egzamin$

Państwo

trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej

Sposoby definiowania państwa

Nauki polityczne i prawne

-obszar oznaczony granicami; jedna władza polityczna ( „państwo” jako kraj )

-ludzie żyjący w granicach danego państwa ( społeczeństwo zorganizowane )

-organizacja ludzi; czynnik więzi zależności politycznej ( „państwo” jako grupa społeczna zorganizowana )

-część państwa sprawująca władzę ( „państwo” jako aparat państwowy )

-podmiot własności państwowej ( „państwo” jako fiskus, skarb państwa, podmiot prawa międzynarodowego )

Typy definicji państwa:

a) Funkcjonalne - opisują państwo poprzez funkcje jakie musi spełniać w układzie społecznym

b) Strukturalno – elementowe (Georg Jelinek) - Ludność, terytorium i władza zwierzchnia, „trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium i podlegających jednej władzy zwierzchniej”

c) psychologiczne (Leon Petrażycki) - państwo nie jako realny byt, ale jako coś, co rezyduje w psychice ludzi – w postaci projekcji emocjonalnych przeżyć psychicznych. Prawo rządzącego – wydawanie określonych decyzji, wymaganie realizacji. Obowiązek rządzonego – wykonywanie decyzji, groźba użycia przymusu państwowego

d) socjologiczne - państwo jako społeczność polityczna, ludzie – jako funkcjonariusze i członkowie określonych instytucji; posiadanie prerogatyw, np. Arystoteles – państwo to „wspólnota równych zdolna do samowystarczalności”

e) klasowe (Karol Marks) - państwo jako instrument klasowego panowania, dominacja klas posiadających, eksponował rolę przemocy w działalności państwa

f) normatywistyczne (Hans Kelsen ) - państwo to całość porządku prawnego, zachowanie organów państwa, system norm prawnych, element ludzki uległ całkowitemu zagubieniu

Punkt widzenia katolickiej nauki społecznej

Św. Tomasz z Akwinu - traktuje państwo jako społeczność doskonałą, samowystarczalną, niezależną i samorządną- współczesny myśliciel katolicki J. Majka – byt państwa zakłada istnienie pewnego porządku prawnego oraz władzy, która by go chroniła i miała możliwość zaspokajania potrzeb obywateli oraz zabezpieczenia im pokoju od wewnątrz- celem państwa jest dobro wspólne, które wyraża się w zachowaniu pokoju i zapewnieniu powszechnej szczęśliwości doczesnej

Cechy państwa

-jako organizacja polityczna - cecha najważniejsza, państwo to swoisty rodzaj organizacji, świadome i celowe usystematyzowanie jego części w całość, to także działalność społeczna ( władza ma charakter społeczny )

-jako organizacja przymusowa - państwo nie może obyć się bez przymusu, władza publiczna wypełnia swoje zadania dysponując środkami przymusu, wymuszenie posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej, przymus systematyczny; jawny; legalny ( zgodny z prawem )

przymus fizyczny - siła fizyczna stosowana wobec ludzi; zmonopolizowany przez państwo ; kara więzienia; areszt tymczasowy. Aparat przymusu – policja, wojsko.

przymus ekonomiczny – pozbawienie jednostek i innych podmiotów możliwości określonych zachowań

przymus psychologiczny – np. monopol na przekaz informacji; stosowanie tego rodzaju przymusu w państwie demokratycznym jest społecznie kontrolowane

-jako organizacja terytorialna - obszar lądowy i przestrzenny, suwerenne zwierzchnictwo państwowe, składnik świadomości narodowej, społecznej, terytorialność jest zasadą organizacji państwa, przestrzeń lądowa morska i powietrzna, granica morska – do 12 mil morskich

-jako organizacja suwerenna - Suwerenność: istotna cecha władzy państwowej, suwerenność jest niepodzielna, niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zdolność regulowania wszelkich spraw. Dzieli się na: Samodzielność (samorodność – według Jelinka)

- wyraża się w podejmowanych decyzjach i działaniach niezależnie od innych podmiotów bez mieszania się kogoś z zewnątrz - państwo jest podmiotem realizującym suwerenność w sposób pierwotny Nieograniczoność - z punktu widzenia formalnoprawnego państwo może podejmować takie decyzje i działania, jakie chce- państwo jest w tym zakresie ograniczane jedynie czynnikami faktycznymi (przyrodniczymi, ekonomicznymi) lub politycznymi, które samo na siebie nałożyło

Wyłączność prawodawcza – główny przejaw suwerenności, moc tworzenia i znoszenia prawa, uznanie państwa za podmiot stosunków międzynarodowych przez inne państwa

utrzymanie z nimi kontaktów dyplomatycznych, konsularnych, handlowych i innych

Państwa mogą przekazać pewne kompetencje organizacjom międzynarodowym

Ludność państwa - niezbędny czynnik istnienia państwa, mieszkańcy w ramach jurysdykcji państwa, organy państwowe regulują status prawny ludności, obywatelstwo – ważny czynnik prawny, podstawa praw i obowiązków jednostki wobec państwa, nabycie obywatelstwa: wskutek urodzenia: posiadania obywatelstwa rodziców. „prawo ziemi: miejsce urodzenia

Funkcje państwa

A ) funkcja jako cel - „funkcja jest to ukierunkowana społecznie realizacja jakiegoś założonego przez dany podmiot społeczny ( jednostkę, grupę bądź organizację ) celu”

B ) funkcja jako skutek - ograniczona do następstw społecznych określonych działań ( jednostkowych, zbiorowych, instytucjonalnych )

C ) funkcja jako relacja - ukierunkowanie danego ciągu zjawisk

D ) funkcja jako rola - „układ wzorcowych zachowań w ramach danej organizacji lub struktury społecznej”

Typy państw

a) ze względu na formę rządów (strukturę organów państwa i stosunki panujące miedzy

nimi) wyróżniamy:

monarchię – reprezentantem jest władca sprawujący władzę dożywotnio. Monarchia może być absolutna (władza monarchy jest nieograniczona – np. Francja za Ludwika XIV), parlamentarna (władza monarchy jest ograniczona przez parlament – np. W. Brytania), konstytucyjna (władza monarchy jest ograniczona przez konstytucję, która przyznaje część uprawnień organom przedstawicielskim czyli np. parlamentowi).

republikę – organy państwa są jednoosobowe (np. prezydent) i kolegialne (np. rząd), są

powoływane na określony czas (kadencję) w drodze wyborów. Republika moŜe być

demokratyczna (np. III Rzeczypospolita) lub autorytarna (np. Polska w czasach Piłsudskiego,

Portugalia pod rządami Salazara)

b) ze względu na reżim polityczny – ustrój państwa; środki i metody sprawowania władzy:

państwo demokratyczne – państwo opierające się na konstytucyjnych zasadach:

suwerenności narodu, trójpodziału władzy i pluralizmu politycznego. W państwie tym

wyznaje się takie wartości jak: tolerancja, równość wobec prawa, rozwinięte wolności i

swobody jednostki, sprawiedliwość, ład społeczny.

Istnieją dwa modele państwa demokratycznego : państwo liberalne i socjalne. Państwo

liberalne gwarantuje nienaruszalność własności prywatnej oraz przestrzega zasad

gospodarki rynkowej ograniczając do minimum własną interwencję w różne sfery tej

gospodarki (W. Brytania, USA przez wielkim kryzysem). Państwo socjalne – duży

nacisk kładzie na politykę socjalną; jest to państwo opiekuńcze wobec obywatela

państwo autorytarne – ograniczony pluralizm, ograniczenie praw obywatelskich oraz

zmniejszenie wpływu społeczeństwa na organy sprawujące władzę

państwo totalitarne – brak pluralizmu, funkcjonuje tylko 1 partia polit., państwo kontroluje

wszystkie dziedziny życia publicznego, a nawet sfery ściśle prywatne (ZSRR, III Rzesza)

c) ze względu na ustrój terytorialny - strukturę terytorialna państwa:

państwo unitarne – wewnętrznie jednolite, w których jednostki administracji lokalnej są

podporządkowane organom centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności (Polska)

państwo złożone – składające się z części (np. stany w USA, landy w Niemczech), które mają

pełny lub ograniczony zakres suwerenności. Mogą to być np. państwa połączone unią

personalną (związek państw połączonych osobą władcy – np. Polska za panowania

Andegawenów lub po unii polsko – litewskiej w Krewie) lub unią realną – państwa połączone

przez główne organy państwa i prowadzące wspólną politykę zagraniczną (Rzeczypospolita

Obojga Narodów); federacje - państwo związkowe złożone z części, które posiadają

określoną autonomię prawną i polityczną (Niemcy, USA); konfederacje – związek państw

powołany w celu realizacji określonych zamierzeń (Unia Europejska)

d) ze względu na system polityczny – zasady organizacji aparatu państwowego, a

szczególnie relacje miedzy władzą ustawodawczą a wykonawczą:

państwo o systemie parlamentarnym – rząd powoływany przez głowę państwa musi

posiadać poparcie parlamentu, przed którym ponosi odpowiedzialność (Polska)

państwo o systemie prezydenckim – silna pozycja prezydenta wybieranego w wyborach

powszechnych, który odpowiada za politykę zagraniczną, będącego zwierzchnikiem sił

zbrojnych (USA)

państwo o systemie mieszanym – stanowi połączenie systemu parlamentarnego i

prezydenckiego: władza państwowa spoczywa w ręku władzy wykonawczej; władzę

wykonawczą sprawuje prezydent i rząd; rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem i jest

przez niego kontrolowany ale jest powoływany przez prezydenta, prezydent posiada faktyczną

władzę w państwie (Francja)

państwo o systemie parlamentarno – komitetowym – opiera się na zasadzie jednolitości

władzy państwowej, której najwyższym organem władzy jest parlament, olbrzymie znaczenie

demokracji bezpośredniej w oparciu o referendum; ograniczona rola przedstawicielskich

organów władzy (Szwajcaria).

Każde działanie powinno mieć podstawę prawną

Cechy:

A. Gwarancja dla obywateli pewności prawa stanowionego przez organy państwowe

- państwo nie powinno zaskakiwać obywateli nagłymi zmianami - prawo nie powinno działać wstecz ( „lex retro nonagit” )

B. Adekwatność ingerencji prawnej w życie społeczne - chodzi głównie o sferę wolności obywateli - ochrona interesów państwa, czy innych wartości - określona proporcja działań ( nie powinna być to interwencja nadmierna ) - nie powinna być krępowana swoboda jednostki

C. Ochrona praw słusznie ( legalnie ) nabytych - pewność prawa - zaufanie obywateli do obowiązującego prawa

- stabilna i trwała ochrona – niezależnie od wydarzeń późniejszych niż moment ich nabycia

D. Konstytucjonalizacja ustroju i zasad systemu prawnego - system ustrojowy poddany nadrzędnej mocy prawnej – konstytucja - duża trwałość obowiązywania ( względna niezmienialność ) - wyznaczenie granic ingerencji państwa w stosunku do jednostek - zasady ograniczenia wolności jednostek

E. Zasada legalizmu ( legalności ) a ) objęcie lub przejęcie władzy - zachowanie ustanowionych i obowiązujących reguł - władza legitymowana

b ) znaczenie funkcjonalne - podejmowanie działań przez organy państwowe tylko wtedy, gdy pozwala na to obowiązujące prawo

c) zasada prymatu ustawy - kwestie stosunków społecznych regulowane ustawami - wolności i prawa jednostki

- granice kompetencji organów państwowych - określenie granic korzystania z wolności

F. Podział władz - zasada zaufania obywateli do państwa i prawa - nadrzędność norm konstytucyjnych - gwarancje wolności i praw jednostki – konstytucja - legalizm i prymat ustaw

System polityczny

– składają się na niego instytucje , normy i reguły , relacje zachodzące miedzy instytucjami – powiązania miedzy partiami politycznymi , stosunki miedzy rządem i parlamentem , głowa państwa i rządem

Funkcje systemu politycznego : - funkcja regulacyjna – sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym - funkcja mediacyjna – rozwiązywanie konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów grupowych - funkcja adaptacyjna – usprawnianie działania instytucji oraz poszerzanie bazy funkcjonowania systemu politycznego - funkcja innowacyjna – wprowadzanie do systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania

Cechy charakterystyczne ustrojów politycznych

System parlamentarno – gabinetowy - rząd funkcjonuje w oparciu o zaufanie parlamentu - głowa państwa nie jest odpowiedzialna politycznie - odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem - prezydent i rząd – odpowiedzialność prawna

System prezydencki - silna pozycja prezydenta - wybierany w wyborach powszechnych - równorzędny z parlamentem reprezentant narodu - bardzo często prezydent jednocześnie pełnił funkcje głowy państwa i szefa administracji - prezydent odpowiada za politykę zagraniczna i jest zwierzchnikiem sił zbrojnych - z reguły prezydent nie może rozwiązywać parlamentu

System mieszany ( półprezydencki ) - połączenie elementów systemu parlamentarnego i prezydenckiego

- prezydent jako organ centralny - prezydent wybierany w wyborach powszechnych - duży zakres uprawnień własnych prezydenta – zarządzanie referendum , mianowanie premiera , wpływ na prace rządu , kreowanie polityki zagranicznej

System parlamentarno – komitetowy

- zasada jednolitości władzy państwowej - parlament – najwyższym organem , który reprezentuje naród , jednocześnie wykonuje w jego imieniu władze na zasadzie wyłączności - wszystkie organy władzy państwowej podporządkowane parlamentowi - rząd bezpośrednio wybierany przez parlament - rząd stanowi rodzaj komitetu wykonawczego , który politycznie wybierany jest przez parlament

Elementy składowe definicji partii politycznych:

Członkostwo: - w większości partii ściśle sformalizowane - zasady wstępowania partii, uczestnictwa, utraty członkostwa – określone w statutach - kryzys członkostwa w partiach – w większości państw europejskich

- w USA – nie ma formalnego członkostwa - wyborcy partii tożsami są z członkami

Ideologia: - całokształt idei, poglądów na świat i życie społeczne, wartości i cele określonej części społeczeństwa, czy grupy społecznej, kierunku, prądu politycznego, ekonomicznego, artystycznego

- uporządkowany obraz świata istniejącego i oczekiwanego w przyszłości - duży stopień ogólności ogólności w określaniu celów i sposobów działania

Program: - określa, jak dana partia polityczna ocenia sytuację w odniesieniu do kwestii społecznych, gospodarczych, ustrojowych, międzynarodowych - jaki proponuje rozwiązania, aby istniejący stan rzeczy utrzymać, lub zmienić

Funkcje partii: - dążą do zdobycia władzy państwowej - demokracja: wykorzystanie demokratycznych procedur wyborczych - działalność na wielu arenach: wyborczej, parlamentarnej, gabinetowej; funkcje dotyczące społeczeństwa, władzy państwowej, partii jako organizacji

Liberalizm

Poglądy: człowiek – wolność , swoboda działania - najwyższa wartość -świadomość jednostki i możliwości działania - na własny rachunek w każdej sferze egzystencji -prawo do zdobywania własności ( potem przekazywanie jej spadkobiercom ) -aktywność człowieka korzystającego ze swobody czyni świat coraz lepszym ( więcej wie , umie , ma ) ; rozwój ku lepszemu -sukcesy , błędy i porażki , czynią człowieka mądrzejszym -postęp – jest nieuchronny -ciągłe zmagania się jednostek – zwycięzcy i przegrani

społeczeństwo – to suma jednostek ; każda jest ważniejsza od społeczeństwa -pluralizm społeczny – każda jednostka jest inna

Liberalizm współczesny

Idee liberalizmu demokratycznego -prymat praw jednostki – równoprawny obywatel w państwie

własność – podzielona nierównomiernie -demokratyczny ustrój państwa ;istnienie parlamentu ;wybory ; samorząd terytorialny ; pluralizm polityczny -społeczeństwo – suma grup o często przeciwstawnych interesach

upowszechnienie oświaty, bezpłatnej i laickiej

Idee liberalizmu socjalnego -możliwość i konieczność głębokiej reformy kapitalizmu -praworządne państwo o rozszerzonych kompetencjach powinno aktywnie wpływać na sprawy gospodarcze o socjalne zbiorowości

interwencjonizm gospodarczy i socjalny państwa -rozbudowa aparatu państwa

podatek progresywny – realizacja reform w wybranych sferach życia społecznego

Idee liberalizmu konserwatywnego ( neoliberalizmu ) -fundament – nierówność niezbędnym warunkiem urzeczywistnienia wolności każdej jednostki oraz rozwoju społeczeństwa – wszystkie sfery życia – głównie gospodarka -nietykalność własności -pełna wolność inicjatyw – głównie gospodarczych -redukcja uprawnień państwa -krytyka socjalnej funkcji państwa – gwarancje socjalne rozleniwiają ludzi , blokują naturalne mechanizmy rozwojowe -niesprawiedliwy podział dochodu społecznego -zagrożenie własności prywatnej

Myśl konserwatywna

Poglądy -naczelna zasada : dążenie do zachowania istniejącego stanu rzeczy rozumianego jako pewien ład , porządek – zasady określone przez religie i tradycję -niezmienność ładu moralnego – od Boga , religia fundamentem ładu społecznego ; szczególne miejsce w życiu społecznym -tradycja – skarbnica doświadczeń kolejnych pokoleń ; konieczność przekazywania w nieskażonej postaci ; wzbogacanie -rozwój – to fakt ; stały , równomierny , stopniowy , nie za szybki

Poglądy lewicy socjaldemokratycznej - Pluralizm filozoficzny i światopoglądowy - Niezbędność wielkich reform prowadzących stopniowo i legalnie do sprawiedliwości społecznej i dobrobytu - Przemiany stały się faktem – rewolucja stała się zbędna - Wizja demokratycznego i pluralistycznego systemu politycznego - parlament samorząd terytorialny - Państwo powinno służyć ludziom i grupom tworzącym społeczeństwo

IDEOLOGIE SKRAJNEJ PRAWICY

Nacjonalizm - A. Uznanie własnego narodu za najwyższą wartość i tym samym uznanie prymatu swego narodu nad innymi B. Naród zawsze jest całością C. Władza w państwie powinna spoczywać w ręku najlepszych – elity narodu

Rasizm - A. W sposób naturalny istnieją różne rasy ludzkie – lepsze i gorsze B. Różnice dotyczą min. Intelektu, koloru włosów, czynniki genetyczne C. Polityka eksterminacyjna albo segregacyjna

Faszyzm - A. Nacjonalizm i rasizm B. Kult siły i apoteoza gwałtu ( aprobata agresji, terroru ) C. Ekspansjonizm – jawne dążenie dostępnymi środkami do podbojów innych społeczności D. Militaryzm – całość życia w państwie oparta na zasadach organizacji wojskowej E. Stworzenie całkowicie nowego ustroju państwa, skrajnie scentralizowanego i nowego ładu społecznego F. System monopartyjny G. Odrzucenie idei Boga w ujęciu chrześcijańskim H. Własność prywatna – niezbędna i niepodważalna

Autorytaryzm - A. Idea autorytetu – powagi i mocy silnej władzy państwowej w ręku jednostki

B. Istnieje zastany ład, którego trzeba bronić C. Sile i niezawisłe państwo jest ważniejsze od społeczeństwa, narodu, grup, czy jednostek D. Społeczeństwo jest zwartą całością ważniejszą od jego części

IDEOLOGIE ULTRALEWICY

Anarchizm - ideologia ładu bezpaństwowego - państwo – najgroźniejszy wróg wolności - bezwzględna wolność każdego człowieka - inne formy zniewolenia to: własność prywatna, pieniądz, rodzina, religia

Syndykalizm - „syndicat” – związek zawodowy - ogromne znaczenie związków zawodowych w walce o społeczeństwo przyszłości - struktury związkowe miały zastąpić państwo - związki zawodowe miały stać się organami władzy politycznej, gospodarczej, kult. – ideologicznej

Trockizm - ważniejsza żywiołowa aktywność rewolucjonistów od rozwiązań organizacyjnych

- twórca teorii permanentnej rewolucji – rew. światowej; nie tylko w Rosji - należy zezwolić na walkę frakcyjną w partii jako element wewnątrzpartyjnej demokracji wzywał masy proletariackie do antyburżuazyjnej rewolucji i realizacji ideałów socjalizmu i komunizmu - zbrojna walka ogarniająca cały świat

Maoizm - zbrojna rewolucja - nieuchronność konfrontacji między dwoma systemami - zwycięzcą procesu rewolucyjnego będzie chłopstwo - społeczeństwo socjalistyczne – zbiorowość ludzi żyjących ubogo w warunkach skrajnej równości - władza jest uprawniona do kontroli całości życia każdej jednostki

- uniformizacja życia - militaryzacja struktur państwa

Ultralewica studencka - idee anarchizmu, trockizmu i maoizmu - oparcie się w poszukiwaniach ideowych istoty egzystencji człowieka i społeczności na poglądach Zygmunta Freuda - zryw rewolucyjny miał zniszczyć zastany i skompromitowany ład społeczny - stworzenie nowego ładu - jednostka wolna od ograniczeń

Pojęcie typu państwa

- jednostka klasyfikacyjna państwa w ujęciu historycznym - wyróżniona przez zespół istotnych cech charakteryzujących państwo - ze względu na ich związek z określonym układem stosunków społeczno – ekonomicznych i politycznych - które dane państwo umacnia i chroni (status publiczny ludzi w danym państwie – ważne)

Stosunki społeczno – ekonomiczne - wzajemne stosunki między ludźmi – posiadanie własności, wytwarzanie rzeczy, podział dóbr - znaczenie podstawowe – pokazanie podmiotów własności, relacje między właścicielami i wytwórcami rzeczy, zasady podziału dóbr - ukazanie wpływu podmiotów stosunków społecznych na stosunki polityczne (sprawowanie władz politycznej)

Stosunki polityczne - stosunki ludzi – wyrażanie potrzeb i interesów i interesów oraz ich realizacja (proces rządzenia) - silnie związane z e stosunkami społeczno – ekonomicznymi - zależność - ich kształtowanie zależy od podmiotów polityki, na które wpływają wielkie grupy społeczne

Status publiczny ludzi w danym państwie

- stan społeczny i prawny osób - zależy od zakresu posiadania i realizacji wolności i praw obywatelskich

- zależy od możliwości dysponowania własnością i wpływania na podział dóbr majątkowych - zależy także od wpływania na podmioty polityki i procesy sprawowania władzy politycznej - duży wpływ stosunków społeczno – ekonomicznych

Typ państwa - podlega zmianom społecznym i politycznym; rozwój sił wytwórczych i przemiany stosunków produkcji - nowy typ państwa – prawidłowość rozwoju społecznego - nie każde państwo musi przejść wszystkie szczeble rozwojowe - społeczeństwa słowiańskie – nie przeżyły formacji niewolniczej - przejście do nowego typu związane jest z walką społeczną – forma przejścia nazywana rewolucją społeczną - sfera polityczna – dojście do władzy nowej grupy społecznej i jej elity - zwykle zmiana w sferze instytucji politycznej - zmiany w strukturze społeczne – mogą następować w sposób powolny

Klasyfikacja typów państw

Państwo niewolnicze, Państwo feudalne, Państwo kapitalistyczne, Państwo wczesnokapitalistyczne

Państwo autorytarne

Cechy charakterystyczne: - ograniczony pluralizm - zawężony zakres uczestnictwa społeczeństwa w rganizacji politycznej kraju - elitarność form działalności publicznej - polityczne sterowanie nastrojami społecznymi

- depolityzacja - brak całościowej ideologii

Formy państw autorytarnych :

- państwo biurokratyczno – militarystyczne ( słabe partie i organy władzy , silna pozycja wojska , np. :Ameryka Południowa )

- autorytarny korporacjonizm ( Salazar w Portugalii do 1974 r. ; Gen Franco w Hiszpanii , Mussolini we Włoszech ; oparcie się na ograniczonej demokracji i ograniczaniu konfliktów w sposób administracyjny poprzez wypracowanie przez państwo systemu regulacji stosunków społecznych

- reżimy pokolonialnomobilizujące ( Afryka ; wynikały ze sztucznego charakteru granic państwowych , etnicznych , lingwistycznych i religijnych podziałów miedzy centrami i peryferiami ; słabość administracyjnej biurokracji ; częste pucze wojskowe )

- „rasowe i etniczne demokracje” – dawna Rodezja , RPA – przed 1994 r. ; prawo uczestnictwa w demokratycznych procedurach grup rasowo uprzywilejowanych – inne grupy etniczne pozbawione są demokratycznych praw

- reżimy religijne – Iran , Afganistan – władza religijna i państwowa są ściśle zespolone na wszystkich szczeblach zarządzania

- posttotalitarne autorytarne reżimy – państwa Europy Środkowo – Wschodniej po 1945 r.

Państwo Wczesnokapitalistyczne

- jest organizacją polityczną społeczeństwa kapitalistycznego nastawioną na ochronę i sprzyjanie rozwojowi społeczno gospodarczemu - oraz zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego ludności kraju - nie wkracza zbyt daleko w stosunki między pracodawcami a pracownikami oraz występujące konflikty społeczne i sprzeczności rozwoju społecznego

Wpływ koncepcji liberalnych

- ochrona społeczeństwa danego kraju przed gwałtami i napaścią z zewnątrz

- ochrona przed niesprawiedliwością oraz „uciskiem” ze strony współobywateli

- sprawowanie właściwego wymiaru sprawiedliwości

- utrzymanie pewnych instytucji i urządzeń publicznych – utrzymanie przekracza możliwości jednostek lub prywatnych zrzeszeń

- budowa i utrzymanie dróg, mostów, kanałów, portów, szkół (podstawowe)

- całość życia społecznego – poza ingerencją państwa

Państwo liberalno – demokratyczne- wysoko rozwinięte państwa kapitalistyczne z minimum wolności jednostek; demokracja dla społeczeństwa - Europa Zachodnia i Amerykan Północna - stabilny system polityczny; rozbudowane mechanizmy rozstrzygania konfliktów społecznych - zachęcanie grup społecznych do rozwijania wytwórczości dla zaspokajania potrzeb ludzkich - wykształcenie społeczeństwa obywatelskiego – społeczeństwa otwartego - zmiany miały charakter ewolucyjny - liczne prawa publiczne ( powszechne prawo wyborcze, tworzenie samorządów )

Doktryna państwa dobrobytu- wpływa państwa na życie społeczno – gospodarcze – organizacja życia gospodarczego i socjalnego - dążenie do realizacji idei sprawiedliwości społecznej - koncepcja po drugiej wojnie światowej – w zachodniej części Europy. Cechy: - podejmowanie inicjatywy gospodarczej – różne formy – planowanie kierunków rozwoju, zapobieganie kryzysom gospodarczym, prowadzenie polityki pełnego zatrudnienia lub ograniczenia bezrobocia

- rozbudowanie funkcji socjalnej państwa – ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, rodzinne - realizowanie zasady sprawiedliwości społecznej i zasady „równych szans” – redystrybucja dochodu narodowego (podatki progresywne, stypendia, wyrównywanie szans regionów, warstw, grup społecznych - Wielka Brytania, Szwecja, Nowa Zelandia, Niemcy

Państwo faszystowskie

Cechy: - kult siły i tężyzny fizycznej - walka o byt – słabszy ulega silniejszemu - człowiek – twardy, brutalny, agresywny, bez subtelnych reakcji i odczuć - ograniczona rola kobiet ( „dzieci i kuchnia” ) - pełnia władzy w rękach wodza - idee sprawiedliwości społecznej ( powszechna i bezpłatna oświata, likwidacja bezrobocia, wsparcie dla małych firm, świadczenia socjalne ) - w praktyce wiele nie zrealizowano - olbrzymia rola propagandy

Stosunki ekonomiczno – społeczne - nie zniesiono własności prywatnej (z wyjątkiem własności żydowskiej w Niemczech) - kontrola nad gospodarką i planowanie - elementy socjalne – jako idea solidarności – organizacje sportowo – rekreacyjne, akcje pomocy dla biednych, wspólne wycieczki pracowników

Stosunki polityczne - budowa „państwa totalnego” – wprowadził do polityki Mussolini - kult jednostki, wodza - wódz- szefem rządu, ponad gabinetem, skupienie najważniejszych decyzji w państwie - partia faszystowska była scalona z aparatem państwowym - parlamenty – jako organy bez znaczenia; szczególne pełnomocnictwa dla wodza - ograniczenie praw i swobód obywatelskich - terror – rozbudowa aparatu policyjnego, służb specjalnych; obozy

Państwa Trzeciego Świata

- powstały po II wojnie światowej - rozpad kolonializmu – państwa wyzwolone - niski stopień rozwoju gospodarczego - zróżnicowana struktura społeczna - słabo rozwinięta struktura polityczna - zróżnicowany zakres praw i swobód obywatelskich

Struktura społeczno – ekonomiczna - bardzo zróżnicowana - początek – układ kapitalistyczny, feudalny, czy rodowo – plemienny - duże wpływy szczepowych i lokalnych wodzów - w przeciągu lat niezbyt wielkie zmiany - małe środki na inwestycje, słaba kadra zarządzająca (niewielka) – powolna modernizacja - w wielu krajach nastąpiło wręcz pogorszenie sytuacji; problemy z żywnością – głód

Struktura polityczna

- mieszanina różnych instytucji, organizacji, wspólnot ludzkich - początkowo – wzorce starych metropolii – systemy parlamentarne, półprezydenckie; konstytucje – często zmieniane - czasami nawiązywano do rodzimych tradycji – Nigeria - próbowano sięgać do wzorców europejskich – systemy wyborcze - budowa systemów partyjnych – w ramach zastępowania układów rodowo - plemiennych - często władza publiczna w rekach wodzów klanów i plemion – próby przejęcia władzy przez wojskowych – częste zamachy stanu - po pewnym czasie – budowano systemy jednopartyjne - wąska baza – grupy klanowe, wojskowe, zawodowe

Państwo socjalistyczne

- społeczna własność środków produkcji – państwo głównym właścicielem - swobodni wytwórcy zatrudnieni w zakładach państwowych - główna siła społeczna – klasa robotnicza i chłopstwo i wywodząca się z nich elita społeczna - grupy społeczne mają formalnie deklarowane równe prawa - elita partyjna partii rządzącej – najważniejszy wpływ na rządzenie - osoby z różnych grup społecznych, służebni grupom przywódczym

Stosunki społeczno – gospodarcze - państwowa własność środków produkcji – upaństwowienie najważniejszych dziedzin gospodarki - kolektywizacja rolnictwa (poza Polską i Jugosławią) - likwidacja prywatnej własności – poza drobnym handlem i rzemiosłem - formalnie – dominująca rola klasy robotniczej

Stosunki społeczno polityczne - monopolistyczna rola partii komunistycznej - środki przymusu i przemocy aparatu państwowego wobec społeczeństwa - ograniczenie swobód obywatelskich - zakaz działalności opozycji

Państwo demokratyczne

Państwo stoi na straży praw i wolności obywatelskich

Obywatele mogą: zrzeszać się – zakładać stowarzyszenia, towarzystwa, partie polityczne, swobodnie głosić swoje poglądy i opinie, zgłaszać publicznie swoje petycje wybierać swoich

przedstawicieli (posłów, senatorów), bez żadnych przeszkód kandydować do władz obieralnych

(samorządowych czy centralnych). Jedynymi wymogami są odpowiedni wiek, obywatelstwo i miejsce zamieszkania, mogą uczestniczyć w procesie legislacyjnym (uchwalania prawa) dzięki

referendum; mogą również składać swoje petycje i uwagi na ręce swojego reprezentanta (posła), mają wolność religijną, mają prawo do informacji, wszyscy obywatele są równi wobec prawa, mają prawo do posiadania własności i do jej ochrony, mają prawo do nietykalności osobistej i

majątkowej, które mogą być ograniczone jedynie za zgodą sądu,

Państwo totalitarne

Państwo w ogóle nie przestrzega praw i wolności jednostki – jednostka całkowicie podporządkowana państwu, ideologia totalitarna narzuca obywatelom gusta estetyczne, modę,

Obyczajowość, nie ma prawa swobodnego zrzeszania się, wszystkie instytucje i organizacje są

podporządkowane jednej rządzącej partii, obywatel nie może swobodnie się wypowiadać i wyrażać opinii, nie może wybrać partii politycznej zgodnie ze swoimi poglądami gdyż funkcjonuje tylko jedna partia rządząca, nie ma wpływu na wybór władz państwowych, nie ma wpływu na proces legislacyjny, nie ma prawa do indywidualizmu, wszystkie media są kontrolowane, cenzurowane, a podawane informacje są „dostosowywane” do ideologii, nie ma prawa do prywatności

Arystoteles

Metodologia: zdobywanie wiedzy wyprowadzonej z faktów

- polis – konieczność wnikliwej obserwacji - ustalenie prawidłowości odpowiadających rzeczywistości - odrzucał idealizm platoński - świat idei uważał za fikcję – brak podstaw do weryfikacji w praktyce - wiązał teorię z doświadczalnie poznaną rzeczywistością

Teoria społeczeństwa: - dostrzegał skrajne zróżnicowanie w strukturach społeczeństwa

- bronił systemu niewolniczego - ludzie z „natury” skazani na niewolnictwo i poddani rozkazom

Geneza państwa: - państwo pochodziło z natury - powstanie na drodze naturalnego rozwoju

- mniejsze wspólnoty rodzinne łączyły się w osady - następnie powstawały miasta – państwa ( polis ) - w sposób naturalny związany z osobowością człowieka - rodzina, gospodarstwo, państwo

Cele państwa: - zapewnienie poczucia bezpieczeństwa - dostatek materialny - warunki do rozwoju duchowego

- państwo sprzyjać miało rozwojowi człowieka

Autarkia: - samowystarczalność państwa; wymiar duchowy i ekonomiczny - jednostka nie jest w stanie

- państwo – dobro wspólne działające na rzecz jednostki - konieczność poszanowania idei sprawiedliwości -zapewnienie obywatelom szczęśliwego i cnotliwego życia

Monarchia: - monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godność poddanych- rozsądne kierowanie państwem - jednostka może odegrać istotną rolę w rozwoju „polis” - postawa moralna, rozum, cnoty obywatelskie

Tyrania: - nadużycia władzy królewskiej lub przejęcie jej przez demagogów - ustrój przeciwny naturze ludzkiej

- możliwość pogwałcenia prawa - ustrój uznawany za najgorszy Oligarchia: - rządy najbogatszych - forma zdegenerowana - nietrwałość rządów, brak rozsądku i umiaru - możliwość dalszych zamachów na władzę - nadmierny wyzysk ludu - walki między oligarchami

Demokracja: - władza należąca do ludu nie zawsze służy ludowi - obawa przed doraźnym interesem - władza często z pominięciem i naruszeniem prawa - lud staje się dla siebie despotą - demagodzy mogą przekształcić w tyranię

Politeja: - połączenie demokracji i rządów bogatych - dominacja klasy średniej – umiarkowanie i rozsądek rządów - przewaga cnót obywatelskich - najwyższy stopień poszanowania prawa, godności jednostki i zbiorowości - sprawiedliwość i stabilny rozwój

Idea „sprawiedliwości politycznej”: - opiera się na rządach prawa - wszyscy w jednakowym stopniu powinni być podporządkowani prawu - np. monarcha – strażnik poszanowania prawa

Platon

Timokracja: - relatywnie najlepsza - wzorowana na wczesnej Sparcie - rygory życia, skromność, powściągliwość - wada – kierowanie przez ludzi żądzą zaszczytów

- przewaga wojowników nad filozofami, co nie gwarantuje rządów rozumu

Ustrój oligarchiczny: - powstał w wyniku degeneracji timokracji - pasja bogacenia się wojowników niebezpieczny podział na grupę zamożnych oligarchów i masę biednych ludzi - walka o równość i władzę prowadzi do rozpadu oligarchii

Demokracja: - degeneracja ustroju państwa - zanarchizowanie rządy ludu w całej polis - niekompetencja i przypadkowość osób sprawujących władzę - obniżenie dyscypliny obywatelskiej, bałagan - spiski zamożnych przeciw ludowi; podejrzliwy lud - całkowity brak zaufania - duże znaczenie demagogów – schlebianie ludowi i zdobycie władzy

Tyrania: - reakcja na rozpasanie wolności w demokracji - końcowe stadium degeneracji ustrojowej

- całkowity zanik cnót obywatelskich - strach, podejrzliwość, egoizm panującego i obłuda - obawa obywatela przed głoszeniem prawdy

Demokracja nie gwarantuje stabilności - skrajność w korzystaniu wolności powoduje jej zaprzeczenie - ustanowienie tyranii

Wiedza i władza Idealna polis” - hierarchiczna struktura - uzyskanie harmoniczności i sprawiedliwość funkcjonowania - Dobro i Rozum: - Poszanowanie reguł organizacji - możliwość uniknięcia niebezpieczeństwa upadku - podziała społeczeństwa na: filozofów ( rozum ), wojowników ( odwaga ) i lud ( zaspokojenie potrzeb naturalnych ) - hierarchia w funkcjonowaniu -arystokracja – elity kultury i ducha - równouprawnienie kobiet - losowe kojarzenie par – wśród arystokracji - wyeliminowanie egoizmów - spartański tryb życia

Aurelisz Augustyn

Poglądy: - przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej

- bóg dał człowiekowi państwo z powodu grzechu - gdyby nie upadek ludzi – państwa by nie było - walka dwóch światów: państwo boże ( civitas Dei ) i państwo ziemskie ( civitas terrena ) - teokratyczne państwo chrześcijan w którym rządziłaby organizacja Kościoła, powołana do zbudowania państwa bożego - obywatelami państwa ziemskiego wszyscy byli źli, grzeszni – ci, którzy nie zaznali łaski - obywateli państwa bożego było znacznie mniej

Teoria państwa - konieczność rozdziału funkcji cesarskich i kościelnych - zapewnia wewnętrzny porządek i poczucie bezpieczeństwa - chrześcijanin szanuje nakazy wydane przez państwo - w wypadku sprzeczności – stosuje prawo boże - państwo – zespół ludzi uznających wspólne prawa i korzystający ze wspólnego pożytku bytowania - sprawiedliwość rządzących i roztropność rządzonych – gwarancja harmonijnego funkcjonowania całości - państwo jako „bicz boży” – chrześcijanin powinien spokojnie i z wyrozumiałością znosić te dolegliwości

Państwo a Kościół - państwo spełnia swe zadania wówczas jeśli zabezpiecza minimum porządku i spokoju

- Kościół – urzeczywistnienie celów wyższych; prowadzenie człowieka do Boga - Różnice – natura, cele, trwałość instytucji i aksjologii - Państwo – siła fizyczna i militarna - Kościół – wartości niematerialne

- Kościół – jest powszechny, zmierza do objęcia całej ludzkości, istnieje tam gdzie jest człowiek i jego wiara

św. Tomasz z Akwinu

Wprowadzenie: - dusza z ciałem powinny i muszą dla dobra prawidłowego rozwoju pozostawiać w jedności

- sprawy materialne odgrywały rolę ważną - odróżniał wiedzę do wiary; dwie zupełnie różne płaszczyzny poznania - człowiek powinien funkcjonować w ramach struktury hierarchicznej - społeczność – to zjednoczenie ludzi dla wspólnego, rozumowego i celowego działania - obowiązki wobec rodziny, miasta, państwa - ład społeczny wymaga władzy; władza wynika z ogólnych praw natury

Wyróżnił trzy grupy społeczne: a) optymaci - świeccy i duchowni feudałowie - nie pracowali, lecz czerpali największe korzyści b) ludzie honoru - posiadacze mniejszych fortun - pracujący bezpośrednio w swych warsztatach produkcyjnych c) biedni ludzie - nie posiadający majątku - świadczyli swą pracę na rzecz poprzednich grup

Poglądy ( tomizm ): zracjonalizował poglądy o boskim pochodzeniu władzy państwowej

- władza państwowa pochodziła pośrednio od Stwórcy - zasada władzy była boska, ale konkretny ustrój tworzyli sami ludzie - państwo miało zadania doczesne - państwo powinno prowadzić ludzi do wiecznej szczęśliwości - tworzenie warunków potrzebnych do zbawienia

Tyran:- osoba, która nielegalnie zdobyła władzę ( uzurpacja, gwałt, symonia ) - władca legalny, który źle stosował władzę ( prywata )

Doktryna patriarchalna (Robert Filmer): - państwo powstało w wyniku łączenia rodów w plemiona i dalej w większe całości - zachowywano zawszę zasadę patriarchalnej władzy opiekuńczej - król – jako spadkobierca biblijnego Adama - król, podobnie jak starszy w rodzie - władza sprawowana w interesie całego społeczeństwa

Doktryna patrymonialna (Ludwig von Haller) - - źródło powstania władzy państwowej – własność ziemi ( patrimonium – ojcowizna) - państwo – to dziedziczna własność dynastii panującej - zasady dziedziczenie tak jak w stosunkach prywatnoprawnych - prawo książęce – sąd, pobór danin, posługi ) - własność monarchy – wszystkie ziemie nie należące do możnych

Grocjusz

- twórca nowożytnej szkoły prawa natury - prawnik, filozof i dyplomata - „Wolność mórz”; „O prawie wojny i pokoju” - dążył do racjonalnej interpretacji prawa natury niezależnej od wartości wyznaniowych - wprowadzenie z natury człowieka oraz zachowania się społeczeństwa zasad nieprzemijalnych i niezaprzeczalnych

Prawa natury – jako zasady organizacji życia społecznego: a) obowiązek poszanowania cudzej własności

b) obowiązek wynagradzania szkód c) obowiązek dotrzymywania umów d) obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa - wątpił w możliwość wypracowania idealnych wzorców ustrojowych - niezmienną cechą natury ludzkiej był popęd społeczny - łączenie się z innymi ludźmi w celu rozumnego i zgodnego współżycia - o formie władzy powinien decydować lud – idea suwerenności ludu - lud może przekazać władze jednostce – zrzeczenie się - następuje określenie umowy miedzy ludem, a władcą

Baruch Spinoza

Poglądy: - z natury ludzkiej wypływała trwoga i wrogość wobec siebie - dla własnego dobra należało zawrzeć umowę społeczną - pomyślność i wolność w państwie - jednostki zrzekały się posiadanych praw na rzecz całego społeczeństwa - najlepszy ustrój – demokracja cenzusowa

Zadania państwa: - zagwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa - zorganizowanie podstawowych usług bytowania

Tolerancja: - podstawa nowoczesnej wizji umiarkowanego liberalizmu - religia konieczna jako propagowanie wzorców postępowania - państwo powinno być tolerancyjne względem religii i odwrotnie - religie powinny być tolerancyjne względem siebie

Thomas Hobbes

Poglądy: - stan naturalny w który żył człowiek, była wojna wszystkich ze wszystkimi

- „bellum omnium contra omnes” - stan napięcia, gotowości - instynkt powodował rezygnacje z wojny - dążenie do pokoju i porozumienia - naturalna potrzeba zawarcia umowy

Umowa społeczna: - wyjście podyktowane rozsądkiem - życie w pokoju i jedności - poddani zrzekają się praw do swej naturalnej wolności – na rzecz suwerena - forma przyrzeczenia na rzecz suwerena – utworzenie państwa – Lewiatan

Idea prawa: - związana z wolą suwerena; określa zasady funkcjonowania społeczeństwa i państwa

- podstawowa miara zachowania jednostek - podstawowe zasady funkcjonowania społeczeństwa – zachowanie spokoju, obowiązek dotrzymywania umów, obowiązek przestrzegania zasad współżycia; skodyfikowanie tych zasad

Władza absolutna suwerena: - obejmuje wszystkie dziedziny życia społecznego - podlega mu Kościół oraz organizacje i zrzeszenia obywateli - alternatywa – anarchia

John Locke

Poglądy: - okres przedpaństwowy – stan natury; pomyślność, dobrobyt, wolność, równość, własność

- w sytuacjach skomplikowanych ludzie stawali się sędziami we własnych sprawach - groźba nieładu i niepewności - potrzeba ustanowienia władzy państwowej - umowa społeczna była umocnieniem praw naturalnych

Idea tolerancji: - postulat oddzielenia Kościoła od państwa - niezależność wszystkich wyznań - brak tolerancji dla ludzi niewierzących – nie posiadają trwalszego sytemu wartości moralnych - brak tolerancji dla tych, którzy chcą znieść tolerancję

Jan Jacques Rousseau

Poglądy: - stan natury – życie harmonijne - klęski żywiołowe – powód zakładania skupisk - rodzina – miłość, zazdrość, próżność, określone zasady - rozwój cywilizacji – własność prywatna i zróżnicowanie majątkowe ludzi

- biedni i bogaci – wojny - konieczność utworzenia państwa - był to wynik porozumienia - podstawa umowyrówność wszystkich ludzi - wolność cywilna i polityczna – ochrona państwa - suwerenność ludu – oparta na suwerenności jednostki - dążenie do powiększania majątku - prawo własności stało się przyczyną nierówności i podziału społeczeństwa na bogatych i biednych - zmiany w ludziach – wywyższanie się jednych, rozboje innych

- społeczeństwo, aby opanować anarchię zdecydowało się powołać państwo - była to umowa społeczna – pojawili się rządzący i rządzeni - lud – podmiot władzy w państwie, suwerenem - podział władzy w państwie - rząd republikański – pewien ideał władzy - domagał się zlikwidowania nędzy i wielkich różnic społecznych

Ludwik Gumplowicz

Poglądy: - występowanie w społeczeństwie pierwotnym grup ludzkich w postaci hord i plemion

- mniejsze grupy ludzkie – hordy – łączą się w grupy większe – plemiona - grupy bardziej zorganizowane – sprawniejsze funkcjonowanie – początki własności i przywództwa - stosunki międzyludzkie między grupami – stan nienawiści i wrogości - rasy – jako historyczne zbiorowości etniczne – nie jako jednostkowe cechy fizyczne - podstawowe kategorie społeczne – walka i rasa

Cechy państwa według Gumplowicza: a) najdoskonalsza forma społeczeństwa - rozwój kultury, prawa, rodziny, poprawy bytu ludności, innych b) władcza mniejszość panuje nad większością poddanych c) między poddanymi a panującymi zachodzi różnica ras, czyli historycznej zbiorowości etnicznej, wytworzonej w historycznym rozwoju społeczeństwa d) stosunki panowania określa prawo państwowe e) państwo powstaje zawsze w drodze walki i podboju – nie w drodze umowy f) państwo jest geograficzną siedzibą ludności g) stosunki między państwami są zawsze stanem wojny

Fryderyk Engels

Poglądy: - historia społeczeństwa pierwotnego była znacznie dłuższa niż społeczeństw zorganizowanych

- powstanie państwa z rozpadu małych i nieskomplikowanych wspólnot ludzkich na antagonistyczne grupy społeczne - państwo pojawiło się w wyniku wzrostu wydajności pracy i powstania własności prywatnej - gospodarka indywidualna – umocnienie własności indywidualnej - spowodowało to rozpad pierwotnych społeczeństw rodowo – plemiennych na nierówne klasy – wyzysk, ucisk klasowy, możliwość buntu - początek panowania klas posiadających nad nieposiadającym - państwo – instytucja narzucona społeczeństwu z zewnątrz - wytwór historyczny pochodzący od społeczeństwa

Teza Włodzimierza Uljanowa

- „Państwo a rewolucja” (1917) - państwo to wynik przeciwieństw klasowych - koncepcja obumierania państwa – zniesienie przeciwieństw miało oznaczać zniesienie państwa - konieczne – zniesienie klas społecznych i powstanie społeczeństwa bezklasowego - ucisk nie będzie potrzebny – to nacisk społeczeństwa miał wpływać na przestrzeganie określonych norm społecznych

Ustrój społeczny – baza i nadbudowa: Baza - tzw. siły wytwórcze i stosunki produkcji - siły wytwórcze - człowiek z całym zasobem postępu technicznego - określony poziom rozwoju sił wytwórczych określał formy stosunków zawiązujących się między ludźmi w procesie produkcji - stosunki produkcji związane z określonym rozwojem sił wytwórczych przyśpieszały ich dalsze doskonalenie Nadbudowa - określone, odpowiadające stosunkom produkcji, inne relacje społeczne: polityczne, prawne, religijne, artystyczne czy filozoficzne

Baza i nadbudowa tworzyły formację gospodarczo – społeczną

Leon Duguit

Poglądy: - obiektywna norma społeczna – leży u podstaw życia społecznego - przestrzeganie zasad solidarności

- państwo – nie ma specjalnej władzy nad obywatelami - mikro i makrosocjologiczne grupy społeczne - państwo istnieje jako jedna z organizacji społecznych - państwo powstało w wyniku społecznego podziału pracy - rządzący i rządzeni

Leon Petrażycki

Poglądy: - powstanie państwa – dzięki przeżyciom prawnym, emocjom - państwo – projekcja psychologiczna

- przypisywanie określonym ludziom i organom określonej władzy w wyobrażeniu ludzkim - władza państwowa – forma przeżyć - świadomość związana z koniecznością podporządkowania się woli pewnej grupy osób - w wypadku rządzących i rządzonych dochodzi do władczych stosunków międzyludzkich - rządzący – wydaje właściwe decyzje i egzekwuje ich realizację - rządzeni – bezwzględne wypełnianie danej decyzji pod groźbą użycia aparatu przymusu - podkreślał rolę prawa – „państwo tylko wspiera prawo

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Państwo królestwem wolności” Stan natury – bezprawie, gwałty, barbarzyńskie czyny - ograniczenie przez społeczeństwo i państwo - kształtuje się prawdziwe pojęcie wolności – rozumnej - wolność tylko w ramach państwa – prawo i etyka – jako treść - etyczność jest ideą wolności – państwo jako etyczność - w trakcie dziejów następował postęp w uświadamianiu wolności

Etyczność państwa - jedność powszechnej woli oraz woli subiektywnej (namiętność) - jednostka uświadamiająca sobie potrzeby ogółu – posiada wartość - wartość polega na substancjalności – czyli jedności woli powszechnej i woli subiektywnej - w państwie powinny obowiązywać określone zasady – czyny i zmysły ludzkie - absolutna potrzeba rozumu

Państwo to coś więcej niż suma jednostek - nieuniknione różnice między rządzącymi a obywatelami - określone sprawy powinny być określane o uchwalane przez lud - człowiek poznając konieczność zachowuje się rozumnie


Wyszukiwarka