1. Systemy przestrzenne i ich typologia
Systemy przestrzenne
Obszary miejskie i obszary wiejskie
Obszary miejskie- Polska zachodnia, obszary wiejskie Polska wschodnia. Obszary wiejskie i miejskie powinny być w kooperacji np. turystyka wiejska i kultura w mieście.
Miasta i aglomeracje
Aglomeracja Górnośląska jako związek miast ściśle związanych pod względem technicznym. Wielkości miast są różne i od tego zależy jaką funkcję pełni to miasto.
Metropolie i obszary metropolitalne
W Polsce obszary metropolitalne to te, które są pod wpływem oddziaływania metropolii.
Aglomeracje miejskie i regiony
Metropolie i regiony
Stolica regionu ma przywileje, występują relacje między stolica regionu a regionem.
Subregiony i regiony
Od 1 stycznia 2008 woj. Śląskie podzielone jest na 5 subregionów
Region i kraj
2. Studia prospektywne: kluczowe idee i zasady
Studia prospektywne 5 idei:
Świat się zmieniają ale problemy pozostają- świat zmienia się w takim stopniu, jak ludzie się zmieniają. Trzeba zawczasu przewidzieć przyszłość i zdecydować czy będzie to szansa czy zagrożenie
Od kluczowych aktorów do punktu rozwidleń- liderzy (lokalni, regionalni), środowiska wykluczone, ludzie bezrobotni. Od decyzji i zachowań kluczowych aktorów zależy przyszłość miasta, regionu. Kluczowi aktorzy: zewnętrzni- biznes międzynarodowy, wewnętrzni- mieszkańcy, społeczności lokalne, środowiska gospodarcze.
Stawać dobre pytania i nie ulegać dominującym poglądom- osoba uczestniczące w studiach prospektywnych musi mieć swoje zdanie. Weryfikować prezentować pomysły/ poglądy. Zadawać trzy podstawowe pytania: Dlaczego? Po co? Jak?( czym się posłużyć). Myśleć przyczynowo-skutkowo synchronicznie (współzależność)
Od antycypacji do działania przez motywacje- myślenie przyszłościowe oraz odpowiednie przygotowanie. Antycypacja myślenie o tendencjach, zmiennych w przyszłość wraz z przygotowaniem co ma nastąpić później. Eksploracja używanie pewnych mechanizmów zmierzających do przewidzenia przyszłych zdarzeń. Z antycypacji wybrać rzeczy podobne i sprawić by zachęcić potencjalnych aktorów sceny regionalnej, zmotywowanie ich do konkretnych działań.
Od prostych narzędzi i pomysłów do całościowego myślenie i pełnych rozwiązań- pomysł → projekt →realizacja. Wykorzystanie prostych chwytów i pomysłów by osiągnąć cel. Sprawa kreacji jest sprawą najważniejszą, proponujemy rozwiązanie i sprawdzamy kolejność wykonywania
Zasady (wykład 18.10)
1. Prospektywna i zewnętrzna ocena obecnej działalności i pozycji organizacji
-ocena posiadanych potencjałów, decyzja o podjęciu ryzyka po identyfikacji problemów bieżących i przyszłych; trzeba zdiagnozować sytuację organizacji w świetle tego, co będzie się działo w przyszłości.
2. Globalna perspektywa studiów prospektywnych, myśl globalnie, działaj lokalnie
- Proces globalizacji, proces regionalizacji
- 3 „K”- kooperacja, konwergencja, konkurencja
- teoria endogenicznego rozwoju- rozpoczęcie rozwoju od regionu
W studiach nad przyszłością miasta/regionu zasobem rzadkim i kosztownym jest informacja strategiczna ( dobrze zrobiona diagnoza jest pierwszą dobrą informacją)
Na przyszłość miasta regionu ciążą dotychczasowe tendencje rozwojowe oraz ich bezwładność strukturalna i behawioralna (przyzwyczajenia ludzi- ludzie nie chce zmian)
Podstawą studiów prospektywnych jest rozpoznanie czynników jakościowych, w tym czynników napędowych, które wpływają na przyszłość miasta. Ustala się czynniki zewnętrzne i wewnętrzne i określamy jaką ma siłę działania. Czynniki napędowe są tylko w otoczeniu, natomiast czynniki motoryczne występują w otoczeniu, ale tez w mieście.
W studiach prospektywnych nad przyszłością miasta dominuje myślenie alternatywne- w trakcie studiów prosp. Następuje ścieranie niewielu pomysłów.
W makrootoczeniu i w jego ziemnych tkwi informacja, dzięki której można uniknąć sytuacji kryzysowych miasto/region musi wykrywać czynniki napędowe, które oddziałują pozytywnie lub negatywnie. Zakres występowania czynników napędowych: polityczny, ekonomiczny, technologiczny.
Podstawą strukturą studiów prospektywnych jest ewolucja struktur i prospektywne zachowanie aktorów sceny lokalnej/regionalnej będącą konsekwencją i odpowiedzią na zmiany w otoczeniu
W studiach prospektywnych niezbędne jest uruchomienie całości potencjału intelektualnego i twórczego miasta/regionu i sięganie po te potencjały do otoczenia (roczniki mobilne- 25-34 l, 35-44l)
W studiach prospektywnych niezbędne jest zastosowanie zróżnicowanych procesów którym możliwe jest komunikacja i dialogowanie oraz współpraca samorządu terytorialnego i jego partnerów.
Zasady 9 i 10 są zasadami podsumowującymi, zakładające, ze wszystko się powiedzie.
3. Podejście ekonomiczno-zasobowe i urbanistyczno-społeczne do miasta i regionu
Lokalne i regionalne studia prospektywne składają się z 4 kroków:
Krok 1 Diagnozowanie dotychczasowych tendencji i obecnego stanu rozwoju miasta/ regionu i wielowymiarowa analiza prospektywna. Analiza dotychczasowych tendencji, diagnoza obecnego stanu wg priorytetów, które chcielibyśmy widzieć dla przyszłych okresów.
Analiza wielowymiarowa
Podstawowe wymiary: społeczno gospodarcze, techniczno ekonomiczne, Tyle ile jest wymiarów tyle punktów widzenia. Przestrzeń integruje wymiary.
Krok 2 Identyfikacja systemu złożonego z miasta regionu i jego specyficznego otoczenia (strukturalizacja systemu przestrzennego)
Bez dwóch pierwszych kroków (faza przygotowawcza) nie można przejść do kroku 3 go.
W KROKU 2. PRZEPROWADZA SIESTRUKTURALIZACJĘ SYSTEMU PRZESTRZENNEGO, KTÓRE REPREZENTUJE 2 PODEJŚCIA:
Strukturalizacja systemu przestrzennego: podejście społeczno – urbanistyczne do miasta/ regionu.
jakość życia (zamożność, poziom życia, poziom dochodów), funkcje egzoendogeniczne, dziedzictwo kulturowe, zagospodarowanie przestrzenne, dziedzictwo przyrodnicze (rewitalizacja)
Egzo -zewnętrzne
Endo – wewnętrzne (stanowią obsłgę firm i mieszkańców)
Podejscie drugie do strukturalizacji – podejście endogeniczno – zasobowe
nieruchomości grunty i obiekty - kapitał społeczny - kapitał ludzki - infrastruktura materialna i niematerialna (urządzenia, źródła np. elektrownia) - rozwój lokalny i regionalny
Krok 3 Rozpoznanie i ocena zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwoju miasta/regionu (analiza uwarunkowań rozwoju miasta/ regionu ( analiza uwarunkowań steep. Badanie opinii ekspertów) Można przejść do rozpoznania i oceny czynników – kluczowe zmienne)
Krok 4 Tworzenie scenariuszy otoczenia i wizji rozwoju miasta/ regionu (metoda scenariuszy i testowanie wizji foresight)
wizja – coś co się może dziać i jest pożądane .
4. Zasoby i produkty miasta
Zasoby miasta:
A)Niematerialne
Lokalne elity gospodarcze, publiczne i kulturalne
Wykształcenie mieszkańców i kwalifikacje
Potencjał Badawczo-rozwojowy
Zasoby informacyjne miasta
Zdolności miasta do generowania dochodów
B)Materialne
Zasoby i zespoły mieszkaniowe
Obiekty edukacji, ochrona zdrowia i kulturalne
Obiekty rekreacyjne i centra rozrywkowe
Źródła i sieci infrastrukturalne
Centra handlowo-usługowe
Centra aktywności ekonomicznej
Potencjał ekonomiczny
Produkty miasta:
A)Usługi
Usługi publiczne
Usługi administracyjne
Usługi edukacyjne
Usługi medyczne
Usługi kulturalne
Usługi rekreacyjne
Usługi techniczne
Usługi komunikacyjne
Usługi medialne
B)Dobra publiczne:
Studia i plany miejscowe
Szkolenie i pożyczki
Dotacje , poręczenia i gwarancje
Koncesje i zamówienia
Roboty publiczne
Dobra i walory kulturowe
5. Wizja rozwoju miasta i regionu oraz metody jej tworzenia
Wizja rozwoju – to przyszły obraz i pożądany ciąg zmian w regionie.
Składa się z 4 elementów:
-wizerunku regionu(obecny, pożądany, kreowanie nowego wizerunku),
-pozycji(obecna, przyszła, rangowanie i pozycjonowanie),
-Rozwój regionu(posiadane zasoby, procesy fazy rozwoju, dotychczasowe, przyszłe)
-Powiązań wewnętrzne i zewnętrzne(połączenia infrastrukturalne, dostępność, współpraca, osie rozwoju, układy funkcjonalno-przestrzenne, układy węzłowe, pasmowe, strefowe ).
Wyznacznikami różnych wizji przyszłości regionu są: system wartości, splot uwarunkowań rozwojowych oraz gra aktorów sceny regionalnej. Jest wstępem do formułowania strategii rozwoju regionu.
U podstaw tworzenia wizji regionu leży komplementarna co do wartości logika, rozumiana jako analizy:
Diachroniczna – posługuje się logiką kładącą nacisk na czasową współzależność zdarzeń lub tendencji mogących wystąpić w regionie łącząc je w ciągi lub trajektorie
Synchroniczna – operuje logiką umożliwiającą rozpoznanie spójnych obszarów przyszłych sytuacji, w których może znaleźć się region
6. Modelowe sytuacje strategiczne i formułowanie strategii przy użyciu analizy SWOT
Modele są na stronie 89 tabela 23.
Formułowanie strategii przy użyciu analizy SWOT – str. 95 książka.
Moim zdaniem trzeba zwrócić uwagę na rys. 26 (str.97), poza tym analiza SWOT skoncentrowana jest na wewnętrznych możliwościach regionu, a analiza TOWS zwraca uwagę przede wszystkim na czynniki endogeniczne i podkreśla ich znaczenie. Formułowanie strategii rozpoczyna się od definiowania strategicznych wyzwań i wartości regionu…… (WYKRES 26.)
7. Strategie rozwoju i ich ocena ex ante
Ocena ex-ante – termin ekonomiczny oznaczający analizę mającą na celu określenie (ocenę) zapotrzebowania na konkretne działanie przeprowadzone przed jego wdrożeniem. Ocena ex-ante jako narzędzie szacowania ma szerokie zastosowanie w konstruowaniu m.in. polityki regionalnej państwa. Analizując mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia danego regionu, gminy, czy miasta, ocena ex-ante jest podstawą do sformułowania wieloletniej strategii rozwoju.
Strategia rozwoju to rodzaj strategii regionalnych dlatego myślę, że rysunek Rys. 32 (str.108) jest odpowiedni do tego zagadnienia.
Należy ocenić strategię pod kątem zgodności i odpowiedniości z profilem regionu i jego wizją rozwoju; pozytywna ocena strategii regionalnej musi dokonać się pod kątem jej trafności w zestawieniu z diagnozą sytuacji strategicznej regionu; kolejnym rodzajem oceny ex ante strategii regionalnych jest testowanie ich celowości i wykonalności. Każdą strategię regionalną uznaną za celową powinny cechować tworzenie warunków i dobrych perspektyw osiągnięcia oczekiwanych celów strategicznych.; kryterium akceptowalności strategii regionalnej nakazuje zwrócić większą uwagę na opcję rozwoju partnerskiego i kreowanie sieci współpracy.
8. Strategiczna karta wyników: 3 perspektywy oraz jej wykorzystanie we wdrażaniu strategii
(str. 125- książka)
Strategiczna karta wyników regionu - Jest narzędziem kontroli realizacji strategii. Zapewnia ona całościowy ogląd procesu realizacji strategii regionalnej. Pozwala monitorować i oceniać postępy w zakresie realizacji wizji i strategii regionu.
Fundament strategicznej karty wyników stanowią trzy perspektywy:
Innowatora (związana ze strategią rozwoju regionu)
Klienta (związana ze strategią konkurencyjną regionu)
Partnera regionu (związana ze strategia kooperacyjną)
Perspektywa innowacyjna Pozwala ona utrzymać trwałą przewagę konkurencyjna, procesy rozwojowe regionu, sprostać zmianom w makrootoczeniu. Region jest w stanie aktualizować i rozwijać swoja ofertę produktowa i usługową. Wzmacniany zostaje potencjał innowacyjny, w tym intelektualny, badawczy, instytucjonalny i społeczny.
Perspektywa klientów i użytkowników regionu wymaga uruchomienia relacji z użytkownikami krajowymi i międzynarodowymi, ze społecznością lokalną i przedsiębiorcami, z inwestorami i konsumentami.
Perspektywa partnerów regionu obejmuje realizację w regionie wspólnych przedsięwzięć publicznych, publiczno-prywatnych oraz publiczno-społecznych jak również przedsięwzięć międzynarodowych. Poprzez tą perspektywę następuje wdrażanie strategii kooperacyjnej regionu.
1. Systemy przestrzenne i ich analiza
Analiza systemów przestrzennych
Miasto /region- sytuacja gospodarcza, społeczna, środowiskowa,
5 „P”- położenie (w sensie geograficznym), potencjał (zasoby którymi dysponuje miasto lub region np. zasoby ludzkie, finansowe), profil ( to co dominuje np. przemysł albo sektor usług), pozycja, powiązania
Należy zanalizować: przestrzeń, ludność, infrastruktura i aktywność, które sa fundamentalnymi składowymi
Aglomeracja/ region- miasta wg. wielkości i rangi, połączenia wewnętrzne i zewnętrzne, przepływy urbanizacyjne, metropolizacja i suburbanizacja, strefa węzłowa (miasta tworzące duże skupiska), wewnętrzna
Metropolizacja / Region- rozwój funkcji metropolitalnych, rządzenie i zarządzanie, gospodarka i finanse, kultura i media, szkolnictwo wyższe, badania i rozwój, rekreacja i turystyka, transport i informacje, składowe rozwoju regionalnego ( kapitał ludziki i społeczny, infrastrukturalny, techniczny i społeczny)
2. Planowanie strategiczne w skali lokalnej i regionalnej i jego zasady
(str.84 książka) wydaje mi się, że chodzi tu o to, żeby wyjaśnić, czym jest planowanie strategiczne. Ja napisałabym, że jest to proces zarówno intelektualny, w którym to tworzy się w sposób profesjonalny dokument strategii regionalnej, jak i proces polityczny, w trakcie którego wyrażana jest wola polityczna, eksponowane są wartości i interesy przez podmioty polityki i poszczególnych uczestników sceny regionalnej.
Co do zasad to nie wiem czy chodzi dokładnie o to, ale rozpisałabym m.in. Rys. 22/str. 85 tzn., że podczas planowania strategicznego musi być obecne ciało polityczno- decyzyjne w postaci Komitetu sterującego, Komitetu Programującego, Zespołu Zadaniowego, Ekspertów i Konsultantów, poza tym należy przeprowadzić diagnozę sytuacji strategicznej regionu, kolejno przejść do przeprowadzenia analizy strategicznej regionu, a następnie wybrać strategię regionalną.
Znalazłem również coś takiego:
Zasady regionalnego planowania strategicznego
• Zintegrowane podejście nakazujące łączenie różnych wymiarów regionu dla zapewnienia na jego obszarze trwałości procesów rozwojowych
• Koncentracja znajdująca wyraz w wyznaczaniu ograniczonej liczby celów i priorytetów
• Partnerstwo aktorów sceny regionalnej
3. Model głównych składowych i segmenty funkcjonalne miasta i regionu
(rys.23/str.89)
Widmo kryzysu i marginalizacji – jak przetrwać minimalizując skutki narastającego w regionie zjawiska depresji społecznej i utraty bezpieczeństwa?
W tej sytuacji znajdują się regiony, które cechuje niski poziom międzynarodowej konkurencyjności, a ich przywództwo nie ma atrakcyjnej i społecznie akceptowanej wizji. Takie regiony wywierają nacisk i presję na agendy rządowe dla uzyskiwania znaczącej, bieżącej pomocy z budżetu centralnego. Wyrwanie regionów z okowów zacofania strukturalnego upatruje się w rządowych programach restrukturyzacji tradycyjnych sektorów gospodarek regionalnych i tworzeniu specjalnych stref aktywności gospodarczej dla zapewnienia napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Zwrot i restrukturyzacja poprzez ucieczkę do przodu – jak nie marnować szans rodzących się w otoczeniu i czasu na stawianie oporu i trwanie w regionie przy starym?
W tej sytuacji są regiony, które mają wprawdzie niski, wyjściowy poziom międzynarodowej konkurencyjności, jednakże cechuje je nastawienie na odkrywanie sposobności rozwojowych oraz determinacja na rzecz wykorzystania każdej nadarzającej się okazji. Przywództwo ma społecznie akceptowaną wizję rozwoju, a panujące w regionie Klimta mobilizacji społecznej stanowi podstawę i punkt wyjściowy do przełamania stanu bezwładności poprzez inicjatywność i współpracę, mobilność i edukację, nowe pomysły i partnerstwo, podjęcie zbiorowej odpowiedzialności za przyszłość regionu.
Adaptować przez innowacje – jak nie tracić impetu i eliminować zewnętrzne zagrożenia, które mogą skutkować spowolnieniem rozwoju regionu?
Należą do nich regiony mające korzystną sytuację wewnętrzną, tj. regiony o ekspansywnej strukturze, dysponujące ponadprzeciętnym poziomem konkurencyjności gospodarki i atrakcyjności środowiska regionalnego. Regiony te są w stanie pokonać własnymi siłami różnego typu zagrożenia pojawiające się w otoczeniu międzynarodowym i wewnątrzkrajowym.
Bycie lokomotywą rozwoju – jak maksymalnie wykorzystać zewnętrzne szanse rozwojowe i silne strony regionu?
Sytuacja ta dotyczy regionów ekspansywnych cechujących się wysoką dynamiką rozwoju. Zewnętrzne otoczenie sprzyja intensywnemu inwestowaniu na ich obszarze i wzmacnianiu dominującej pozycji takich regionów w systemie regionalnym kraju. Zróżnicowana i nowoczesna struktura i infrastruktura gospodarcza regionów motorycznych nie może jednakże uśpić przywództwa regionalnego o społeczności lokalnych.
FUNDAMENTALNE SEGMENTY REGIONU- rys. 29/str.104
4. Działalności strategiczne regionu
( polityka strategiczna, zarządzanie strategiczne regionem w skład którego wchodzi regionalne planowanie strategiczne, tworzenie bilansów strategicznych, które są podstawą do tworzenia analiz strategicznych) ??
5. Scenariusze uwarunkowań rozwoju miasta i regionu i metody ich pisania
Uwarunkowania rozwoju regionu –zewnętrzne i wewnętrzne czynniki i zdarzenia mogące w istotny sposób kształtować wzrost gospodarczy i zmiany strukturalne w regionie. Ich rozpoznawanie może następować przez organizowanie sesji burzy mózgów lub na podstawie serii zamówionych raportów realizowanych przez ekspertów.
Identyfikacja systemu złożonego z regionu i otoczenia pozwala przejść do kolejnego kroku regionalnych studiów prospektywnych, którym jest ustalenie listy zewnętrznych i wewnętrznych czynników i zdarzeń mogących w istotny sposób kształtować proces rozwoju i zmian strukturalnych w regionie. Czynniki i zdarzenia cechują się tym, że pozostają w znaczącym stopniu poza kontrolą samorządu regionalnego. Tworzenie listy czynników i zdarzeń jest postępowaniem wielostopniowym.
Metody pisania scenariuszy rozwoju:
Po pierwsze mogą być one rezultatem kilku sesji twórczego myślenia. Powstaje pierwsza surowa lista czynników, które następnie poddawane są zabiegowi łączenia, dzielenia, przeformułowania, eliminacji oraz ma miejsce syntetyczne określenie zakresu i treści informacji, którą niesie każdy z nich. Wszystkie zabieg kończy grupowanie czynników wg ich rodzaju (odrębnie dla czynników zewnętrznych i wewnętrznych).
W tworzeniu listy czynników zewnętrznych i wewnętrznych rozwoju regionu powinien być równocześnie obecny punkt widzenia i podejście globalne oraz lokalne. Należy stosować zasadę równowagi między myśleniem a przyszłości w kategoriach rozwoju zewnętrznego i wewnętrznego, wykorzystania czynników egzogenicznych i mobilizowania potencjału endogenicznego. Podejście to opiera się również na doświadczeniu, na wyciąganiu wniosków z przeszłości, ważne jest równocześnie realne uwzględnianie czynnika bezwładności regionu oraz uwzględnienie i wręcz kreowanie nowych czynników rozwoju – uznanie szczególnego znaczenia i wysokiej rangi czynników jakościowych.
Po drugie może to być seria zamówionych ekspertyz, których celem jest identyfikacja podstawowych zdarzeń w zakresie z góry ustalonych grup uwarunkowań rozwojowych. Zadaniem ekspertyz jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, jakie zdarzenia zewnętrzne i wewnętrzne stanowić będą determinanty rozwoju regiony.
(rys.17/str.71)
Profesjonalne przygotowanie ekspertyz na temat uwarunkowań rozwojowych wymaga w wielu przypadkach uruchomienia współpracy interdyscyplinarnej i uzyskiwania niekiedy krańcowo odmiennych opinii i ocen. Niezbędne jest zatem wykorzystanie całego posiadanego potencjału intelektualnego z szerokim otwarciem na pozyskiwanie opinii ekspertów zewnętrznych, „nieskażonych” tożsamością i kultur a regionu. Ekspertyzy mają mieć charakter syntetyczny, być wręcz syntezami wielu istniejących badań i analiz.
Te dwa podejścia nie są wobec siebie konkurencyjne, wręcz przeciwnie należy je traktować jako komplementarna, wzajemnie weryfikujące i dopełniające się. Ich realizacja pozwala na radzenie sobie w zróżnicowany sposób z niepewnością i ryzykiem.
6. Bilans strategiczny i analiza strategiczna miasta i regionu
Bilans strategiczny – stanowią zestawienia zew. Sposobności i zagrożeń rozwojowych oraz wew. Silnych i słabych stron regionu. Syntetyczny bilans strategiczny sporządzany jest dla całości regionu natomiast częściowe sporządza się dla wyróżnionych pól strategicznych odrębnie.
Bilans strategiczny jest podstawą regionalnej analizy strategicznej! (rys.25/str.94)
Bilans strategiczny regionu: syntetyczny (dotyczy miasta/regionu jako całości) i cząstkowy (określane są pola tematyczne i dla nich robi się bilans strategiczny)
W ujęciu standardowym pod pojęciem analizy strategicznej regionu rozumie się analizę sytuacyjną operującą macierzami będącymi kombinacją sposobności rozwojowych i silnych stron regionu, zagrożeń rozwojowych i słabych stron regionu, zagrożeń rozwojowych i silnych stron regionu oraz sposobności rozwojowych i słabych stron regionu. Wyróżnia się dwa podejścia do tej analizy.
Podejście pierwsze – od otoczenia wewnątrzkrajowego i międzynarodowego, sektorowego i lokalnego, konkurencyjnego i kooperacyjnego do wnętrza regionu, jego kultury i tożsamości, potencjału i infrastruktury. Tego typu podejście, zwane TOWS, wysuwa na pierwszy plan rolę czynników, sił egzogenicznych w konstruowaniu koncepcji strategii regionalnej, która podkreśla:
pozytywną rolę zewnętrznych sposobności, okazji rozwojowych regionu;
negatywny wpływ zewnętrznych zagrożeń, ograniczeń, ryzyka na rozwój regionu.
TOWS oznacza formułowanie strategii regionalnej zakładającej maksymalizacje efektów pozytywnego oddziaływania na rozwój regionu zewnętrznych sposobności i równocześnie minimalizację negatywnego oddziaływania na ten rozwój zewnętrznych zagrożeń.
Konieczne jest przyjęcie pro aktywnej postawy wobec wyzwań rozwojowych, którym sprostać będzie musiał region w przyszłości. Formułowana w wyniku zastosowania takiego podejścia strategia regionalna pozwala na trwałe utrzymywanie przez region zdolności adaptacyjnej i przewagi strategicznej.
Podejście drugie – od regionu, jego wewnętrznych możliwości i luk rozwojowych, jego ukształtowanej struktury społeczno – gospodarczej i obecnego stanu środowiska do jego specyficznego otoczenia transakcyjnego, zarówno terytorialnego, jak i sektorowego, zwane jest powszechnie regionalną analizą strategiczną SWOT. Podkreśla ona pierwotne znaczenie czynników endogenicznych w konstruowaniu koncepcji i strategii rozwoju. W szczególności zakłada ona pierwszoplanową rolę czynników wewnętrznych w formułowaniu różnych koncepcji strategii regionalnej. Oznacza to jej oparcie na rozpoznaniu i ocenie:
silnych stron, atutów regionu, za pomocą których region jest zdolny wykorzystać zewnętrzne czynniki rozwoju;
słabych stron, defektów, deficytów i luk w potencjale rozwojowym i infrastrukturze, w kapitale ludzkim i społecznym, prowadzące do powstawania strukturalnych problemów rozwojowych i obszarów problemowych.
Analiza strategiczna w wersji SWOT oznacza formułowanie startego regionalnej skoncentrowanej na wewnętrznych możliwościach rozwojowych regionu, na trwałym jego rozwoju, utrzymywaniu lub budowaniu przez region trwałej przewagi strategicznej. Jej rezultatem są różne opcje i warianty endogenicznego rozwoju.
Analiza strategiczna
I krok
Identyfikacja otoczenia (zagrożenia i sposobności) i identyfikacja organizacji (siły i słabości)
II krok
Po wstępnej identyfikacji otoczenia możemy szukać w otoczeniu kluczowych czynników sukcesu, natomiast po identyfikacji sił i słabości organizacji możemy zdefiniować wyróżniające kompetencje organizacji. Po identyfikacji zewnętrznych czynników sukcesu i wewnętrznych kompetencji (wyróżniających kompetencji) znamy możliwości działania (kierunki działania) . Następnie przeprowadzamy konfrontację i ewaluację alternatyw, a w ostateczności dokonujemy wyboru strategicznego.
7. Monitoring i ewaluacja realizacji strategii ( rys. 40/str.135- monitoring, rys.41/str.136 –ewaluacja)
Elementy monitorowania procesów realizacyjnych
Założone cele strategiczne oraz ich operacjonalizacja przy użyciu odpowiednich mierników
Osiągane przez region wyniki w postaci rezultatów i wpływów
Składnikami ewaluacji procesów realizacyjnych jest ocena:
Trafności wyboru celów wobec potencjału, którym dysponuje region
Efektywności alokacji zasobów regionu
Skuteczności realizacji strategii regionalnej poprzez porównanie ze sobą osiągniętych wyników z założonymi celami
Monitoring i ewaluacja procesów realizacji strategii regionalnej jako systemy są skupione na dziedzinach interwencji i rodzajach wsparcia oraz na projektach i działaniach beneficjentów bezpośrednich. Wymagają one rozbudowanego zbioru wskaźników i mierników kontrolnych. Zewnętrzny monitoring i ocena dotyczą wykorzystania pozyskanych z otoczenia środków finansowych. Wewnętrzny monitoring i ocena służy raportowaniu o efektywności wykorzystania jego własnych środków finansowych.
Monitoring realizacji strategii operuje zestawem wskaźników kontrolnych obejmujących:
W warstwie strategicznej – generalną opcję strategiczną regionu, generalny, długoterminowy cel, priorytetowe dziedziny rozwoju
W warstwie programowej – dziedziny interwencji i rodzaje wsparcia regionu, krótkoterminowe cele operacyjne, projekty i działania beneficjentów bezpośrednich
W warstwie realizacyjnej – zmianę strategiczną, produkty zrealizowanej oferty regionu, rezultaty i korzyści bezpośrednich beneficjentów oraz pozytywne oddziaływanie projektów na sytuację regionu
Konkretny regionalny monitoring obejmuje: instytucje, wskaźniki, źródła informacji, raportowanie. Zależy to w podstawowym zakresie od treści przedmiotowej strategii regionalnej. Część uniwersalna monitoringu obejmuje to, co jest finansowane i kontrolowane z zewnętrznego poziomu władzy rządowej i unijnej.
8. Projekty i ich rodzaje oraz ujęcie w formie karty projektu
Jest to projekt generujący procesy rozwojowe na skale ponadlokalną, oferty usługowo-produktowe oraz nowe formy partnerstwa. Dzięki procesom regionalnym generowane są efekty mnożnikowe polepszające sytuację gospodarczą, społeczną i środowiskową oraz budujące pozycję konkurencyjna regionu i partnerską w otoczeniu. Projekty różnego typu są nośnikami zmian strategicznych w regionie. Dzięki nim dokonuje się wewnętrzny i zewnętrzny proces dostosowania struktur w regionie. Następuje poprawa wizerunku, zmiana profilu i pozycji regionu. Projekty wzmacniają potencjał endogeniczny, konkurencyjność, siły oddziaływania na otoczenie międzyregionalne i wewnętrzkrajowe, Wprowadzają proces uczenia się, procesy innowacyjne. Region dzięki nim staje się tzw. regionem inteligentnym. Nowe realizacje projektów wzbogacają sferę przestrzenna regionu wpływając na nieruchomości, wartość terenu i otwartość regionu. (rys. 36/str.124- wpływ projektów regionalnych na charakter regionu)
Projekty regionalne można poklasyfikować ze względu na wiele kryteriów: (rys.35/ str.123)
KRYTERIUM--------------- RODZAJE PROJEKTÓW
charakter projektu – materialne i niematerialne, publiczne i prywatne
produkt projektu – wartości przyrodnicze, kulturowe, dane, informacje, wiedza, dobra i usługi
skala, czas i środki – projekty małe, średnie, duże, kapitałooszczędne i kapitałochłonne
badanie, technologia, innowacje – badawczo-naukowe, badawczo-rozwojowe, technologiczne, innowacyjne
przestrzeń, wpływy i relacje – zagospodarowania przestrzennego, sieci i klastry.
Karta projektu:
Nazwa (tytuł projektu)
Lokalizacja projektu
Wnioskodawca projektu
Struktura instytucjonalna projektu
Tło: uzasadnienie projektu
Cel strategiczny i cel operatywny projektu
Opis projektu(zakres rzeczowy, zadania )
Harmonogram realizacji projektu
Przewidywane rezultaty projektu
Produkty projektu