Aplikacja

Sumienie aplikuje (odnosi) etyczne a priori do konkretnej sytuacji. Tak powstają sądy praktyczne.

Kant: czy możesz chcieć takiego porządku, w którym postępowano by tak, jak ty teraz zamierzasz postąpić?

Ogólna przesłanka ocena określonego postępowania w danej sytuacji pod kątem etycznego a priori wniosek zawierający sąd praktyczny (imperatyw)

Przykład: Nie kradnij! Potajemne korzystanie z cudzej własności intelektualnej jest kradzieżą nie dopuszczaj do plagiatu!

Arystoteles uznawał, że do oceny tej drugiej przesłanki potrzebna jest szczególna właściwość (władza) rozumu ludzkiego roztropność

Czyli ukierunkowaną zawsze na dobro moralne zdolności konkretyzacji tego dobra stosownie do danej sytuacji.

Tomasz z Akwinu i płaszczyzny motywacyjne (Anzenbacher) nie znamy dokładnych horyzontów motywacyjnych drugiego człowieka i dlatego pełna ocena moralności innych nie jest w odniesieniu do niej możliwa („Nie sądźcie abyście nie byli sądzeni”)

Autonomia sumienia

W sensie ściśle moralnym o obowiązku może być mowa wtedy i tylko wtedy, gry rozum praktyczny jakiejś osoby odnosi etyczne a priori do konkretnego zachowania w danej sytuacji i w ten sposób dochodzi do sądu praktycznego.
- sumienie samo w sobie nadaje prawo
- nikt nas nie może moralnie do czegoś zobowiązać, jeśli my sami nie czujemy się do tego zobowiązani
- zatem:
a) postępowanie moralne jest postępowaniem z godnym z najlepszą wiedzą i sumieniem. Stąd wypływa obowiązek moralny kształcenia sumienia

Sumienie przed- i pouczynkowe
- sumienie przeduczynkowe – pytamy „jak powinienem postąpić?”
- sumienie pouczynkowe „czy postąpiłem właściwie?”

O wartości moralnej uczynku decyduje sumienie przeduczynkowe

Problem norm

Etyka zawsze pytała o to, co słuszne w skali intersubiektywnej, czyli społecznej, tzn. że zajmowała się problemem norm.

Normy są to reguły obowiązujące w strukturach społecznych. Mają charakter intersubiektywny. Warunkiem ich obowiązywania jest społeczna akceptacja. Normy są elementami etosu społecznego, wspólnej orientacji aksjologicznej – obiektywnie obowiązującego etycznego porządku struktur społecznych. Normy są wytworami społecznymi

Etos społeczny jest w pełni empiryczny, obiektywny, dostępny badaniom socjologiczny

Sumienie a norma

Dzieci dorastają w środowiskach, w których obowiązuje pewne form etosu. Początkowo mają skłonność do łatwego uwewnętrzniania (internalizacji) norm.

Potem stopniowo odkrywają w sobie tę subiektywną instancję pozwalającą krytycznie i sprawdzająco odnosić się do tych norm.

Indywidualne sumienia i normy etosu społecznego są wzajem do siebie odniesione i wzajemnie się determinują normy żyją dzięki akceptacji, którą znajdują w sumieniach, sumienia zaś kształtują i rozwijają się w konfrontacji z normami etosu społecznego.