Egzamin Religie Polski Religie Polski wykłady 12

Obrządek Metodiański na ziemiach Polski.

Teza: Kraków miasto biskupie. W 1000r roku bp Poppo

Czy w Krakowie panowali samodzielni książęta? Czy może Czesi?

1266 r – katalog biskupów krakowskich – 1 i 2 miejsce Prohor, Prokulf (bp ołumniccy, łacińscy)

Chrześcijaństwo przyjął książę „siedzący na Wiśle, ochrzczony w niewoli, na obcej ziemi. ” – z żywota św. Metodego.

Teza: pierwsza wzmianka z 900r o wysłaniu bp do świeżo ochrzczonego ludu podbitego przez Świetopełka – ale możliwe, że chodziło o Słowaków.

Może Macław był zwolennikiem obrządku słowiańskiego, a nie pogan izmu?

Konflikt polsko – Wielecki

967r – wojna z Wieletami

Chrzest Polski w wielką sobotę w Boskowie Lednickim, może imię chrzestne to Dagobert (po królu merowińskim).

Polska w diecezji Ratyszbońskiej (Bawaria), podlegało jej państwo czeskie.

Z Dobrawą w orszaku przyszedł biskup misyjny Jordan, wyjęty z jurysdykcji, nie miał stałej siedziby.

1000r – pełna organizacja kościelna (arcybiskupstwo)

Bolesław Chrobry dostał tytuł patrycjusza rzymskiego - nadany przez Ottona, dzięki czemu mógł mianować biskupów (choć nie był królem).

1148r – bulla wrocławska

Dzięki bulli władca mógł: wyznaczać granice biskupstw, sądzić biskupów, mianować, ustanawiać nowe biskupstwa, wydawać ustawy w sprawach kościelnych ( np. Chrobrego prawo o przestrzeganiu postów), do zaboru majątku biskupów.

Obowiązki (w Małopolsce już w XIIw): opieka nad kościołem, troska o uposażenie materialne (płacenie 10tej części z podatków księcia, potem bezpośrednio przez ludność), książę też oddawał pieniądze z cła, mennicy, karczmy, kopalni, zezwolenie na łowienie ryb, oddawanie sług dla kościoła (np. całej wsi, osady służebne) tacy słudzy zwani Świątnikami.

Brak widocznych związków z Rzymem, brak śladów wędrówek po paliusz (znak biskupa) do Rzymu. Dopiero, gdy Krzywousty wystąpił o porozumienie w sprawie wyświęcania przez papieża polskich biskupów.

Wysyłanie do Polski legatów np. Walo, kardynał Idzi, Wido – misje polityczne, reformy kościelne.

Idee z Zachodu przychodziły do PL wolno.

Wido obłożył kraj interdyktem, ale nikt się tym specjalnie nie przejął.

Od śmierci Krzywoustego kościół miał coraz większe znaczenie, przez rozbicie dzielnicowe, stało się to szansą na rozwinięcie się kościoła.

1101r – Władysław Herman nadał biskupstwa Czesławowi

Wybieranie się po sakrę do Rzymu, powoduje myśl, że to papież obsadza biskupów.

Statut Łęczycki 1182r - wielki zjazd dostojników duchownych (ośmiu biskupów) i świeckich. Na zjeździe ograniczono urzędnikom książęcym żądać podwodów i żywności w czasie podróży przez dobra duchowieństwa oraz zniesiono ius spolii, pozwalające księciu przejmować majątek zmarłego biskupa. Był to pierwszy akt zrzeczenia się przez panującego części swych uprawnień na rzecz określonej grupy społecznej. Ulgi dotyczyły majątku biskupów, a nie chłopów bezpośrednio, którym duchowny zwierzchnik mógł nadal wyznaczać daniny i powinności.

=> Kazimierz Sprawiedliwy w Krakowie (po Mieszku II Starym, bezprawnie wypędzonym w 1177r) złamanie zasady senioratu, koniec silnej władzy centralnej => stopniowa emancypacja kościoła spod władzy książęcej.

- nowy stosunek kościoła do państwa, papież Aleksander potwierdza układ Łęczycki,

- klasztory cysterskie od połowy XII w powstały licznie, przynosiły nową modę na wolność kościoła,

- Kazimierz Sprawiedliwy zwolnił klasztory od płacenia podatków.

Chrystianizacja mogła dotrzeć do ludu, ale niektóre źródła mówią, że tylko do części feudałów.

Jako że na Litwie i Węgrzech ochrzczono mało ludzi, to również w Polsce musiało być podobnie.

Węgry – chrzest 973r – 5 tys

Litwa – 1410r – 20 tys

Chrystianizacja głównie objęła Polan wielkopolskich, przez Jordana, potem było lepiej, gdy stworzono więcej diecezji.

Przekaz Tietmara – nie zmuszano do chrztu, co nie było dobrym posunięciem.

W 1017r istniał jeszcze kult pogański na Ślęży.,

Cmentarzysko w Lutomirsku – początek XI w – groby pogańskie, pochowano tam wojów polskich z rodzinami.

XI w: Kilkadziesiąt kościołów w kraju

Zakony: Eremici św. Sierata, Benedyktyni

Chrześcijanie a poganie – chrześcijanie twierdzili, że bogowie pogańscy istnieją, ale są diabłami, a poganie mówili, że Bóg chrześcijański jest obcy, ale przychylny innym.

Zrodził się synkretyzm: czczono wszystkich na równi (np. na Rusi w 1068r była posucha, ponieważ bogowie pogańscy są wkurzeni)

Monoteizm był trudny do zaakceptowania.

Dwuwiara, chrześcijanie, poganie (najwięcej zwolenników)

Powstanie Macława – najwięcej szkód na północy, Gniezno zniszczone, przeniesienie stolicy do Krakowa => nieprzerwane istnienie diecezji krakowskiej.

Kazimierz Odnowiciel – odbudowa struktur kościelnych.

Przewaga pochówków pogańskich, nawet wśród feudałów – 2 poł XI w

1064r – Bolesław Śmiały – konsekracja bazyliki Gnieździeńskiej, założenie bp w Poznaniu i Płocku.

II poł XII w - powstają małe kościoły parafialne.

Legat Gwigo zalecał budowę kościołów parafialnych.

Duża niezależność od kościoła w Rzymie przez pierwsze dwa wieki – np. często uznawano królów za świętych, a w Polsce nie, nie mieliśmy patrona – rodaka, dopiero Stanisław ze Szczepanowa

XII w – zmiana poglądu – wiek świętych – ogarnięcie przez religijnego ducha wieków

XI – XII w – Polska dopiero się wdraża

Pierwsze klasztory X - XI w

Benedyktyni (Poznań, Trzemeszno, Wiślica, Tumno)

Kameduli ( Międzyrzecze i pod Poznaniem),

św. Marcina ( Wrocław, Legnica)

Rozwój klasztorów:

Kazimierz Odnowiciel – restauracja Benedyktynów

Bolesław Śmiały – Benedyktyni: 1065r Mogilno, ok. 1070r Lublin, liczne fundacje możnowładców

XII wNorbertanie 1160r: Krzyżanowice, Zwierzyniec, Busko

Bożogrobowcy 1163 r: Michów, Gniezno, Nysa

Cystersi: Jędrzejów, Wąchock , w XII w 11 opactw

Joannici: fundator Henryk Sandomierski, pod Zamościem

Ogółem 94 klasztory w XII wieku.

XIII w – dynamiczny rozwój Cystersów: sztuka, technika itp.

Były to klasztory cudzoziemskie do XV-XVI w (Francuzi, na Śląsku Niemcy)

Zakony żebracze: Dominikanie 1222r, kościół św. Trójcy w Krakowie

Franciszkanie 1229r we Wrocławiu

33 zakony dominikańskie, 40 franciszkańskich, później 6 augustiańskich

XIII w: 79 zakonów żebraczych

Norbertanie w XIII w 15 zakonów

Regres Benedyktynów na korzyść Cystersów

Zakony rycerskie:

Templariusze, sprowadził Henryk Brodaty w XIII w do Wlkp. i Pomorza

Bracia Dobrzańscy, zostali usunięci przez Krzyżaków.

XIV w Herezje:

Biczownicy w 1260r, przybyli z Włoch: uznawali ogromną wartość biczowania, o godz. 6 i 15 – miało to moc zbawienia duszy, sakramenty mniej ważne. Na początku zamieszkali na Śląsku, potem w Wielkopolsce

Waldensi, poł XIII w: w 1257r Aleksander IV wydał przeciwko nim bullę,

Przybyli z Niemiec, ogarnęli Śląsk i Pomorze (Procesy pomorskie), w 1318r dwóch inkwizytorów ścigało ich we Wrocławiu i Krakowie.

Begardzi, beginki – powstali z reformy św. Franciszka z Asyżu, z Niderlandów

Przybyli do Legnicy w 1244-7r (Bolesław Łysy), Świdnica, Toruń, Wrocław, Kraków.

1319r – początek prześladowań

1349r – II fala biczowników – epidemia ospy, fala ogarnęła cały kraj, ale poszło szybko (?)

Polityka wyznaniowa – papiescy legaci, arcybiskup gnieździeński

1241r - Henryk Pobożny zginał pod Legnicą.

1261r – dobra biskupie posiadają immunitet sądowy i ekonomiczny

od abp Kietlicza ścisłe kontakty abp gnieździeńskich z Rzymem, często przybywali legaci papiescy

Ożywienie życia synodalnego, do początku XII w synody miały charakter połświecki

Synody legackie i prowincjonalne w XII w zajmują się już tylko sprawami kościoła

Synody diecezjalne XIII w - czuwanie nad dyscypliną

Początek XVI w: wzmocnienie władzy świeckiej => jednoczenie kraju

Prądy z Zachodu do Polski przychodziły przez Węgry.

Władysław Łokietek był życzliwy dla papiestwa, bo mu to odpowiadało (chciał uzyskać koronę). Popierał Jana XXII, urządził wyprawę przeciw cesarzowi, płacił świętopietrze, ale zabronił ludności przenosić się na ziemie duchownych.

Kazimierz Wielki chciał zwierzchności nad kościołem.

Papież Bonifacy IX zakazał zakonowi krzyżackiemu najazdu na Litwę.

Marcin V ( po I schizmie) koncyliaryzm zapuścił korzenie (np. na UJ)

Chęć zmiany orientacji z rzymskiej na pizańską (król?)

1409r poddanie się nowemu papieżowi Aleksandrowi.

Sobór w Konstancji 1414-8r: wysłano z polski reprezentację (abp Gniezna Mikołaj Trąba, bp kujawski Jan Kropidło, bp płocki Jakub)

Andrzej Laskarz (Askarys), Paweł Włodkowic – zwolennicy koncyliaryzmu

W styczniu 1415r Polacy dołączyli do soboru i rozsądzano pretensje Polaków i Krzyżaków.

Dzieła:

- „O władzy cesarza i papieża wobec niewiernych” traktat Włodkowica, ogólny przesłanie: jak niewierni są grzeczni, to ich nie ruszajcie.

- kolejne traktaty o Krzyżakach.

Podczas panowania Kazimierza Jagiellończyka nasilenie sporu z Krzyżakami. Papież był przeciwny wojnie z Krzyżakami. W 1478r legat Baltazar rzucił klątwę na Kazimierza Jagiellończyka, lecz nie zrobiło to wrażenia.

Polityka Jana Olbrachta i Aleksandra to kontynuacja tendencji z czasów Jagiellończyka.

Papiestwo nie uznało pokoju Toruńskiego z Krzyżakami.

Reformacja

Zjawiska prereformacyjne:

1. Husytyzm (1420r powstanie husyckie)

2. Projekty reform kościelnych

a) Jan Ostroróg – prawnik, atakował stosunki panujące w kościele, chciał niezależności od papieża,

b) Biernat z lublina: 1515r list „poza Ewangelia żadnych ustanowień”

Sejm; „duchowni, którzy świeckie wykroczenia popełnili, niech sądzeni świecko będą”, także egzekucje praw i dóbr

3. Dążenie szlachty do ograniczenia władzy duchowieństwa

Luteranizm na ziemiach polskich:

Pośrednicy:

1. Śląsk, Brandenburgia, Pomorze

2. Zakon Krzyżacki przekształcony w pierwsze państwo Luterańskie – 1525r Albrecht von Hohenzollern

3. Wielkopolska: Andrzej Samuel i Jan Seklucjan

4. Kraków: Jakub z Iłży, prof. Akademii Krakowskiej (1528, 1535 procesy o herezję)

Reakcja władz państwowych:

Reakcja kościoła:

Rewolty religijno – społeczne

Bracia Czescy:

Jan Łaski (1499 - 1560)

- Kalwin korespondował z królem i magnatami, miał nadzieje na rozprzestrzenienie się kalwinizmu w Polsce

- konflikt wewnętrzny w kalwinizmie w II poł XVI w, 1566r synod. Piotr z Goniądza – rozdział kościoła kalwińskiego w Polsce

- „eclessia minor” - arianie

1548 r – zabranianie się osiedlania Braciom Czeskim przez Zygmunta Augusta. W Lesznie w latach 1628 – 1656 przebywa słynny pedagog Jan Amos Komensky (1592 – 1571)

(*arianie spiknęli się z Szwedami i bronili Leszna, w którym siedzieli Szwedzi)

Menonici

Kościół narodowy:

Tendencje unijne:

Konfederacja warszawska:

Zmierzch reformacji:

XVI wiek:

Dziś:

Luteranie (ewangelicko – augsburski) – wierni zapisani w parafiach: około 80 tys

Kalwini (Ewangelicko reformowany) – wierni ok. 3,5 tys

Antytrynitaryzm poza Polską:

Prawosławie na ziemiach polskich:

Epoka mohylewska - Piotr Mohyła 1632r

- wg GUS około 500tys, a sami mówią o 870tys

- na czele prawosławny metropolita

- 6 diecezji

- podporządkowane im są diecezje z Brazylii i Sardynii

Staroobrzedowcy:

- 4 gminy (Suwałki, Wodziłki, Grądy, Wojnowo), około 500 wiernych,

- zwierzchnik Mieczysław Kapłanow,

- od 1988 działa zespół folklorystyczny Riabina z Gabowych Grądów koło Augustowa, wykonują w zbliżonym do nowogródzko – pskowskiego dialekcie języka rosyjskiego dawne pieśni weselne, ballady, korowody, zgodnie z tradycją nie używają instrumentów muzycznych.

Unia Brzeska

- Rola Bazylianów wprowadzających elementy łacińskie do liturgii

- 1720r – synod zamojski

- Dodawanie filioque do credo

- wspominanie papieża w nabożeństwie

- wydawanie katechizmu

- organizowanie studiów teologicznych w klasztorach bazyliańskich

- zmiany w obrządku, w strojach duchownych, w wystroju świątyni, pojawienie się nowych nabożeństw, kult nowych świętych,

- zmiany w akcie konsekracji, zniesienie zwyczaju udzielania dzieciom zaraz po chrzcie komunii, złagodzenie rodzajów pokut, itd.

- ołtarze boczne, konfesjonały, ambony, bez ikonostasu

- zasada prestacji, zniesiono w 1894r (Leon XII) – wyższości obrządku łacińskiego nad innymi obrządkami .

Rozbiory:

Podział kościoła unickiego:

- W Austrii diecezja lwowska i przemyska, część chełmińskiej i łuckiej (tak było na slajdach, więc chyba chodzi o Łuck, a nie Łódź),

- w Rosji diecezja płocka, resztki smoleńskiej, kijowska, pińska (?), łucka, włodzimierska, cześć lwowskiej i chełmińskiej,

Zabór rosyjski:

Zabór austriacki:

  1. Świętojurcy (rusofile)

  2. Okcydentaliści tzw. Uniatyzm (chcący czerpać ze wzorów kościoła łacińskiego)

  3. Forma pośrednia tzw. Bizantynizm propagowany przez abp Andrzeja Szeptyckiego (zbliżenie liturgiczne do prawosławia przy zachowaniu wierności Rzymowi).

II Rzeczypospolita:

Neounia:

PRL i III Rzeczypospolita

- zwierzchnik : abp przemysko – warszawski Jan Martyniak

- 80 – 100 tys. wiernych (50 tys. stały kontakt z kościołem)

[…] <= było coś jeszcze, ale nie zdążyłam przepisać, proszę o uzupełnienie

Kościół ormiański:

- 2 razy składał wyznanie: w 1630r w Polsce, w 1635r w Rzymie

II Rzeczypospolita:

- prezes zarządu administracyjnego: Unan Ananyan

- działa w diasporze ormiańskiej, wśród świeższej emigracji

- podlega katolikosowi w Eczmiadzynie

- przewodniczący: Hrachya Boyajyan

Islam:

- 3 tys. wiernych,

- 6 gmin: Bohoniki, Kruszyniany, Gdańsk, Gorzów Wlkp., Białystok, Warszawa

- 3 meczety: Bohoniki, Kruszyniany, Gdańsk

- kwartalnik „Życie Muzułmańskie”

- wielki Mufti RP: Tomasz Miśkiewicz, od 2004r

Karaimi:

Judaizm:

Kościół Polskokatolicki

- Buffalo na czele ks. Stanisław Kamiński

- Scranton na czele ks. Franciszek Hodur

Władysław Faron:

- 3 diecezje - warszawska, krakowsko- częstochowska i wrocławska

- 86 parafii

- wierni – ok. 25 tys

- 120 duchownych

- Najwyższa władza – Synod

- Zwierzchnik Kościoła - bp Wiktor Wysoczyński z Warszawy,

- bp Jerzy Szołmuller - administrator diecezji krakowsko - częstochowskiej, bp Stanisław Bosy we Wrocławiu

Mariawityzm:

- Pierwszy zachował świątynię w Płocku i starą nazwę Starokatolicki Kościół Mariawitów, odrzucił większość reform Kowalskiego (np. kult Mateczki),

- drugi zachowuje reformy - Katolicki Kościół Mariawitów w Felicjanowie koło Płocka, gmina Bodzanów (kilka lat później abp Kowalski wprowadził kolejne nowinki – duch Św. wcielił się w Marię Franciszkę, oraz zniesienie stanu kapłańskiego)

- 25tys wiernych w Polsce i ok. 5tys w Paryżu

- 4 biskupów, 24 księży

- 3 diecezje: warszawsko – płocka, lubelsko – podlaska, śląsko – łódzka

- bp naczelny: Michał Maria Ludwik Jabłoński od 2007r

- pismo „Mariawita”

- Kościół jest członkiem Polskiej rady ekumenicznej, Światowej Rady Kościoła o Konfederacji Kościołów Europejskiego

- ok 1,5 tys wiernych z tendencjami malejącymi,

- duchowni w większości kobiety, wspólnota uznaje jednak kapłaństwo powszechne wiernych

- podział na 2 kustodie: Warszawska, Płocka i placówka unijna w Krakowie (wspólnota Płockiego i Fenicjanowskiego odłamu, opiekuje się kapłan Paweł Maria Konrad Rudnicki)

- 18 parafii

- 32 duchownych, w tym 2 biskupki

- na czele bp Damiana Maria Beatrycze Szulgowicz.


Wyszukiwarka