Pojęcie uchwały (za N. Buchowska Uchwały organizacji międzynarodowych jako źródło prawa):
pojęcia „decyzja” używa Zbigniew Klepacki, stwierdzając, że decyzjami są wszelkie akty
prawne będące formalnym wyrazem woli organów organizacji oraz że jest to
pojęcie o najszerszym zakresie mieszczące w sobie zarówno zakres pojęcia
uchwała (akt stanowiony wyłącznie przez organy kolegialne) jak i - zalecenie (akt dotyczący merytorycznej działalności organizacji, nie posiadający charakteru wiążącego)
Krystyna Michałowska-Gorywoda dla generalnego określenia wszystkich uchwał i zarządzeń organizacji międzynarodowych używa pojęcia decyzja, rozumiejąc pod nim środek prawny, przy pomocy którego organizacja korzysta z przyznanych jej uprawnień dla realizacji zadań nałożonych na nią przez państwa członkowskie
Krzysztof Skubiszewski używa zaś pojęcia „uchwała prawotwórcza” dla określenia
aktów zawierających normy generalne i abstrakcyjne, i skierowanych do
państw członkowskich.
Czy art. 38 Statutu MTS zawiera zamknięty katalog źródeł PM? Jeśli tak, to uchwał organizacji międzynarodowych nie można uznać za osobne źródło prawa. Jeśli uznamy, że nie zawiera takiego katalogu, a postanowienia tego przepisu są wiążące jedynie dla MTSu, to nie uniemożliwia to rozważania uchwał jako osobnego źródła prawa.
Dlaczego nie ma tam uchwał? Bo prawodawca skopiował ze statutu Stałego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 1920 r. , kiedy nie przewidywano ani wzrostu liczby organizacji międzynarodowych, ani wzrostu ich znaczenia.
Charakter prawny uchwał organizacji międzynarodowych jest kontrowersyjny.
Aby mogły być uznane za źródło PM niezależne od umowy i zwyczaju, muszą zostać spełnione 2 warunki:
Muszą mieć charakter prawnie wiążący
Muszą mieć charakter prawotwórczy; tj. tworzyć nowe normy prawno międzynarodowe
(za Góralczyk, Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie).
Ad1 Uchwały, zalecenia, życzenia, propozycje etc. nie mają takiego charakteru (co do zasady). Mogą natomiast nabrać takiego charakteru w wyniku działania lub zaniechania państw. Np. zatwierdzenie uchwały lub nie wniesienie sprzeciwu w określonym terminie.
Odmienność od umowy widać w trybie podejmowania uchwały – nie same państwa, ale organy organizacji międzynarodowej, której dane państwa są członkami.
Ad2 Prawotwórczy charakter uchwały wyraża się w tym, że tworzy ona normy, które znajdą zastosowanie: po pierwsze - w przyszłości, po drugie – nieokreśloną liczbę razy. Np. uchwały o przyjęciu państwa w poczet członków danej organizacji nie są uchwałami prawotwórczymi, a aktami stosowania prawa wewnętrznego tej organizacji (np. statutu . Jako przykłady organizacji posiadających kompetencje do tworzenia tego rodzaju norm podaje, obok tych, na które wskazuje Skubiszewski, także: INTELSAT, INMARSAT oraz Organizację Dna Morskiego.
Wiele zależy od koncepcji źródeł prawa przyjmowanej przez autora i od tego, czy za normę prawną uznamy tylko normę generalno-abstrakcyjną, czy też indywidualno-konkretną.
zagadnienie charakteru prawnego aktów organizacji międzynarodowych jest na tyle skomplikowane, że „w zasadzie powinno być badane in concreto- w odniesieniu do szczególnej sytuacji, konkretnego przypadku”
Krzysztof Skubiszewski nie uznaje za źródło prawa międzynarodowego aktów tzw. prawa wewnętrznego, skierowanych wyłącznie pro foro interno. Stwierdza, między innymi, że uchwały organizacji są aktami odrębnymi od statutów, z których pochodzi kompetencja do ich stanowienia, zarówno pod względem formalnym jak i często pod względem merytorycznym, a dla uzasadnienia podaje analogię do wzajemnego stosunku, jaki zachodzi pomiędzy Konstytucją i uchwaloną na jej podstawie ustawą
KS: w przypadku umowy jej twórcami są państwa, a twórcą uchwały jest organ organizacji, nie zaś zasiadające w nim państwa członkowskie
Dwa rodzaje uchwał:
Pro foro interno (tzw. prawo wewnętrzne)
Związane z działaniami wewnątrz organizacji:
Działalność organów organizacji
Status i wzajemne relacje członków organizacji
Np. budżet, regulaminy wewnętrzne, przepisy dotyczące personelu
Uprawnienia do tworzenia konkretnych postanowień prawa wewnętrznego mogą wynikać ze statutu organizacji, a więc umowy międzynarodowej, która jest podstawą jej działalności (np. art. 21 Karty NZ)
Teoria kompetencji domniemanych
W praktyce organizacje tworzą także normy prawa wewnętrznego w przypadkach nieprzewidzianych przez statut
„Nawet tam, gdzie statut expressis verbis nie daje organizacji kompetencji prawotwórczej w dziedzinie jej wewnętrznego funkcjonowania, można domniemywać, że kompetencję taką organizacja posiada” K. Skubiszewski Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych
Uzasadnienie: sprawność działania
Żeby zapobiec niekorzystnym dla państw zmianom w prawie wewnętrznym organizacji międzynarodowych, najważniejsze sprawy dot. funkcjonowania organizacji reguluje się w statucie i nie dopuszcza się ich zmiany przez uchwałę.
Pro foro externo
Uchwały odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodową. Dotyczą one w zasadzie stosunków między państwami członkowskimi, a więc ich adresatami są wyłącznie państwa, a nie organy organizacji międzynarodowej.
Teoria kompetencji powierzonych
Organizacja może stanowić prawo na warunkach (w granicach), na jakie pozwala jej statut.
Nie można domniemywać kompetencji prawodawczych pro foro externo, gdyż byłoby to sprzeczne z zasadą suwerenności państw.
Każdy akt prawa unijnego rozpoczyna się od „upoważnienia”.
Dzielą się na:
Wiążące
Zawierające normy indywidualne i konkretne (np. decyzje Rady Bezpieczeństwa ONZ = rezolucje)
Zawierające normy generalne i abstrakcyjne (= uchwały prawotwórcze sensu stricto)
Niewiążące
Trzy sposoby podejmowania uchwał wiążących:
Jednomyślnie przez organ złożony z przedstawicieli państw
Np. w OECD
System contract out
Uchwała podejmowana jest zazwyczaj większością głosów
Państwa przegłosowane mogą skutecznie oświadczyć (zazwyczaj w z góry określonym terminie), że całość lub część uchwały nie jest dla nich wiążąca,
Brak sprzeciwu traktowany jest jako wyrażenie zgody
Np. w Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO)
Większością głosów z mocą wiążącą dla wszystkich państw
Stanowienie prawa w organizacjach międzynarodowych klasycznych kończy się na etapie państw członkowskich, wiążą jedynie państwa, które muszą postanowienia uchwał „przenieść” do prawa krajowego.
W Unii Europejskiej, prawo stanowione na poziomie organizacji międzynarodowej może odnosić się także bezpośrednio do obywateli (rozporządzenia nie wymagają implementacji).
Uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ
Każdy członek ZO ma 1 głos. Karta NZ przewiduje 4 systemy głosowania.
Sprawy określone jako ważne przez Kartę (art. 18 ust. 2 – nie jest to katalog zamknięty) wymagają 2/3 głosów członków obecnych i głosujących (nie liczy się wstrzymujących)
W innych sprawach – zwykłą większością głosów członków obecnych i głosujących (nie liczy się wstrzymujących; decyduje stosunek głosów za do głosów przeciw).
Do wyboru sędziów MTS wymagana jest bezwzględna większość głosów; tzn. liczba głosów za musi być większa niż liczba głosów przeciw i głosów wstrzymujących się (art. 10 Statutu MTS)
Do uchwalenia poprawek do Karty NZ wymagana jest większość 2/3 głosów członków Zgromadzenia Ogólnego, czyli większość w gronie wszystkich (a nie tylko głosujących) państw członkowskich ONZ (art. 109 Karty)
Charakter i moc prawna uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ
Uchwały pro foro interno są prawnie wiążące. Uchwały pro foro externo mają w zasadzie charakter zaleceń; nie są wiążące prawnie. Mogą jednak mieć duże znaczenie polityczne, zwłaszcza, gdy są przyjmowane jednomyślnie. Przyczyniają się też do rozwoju prawa międzynarodowego – Zgromadzenie może uchwalać projekty umów międzynarodowych i zalecać państwom ich przyjęcie.
Uchwały Rady Bezpieczeństwa ONZ
Każdy z członków Rady ma 1 głos. W większości spraw wymagana jest kwalifikowana większość – 9 głosów. W sprawach merytorycznych (wszystkich innych niż proceduralnych) wymagana jest większość 9 głosów z zachowaniem jednomyślności stałych członków RB (art. 27 ust. 3 Karty). W praktyce RB wstrzymanie się od głosu nie jest uważane za korzystanie z „prawa weta” – opinia doradcza MTS z 1971 r. w sprawie Namibii.
Protokoły Rady Bezpieczeństwa z długiego okresu w pełni dowodzą, że w decyzjach przewodniczącego i stanowiskach zajmowanych zwłaszcza przez jej stałych członków, praktyka dobrowolnego wstrzymania się od głosu stałego członka była konsekwentnie i jednolicie interpretowana jako nieprzeszkadzająca w podjęciu uchwały. To postępowanie było powszechnie akceptowane przez członków ONZ i dowodzi powszechnej praktyki tej organizacji.
Charakter prawny
Niektóre (=> decyzje) uchwały RB adresowane do państw są prawnie wiążące. Wynika to z art. 25 Karty. Uchwały podejmowane w formie zaleceń (podjęte na podstawie rozdziału VI Karty) nie mają mocy wiążącej dla członków ONZ.
Karta określa, w jakich sprawach RB może podejmować decyzje. Przede wszystkim w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji (rozdział VII Karty). Nawet w tych sprawach RB może ograniczyć się do niewiążącego zalecenia (art. 39 Karty).