jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawy Sejmowi nie zostanie od przedłożona prezydentowi do podpisu. Decyzje w tej sprawie prezydent może podjąć w ciągu 14 dni od obowiązującej daty złożenia ustawy budżetowej do podpisu.

• Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu wraz z informacja o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

• Sejm ma obowiązek rozpatrzyć sprawozdania z wykonania budżetu państwa po zapoznaniu się z opinią NIK oraz podjąć uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium

Realizacja budżetu spoczywa na organach władzy wykonawczej. Minister Finansów pełni w tym względzie szczególną rolę.

Formy organizacyjno prawne jednostek sektora publicznego.

Środki finansowe państwa oprócz budżetu są gromadzone w funduszach celowych. Są produkowane/wytwarzane przez specjalne jednostki organizacyjne.

Podstawową funkcjonowania państwa jest sektor prywatny, ale uzupełnia się z publicznym, nie konkurują, sektor prywatny może oczekiwać pomocy od państwa.

Sektor prywatny- w postaci praw własności w różnej postaci: prawa majątkowe, prawa do określonej rzeczy.

O formie org-prawnej rozstrzyga Ustawa O Swobodzie Działalności Gospodarczej.:

- przedsiębiorca

- spółki

- kapitałowe ( Z O.O, S.A)

- osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna)

Spółki osobowe – podstawą powstania jest umowa pomierzy wspólnikami, brak osobowości prawnej, za jej zobowiązania odpowiada wspólnicy całym swoim majątkiem

Spółki kapitałowe – posiada osobowość prawną, zobowiązanie ogranicza się do majątku spółki

Organizacje pozarządowe – fundacje, stowarzyszenia

Spółdzielnie – ustawa o spółdzielniach

Sektor prywatny jest zróżnicowany, podporządkowany celom, które chce osiągnąć

Sektor publiczny: również jest zróżnicowany, to, co należy do sektora prywatnego należy do majątku Skarbu Państwa,

Zarządza: Minister Skarbu Państwa – majątek rzeczowy

Minister Finansów – majątek finansowy

Na bazie majątku Skarbu Państwa można tworzyć podmioty gospodarcze z częścią majątku Skarbu Państwa, odpowiadają za swoje zobowiązania, skierowane na zysk.:

- Przedsiębiorstwa Państwowe – funkcjonują w oparciu o ustawę o przedsiębiorstwach państwowych z 1982 roku, przedsiębiorstwa państwowe są; samorządne, samodzielne, samofinansujące się

Tam gdzie sektor prywatny jest niewydolny państwo tworzy swoje przedsiębiorstwa: np. Poczta Polska

Na bazie majątku SP powoływane są też Uczelnie Wyższe, mają osobowość prawną, funkcjonują w oparciu o ustawę o szkolnictwie wyższym oraz wewnętrzne statuty, dostają dotacje, osobowość prawną ma też PAN ( Polska Akademia Nauk), są rozliczane z działalności

Nie cały majątek SP jest tak dzielony, jest wiele zadań użyteczności publicznej, które muszą być kontrolowane np. przez władze samorządowe i one są za nie odpowiedzialne.

Mamy decentralizację – podział majątku między SP a jednostki samorządu terytorialnego ( mają osobowość prawną), osoba prawna przed powstaniem musi być wyposażona w majątek, muszą być powołane organy.

Jednostki samorządowe są wyposażane w majątek: - ziemia, nieruchomości, obiekty, urządzenia, finanse.

Mało prawdopodobne, że zbankrutują ( tylko, gdy inny podział terytorialny)

Majątek SP

- rządowe organy władzy publicznej

- jednostki samorządowe

Jednostki samorządowe – zarządzają samodzielnie, mówimy, więc o mieniu samorządowym i o mieniu SP.

Podział zasobów rzeczowych między państwo a samorząd terytorialny: są jednostki org. sektora rządowego i jedn. org. sektora samorządowego niemające osobowości prawnej, wtedy odpowiedzialne są za nie SP lub Jednostki Samorządu Terytorialnego

Formy organizacyjno prawne gospodarki budżetowej określa ustawa o finansach publicznych. Nazywają się tak samo, ale może je powoływać rząd lub J.S.T (jedn sam teryt)

- jednostki budżetowe ( państwowe oraz s.t – wojewódzkie, powiatowe, gminne)

- zakłady budżetowe (państwowe oraz samorządu teryt)

- gospodarstwa pomocnicze przy jednostkach budżetowych

- środki specjalne jednostek budżetowych ( już prawie nie ma od 1 I 2005)

- fundusze celowe ( mało powiązane z budżetem, tworzą gospodarkę pozabudżetową mają określone środki na cele )

Nie mają osobowości prawnej, odpowiada za nie SP lub konkretna JST.

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej

Jednostki budżetowe (budżetowe brutto): - gospodarstwa pomocnicze

- środki specjalne

Zakłady budżetowe ( budżetowe netto)

Fundusze celowe ( budżetowe netto)

Jednostki budżetowe – pokrywają wydatki z budżetu a dochody odprowadzają do budżetu państwa lub JST, są w całości powiązane z budżetem. Tworzy się je w odniesieniu do różnego rodzaju działań, które związane są z funkcjonowaniem państwa lub JST i ich organów, które realizują zadania wobec ludności na zasadach nieodpłatnych

Np. urząd pracy, urząd gminy, ministerstwa, urząd rady ministrów, jednostki wojskowe policja, urząd skarbowy, szkoła podstawowa, średnia

Tworzą je odpowiednie jednostki ( powołują kierownictwo). W momencie likwidacji mienie wraca do SP lub JST.

Zakłady budżetowe – art. 19 ustawy, takie jednostki organizacyjne, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania oraz pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki, stanowiący koszty działalności oraz stan środków odrębnych i rozliczeń z budżetem. Po zakończeniu roku budżetowego rozlicza się o wynik – saldo + (musi wpłacić do budżetu) / - ( może dostać dotację), powinien wyjść na zero. Dotacje nie mogą być większe niż 50% jego wydatków, nie dotyczy to wydatków inwestycyjnych.

Np. ZTM, zakłady energetyczne, zakłady komunalne (MPO, woda), przedszkola

Obecnie przekształca się je w spółki prawa handlowego.

Gospodarstwa pomocnicze – art.20. Powstają na bazie jednostki budżetowej ( najpierw musi być jedn. Budż). Jest wyodrębnione z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym. Prowadzi część jej podstawowej działalności lub działalność uboczną.

Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych.

Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy ( koszty działalności, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczeń z budżetem) Gospodarstwo pomocnicze może dostać dotację przedmiotową. Rozlicza się z budżetem poprzez wpłatę połowy uzyskanego zysku. W odniesieniu do swojej jednostki budżetowej nie sprzedaje z marżą zysku tylko po kosztach, innym sprzedaje z marżą zysku.

Np. stołówka przy techniku gastronomicznym ( kadra kupuje po kosztach, ludzie z marżą)

Przy urzędzie rady ministrów ( warsztaty samochodowe, gosp ogrodnicze)

Obecnie jest ich coraz mniej, bo pokrywały budżety a korzystali nieliczni.

Środki specjalne – wydzielone rachunki bankowe, tam wpłacano określone środki pochodzące z darowizn, zapisów, likwidacji mienia, odszkodowań itd. Musiała być zgoda jednostki, która powoływała.

Fundusze celowe – art.22 – fundusz ustawowo powołany, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań:

Z dotacji, składek, mieszane ( dotacje +składki) , liczy się cel, nie można wydać na inny cel niż wskazany. Mogą mieć osobowość prawną lub nie, decyduje organ tworzący. Podstawą działania plan finansowy. Jeżeli ustawa dopuszcza może zaciągać kredyty i pożyczki.

Np. NFZ ( dochody ze składek), ZUS

Skarb państwa nie może tworzyć fundacji.

DANINY PUBLICZNE

Daniny publiczne są to różnego rodzaju świadczenia na rzecz państwa i reprezentujących je organów. Istnienie danin publicznych związane jest ściśle z historycznym rozwojem społecznym. Państwo jest organizacją, która potrzebuje środków na swoje utrzymanie. Ponieważ nie wytwarza żadnych dóbr, powstał system obligujący członków danej społeczności do świadczenia na rzecz organizacji w której uczestniczą. Na przestrzeni historii rozwinęły się następujące formy danin publicznych.

- osobiste (służba wojskowa)

- rzeczowe („dziesięciny")

- pieniężne (opłaty, dopłaty, podatki)

W dzisiejszej rzeczywistości najpopularniejszą formą daniny publicznej jest jej pieniężna forma:

Opłata jest to pieniężna danina publiczna zbliżona do podatku, posiadająca jego wszystkie cechy poza tym, że opłata jest świadczeniem wzajemnym, czyli płatnik otrzymuje gratyfikację z organu, na rzecz którego świadczy opłatę, najczęściej w mniejszym wymiarze niż stanowi wartość opłaty. Opłata tym różni się od podatku że nie jest nieodpłatna.

Dopłata jest to forma finansowego udziału użytkowników w inwestycjach publicznych, w kosztach poniesionych na ich realizację. Przez inwestycje publiczne rozumiemy takie inwestycje, z których korzysta większa liczba obywateli np. baseny, metro warszawskie itp.

Definicje podatku

To publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

(wg art. 6 Ordynacji podatkowej, Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997)

Jest to przymusowa danina w pieniądzu lub innych wartościach materialnych, którą nakłada państwo na osoby od siebie zależne.

(wg R. Rybarskiego)

Prawo podatkowe i jego źródła:

Prawo podatkowe jest gałęzią prawa publicznego jego wyodrębnienie jest dokonywane ze względu na przedmiot regulacji: są nim podatki, a także opłaty i nie podatkowe należności budżetu. Wszystkie akty normatywne, które regulują te instytucje prawne, a także prawa i obowiązki podatników, płatników i inkasentów, ich następców prawnopodatkowych oraz osób trzecich odpowiadających za zobowiązania, a także regulujące kompetencje organów podatkowych i organów wykonujących kontrolę podatkową, tworzą prawo podatkowe.

Źródła prawa podatkowego:

Konstytucja

Ustawy

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Rozporządzenia

Akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów które je ustanowiły)

Podatki to twór prawa finansowego są one również kategorią ekonomiczną. Nie ma podatku poza prawem finansowym, nie mają one samoistnego bytu ekonomicznego. Zdefiniowanie podatku jako instytucji prawnej następuje poprzez wskazanie jego niezbędnych cech. Jeśli dana instytucja prawna ma te cechy to jest podatkiem niezależnie od przyjętej przez ustawodawcę nazwy i stosowanej systematyki. (odsetki równe są stopie oprocentowania kredytu lombardowego czyli 200%)

Podmioty podatkowe:

- czynny – pobiera podatki, może on dochodzić zapłaty

- bierny - płaci

Cechy podatków

-Jednostronność ustalania,

-Obowiązek wpłaty określonej kwoty pieniędzy na rzecz władzy publicznej - (budżetu)
-Przymusowość
-Pieniężny charakter
-Bezzwrotność
-Nieodpłatność
-Generalny charakter

-Obowiązywanie na podstawie ustawy z zakresu prawa podatkowego

-Podatki nie są karą za jakikolwiek czyn zakazany lub niedozwolony.

-Przewłaszczenie

Jednostronność ustalania polega na tym, że wysokość obciążeń podatkowych jest ustalana przez państwo – parlament (nie jest to przedmiot negocjacji)

Obowiązek wpłaty na rzecz budżetu- powstały po to aby władze publiczne uzyskały dochody od podatnika. Podatki pobierane są na rzecz budżetu państwa kraju samorządu terytorialnego.

Przymusowy charakter podatku polega na tym, że obowiązek zapłaty wynika bezpośrednio z przepisu prawa podatkowego albo decyzji administracyjnej organu, a jego wykonanie jest przymusowe tzn. pobór kwot dłużnych następuje na drodze egzekucji administracyjnej.

Pieniężny charakter polega na tym, że jego zapłata musi nastąpić w pieniądzu będącym prawnym środkiem płatniczym danego kraju. Wyjątkami są tutaj: dopuszczenie zapłaty podatku przy pomocy innych wartości -majątkowych, papiery wartościowe lub w walucie obcej w warunkach np. wysokiej inflacji, upadek systemu pieniężnego.

Bezzwrotność oznacza że wpłata podatku na rzecz władzy publicznej nie pociąga za sobą jakiegokolwiek obowiązku zwrotu całości lub części kwoty. Podatki nie są prawnymi pożyczkami- wpłata podatku ma charakter definitywnego przesunięcia majątkowego między podatnikiem a władzą publiczną, są środkiem tzw. Definitywnej redystrybucji budżetowej.

(nie dotyczy to sytuacji nadpłaty lub gdy podatek został pobrany niesłusznie – wtedy organ podatkowy ma obowiązek oddać określoną kwotę)

Nieodpłatność polega na tym, że podatnik który dokonał zapłaty podatku nie ma prawa żądać świadczenia wzajemnego od władzy publicznej lub od innych podmiotów. (czyli nie przysługuje nam żadne świadczenie zwrotne)

Generalny charakter podatków polega na tym, że są skierowane do określonej, ale nie zindywidualizowanej grupy podmiotów a przedmiot podatku jest określony w sposób abstrakcyjny. Generalny charakter podatku musi wynikać z przepisów ustawy zaliczającej się do prawa podatkowego.

Podatki nie są karą za czyn zakazany lub niedozwolony, ponieważ obowiązek podatkowy wynika bezpośrednio z przepisu ustawy podatkowej.

Przewłaszczenie – kategoria prawna, przez zapłatę podatku następuje zmiana właściciela środków pieniężnych.

Jeśli cechy te występują w danym przypadku łącznie mamy do czynienia z instytucją prawną podatku - krócej podatkiem.

Podatki nie są:

- świadczeniem pieniężnym wynikającym ze stosunków cywilno prawnych,

- opłatą za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach,

- grzywną w rozumieniu prawa karnego,

- kontrybucją nałożoną na pokonanych,

- konfiskatą majątku,

- aktem nacjonalizacyjnym,

- opłatą o charakterze publicznoprawnym z tytułu określonych czynności dokonywanych przez organy władzy publicznej.

PRAWO PODATKOWE

System podatkowy – ogół podatków i opłat obowiązkowych w kraju, powiązany myślą przewodnią, tak, aby tworzył on zwartą całość pod względem organizacyjnym i prawnym. W związku z tym na system podatkowy składa się:

- prawo podatkowe

- instytucje zajmujące się poborem podatków

- umowy międzynarodowe

- porozumienia zawarte między państwem a związkami zawodowymi.

System podatkowy
Część ogólna prawa podatkowego
- prawo materialne informujące nas o prawach i obowiązkach zawarte głównie w: - ordynacja podatkowa - kodeks karny skarbowy Ma w całości zastosowanie do ustaw szczegółowych

Ordynacja podatkowa 29 VIII 1997

- obszerna, wydana już po konstytucji

- obowiązuje od stycznia 1999, mini konstytucja prawa podatkowego

- ten sam poziom, co inne ustawy z prawa podatkowego

- zawiera katalog praw i obowiązków podatnika

- ma zastosowanie do wszystkich podatków i opłat, a nawet obowiązkowych składek ( ubezpiecz społeczne, zdrowotne, fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, PEFRON)

Dział I

Przepisy ogólne, podstawowe pojęcia z zakresu prawa podatkowego ( podatnik, płatnik, inkasent)

Podatnik – os. Fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna sektora publicznego ( niemająca osobowości prawnej)

Płatnik, inkasent – pośrednicy działający w imieniu podatnika, maja przyczynić się do lepszej organizacji poboru podatków ( np. pracodawcy)

Inkasent- pobiera z góry podatek i odprowadza do urzędu

Dział II Organy podatkowe

- określenie właściwości miejscowej i rzeczowej

- w podatkach dwuinstancyjność

- decentralizacja podatków ( zasilają budżet państwa i fundusze lokalne )

Organy pobory podatków
Rządowe
I Instancji: Naczelni US, U.Celnego
II instancji: Dyrektor Izby Skarbowej, Dyrektor Izby Celnej

Podatek dochodowy od osób fizycznych pobiera Naczelnik US (- to właściwość rzeczowa) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ( właściwość miejscowa)

Podatek od nieruchomości – wójt, ten gdzie nieruchomość położona, jak nie mogę płacić to też odwołanie do wójta

Powstanie zobowiązań podatkowych – tylko na bazie ustaw

Regulacja:

1. samoobliczenie podatku - wówczas w ustawie szczegółowej terminy, warunki

2. urząd ustala – na podstawie zeznania, na zapłatę 14 dni od decyzji o zapłacie za zobowiązania podatkowe

Podatnik, płatnik i inkasent odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem.

Zaległość podatkowa – podatek niezapłacony w określonym czasie lub kwocie, powinna być uregulowana z odsetkami. 200 Opodatkowania kredytu lombardowego

Jeżeli mamy trudności z zapłaceniem podatku jest możliwość pewnych ulg indywidualnych (na wniosek)

1 – wniosek o zaniechanie poboru podatku

2 – umorzenie podatku lub odsetek

3 – odroczenie terminu płatności ( za opłata prolongacyjną - 50 % odsetek za zwłokę)

4 – rozłożenie na raty ( za opłata prolongacyjną - 50 % odsetek za zwłokę)

5 – potrącalność ( potrącenie należności podatkowych od należności, które mogą nam przysługiwać ze strony skarbu państwa )

Zabezpieczenie należności podatkowych występuje na mieniu ruchomym i nieruchomym podatnika.

- na nieruchomości – hipoteka ustawowa, ma pierwszeństwo przed innymi hipotekami, nie ulega przedawnieniu

- zastaw na rzeczach ruchomych, własność podatnika minimum 10 tyś zł wartości, wówczas wpisana do rejestrów zastawów skarbowych prowadzonych przez US

Hipotekę można ustanowić tylko w ciągu miesiąca od powiadomienia podatnik, bo inaczej wygasa.

Formy wygasania zobowiązań podatkowych

- poprzez zapłatę podatku ( trzymać 5 lat)

- umorzenie

- zaniechanie poboru (na ogół kilku no. Klęska)

- przedawnienie – 5 lat od końca roku podatkowego, np. 1 stycznia 2012

3 lata, gdy podatnik dokonał ze swojej strony czynności do zapłacenia podatku, a urząd nie wysłał mu decyzji z wysokością zapłaty

Nadpłata, – gdy podatek zapłacono w zbyt wysokiej kwocie, jeżeli sami wykryjemy to korekta zeznania, jeżeli z naszej winy to zwrot bez odsetek, błąd z winy organu to zwrot z odsetkami za zwłokę.

Prawa i obowiązki następców prawnych: odpowiadają solidarnie – małżeństwo i wspólnicy spółek osobowych. Przechodzą na następców prawnych( sprzedaż, spadek, dzierżawa, zamiana, zarówno obowiązki jak i prawa). Małżonkowie mogą znieść solidarność poprzez orzeczenie sądowe o ustaniu wspólnoty majątkowej.

Dział IV Postępowanie podatkowe zasady ogólne

- musi być jasne i czytelne dla podatnika

- II instancyjne

- jawne dla stron

System podatkowy w Polsce ze względu na bardzo dużą ilość podatków dzieli się na różne grupy wykorzystując różne kryteria

Ad 1. Podział według kryterium przedmiotowego ( ważny jest przedmiot opodatkowanie czyli to od czego podatek jest płacony.

• Podatki od przychodu – sam przychód stanowi podstawę naliczenia podatku. Mają one charakter fakultatywny, mogą być zastosowane na życzenia podatnika ( tylko przedsiębiorcy). Ten podatek regulowany jest przez ustawę o zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów ewidencjonowanych oraz od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

• Podatki od dochodu - opodatkowaniu podlega dodatnia różnica między przychodem a kosztami uzyskania przychodu. Ustawy regulujące: ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych

• Podatki majątkowe – są one bardzo niejednorodne dlatego mówi się o konieczności zmian w tym zakresie. W tej grupie wyróżniamy:

  • od posiadania majątku – w zależności od obowiązującego systemu podatkowego mogę to być podatki od całkowitej wartości majątku należącego do danego podmiotu gospodarczego ( majątku ruchomego i nieruchomego, gotówki, wkładów bankowych itd.) lub częściowej – tylko od określonych składników. W Polsce najważniejszymi podatkami z tej grupy są:

    • podatek rolny

    • podatek leśny

    • do nieruchomości

    • od środków transportowych

  • od wzrostu wartości majątku – przedmiotem opodatkowanie jest nabycie rzeczy albo praw majątkowych w drodze kupna, darowizny lub spadku. Do tej grupy zalicza się podatek od spadków, podatek od darowizn.

  • od przyrostu wartości majątku – przedmiotem opodatkowanie jest wzrost wartości majątku z przyczyn niezależnych od właściciela. Przykładem takiego podatku jest opłata adiacencka płacona przez właścicieli nieruchomości z tytułu wzrostu ich wartości wskutek np. finansowanego przez władze uzbrojenia terenu, zmiany planu zagospodarowanie przestrzennego.

  • od transformacji substancji majątkowej ( od czynności cywilno-prawnych) – podatki płacone w przypadku sprzedaży lub zamiany rzeczy lub praw majątkowych na inne rzeczy lun prawa majątkowe ( sprzedaż, zamiana, pożyczka, dzierżawa, prawo wieczystego użytkowania)

• Podatki konsumpcyjne – od towarów i usług, akcyzowy, podatek o d gier.

Ad. 2. Podział według osoby, która ponosi ciężar

Grupy podatków:

• podatki bezpośrednie - gdy podatnika znamy z imienia i nazwiska (przychodowe, dochodowe, majątkowe)

• podatki pośrednie - gdy kto inny ponosi ciężar podatku kto inny jest odpowiedzialny za jego odprowadzenie do urzędu skarbowego (podatek od towarów i usług) ciężar - ponosi konsument finalny a odprowadzenie podatku - sprzedawca, producent, importer. ja one wpływ na cenę (cenotwórcze). Konsument, nabywca płaci podatek nabywając towar, usługę).

Znieczulenie podatkowe - kupujący dana rzecz patrzy na cenę finalną a nie myśli ile od niej będzie odprowadzone podatku.

Ad 3. podział według władztwa podatkowego

Posiada 3 aspekty:

• prawo stanowienia ustaw
  prawo do przejmowania wpływów z tytuły podatków

• prawo do administrowania ( wydawania administracyjnych decyzji podatkowych)

Pełen zakres władztwa podatkowego należy do organów władzy państwowej. Dzieli się ona władztwem z

jednostkami samorządu terytorialnego:

przyjmują wpływy z tytułu podatku podejmują decyzje w kwestiach podatkowych

Kryterium władztwa podatkowego musi być uzupełnione prawem do zasilania konkretnego budżetu.

Podział podatków ze względu na zasilany budżet

Podatki państwowe Władztwo należy do organów państwowych	Podatki i opłaty samorządowe Należą do kompetencjo wójta/burmistrza/prezydenta	Podatki wspólne Władztwo należy do organów państwowych, wpływy są dzielone ( wtórna redystrybucja)_
od towarów i usług akcyzowy od przychodów ewidencjonowanych osób fizycznych zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych od gier losowych i zakładów wzajemnych	od nieruchomości rolny leśny od środków transportowych od psów od spadków i darowizn podatek płacony w formie karty podatkowej opłata skarbowa opłata targowa opłata miejscowa opłata administracyjna podatek od czynności cywilnoprawnych	dochodowy od osób fizycznych dochodowy od osób prawnych

Elementy konstrukcji podatku

1. Podmiot podatku

2. Przedmiot podatku

3. Podstawa opodatkowania

4. Stawki bądź skale

4. Zwolnienia, ulgi. zwyżki

5. Terminy i warunki płatności

Ad 1. Podmiot podatku

1. podmiot zobowiązany - bierny, zazwyczaj o nim mówi ustawa

2. podmiot uprawniony - czynny, Skarb Państwa lub inny związek

Podmiotem zobowiązanym może być:

1. osoba fizyczna

2. osoba prawna ( nie płaci podatków od spadków o darowizn)

3. jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej ale wydzielona pod względem organizacyjnym i prawnym

Podmiot zobowiązany:

1. podatnik - za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem

W określonych przypadkach podatnikiem może być następca prawny podatku (spadek)

2. płatnik - pośrednik działający w imieniu podatnika (np. pracodawca

1. za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem

2. rolą płatnika jest obliczanie, pobranie podatku i odprowadzenie go do odpowiedniego organu

3. inkasent - pośrednik działający w imieniu podatnika

1. za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem

- rolą inkasenta jest pobór podatku i odprowadzenie go we właściwym terminie do właściwego
urzędu

Ad 2. Przedmiot podatku

Jest to to, od czego podatek jest płacony.

Dąży się do tego, aby był określony w tytule ustawy

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek od środków transportu

• podatek od posiadania psów

ale

• podatek akcyzowy - nie ma w tytule, co jest objęte akcyzą (lista wyrobów akcyzowych wymieniona w załączniku do ustawy)

• podatek od towarów i usług

Podatek płacimy na skutek odpowiedniego zdarzenia, które sprawi, że staniemy się podatnikiem.

Ad 3. Podstawa opodatkowania

Wartościowo lub ilościowo ujęty przedmiot podatku

Dąży się do tego, aby podstawa opodatkowania była ujęta w sposób wartościowy, trzeba dokładnie doprecyzować, o jaką wartość chodzi, jak ma być ta wartość ustalona (np. ustalenie wartości rynkowej w danym momencie

• wartość odtworzeniowa - ile trzeba pieniędzy wyłożyć, aby dana rzecz powstała w danym momencie

• wartość dochodowa - rzecz warta jest tyle, ile w danym momencie generuje dla nas dochodów

• wartość nominalna - wynika z zapisów księgowych - akcje warte są tyle, ile zapisano w księgach

Ustalanie wartości musi wynikać z prawa.

Dziś uważa się, że najbardziej słuszna wartość to wartość rynkowa, choć nie zawsze można ją ustalić.

Podstawa ilościowa:(ujęta może być w miarach)

• sztuki (psy)

• pojemność (niektóre wyroby akcyzowe)

• ciężar

• powierzchnia

Podstawa wartościowa (ujęta w sposób wartościowy)

• mamy z nią do czynienia przy większości podatków

Ad 4. Stawki podatków

Mają odniesienie do podstawy opodatkowania i wyznaczają wysokość podatku

• stawki stałe – w odniesieniu do podstawy opodatkowania

  • kwotowe gdy podstawa opodatkowania jest ilościowa

  • wartościowe – gdy podstawa jest wartościowa, wyrażona w %

podatek liniowy – jedna stawka procentowa podatku

• stawki zmienne – zmieniają się wraz z podstawa opodatkowanie, występują tu progi, stawki przypisane do progów tworzą skale podatkową

Stawki zmienne mogą mieć charakter:

• progresywny – wraz ze wzrostem skali opodatkowania stawki będą rosły. Wzrost może mieć charakter:

  • regularny

  • nieregularny

    • regresywny – wraz z przejściem do następnego progu podatkowego stawki na skali maleją. Obecnie takich stawek nei stosuje się

    • degresywny – połączenie progresji z regresja. Wyraża się załamaniem na skali.

Techniki progresji:

• globalna

• ciągła

Różnica polega na wyliczania zobowiązani podatkowego. W progresji globalnej gdy dochód znajduje się np. w 3 progu to cały dochód podlega opodatkowaniu według stawki z 3 progu. Zaś z progresji ciągłej dochód mieszczący się w poszczególnych progach wylicz się według stawek z tych określonych progów( dzielenie dochodu miedzy progi)

Metoda progresji ciągłej jest korzystniejsza z perspektywy podatnika i państwa, ponieważ nie zabija chęci do działania. Opłaca się nam zarabiać każdą następną złotówkę.

Ad. 5. Zwolnienia, ulgi, zwyżki

Zwolnienia i ulgi występują powszechnie. praktycznie w każdej dziedzinie Poprzez nie państwo oddziałuje na gospodarkę i społeczeństwo. Są one przedmiotem nieustannej dyskusji i nieustannych zmian.

Zwolnienie

Może mieć charakter:

- podmiotowy - wyłączenie z podatku określoną grupę podatników, np. rolnicy nie płaca podatku od dochodów, płacą podatek rolniczy

- przedmiotowy - wyłączają z opodatkowania określone źródła dochodównp. stypendia, świadczenie z ubezpieczenia komunikacyjnego, na życie.

Zwolnienia muszą wynikać z zapisu w ustawie. Żeby z niego korzystać, trzeba o nim wiedzieć.

Ulgi

Muszą wynikać z zapisu w ustawie.

Prawo do ulgi trzeba dowieść, np. ulga na remont mieszkania - trzeba być właścicielem lokalu i posiadać faktury wydatków dotyczących remontu.

Występują pewne limity - nie można odliczyć więcej niż określona kwota.

Ulgi mogą być odliczane:

• od podstawy opodatkowania

• od podatku

Zwyżki -sankcje za niedotrzymanie warunków dopełnienia zobowiązania

Ad 6. Terminy i warunki płatności

Terminy

Niedotrzymanie terminu powoduje zaległość podatkową.

Mamy obowiązek stosować się do terminu

• zawarty w ustawie (musimy poznać go sami)

• zawarty w ordynacji podatkowej

Warunki płatności

Np. książka przychodów i rozchodów. Obowiązek zrobienia zeznania podatkowego i złożenia deklaracji podatkowej. Czy podatek płaci się jednorazowo czy zaliczkowo.

PRAWO BANKOWE

Na prawo bankowe składają się ustawy, zarządzenia i inne akty Prawne /statuty, regulaminy/ regulujące działalność banków.

Normy dla banków komercyjnych są inne niż dla NBP.

Na system bankowy składają się instytucje bankowe oraz normy prawne określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Polski system bankowy jest dwupoziomowy od 1989r.

1szy poziom stanowi NBP,

2gi poziom stanowią pozostałe banki, które zostały przewidziane jako banki uniwersalne.

NBP jest centralną instytucją finansową państwa. Spełnia pewne wyłączne funkcje. Nie jest nastawiony na zysk. Nie zajmuje się obsługa ludności i innych podmiotów gospodarczych.

O systemie bankowym można mówić dopiero wówczas, gdy rozwój banków a także rynków finansowych, pozwali na ustalenie zasad struktury tego systemu. Aby istniał system bankowy, muszą wystąpić 3 elementy:

-Banki

- Nadzór bankowy

- Prawo bankowe

W Polsce pojęcie prawa bankowe odnosi się do:

- ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r - prawo bankowe Dz. U. nr 140, poz. 939/ .

- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim /Dz. U. nr 140, poz. 939/ .

- ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. a restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz a zmianie niektórych ustaw /Dz. U. nr 80, paz.369/

- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 raku a listach zastawnych i bankach hipotecznych /Dz. U. nr 140, poz. 940/

- ustawa z dnia 14 grudnia 1994 raku a Bankowym Funduszu Gwarancyjnym /Dz. U. 1995 nr 4, poz. 181/

W myśl ustawy prawa bankowe - bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzane pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym

Banki komercyjne mogą funkcjonować w formie:

- spółki akcyjnej, podstawa – ust. Prawo bankowe, kodeks spólek handlowych, te banki są najsilniejsze

- bank spółdzielczy, około 600 sztuk – ustawa prawo bankowe, ustawa prawo spółdzielcze

- przedsiębiorstwo państwowe – ust prawo bankowe, ust o przedś państwowym, 1 bank Bank Gosp Kraj

Struktura kapitałowa banków komercyjnych – dominuje kapitał zagraniczny.

W Bankach spółdzielczych – drobny kapitał polski, tworzą zrzeszenia żeby być konkurencyjne

Funkcje Banku:

• Koncentracja kapitałów / depozytów /

• Transformacja pieniądza w czasie –udzielanie kredytów, (kreacja pieniądza)

• Realizacja rozliczeń finansowych

Operacje bankowe

Czynności wykonywane przez banki mają różny charakter np. przyjmowanie depozytów, udzielanie kredytów, prowadzenie rachunków bankowych itd. Należy zatem pogrupować czynności bankowe w operacje bankowe o podobnym charakterze działalności. Operacje bankowe dzielą się na operacje czynne, bierne i usługowe.

Operacje bankowe czynne (aktywne) Transformacja pieniądza w czasie	Operacje bankowe bierne (pasywne) Koncentracja kapitałów	Operacje bankowe usługowe (pośredniczące) Realizacja rozliczeń finansowych
Operacje te polegają na zasileniu podmiotów w pieniądz Do operacji tych należą: - kredyty obrotowe - kredyty inwestycyjne - kredyt dyskontowy - kredyty lombardowy - kredyt hipoteczny - leasing - kredyty komercyjne - gwarancje bankowe - faktoring	Operacje polegają na gromadzeniu środków pieniężnych w banku w celu prowadzenia operacji aktywnych Do operacji tych należą: - przyjmowanie depozytów a vita - przyjmowanie depozytów terminowych - emisja własnych papierów wartościowych	Operacje te polegają na wykonywaniu czynności zleconych przez klienta i na jego ryzyko. Do operacji tych należą: - otwieranie rachunków bankowych - prowadzenie rachunków bankowych złotowych i walutowych - inne czynności zlecone przez klienta

Emisja własnych papierów wartościowych: akcje, certyfikaty ( do 1 roku)

Formy zabezpieczenia – decydują negocjacje z bankiem

Zabezpieczenia osobiste (kredyty krótkotermin)	Zabezpieczenia rzeczowe ( kredyty długotermin)
- zabezpieczenie według prawa cywilnego - weksel In blanco - poręczenie wekslowe - gwarancje i poręczenie bankowe - przelew wierzytelności (cesja)	- hipoteka - zastaw rejestrowy - blokada środków na rachunkach bankowych - ubezpieczenia zwrotności kredytów

Skala zabezpieczenia: kredyt 1 zł zabezpieczenie 2-3 zł

Narodowv Bank Polski /NBP/ ­

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r o Narodowym Banku Polskim /Dz. U. nr 140. poz. 938/

Cechy:

• Posiada osobowość prawną

• Działa na obszarze polski, siedzibaW-wa

• Działa na podstawie ustawy o NBP, a w sprawach, które nie zostały nią uregulowane na podst. Ustawy prawo bankowe.

Organami NBP są: .

• Prezes NBP ( kadencja 6 lat na wniosek . Prezydenta RP powołuje Sejm )

• Rada Polityki Pieniężnej (przew. - prezes NBP +9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezyd. RP, Sejm i Senat ­kadencja 6 lat) pracuje na comiesięcznych sesjach lub częściej gdy destabilizacja na rynku finansowym, reguluje stopy procentowe

• Zarząd NBP - organ wykonawczy( prezes NBP jako przew. oraz 6 -8 członków w tym 2 wiceprezesów)

Do zadań NBP należy: (bank budżetu państwa, dysponentem rachunku – minister finansów)

1. Organizowanie rozliczeń pieniężnych

2. Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

3. Prowadzenie działalności dewizowej

4. Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

5. Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

6. kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

7. opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

8. wykonywanie innych zadań określonych ustawami ( zarządzanie długiem SP )

9. realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej

10.ogłasza bieżące kursy walut obcych i oraz kursy innych wartości dewizowych

Funkcje NBP jako banku centralnego:

• banku emisyjnego

• banku gospodarki narodowej

• banku banków - banku centralnego

W NBP są także rachunki państwowych jednostek budżetowych ( jednostki rządowe: ministerstwa, urząd rady ministrów)

NBP – rola banku walutowego, reguluje obroty gospodarcze za granicą, obsługa płatności zagranicznych.

NBP – reguluje zyski, zysk NBP jest odprowadzany do budżetu, gromadzi rezerwy dewizowe.

Bank banków: NBP sprawuje funkcje kontrolne i nadzorcze względem banków komercyjnych, ma zapewnić stabilność sektora bankowego, na rynku bazowym mają działać instytucje wiarygodne, ma nie być upadłości bo mogłoby to zachwiać życiem gospodarczym.

Podstawowym, strategicznym celem NBP jest zapewnienie stabilności polskiej złotówki, kiedyś celem było ograniczenie inflacji.

Nadzór Bankowy - to zawodowa publiczna kontrola działalności banków. Koncentruje się na dwóch sprawach:

1. kontroli zjawisk ekonomicznych, które mogą zagrażać
   bezpieczeństwu powierzonych pieniędzy,

2. możliwości zaistnienia niekorzystnych sytuacji
   finansowych banków

Nadzór bankowy:

• dokonuje okresowej oceny funkcjonowania banków i przedstawia wyniki RPP w celu prowadzenia odpowiedniej polityki pieniężnej

• wydaje zezwolenia na prowadzenie działalność bankowej, sprawdza czy dany podmiot chcący podjąć działalność bankową spełnił wszystkie wymagania takie jak np.:

  • kapitał zakładowy w wys. minimum 5 mln euro, kapitał tzw. czysty czyli nie z pożyczek lub kredytów

  • odpowiedni system zabezpieczeń

  • forma spółki akcyjnej

  • działalność prowadzona przez osoby odpowiednio wykwalifikowane

• zawieszanie działalności banków

• wnioskowanie o postawienie w stan upadłości

• nakładanie kar

• zapobieganie niewypłacalności sektora bankowego

Zgodnie z ustawą prawo bankowe nadzór nad bankami pełni Komisja Nadzoru bankowego

Skład Komisji Nadzoru Bankowego:

• Przewodniczący Komisji - Prezes NBP

• Zastępca przew. Komisji - Minister Finansów / lub delegowany sekretarz lub podsekretarz . Stanu MF

• Przedstawiciel Prezydenta RP

• Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

• Przew. Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca

• Przedstawiciel Ministra Finansów

• Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego

Organ wykonawczy KNB to wydzielony w strukturze NBP -Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, które wykonuje i realizuje decyzja KNB. Generalny Inspektor powoływany i odwoływany przez prezesa NBP w porozumieniu z Ministrem Finansów

Środki oddziaływania NBP na banki komercyjne

To oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza narzędziami ekonomicznymi.

Środki te dzielimy na:

1. środki ilościowej kontroli

2. środki jakościowej i selektywnej kontroli
   Środki kontroli ilościowej kredytu to:

• wszystkie stopy procentowe stosowane przez bank centralny – tzw. polityka stopy procentowej, która wpływa na akcje kredytową banków ( podnoszenie stóp- apadek akcji kredytowej i na odwrót)

1. kredyt refinansowy

2. kredyt redyskontowy

3. kredyt lombardowy

• system minimalnych rezerw obowiązkowych – kwota pieniędzy odprowadzana przez banki komercyjne na konto w banku centralnym określana jako procent depozytów

1. do 30% sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie

2. do 20% sumy środków pieniężnych od wkładów terminowych

• operacje otwartego rynku – rozgrywają się na rynku międzybankowym, jest to sterowanie przez bank centralny akcją kredytowa banków przez skupowanie i sprzedawanie:

1. bonów skarbowych

2. obligacji

Poprawienie płynności banków odbywa się przez wykupywanie przez bank centralny różnych papierów wartościowych zaś ograniczenie płynności i tym samym akcji kredytowej przez wypuszczanie papierów wartościowych.

Środki kontroli jakościowe i selektywnej kontroli kredytu to:

1. określenie maksymalnych terminów płatności kredytu

2. dodatkowe gwarancje, co do rodzaju i wysokości kredytu

3. limity globalne kredytów i limity czasowe

4. prawo do przekazywania bankom dyrektyw przez podawanie
   celów na które mogą lub nie mogą być udzielane kredyty

5. ustalenia procentowe wysokości konkretnych pożyczek w
   stosunku do kapitału banku

6. określenie minimalnych rezerw gotówkowych i powiązania ich
   z finansowaniem transakcji

Banki komercyjne zobowiązane są do składania raportów z działalności. Wyniki finansowe analizowane są na tle tzw. grupy rówieśniczej (grupy podobnych banków). Jeżeli wyniki zostaną uznane za złe komisja może zastosować środki kontroli jakościowej lub selektywnej.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny /BFG/

Z punktu widzenia klienta banku, istotne jest bezpieczeństwo depozytów . Rolę gwaranta pełni Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Gwarantowane są środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych przez tego samego deponenta, na którego wystawiono dowody imienne w walucie polskiej i w walutach obcych bez względu na wartość umów zawartą z tym bankiem

BFG rozwija także działalność profilaktyczną /pomocową/. mającą na celu zapobieganie ewentualnej upadłości banków. Jego pomoc może dotyczyć:

1. Przywróceniu wypłacalności banku który ją utracił

2. W zakupie udziałów bądź akcji i takiego banku przez inny bank

1. Udzieleniu pożyczek, gwarancji lub poręczeń Funduszu na warunkach korzystniejszych od rynkowych

• Powołany w 1995 r ustawą, która ustaliła zasady tworzenia i system obowiązywania systemów obowiązkowego i umownego gwarantowanie środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych

• Bezpieczeństwo wkładów wpływa na skłonność ludzi do oszczędzania

• Gwarancja obejmuje zgromadzone środki pieniężne i odsetki naliczone do dnia upadłości ( do kwoty 1000 euro- 100%, od 1000- 22500 euro – 90%..)

• Tworzony jest z:

  • obowiązkowych rezerw wnoszonych przez banki

  • z różnego rodzaju zysków z tytułu pożyczek i gwarancji

  • z wpłat NBP, poręczeń, gwarancji

• Gwarancja obejmuje depozyty złotowe i walutowe osób fizycznych, prawnych, ułomnych osób prawnych, szkolnych kas oszczędnościowych, pracowniczych kas zapomogowo – pożyczkowych

Prawo walutowe — określa system walutowy państwa

System walutowy -jest to ustalona przez państwo forma organizacji porządku pieniężnego, która określa obowiązującą w państwie jednostkę pieniężną, jej stosunek do złota lub innych walut, rodzaje znaków pieniężnych, instytucję uprawnioną do emisji znaków pieniężnych oraz zasady rozliczeń pieniężnych w kraju i w stosunkach z zagranicą

Ustawa z 28 października ustaliła, że jednostką pieniężną jest złoty, który dzieli się na grosze. Ustawa z 31 stycznia 1989r o NBP ustaliła, ze znakami pieniężnymi są banknoty /bilety NBP/ oraz monety opiewające na złote i grosze. Podobse rozwiązanie podtrzymuje aktualnie obowiązująca ustawa z 29*sierpnia o NBP. Prawo emitowania znaków pieniężnych RP przysługuje wyłącznie NBP, który jest centralnym bankiem państwa. Na mocy ustawy z 29 sierpnia 1997 roku o NBP kompetencje do ustalania zasad kursów walutowych ma Rada Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej. Typy polityki kursowej:

1. Kurs sztywny,

2. Pełzająca dewaluacja

3. Częściowe upłynnienie

4. Całkowite upłynnienie – aktualnie w Polsce

Założenia polityki pieniężnej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Przekłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z projektem ustawy budżetowej. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności ustala:

1. Wysokość stóp procentowych NBP

2. Zasady i stopy rezerw' obowiązkowych banków

3. Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

Prawo dewizowe - to zespół norm prawnych regulujących dokonywanie obrotów pieniężnych z zagranicą oraz posiadanie i dysponowanie zagranicznymi środkami płatniczymi i dysponowanie zagranicznymi środkami płatniczymi, dewizowymi i kruszcami szlachetnymi.

Podstawowym założeniem aktualnie obowiązującego prawa dewizowej jest uznanie czynności prawnych w sferze obrotu dewizowego za dozwolonej z wyjątkiem tych, które wymagają zezwolenia wyraźnie określonego w ustawie.

Normy prawa dewizowego określają obowiązki, ograniczenia i zakazy dewizowe. Toteż w uproszczeniu prawo dewizowe bywa określane reglamentacją dewizową. Od kilku lat daje się zaobserwować znaczną liberalizację jego norm.

Ustawa z 27 lipca 2002 roku – prawo dewizowe

Wartości dewizowe. Ustawa wprowadza pojęcie wartości dewizowych.

Przez wartości dewizowe rozumie się waluty obce i dewizy (wystawione w walutach obcych środki płatnicze, papiery procentowe i dowody oszczędnościowe oraz papiery dywidendowe, wszelkie dokumenty bankowe i finansowe podlegające wymianie na waluty obce), złoto i platynę w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monety bite po 1850 r., półfabrykaty i wyroby zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa).

Rodzaje osób wymienionych przez prawo dewizowe. Prawo dewizowe wymienia dwa rodzaje podmiotów: osobę krajową i osobę zagraniczną.

Przez osobę krajową rozumie się osoby fizyczne mające miejsce żarnie kania w kraju oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadają osobowości prawnej mające siedzibę w kraju, polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa korzystają z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych.

Przez osobą zagraniczną rozumie się osobę fizyczną oraz osobę prawną nie mająca miejsca zamieszkania w kraju, ale także nie posiadającą osobowości prawnej jednostkę organizacyjną nie mająca siedziby w kraju, oddział i przedstawicielstwa za granicą banków i ubezpieczycieli mających siedzibę w kraju, obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje

Pojecie obrotu dewizowego obejmuje 3 grupy czynności:

• Zawieranie i wykonywanie umów, które powodują lub mają spowodować w

przyszłości przeniesienie wartości dewizowych.

• Dokonywanie czynności pozaumownych, w wyniku których, następuje
przeniesienie wartości dewizowych.

• Transfer za granicę i zza granicy wartości dewizowych.
Naczelnym organem dewizowym jest Minister Finansów

Prawo ubezpieczeniowe

Regulacje prawne:

• Ustawa z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych

• Ustawa z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych

• Ustawa z 22 sierpnia 1998 o pracowniczych programach emerytalnych

• Ustawa z 28 sierpnia 1998 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

• Ustawa z 20 grudnia 1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników

• Ustawa z 6 lutego 1997 o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

• Ustawa z 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej – ustawa ta reguluje system ubezpieczeń dobrowolnych

Podstawowe pojęcia:

Zdarzenie losowe – niezależne od woli osoby, przyszłe, niepewne, którego następstwo powoduje uszczerbek w dobrach osobistych lub majątkowych albo też zwiększenie potrzeb majątkowych u osoby objętej tym zdarzeniem. Charakterystyka: nadzwyczajność, losowość,, statystyczność ( albowiem statystyki informują nas o prawdopodobieństwie ich wystąpienia)

• Szkoda losowa – dotyczy majątku

• Nieszczęśliwy wypadek – dotyczy osoby

Ubezpieczenie – jest to asekuracja, która jest formą wyrównania ujemnych materialnych skutków zdarzeń losowych. Ta asekuracja polega na rozłożeniu za pomocą składek ubezpieczeniowych ciężarów spowodowanych przez te zdarzenia strat i potrzeb majątkowych na szereg osób którym zagrażają. Pełnią 3 podstawowe funkcje:

• Odszkodowawcza (kompensacyjna) – polega na wypłacie pewnej kwoty w postaci odszkodowania w razie zaistnienia zdarzenie od którego podmiot był ubezpieczony

• Prewencyjna – ma ona za zadanie zapobiegać niepożądanym zjawiskom i uświadamiać nam różne, zagrażające naszemu życiu zagrożenia

• Represyjna – polega na przeciwdziałaniu szkodzie w momencie je powstania by nie dopuścić do jeszcze większych strat

Biorąc pod uwagę te funkcje można ubezpieczać się na wypadek różnego ryzyka. Obecnie o tym decyduje państwo (ono określa jakie rodzaje ubezpieczeń są obowiązkowe; przymus państwowy; kto i w jakich okolicznościach – określenie w ustawie) lub rynek ( w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych; możemy się ubezpieczyć praktycznie rzecz biorąc od wszystkiego; zróżnicowanie składek i świadczeń)

Ubezpieczenie finansowane jest ze składek.

Mamy dwa podmioty – ubezpieczający się

- ubezpieczyciel – przyjmuje składki, zarządza funduszem i wypłaca odszkodowania gdy wystąpi ryzyko

Stosunki między tymi podmiotami reguluje umowa.

Ryzyka będące przedmiotem ubezpieczeń majątkowych i osobowych:

- Utrata wartości majątkowych / mienia/ określonych w pieniądzu np. np. budynki, towary, gotówka, zwierzęta,

- Zobowiązania od odpowiedzialności cywilnej np. odpowiedzialność cywilna posiadaczy samochodów

- Interes finansowy związany z ryzykiem np. udzielenia kredytu, utraty wynagrodzenia lub zysku

- Dobra osobiste człowieka np. życie, zdrowie, całość i sprawność ciała, zdolność do pracy

Rynek ubezpieczeniowy – zespół wszystkich kupujących (konsumentów) i zakładów ubezpieczeniowych ( strona podażowa) gdzie spotykają się kupujący i sprzedający, których wzajemne relacje kształtują popyt i podaż oraz wywierają wpływ na wysokość cen produktu ubezpieczeniowego.

Reasekuracja polega na odstępowaniu części ryzyka przez pierwotnego ubezpieczyciela innemu ubezpieczycielowi, zwanemu reasekurantem.

Celem reasekuracji jest rozłożenie ryzyka ubezpieczeniowego i tym samym zmniejszenie niebezpieczeństwa poniesienia nadmiernych strat.

Istnieje także pojęcie koasekuracji która występuje wówczas gdy ubezpieczający ubezpiecza swoje ryzyko częściami u kilku ubezpieczycieli.

Nadzór – stanowi go Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych – w stosunku do całości rynku ubezpieczeniowego

Zasady rynku ubezpieczeniowego – są inne dla ubezpieczeń obowiązkowych i dobrowolnych ( pojawiły się w momencie liberalizacji rynku ubezpieczeniowego). Zasady rynku dobrowolnego:

• Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej – co wyraża się tym, że działalność ubezpieczeniową można prowadzić w formie spółki akcyjnej ( które sa nastawione na zysk) lub w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych ( organizacja typu samopomocowego). Także działalność taką można prowadzić tyko po uzyskaniu zezwolenia ministra finansów

• Zasada rozdziału branż – w myśl tej zasady zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie ( dział I) i w dziale pozostałych ubezpieczeń majątkowych i osobowym( dział II). Rozdzielenie to jest w trosce od klienta gdyż występuje tu różne ryzyko, różny okres płacenia składek, różny sposób liczenia . Mogło by dojść do sytuacji gdy odszkodowania z działu II mogły by być wypłacane z funduszy działu I.

• Zasada ograniczenie pozaubezpieczeniowej działalności – zgodnie z tą zasadą zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inna działalności gospodarczą

• Zasada ochrony krajowego rynku ubezpieczeniowego

  • zakaz działalności na terenie Polski zagranicznych zakładów ubezpieczeń

  • zakaz ubezpieczania się osób krajowych oraz osób zagranicznych podejmujących działalność na terytorium Polski w zagranicznych zakładach ubezpieczeń.

  • ograniczenie lokowania funduszu ubezpieczeń poza granicami kraju oraz reasekurowaniu ryzyk u reasekuratorów zagranicznych.

  • w pewnym stopniu ograniczenie transferu dochodów przez zagraniczny zakład ubezpieczeń

• zasada otwarcia polskiego rynku dla kapitału zagranicznego 0 co wyraża się w tym, że kapitał zagraniczny może podejmować działalność ubezpieczeniową w Polsce po uzyskaniu zezwolenia ministra finansów i siedziba w Polsce.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Finanse przedsiębiorstw

Definicja przedsiębiorstwa (wg ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004):

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo to podmiot wyodrębniony pod względem organizacyjnym, prawnym, ekonomicznym, który powstał z zamysłem osiągnięcia zysku.

Podmiotami gospodarczymi mogą być osoby fizyczne i osoby prawne.

W jakiej formie można podjąć działalność gospodarczą?

• Kodeks Spółek Handlowych odnosi się do form organizacyjno - prawnych w formie spółek osobowych lub kapitałowych.

• Indywidualna działalność gospodarcza podejmowana przez osoby fizyczne

Finanse przedsiębiorstw – działalność obejmująca gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej.

Zarządzanie finansami – efektywne pozyskiwanie środków finansowych oraz lokowanie ich w składniki majątkowe dla osiągnięcia celów gospodarczych i dobrych wyników finansowych.

Do właściwego funkcjonowania podmiotów gospodarczych konieczna jest odpowiednia organizacja ich gospodarki finansowej (szczególnie większych jednostek).

Przyjmuje się, że gospodarka finansowa przedsiębiorstwa spełnia istotne funkcje:

• informacyjne,

• kontrolne,

• stymulacyjne.

Na podstawie stanu finansów przedsiębiorstwa dokonuje się oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, która ma istotne znaczenie przy udzielaniu kredytu, rzutuje również na decyzje podejmowane przez inne podmioty gospodarcze, jak również wpływa na kierowanie prowadzoną działalnością.

Organizacja gospodarki finansowej podmiotów gospodarczych podlega normowaniu prawnemu. Przez normatywnie określony system finansowy podmiotu gospodarczego rozumie się zespół przepisów prawnych regulujących prawa i obowiązki tego podmiotu w zakresie jego gospodarki finansowej.

Wśród potencjalnych form prawnych organizacji gospodarki finansowej podmiotów gospodarczych wyróżnić można:

• księgowość handlową i podatkową;

• rachunkowość i sprawozdawczość finansową;

• normatywnie określony system finansowy danego podmiotu gospodarczego lub elementy tego systemu

Państwo oddziałuje na gospodarkę finansową przedsiębiorstw poprzez normatywną regulację takich kwestii, jak:

• zasady podziału zysku;

• źródła i zasady finansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej; socjalnej;

• system obciążeń podatkowych, celnych, ubezpieczeniowych itp.

Gospodarka rynkowa wprowadziła wolność w granicach prawnych i państwo może tylko pośrednio oddziaływać na finanse przedsiębiorstw poprzez:

• podatki

• kredyty

• dotacje (na podstawie ustawy o finansach publicznych)

Natomiast potrzeba normatywizacji gospodarki finansowej pozostałych podmiotów gospodarczych jest uzasadniana koniecznością zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Państwo bierze na siebie zapewnienie minimum w zakresie bezpieczeństwa obrotu. W tym celu państwo ustala podstawowe pojęcia i kategorie obrotu gospodarczego, np. pojęcie cen, przychodu, kosztów, majątku, inwestycji, środków trwałych itp., a także jednolite uregulowania zasad księgowości, sprawozdawczości finansowej.

Podstawą prawną jest ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 (wielokrotnie nowelizowana). Uwzględnia ona międzynarodowe standardy rachunkowości, zasady ewidencji księgowej, sprawozdawczości finansowej, a także pojęć )dochód, przychód, koszty, aktywa trwałe, obrotowe itp.)

Przestrzeganie tej ustawy przy prowadzeniu działalności gospodarczej zapewnia ustawowe gwarancje interesów wierzycieli podmiotów gospodarczych.

Zasady bilansowe regulują:

• ustawa o rachunkowości

• sprawozdawczość finansowa (która ustala zasady tworzenia bilansów, rachunku zysków i strat (rachunek wyników) i informacji dodatkowej)

Należy podawać informacje na temat rachunku z przepływów pieniężnych oraz zmiany w kapitale własnym (w większych firmach).

Stosowanie jednakowych zasad pomaga w ocenie stanu finansowego i majątkowego przedsiębiorstwa. Oceną tą zainteresowani są: przedsiębiorstwo i jego właściciele i pracownicy, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, konkurencja, państwo i jego instytucje (minister gospodarki, finansów, GUS).

Ustawa o rachunkowości precyzyjnie określa zasady sporządzania tych ocen, aby były to informacje wiarygodne, rzetelne, sporządzone wg tych samych zasad, aby były porównywalne w czasie i przestrzeni.

• Porównywanie

• Analiza

• Szanse przetrwania na rynku i szanse rozwoju przedsiębiorstwa

Czy warto wejść z tym przedsiębiorstwem w obrót gospodarczy?

Z punktu widzenia finansów przedsiębiorstw – źródła finansowania przedsiębiorstwa:

KAPITAŁY które mają służyć finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, by mogło ono uczestniczyć w obrocie.

Własne obce

(zasilanie wewnętrzne) (zasilanie zewnętrzne)

W odniesieniu do spółek kapitałowych określona jest wielkość kapitałów własnych, w odniesieniu do spółek osobowych i osób fizycznych prowadzących indywidualną działalność gospodarczą nie ma określonego kapitału własnego.

Kapitały są potrzebne na starcie i w każdej fazie rozwoju firmy.

Kapitały własne :

• Udziały i wkłady pieniężne i niepieniężne wnoszone do przedsiębiorstwa przez założycieli (kapitał podstawowy, pierwotny)

• Wypracowany zysk przedsiębiorstwa w danym roku zatrzymany tworzący kapitał własny (kapitał zapasowy, rezerwowy)

• Dopłaty właścicieli

Kapitał obcy:

• Kredyt bankowy krótko i długookresowy

• Uzyskiwanie rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa w oparciu o leasing

• Uzyskiwanie finansowych składników majątku przedsiębiorstwa w oparciu o factoring

Uzyskiwanie kapitału obcego wiąże się z dodatkowym kosztem -> należy przeprowadzić kalkulację czy koszt uzyskania leasingu / factoringu jest opłacalny (osiągnięte przychody na skutek finansowania tych źródeł finansowych są wyższe niż bez tych kosztów; zjawisko „dźwigni” gospodarczej)

W tym celu wykonuje się analizę wskaźnikową opartą o bilans rachunku zysków i strat itp. (bazuje się na wskaźnikach).

Podstawowe wskaźniki:

• Płynności finansowej

• Rentowności

• Sprawności działania, efektywności

• Obrotowości

Dokumenty analizy stanowią podstawę dla współpracy, leasingu i factoringu.

Państwo ma sprawować kontrolę przy zachowywaniu podstawowych zasad prowadzenia rachunkowości, sprawozdawczości finansowej. Zaś decyzje dotyczące kierunków rozwoju przedsiębiorstwa są suwerenne i należą do władz przedsiębiorstwa.

Rynki finansowe

Rynki finansowe to miejsce konfrontacji podaży i popytu na różne dobra ( pieniądze i kapitał).

Rynek finansowy:

1) pieniężny

2) walutowy

3) kapitałowy

Rynek finansowy

- znajdują się na nim aktywa finansowe w postaci: pieniądz gotówkowy, pieniądz bezgotówkowy, papiery wartościowe, instrumenty pochodne (terminy, swap, kontrakty)

Podstawowym obszarem operacji są:

- lokaty,

- kredyty,

- rozliczenia finansowe.

Rolą rynku finansowego jest zapewnienie płynności finansowej aktywów finansowych.

Płynność finansowa – zdolność do regulacji naszych zobowiązań.

Funkcją rynku finansowego jest gromadzenie i transfer środków pieniężnych od podmiotów posiadających nadwyżki środków pieniężnych do podmiotów nieposiadających ich. Transformacja oszczędności pieniężnych w kapitał finansowy.

Ad 1) Rynek pieniężny

Dotyczy cyrkulacji pieniądza i odnosi się do operacji finansowych krótkoterminowych ( 1 roku), transakcje pieniężne gotówkowe i bezgotówkowe o realizacji do 1 roku.

Instrumenty rynku pieniężnego:

-krótkoterminowe lokaty i kredyty

- bony i certyfikaty pieniężne

- weksle i czeki

Funkcje rynku pieniężnego:

- utrzymywanie płynności finansowej podmiotów gospodarczych i państwa, jednostki samorządu terytorialnego przy zachowaniu bezpieczeństwa realizacji zobowiązań.

- alokacji zasobów

- kształtowanie stóp procentowych pieniądza

- transformacja terminów krótkookresowych operacji finansowych na lokaty o dłuższych terminach

Najpopularniejsze:

Bony skarbowe – krótkoterminowe dłużne papiery wartościowe, emitowane przez SP, są obarczone zerowym ryzykiem, zaś stopa zysku jest niższa ; służą uzyskiwaniu równowagi w budżecie państwa

Bony pieniężne banku centralnego NBP – ma oddziaływać na podaż pieniądza

Krótkoterminowe papiery dłużne mogą emitować i sprzedawać przedsiębiorstwa – bony komercyjne, większe ryzyko

Weksel – dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie i miejscu.

Czek – pisemne polecenie skierowane do banku, wypłacenia podanej w nim sumy pieniężnej z rachunku bankowego wystawcy.

Certyfikat depozytowy – krótkoterminowy papier terminowy stwierdzający ulokowanie w banku przez nabywcę określonej kwoty w charakterze depozytu pieniężnego na określony okres i czas.

Ad 2) Rynek walutowy

– dochodzi do kupna, sprzedaży, zamiany różnego rodzaju walut

Ad 3) Rynek kapitałowy

- rynek, który dotyczy operacji finansowych średnio i długookresowych

- dochodzi do spotkania dwóch stron – tych, co maja nadwyżkę i tych, co maja niedobór, a transakcje zapadające przekraczają termin 1 roku, większe ryzyko niż na rynku pieniężnym

Rynek kapitałowy

Rynek bankowy	Rynek papierów wartościowych
- długoterminowe (>3 lata )i średnioterminowe(1-3 lat) lokaty - kredyty długo i średnioterminowe	- akcje obligacje i inne instrumenty pochodne ( kontrakty terminowe, opcje, swapy)

Akcja – szczególny papier wartościowy potwierdzający zobowiązanie, wierzytelność gdzie remitent akcji w zamian za środki pozyskane z jej sprzedaży gwarantuje nam określone prawa majątkowe

- do udziału w zysku

- do udziału w podziale majątku w razie likwidacji

- do współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji

Obligacje – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, ze jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się do jej wykupu w określonym terminie lub zamiany na prawa majątkowe. Emisariusze SP, JST(komunalne), przedsiębiorstwa

Listy zastawne, kwity depozytowe, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty pochodne (opcje, swapy, kontrakty terminowe).

Rynek finansowy jest rynkiem zorganizowanym, nie działa w sposób spontaniczny.

Instytucje rynku finansowego:

- GPW

- Komisja Papierów wartościowych i Giełd

- Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

- Centralna Tabela Ofert

- Domy Maklerskie

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd – centralny organ państwa, który sprawuje kontrolę i nadzór nad całym rynkiem finansowym i wydaje zezwolenia na emisje publiczne

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych – przechowuje wprowadzone na rynek publiczny papiery wartościowe oraz dokonuje odpowiednich przeniesień papierów wartościowych z jednego rachunku na drugi.

Centralna Tabela Ofert – w szczególności zajmuje się instrumentami pochodnymi.

Domy Maklerskie - pośredniczą w zakresie zleceń kupna i sprzedaży papierów wartościowych.

Rynek finansowy – istotny z punktu widzenia ruchu kapitałów krótko i długo terminowych.

Obroty na rynku finansowym świadczą o stopniu rozwoju gospodarczego kraju. Uczestnicy rynku chcą osiągać zysk.