EKONOMIA

27.09.2014

Literatura:

E. Kwiatkowski „Podstawy ekonomii”

Przedmiot ekonomii – podstawowe pojęcia

EKONOMIA – nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów gospodarowania społeczeństw w warunkach nieograniczności ludzkich potrzeb i ograniczności czynników produkcji, służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby.

Czym zajmuje się ekonomia?

Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnianie przyczyn i natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek.

Za podstawowy problem badawczy uważa się pytanie o sposób dokonywania wyborów ekonomicznych przez uczestników życia gospodarczego oraz ich skutki w skali gospodarki.

Na czym polega ekonomiczny aspekt ludzkiej działalności?

Gospodarczy charakter

-aspekt ten dotyczy natury gospodarowania, która obejmuje dużą grupę zachowań ludzkich, których z kolei efektem jest wytwarzanie potrzebnych, a nie dostarczonych bezpośrednio przez przyrodę dóbr

-gospodarowanie jest procesem historycznym.

EKONOMIA – nauka zajmująca się działalnością gospodarczą człowieka.

Współczesne definicje ekonomii:

1.wg Rekowskiego

2.wg Begga

3. wg Czarnego

4. wg McKenzy

5. wg Milewskiego

Ekonomia – Oikosnomikos (gr.)

-Oikos – dom

-Nomos – prawo

Gospodarowanie:

-to produkcja dóbr i ich podział między ludzi

-to dokonywanie wyborów ekonomicznych – decydowanie na co przeznaczyć stosunkowo rzadkie zasoby.

Potrzeba – jest to uczucie braku a chęcią jego zaspokojenia.

Dobra – to wszystko, co zaspokaja potrzeby: rzecz, usługa, prawo.

Gospodarując, ludzie i całe społeczeństwa zużywają zasoby (inne czynniki produkcji), czyli dobra niezbędne do wytwarzania innych dóbr.

ZASOBY

Naturalne

-odnawialne ludzkie kapitałowe

-nieodnawialne -finansowy

-rzeczowy:

A.środki pracy

B. przedmiot pracy

Funkcje ekonomii:

• Funkcja poznawcza – polega na zdefiniowaniu praw, zjawisk i zależności rynkowych. Daje podstawy do analiz prognoz i wyliczeń.

• Funkcja aplikacyjna – polega na praktycznym zastosowaniu (wykorzystaniu) wiedzy o rynku przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych (przy zarządzaniu).

• Funkcja przewidywania – polega na wykorzystaniu praw, wyliczeń i zależności w celu określenia stanu danej części rynku (branży, firmy itp.) w określonej przyszłości.

Działy ekonomii:

1.MEGAEKONOMIA – bada zjawiska i procesy gospodarcze w skali całego świata lub grup krajów (OECD, UE).

2. MAKROEKONOMIA – bada zjawiska w skali gospodarki danego kraju.

3. MEZOEKONOMIA – bada zjawiska i procesy gospodarcze w skali poszczególnych regionów, sektorów, działów, gałęzi lub branż gospodarki.

4. MIKROEKONOMIA – bada zjawiska w skali poszczególnych podmiotów gospodarczych, np. gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych, banków, towarzystw ubezpieczeniowych.

MIKROEKONOMIA – gałąź ekonomii zajmująca się badaniem ekonomicznego zachowania się poszczególnych podmiotów gospodarczych.

MAKROEKONOMIA – gałąź ekonomii zajmująca się badanie współzależności zjawisk i procesów zachodzących w skali całej gospodarki.

Charakterystyczne cechy mikro- i makroekonomii

Kryterium porównawcze	Mikroekonomia	Makroekonomia
Przedmiot badań	Przedsiębiorca (teoria podaży) Konsument (teoria wyboru konsumenta) Rynek (np. motoryzacja)	Gospodarka w skali świata, kraju, regionu
Słowa kluczowe	Popyt, podaż, cena, rynek	Popyt zagregowany, dochód narodowy PKB, wskaźnik inflacji, stopa bezrobocia

EKONOMIA POZYTYWNA – zajmuje się opisywaniem rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywaniem występujących w niej prawidłowości, będących obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki.

EKONOMIA NORMATYWNA – zajmuje się oceną rzeczywistości gospodarczej, opartą na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, formułuje warunki konieczne do uzyskania pożądanych stanów w gospodarce.

Co stanowi kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną?

Kryterium podziału ekonomii na normatywną i pozytywną są sądy.

-Jeśli ekonomia zajmuje się tylko wyjaśnianiem zjawisk, zachowań i procesów gospodarczych to określa się ją jako pozytywną. Jeśli zaś wydaje sądy i formułuje zdania o powinnościach, to ma charakter normatywny.

Sądy oceniające w ekonomii:

a) o wartości etycznej - orzekają, że jakiś czyn, zjawisko gospodarcze lub cały system ma wartość dodatnią lub ujemną; są to sądy a priori;
b) o słuszności - orzekają, czy co konkretny czyn spowodował i czy był w danej sytuacji najlepszy z możliwych;
c) o moralności - dotyczą intencji czynu i woli zachowania się nienagannego pod względem etycznym.

Ważniejsze trudności myślenia ekonomicznego:

1) Zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie.
2) To, co jest prawdziwe w mikroskali, nie musi być prawdziwe w makroskali.
3) Częste uleganie złudzeniu, że w danej sytuacji występują zależności przyczynowo-skutkowe.
4) Subiektywizm i stereotypowość badającego.
5) Mierzenie zdarzeń gospodarczych (wiele z nich ma naturę jakościową) jest trudne, a ma bardzo duży wpływ na wynik badań (wybór sposobu pomiaru i miernika).

PRAWA EKONOMICZNE – stale powtarzające się związki przyczynowo-skutkowe między zjawiskami ekonomicznymi, występującymi w procesach rozwoju gospodarczego.

TEORIA EKONOMICZNA – to zbiór twierdzeń (sądów ekonomicznych) wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym.

Metody sprawdzania teorii:

a) weryfikacja - przez porównanie teorii z wynikami obserwacji empirycznych;
b) falsyfikacja - obalanie tezy przez znalezienie przypadku, w którym hipotetyczne zależności nie zachodzą.

Obecnie w ekonomii przyjmuje się, że teorię można obalić, o ile istnieje od niej lepsza.

Co to jest model ekonomiczny?

Modele teoretyczne to konstrukcje myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk. Służą do wyizolowania badanych zjawisk, po to aby wyraziście ujawniły się badane zależności.

Teoretyczny model ekonomiczny składa się z pewnej liczby założeń, w których:
a) odrzuca się pewne zjawiska uznane za przypadkowe lub nieistotne;
b) przyjmuje się, że badane zjawiska, przedmioty i osoby mają określone cechy.

Model ekonomiczny jest więc zbiorem założeń tworzącym uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu gospodarki, w którym można badać istotne zależności.

Na czym polega metoda indukcyjna, a na czym metoda dedukcyjna?

Metoda indukcyjna polega na empirycznym badaniu pewnej klasy zjawisk i formułowaniu na jego podstawie hipotez. Metody tej nie stosuje się już raczej w mikroekonomii, gdyż dziedzina ta jest zbyt skomplikowana.

Metoda dedukcyjna polega na dedukcyjnym wnioskowaniu i odkrywaniu zależności z modelu o zredukowanej liczbie zmiennych. Jest to najpopularniejsza metoda ekonomii, wykorzystująca zasadę ceteris paribus.

GŁÓWNE NURTY EKONOMII

HISTORIA:

MERKANTYLIZM – pierwszy zwarty zespół poglądów ekonomicznych, upatrujący źródeł bogactwa w kruszcu, zdobywanym przez handel, uważany za główną dziedzinę działalności gospodarczej, a w zakresie polityki gospodarczej opowiadający się za silnym protekcjonizmem, ograniczającym swobodę działalności gospodarczej jednostek.

FIZJOKRATYZM – pierwszy teoretyczny system poglądów ekonomicznych, powstały w połowie XVIIIw. we Francji. Jego twórcą był F. Quensay, który istotę fizjokratyzmu zawarł w tablicy ekonomicznej, przedstawiającej reprodukcję i cyrkulację kapitału społecznego.

- Myśl przewodnia fizjokratyzmu sprowadza się do uznania zgodności porządku gospodarczego z porządkiem naturalnym, wynikającym z praw natury.

-Fizjokraci głosili zasadę pełnej swobody działalności gospodarczej, wolności posiadania własności i wolności osobistej. Ziemia jest jedynym źródłem bogactwa, a rolnictwo - jako jedyna działalność produkcyjna - jest zdolna do pomnażania tego bogactwa.

EKONOMIA KLASYCZNA (Smith, Ricardo, Say)

-Prawo rynków Say’a – każdy popyt rodzi swoją podaż, a każda podaż rodzi swój popyt.

• Podstawowe założenia modelu ekonomii klasycznej:

- wszystkie przedmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) są racjonalne i zmierzają do maksymalizacji i swoich zysków lub użyteczności;

- wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne – same się wyregulują.

LESEFERYZM – pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący nieograniczoną wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Rozumowanie leseferystów jest oparte na założeniu, że każdy człowiek:

-kieruje się zasadą korzyści materialnej

-Liberalizm gospodarczy – jedynym regulatorem jest cena; brak jakiejkolwiek ingerencji czynników zewnętrznych w procesy rynkowe (przeciwieństwo interwencjonizmu).

Ekonomia marksistowska – nawiązywała do niektórych tez klasycznej szkoły ekonomii, a zwłaszcza teorii wartości opartej na pracy oraz teorii podziału, zarysowanej przez D. Ricardo. Ekonomia marksistowska przyjmuje, że jedynym źródłem wartości jest praca. Wartość dodatkowa to zawłaszczana przez kapitalistę ta część nowo wytworzonej przez robotnika wartości, która przewyższa koszty odtworzenia jego siły roboczej (koszty utrzymania). Kładzie nacisk na sprawiedliwość społeczną, naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby.

Szkoła psychologiczna (austriacka) - przedstawiciele tego nurtu uważają, że procesy gospodarcze charakteryzują się dużą dozą niepewności i stałymi zakłóceniami równowagi. W tych warunkach najlepszym rozwiązaniem koordynującym działalność podmiotów (jednostek) gospodarujących okazuje się wolny rynek. Umożliwia on pozyskiwanie informacji oraz ich stosowną weryfikację i interpretację („uczenie się”), głównie poprzez mechanizm cenowy. Niezbędna jest do tego celu swoboda kształtowania się cen, która to z kolei, uzależniona jest od swobodnej konkurencji. Instytucje państwowe nigdy nie będą w stanie zastąpić wolnego rynku jako mechanizmu optymalnej alokacji dóbr, ponieważ będą miały zbyt ubogi zasób informacji, a pewnych ich kategorii nie posiądą najpewniej w ogóle.

Keynesizm – ekonomia popytowa; konieczność aktywnego uczestnictwa rządu w procesach gospodarczych (interwencjonizm państwowy) w celu łagodzenia niekorzystnych skutków działania mechanizmu rynkowego, powodującego cykliczny rozwój gospodarki (cykl gospodarczy).

-Kluczowym punktem tej szkoły jest odrzucenie tezy klasycznej ekonomii, że nie regulowany wolny rynek dąży zawsze do równowagi popytu i podaży oraz, że przy polityce szybkich zmian podstawowych stóp procentowych, podążającym za naturalnym popytem na pieniądz jest możliwe uzyskanie niemal pełnego zatrudnienia.

Nowa szkoła klasyczna – zwolennicy odrzucają możliwość skutecznego wpływu polityki gospodarczej państwa.

Monetaryzm (Milton Friedman) stanowi współczesną zmodyfikowaną wersję ilościowej teorii pieniądza, głoszącej, że wartość pieniądza jest odwrotnie proporcjonalna, a poziom cen wprost proporcjonalny do ilości pieniądza w obiegu.

Dobra substytucyjne (substytuty) – dobrze zastępujące się wzajemnie.

Dobra komplementarne – tzn. dobra uzupełniające się (np.samochód i benzyna).

Zasób rzadki – cechuje się tym, że przy cenie równej zeru popyt nań przewyższa dostępną podaż.

28.09.2014

Dochodem narodowym – nazywamy sumę dochodów mieszkańców danego kraju.

Podział dochodu (w skali świata lub kraju) informuje o tym, w jaki sposób dochód jest dzielony pomiędzy różne grupy lub jednostki.

Prawo malejących przychodów polega na tym, że w miarę dodawania dodatkowych porcji jakiegoś czynnika, przy utrzymywaniu innych czynników bez zmian, będziemy uzyskiwać coraz mniej dodatkowego produktu.

Krzywa możliwych produkcyjnych – przedstawia w sposób graficzny maksymalną, możliwą produkcję jednego dobra, przy danej wielkości produkcji drugiego dobra.

USTRÓJ I SYSTEMY GOSPODARCZE

Ustrój gospodarczy – reguły prawne, które regulują kwestie o tym, komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze.

Ustrój liberalny a ustrój etatystyczny

Ustrój jest tym bardziej etatystyczny a gospodarka zetatyzowana, im więcej czynności gospodarczych jest w niej zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych.

Liberalizm gospodarczy to pogląd, w myśl którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej, im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych.

Filarami liberalizmu są:

• wolność,

• własność

• odpowiedzialność.

Gospodarka rynkowa a gospodarka centralnie sterowana

Gospodarka rynkowa istnieje wtedy, gdy podstawowym motywem działania przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku, a podstawowym sposobem kontaktów między przedsiębiorstwami są transakcje kupna – sprzedaży zawierane w oparciu o swobodne negocjowanie ceny.

TRZY FILARY GOSPODARKI RYNKOWEJ

1. Wolność gospodarcza - ludzie bez ograniczeń dysponują swoimi zasobami, sami podejmują decyzje o tym, co produkować, co i za ile kupować i sprzedawać.

2. Własność prywatna - właścicielami środków produkcji są osoby i instytucje prywatne, a nie państwo (choć skarb państwa może także być właścicielem niewielkiej części gruntów i przedsiębiorstw).

3. Dążenie do zysku - celem działalności gospodarczej jest osiągnięcie jak największego zysku (czyli różnicy między przychodami danego przedsiębiorstwa a poniesionymi przez nie kosztami).

W gospodarce centralnie sterowanej jednostkę gospodarczą obowiązuje prowadzenie działalności w dziedzinach i rozmiarach określonych przez władze.

W gospodarce centralnie sterowanej zasoby naturalne i kapitałowe są własnością państwa. Władza centralna decyduje o rozmieszczeniu siły roboczej, ustalając, ile ludzi ma być zatrudnionych w poszczególnych przedsiębiorstwach oraz jakie wynagrodzenie powinni oni otrzymywać.

MIKROEKONOMIA

Na egz. Co to jest popyt?

WIELKOŚĆ POPYTU - ilość dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć w określonym czasie przy danym poziomie cen.

Rodzaje popytu:

• Popyt efektywny – chęć nabycia towaru jest poparta posiadaniem ekwiwalentu

• Popyt potencjalny – pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

Czynniki kształtujące popyt:

-poziom realnych cen dochodów

-cena dóbr substytucyjnych (zamienników)

-cena dóbr komplementarnych (uzupełniających)

-preferencje i gusta nabywców

-oczekiwania, co do przyszłej ceny danego dobra

-oczekiwania, co do przyszłej ceny dobra substytucyjnego

-oczekiwania, co do przyszłego poziomu dochodów

-warunki sprzedaży ratalnej

-reklama

-czynniki losowe

Popyt a cena

-Zależność pomiędzy popytem a ceną jest na ogół zależnością odwrotną.

Popyt a pozacenowe determinanty:

-konsumenci są w stanie nabyć więcej przy każdej danej cenie

-konsumenci są w stanie nabyć mniej przy każdej danej cenie.

Rodzaje zachowań nabywców (efektów zewnętrznych):

-Paradoks Giffens’a- sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny

-efekt „owczego pędu” – oznacza, że popyt na dane dobro wzrasta, bo Innu konsumują to dobro

-efekt „veblenowski”- dotyczy popytu na tzw. „dobra prestiżowe”, których konsumpcja świadczy o statusie konsumenta.