FILOMACI I FILARECI

Filomaci (gr. miłośnicy nauki) – tajne stowarzyszenie studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego, o celach społeczno-patriotycznych i samokształceniowych działające w latach 1817–1823 (powstało 1.10.1817 r.), do momentu, gdy w wyniku śledztwa prowadzonego przez senatora Nikołaja Nowosilcowa wytoczono im proces, a potem zesłano do Rosji. W 1823 roku gimnazjalista Plater napisał na tablicy „Wiwat Konstytucja 3 Maja!” i przez to rozpoczęły się śledztwa. Na zebraniach dyskutowali na temat piśmiennictwa polskiego i zagranicznego, cenili dzieła starożytnych pisarzy oraz filozofów oświeceniowych. Interesowała ich literatura współczesna jak i z dawnych epok. Pragnęli upowszechnić swe zasady i idee, co doprowadziło w 1820 roku do powstania Towarzystwa Filaretów.

 

Twórcami Filomatów byli m.in. Jan Czeczot, Józef Kowalewski, Onufry Pietraszkiewicz, Józef Jeżowski (prezes), Franciszek Malewski (syn rektora), Tomasz Zan i Adam Mickiewicz. Członkami byli Jan Sobolewski – fizyk i matematyk, Kazimierz Piasecki – prawnik, Wincenty Budrewicz – matematyk, ks. Dionizy Chlewiński, Stanisław Kozakiewicz – prawnik, Ignacy Domeyko – matematyk i fizyk, Teodor Łoziński – matematyk i fizyk.

 

Filareci, Zgromadzenie Filaretów (gr. philáretos – miłośnik cnoty moralnej) – tajne stowarzyszenie patriotyczne młodzieży wileńskiej, założone przez filomatów, działające w latach 1820–1823.

 

Jego prezydentem był Tomasz Zan. Zlikwidowane wskutek masowych aresztowań przez władze rosyjskie w roku 1823. Członkowie więzieni byli w celach Bazylianów, który to klasztor został przerobiony na więzienie. W wyniku procesu 9 filaretów skazano na "wytransportowanie" w głąb Rosji: Mikołaj Kozłowski, Jan Heydatel, Jan Krynicki, Feliks Kołakowski, Jan Wiernikowski, Cyprjan Daszkiewicz, Hilary Łukaszewski, Jan Michaelewicz, Jan Jankowski.

 

Znani filareci:

Tomasz Zan

Jan Czeczot

Franciszek Malewski

Adam Mickiewicz

Aleksander Chodźko

Ignacy Domeyko

Antoni Edward Odyniec

Onufry Pietraszkiewicz

Józef Jeżowski

Jan Wiernikowski

 

 

  Romantycy stworzyli Republikę Młodych Duchem. Nie liczyło się dla nich pochodzenie, czy majątek, byli sobie równi i pomagali sobie w nauce. Byli skromni, otwarci, wspierali się, przyjaźnili, ufali sobie, zachowywali dyskrecję i działali wspólnie – chcieli poprawić losy i byt rodaków, uratować naród poprzez pielęgnowanie patriotyzmu i miłości do ojczyzny.