Zamach stanu i okres Konsulatu

Po ścięciu Maximiliena de Robespierre'a władzę w republice przejął Dyrektoriat, pięcioosobowy organ rządzący. Rządy Dyrektoriatu były równie nieudolne jak jego poprzedników. Napoleon Bonaparte, powróciwszy z Egiptu do Francji, dokonał zamachu stanu 9 listopada 1799 r. (18 brumaire'a). Dyrektoriat został zlikwidowany, a na jego miejscu powstał Konsulat, obsadzony trzema konsulami: pierwszy Bonaparte, drugi prawnik Cambacérès, trzeci finansista Lebrun. Projekty ustaw prawo miał zgłaszać pierwszy konsul, redakcję dawała im Rada Stanu, Trybunat omawiał, a o przyjęciu lub odrzuceniu decydowało Ciało Prawodawcze. Nowa konstytucja (nazywana roku VIII) dawała szeroki zakres władzy pierwszemu konsulowi (Napoleonowi). Kadencja konsula trwała 10 lat
Gdy Napoleon uzyskał władzę pierwszego konsula, natychmiastowo przejął inicjatywę wojskową zawiązanej w 1799 II koalicji antyfrancuskiej i przeprowadził trudną przeprawę przez Przełęcz Św. Bernarda. Do starcia z Austriakami doszło 14 czerwca 1800 r. pod Marengo, podczas którego Bonaparte rozbił wojska austriackie, mimo początkowej porażki. Następnie Francuzi pokonali wroga pod Hohenlinden. 9 lutego 1801 r. zawarto pokój z Austrią w Lunéville, dający Republice posiadłości we Włoszech, a pokój w Amiens z Wielką Brytanią rozwiązywał II koalicję.
Po zakończeniu wojny przed pierwszym konsulem stały ważne zadania: przywrócenie wewnętrznego ładu państwa. Lud był wyczerpany wojną i rewolucją, żądał spokoju. W roku 1802 zorganizowany plebiscyt ustanowił władzę Bonapartego dożywotnią (3 568 00 głosów za, 8370 przeciw). Republika była już tylko formalnie republiką. Napoleon nie posiadał szczególnych uzdolnień finansowych, lecz z pomocą grona finansistów udało mu się ustabilizować sprawy ekonomiczne. W 1800 roku powstał Bank Francji, wprowadzający w obieg pieniądze papierowe. Bezpieczeństwo zostało przywrócone, surowo karząc bandytyzm. Przemysł rozwijał się, lecz rozwój państwa nie przebiegał równomiernie: za priorytet Napoleon uważał rozwijanie "Starej Francji", czyli terenów francuskich sprzed 1789 roku. Bonaparte wznowił kontakty z Kościołem, podpisując 15 lipca 1801 r. w Paryżu konkordat, co nie podobało się monarchistom i działaczom rewolucyjnym. 21 marca 1801 roku ogłoszono "Cywilny Kodeks Napoleona".

Koronacja Napoleona i powstanie Cesarstwa Francuskiego

Reformy Napoleona utwierdzały jego władzę. Zaczęto knuć spiski, jak zgładzić konsula. Spisek skończył się fiaskiem, gdyż policja francuska trafiła na trop spiskowców. Zgilotynowano 12 oskarżonych, Generała Moreau wygnano z kraju. Podejrzewano o udział w zmowie kogoś z Burbonów. Pojmano księcia Ludwika d'Enghiena z rodu Condé i skazano na śmierć, choć nie brał udziału w intrydze przeciwko konsulowi. Po rozstrzelaniu d'Enghiena pojawił się pomysł ustanowienia Napoleona oficjalnym monarchą. Senat poparł ten pomysł, a zorganizowany plebiscyt aprobował 3 572 329 głosami przeciwko 2579. Napoleon nazywał się cesarzem Francuzów, a nie Francji. Koronacja odbyła się 2 grudnia 1804 roku, z udziałem papieża. Osobliwym zjawiskiem był fakt, że papież Pius VII sam nie nałożył korony na głowę cesarza, lecz Napoleon sobie ją sam włożył. 25 maja roku następnego cesarz mianował się królem Włoch.