Hormony tarczycy: uwalnianie, rola metaboliczna i narządowa.

Hormony tarczycy powodują ogólnie wzrost zużycia tlenu i tempa metabolizmu.

Zasadniczym hormonem tarczycy jest tyroksyna – T₄ aminokwas zawierający w cząsteczce cztery atomy jodu. Drugim hormonem wydzielanym w mniejszej ilości jest trijodotyronina – T₃ aminokwas z wbudowanymi trzema atomami jodu. Są to pochodne tyrozyny.

Tarczyca różni się od innych gruczołów dokrewnych tym, że funkcja jej w dużej mierze jest zależna od czynnika zewnętrznego, którym jest jod.

Wydzielanie T₃ i T₄ przez gruczoł tarczowy jest regulowane bezpośrednio i pośrednio.

Do czynników zwiększających wydzielanie hormonów gruczołu tarczowego należą:

1. Hormon tyreotropowy – TSH z części gruczołowej przysadki. TSH wzmaga wychwytanie jodu przez tarczycę i wiązanie jodu z białkiem oraz przyspiesza uwalnianie do krwi wolnych T₃ i T₄.

2. Podwzgórzowy hormon uwalniający hormon tyreotropowy z przysadki – TRH. Hormon ten działa na gruczoł tarczowy pośrednio przez TSH.

3. Zimno. W wyniku podwzgórze wydziela TRH, który uwalniając z przysadki TSH działa w ten sposób na tarczycę.

4. Wazopresyna, adrenalina i inne hormony oddziałujące na naczynia krwionośne uwalniające z tarczycy T₃ i T₄. Wpływ ich jest dwufazowy. W pierwszej fazie zwiększają wydzielanie T₃ i T₄ do krwi. Z kolei wolne T₃ i T₄ krążące we krwi hamują tworzenie się TSH i w ten pośredni sposób hamują czynność tarczycy.

Wydzielanie hormonów przez tarczycę jest hamowane przez:

1. Długotrwały wzrost średniej temperatury otoczenia i nieznaczny wzrost temperatury krwi dopływającej do podwzgórza.

2. Wzrost zawartości we krwi wolnych T₃ i T₄. Działają one bezpośrednio na część gruczołową przysadki lub pośrednio poprzez detektory w podwzgórzu hamując wydzielanie TSH.

3. Jod nieorganiczny wprowadzony do organizmu w ilości ponad 10x większej niż w warunkach prawidłowych.

4. Niedobór jodu nieorganicznego w pokarmach.

5. Inne aniony jednowartościowe, takie jak chlorany i azotany, które współzawodnicząc wspierają aniony jodowe wychwytywane przez tarczycę krwi.

6. Związki egzogenne blokujące wiązanie jodu z tyrozyną.

Wytwarzane przez tarczycę hormony oddziałują w różnorodny sposób na przemiany chemiczne w organizmie, między innymi na utrzymanie masy ciała, tempo zużywania energii pochodzącej z zawartej we krwi glukozy oraz częstość akcji serca.

Wolne hormony T₃ i T₄ po wniknięciu do wnętrza komórek w całym organizmie pobudzają syntezę białek komórkowych, w tym również białek enzymatycznych, (przyspieszenie wzrostu organizmu). Synteza białek jest wzmożona gdy T₃ i T₄ są wydzielane w ilościach fizjologicznych. Wydzielane w nadmiarze (nadczynność tarczycy) przyspieszają rozpad białek i prowadzą do ujemnego bilansu azotowego w organizmie.

Hormony tarczycy wpływają także na metabolizm węglowodanów i tłuszczów. Metabolizm węglowodanów dzieli się na dwa etapy. Etap I → wzrost wchłaniania glukozy w jelitach i wzrost wchłaniania glukozy we krwi. Etap II → wzrost zużycia glukozy do celów metabolicznych i wzrost glukozy we krwi.

Metabolizm tłuszczów powoduje wzrost lipolizy → wzrost produkcji energii, spadek poziomu tłuszczu we krwi, spadek poziomu cholesterolu we krwi, spadek poziomu tłuszczu w wątrobie.

Niski poziom T₃ i T₄ powoduje wzrost cholesterolu we krwi.

Hormony tarczycy mają także działanie narządowe. Działają na serce i układ krążenia → wzrost pracy serca i wzrost pojemności minutowej serca; układ nerwowy → prawidłowe dojrzewanie UN (Układ Nerwowy), układ dokrewny → przyspieszenie degradacji hormonów.

Zasadniczym hormonem tarczycy jest tyroksyna – T4 (cztery atomy jodu w cząsteczce), drugim hormonem wydzielanym

w mniejszej ilości jest trijodotyronina T3 (trzy atomy jodu).

Do czynników zwiększających wydzielanie hormonów tarczycy Nałęża:

- hormon tyreotropowy – wzmaga wychwytywanie jodu przez gruczoł tarczowy (tarczyce) i wiązanie jodu z białkiem;

- zimno – nieznaczne obniżenie temperatury krwi dopływającej do podwzgórza pobudza termo detektory w ośrodku

termoregulacji;

- wazopresyna, adrenalina i inne hormony oddziałujące na naczynia krwionośne – uwalniają z gruczołu tarczowego T3 i T4.

Wydzielanie hormonów przez gruczoł tarczowy jest hamowane przez:

- długotrwały wzrost średniej temperatury otoczenie i nieznaczny wzrost temperatury krwi dopływającej do podwzgórza;

- zwiększenie zawartości we krwi wolnych T3 i T4;

- jod nieorganiczny wprowadzony do organizmu ponad 10 razy większej niż w warunkach prawidłowych;

- niedobór jodu.

Rola: wolne T3 i T4 po wniknięciu do wnętrza komórek w całym organizmie stymulują syntezę białek komórkowych.

Wyniki działania hormonów gruczołu tarczowego to:

- zwiększenie zapotrzebowania na tlen;

- przyspieszenie spalania wewnątrz komórkowego. Wiąże sie z tym wytwarzanie ciepła i wzmożoną podstawowa przemiana materii;

- zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu;

- wzmożona synteza białek w organizmie;

- wzmożona resorpcja węglowodanów w jelitach

- wzmożona synteza i rozpad cholesterolu w komórkach wątrobowych. T3 i T4 zmniejszają stężenie cholesterolu we krwi;

- T3 i T4 przyśpieszają wydalanie z organizmu wody i soli mineralnych.

Uwalnianie hormonów tarczycy:

• pobudzanie: zimnom, emocje, sen,

• hamowanie: jodki, ciepło, stres,

Produkcja i wydzielanie hormonów metabolicznych jest pod kontrolą układu podwzgórze- przysadka i działającego na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego ( widzialnie hormonów tarczycy wpływa ujemnie na wydzielanie TSH, hormon układu podwzgórze- przysadka, pobudzającego tarczycę.

Rola metaboliczna:

a) metabolizm białek:

• stężenie fizjologiczne T3 i T4 powoduje wzrost syntezy białka (przyśpieszenie wzrostu organizmu),

• nadczynność tarczycy powoduje wysokie stężenie T3 i T4 → prowadzi do przyśpieszenie przemian metabolicznych → rozpad białek,

b) metabolizm węglowodanów:

• etap 1: wchłanianie glukozy w jelitach → wzrost glukozy we krwi,

• etap 2: wzrost zużycia glukozy do celów metabolicznych → spadek glukozy we krwi,

c) metabolizm tłuszczów:

-wzrost lipolizy → produkcja energii,

-spadek poziomu tłuszczów we krwi,

-spadek poziomu cholesterolu we krwi,

-spadek poziomu tłuszczów w wątrobie,

Rola narządowa → efekt wtórny:

• serce i układ krążenia → przyspieszenie pracy serca → wzrost pojemności minutowej serca,

• układ nerwowy → prawidłowe dojrzewanie układu nerwowego,

układ dokrewny → przyspieszenie degradacji hormonów