Do egzaminu obowiązują 4 lektury. Należy znać autora, tytuł, rok wydania i tłumacza. Lektury nie mogą pokrywać się z lekturami na ćwiczeniach.

Przy lekturach należy przeczytać:

- 1 z dialogów platońskich, pomijając okres sokratyczny

- 2 ks. Metafizyki Arystotelesa

-2 ks. Ennead Plotyna

- wybór własny (Aureliusz, Diatryby, wte)

Podręczniki można wybrać samemu. Widomski poleca znakomite: Reale (5 tomów), Copplestone (t.1), Krokiewicz - Historia filozofii starożytnej. Inne bardzo dobre: Tatarkiewicz, Legowicz (przez pryzmat marksizmu)

Demokryt - uczeń Leukiposa.

Sokrates. 470-399. Pytanie wiodącym staje się pytanie o arete (virtus virtutis) - cnota, dzielność, na miejsce pytania o arche. Wiodącym systemem politycznym w polis greckich była demokracja. Była to jednak zupełnie inna demokracja od tej obecnej. Demos - lud. Perykles - największy polityk Grecji. Jego żona Aspazja nie miała jednak praw obywatelskich, bo była z Miletu, i stąd jego syn, Ksantyp, też ich nie miał. Każdy obywatel mógł się ubiegać o to, by przynajmniej raz w życiu pełnić jakąś funkcję - choćby w zgromadzeniu ludowym.

Prodikos z Keos mówi: sofista to pogranicze filozofa i polityka. Sofistes - mędrek, mądrala, przemądrzały. Pitagoras: jest to zawodowy nauczyciel umiejętności związanych z państwem.

W pewnym momencie sofistów oceniano bardzo negatywnie, przeciwstawiając im Sokratesa (np. Husserl), teraz ocena nie jest tak niejednoznaczna. Sokrates nie zostawił pism, prawdopodobnie pod wpływem sofistami. Sofiści wierzyli w siłę słowa. Homer był nauczycielem Hellady. W V w. zaczyna funkcjonować słowo kultura - kultura grecka (kolo - kolere - uprawiać), czyli uprawa. Jagger: człowieka można uprawiać tak jak rolę, aby z surowego (ferus) stał się eruditus - erudytą.

Wzorem dla sofistów były postacie negatywne: Prometeusz, Odyseusz, kierujące się zasadą: cel uświęca środki. Sofista na pytanie, jaki powinien być polityk, odpowie: skuteczny, a Sokrates: etyczny.

Protagoras 490-420. Miał powiedzieć: "Wszystkich miarą rzeczy jest człowiek, istniejących, że istnieją, a nieistniejących, że nie istnieją". Miał przez to na myśli, że każdy ma prawo do swoich przekonań - wydawanych przez jednostkę, stąd miarą rzeczy jest człowiek. Metron - człowiek jako miara rzeczy, civitas civitatis - świadomy obywatel. Sofiści mieli przeprowadzić człowieka od metronu do civitas civitatis.

Dwa główne dzieła: "O bogach" i "Prawda, albo mowy obalające". W 1 dziele mówi: "o bogach nie mogę wiedzieć ani jacy są, ani jacy są". A jeżeli są, to niewiele nie mogę wiedzieć o ich wyglądzie. Mówi też: "O każdej rzeczy istnieją dwie sprzeczne wypowiedzi". Ale: "Złą duszę należy zmienić na dobrą duszę. Najlepszym osiągnięciem ludzkości jest sprawiedliwość i wstyd moralny". Sprawiedliwość broni przed krzywdą, a dzięki wstydowi są szanowane granice jednostki i udziela się pomocy.

Czy państwo ma bronić słabych przed mocnymi, czy ratyfikować władzę mocnych nad słabymi.

Gorgiasz powiada: (Nie ma nic. Nawet jeśli...) nie ma prawdy subiektywnej, ani obiektywnej, są tylko mniemania, i każdy ma prawo do ich obrony. Nieważna jest prawda, ale przekonanie przeciwnika. Wg Husserla Sokrates chciał odnaleźć prawdę, a sofiści bawili się słowami.

Prodikos z Keos: ateista. Opowiadał bajkę o Panhelenach. Zbłądzeni na Morzu Indyjskim marynarze mieli napotkać kolumnę bazaltową, na której wyryte były imiona wielkich greckich przodków: okazało się, że były to imiona bogów. Wniosek: wielcy Grekowie zostali wyniesieni do rangi bogów.

Hipiasz z Elidy - głosił zasadę, że prawo głoszone jest zawsze przeciwstawne prawu naturalnemu. Pierwsze tworzą uczeni, drugie przyroda.

Trazymach z Halcedonu: krzywdzenie słabszych przez silniejszych jest prawem natury.

Kalikles: prawo natury to prawo silniejszego. Prawa oparte na równości wymyślili tchórze.

Inny głosił przewagę praw natury nad prawami stanowionymi, i że kiedy nie wychodzi na jaw

Kritiasz (wuj Platona): ludzkie prawo jest, aby człowiek silny krzywdził niejako słabszych.

Euchemer.

Sokrates. Syn ? i ?. Miał zajmować się położnictwem: przy założeniu, że człowiek jest brzemienny wiedzą, i musi ją jedynie urodzić. Majeutyczny. Nietzsche uważa go za słabego, bo wypił cykutę.

Źródła o Sokratesie:

Arystofanes - "Chmury". Sokrates naucza tam przyrody, a dokładniej meteorologii. Jest tam również wątek, gdzie syn wysłany przez ojca do Sokratesa po zebranych naukach wraca do ojca i obija go kijem.

Platon. Tylko w "Prawach" Sokrates nie jest postacią centralną.

Ksenofanes. Sokrates jako wybitny obywatel i polityk.

Arystoteles. Przypisuje mu autorstwo metody indukcyjnej. Do niego mają należeć pierwsze próby budowy definicji.

Żoną Sokratesa była Ksantypa - synonim nienawistnej kobiety. Miała się domagać od niego pieniędzy. Dla Greka posiadanie wiedzy wiązało się z obowiązkiem przekazania tej wiedzy innym. Podobny obowiązek był później u chrześcijan. Stąd występek sofistów, którzy sprzedawali wiedzę.

Ksenofont. "Odkąd zacząłem rozumieć słowa, nigdy nie przestawałem szukać i uświadamiać sobie tego, czym właściwie jest dobro".

Epiktet: "Początkiem wykształcenia jest badanie nazw".

1 okres dialogów Platona: okres sokratyczny.

Intelektualizm etyczny: Cnota jest wiedzą, jest episteme.

Uczę się i nauczam innych. Ten, kto posiada wiedzę i cnotę, może się uważać za szczęśliwego. Odróżnia Sokrates wiedzę wyuczoną od wiedzy-cnoty.

Wśród uczniów Sokratesa znalazł się Kritiasz (który znalazł się w radzie 300, w radzie tyranów, wuj Platona) oraz Alcybiades (Alkibiades), który był bardzo zmienny w zawieranych sojuszach (Sparta, Persja). W 401 było powszechne darowanie winy wszystkich przestępcom, na czym skorzystali. To m.in. przez nich Sokrates zginął.

Metoda Sokratesa składa się z 4 elementów:

- protreptyka - zachęta

- ironia sokratejska

- elenchos (faza zbijania - sprzeczność niewprost. Przyjmuję tezę przeciwnika i dowodzę jej sprzeczności)

- hemajeutike techne - czyli wydobywanie wiedzy

epoche - zawieszenie sądów

U Sokratesa