DYDAKTYKA OGÓLNA

Nie przejmuj się, że się potknąłeś, to znak ze idziesz dalej

27.10.2012.

Andrzej Ćwikliński,

Wykłady+ ćwiczenia+ literatura =egzamin na zaliczenie

Literatura:

• Czesław Kupisiewicz „Podstawy dydaktyki ogólnej”(jak najwcześniejsze wydanie) kupić?;/

• Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”

• Krzysztof Kruszewski „Sztuka nauczania, Czynności nauczyciela”,-I tom, Krzysztof Konarzewski II tom „Sztuka nauczania, Szkoła”

• Franciszek Bereźnicki „Dydaktyka ogólna w zarysie”

Przeczytać-(jedno pytanie na egzaminie z Kozieleckiego)

Józef Kozielecki „Rozwiązywanie problemów”

Andrzej Ćwikliński „Zmiany w polskiej edukacji, w okresie globalizacji, integracji i transformacji systemowej”, Poznań 2006- Wybrać jeden rozdział i się z nim zapoznać na egzamin

Zagadnienia:

1. Rozwój dydaktyki jako teorii kształcenia

• Elementy systemu dydaktycznego

• Analiza znaczeniowa podstawowych pojęć dydaktycznych

• Związki dydaktyki z innymi naukami

• Rozwój systemów dydaktycznych

1. Metody badań dydaktycznych

• Procedury badawcze w naukach humanistycznych

Wyznaczniki metodologiczne stosowania metod badawczych

• Charakterystyka metody obserwacji, eksperymentu, socjometrii, metod socjograficznych, wywiadu, ankiety oraz analizy dokumentów

stosowanie różnych metod w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych

• Ilościowe i jakościowe aspekty badań w dydaktyce

1. Treści nauczania w kształtowaniu zmian, w wiadomościach, umiejętnościach i wartościach

-wymagania stawiane treściom kształcenia

-tradycyjne i współczesne teorie doboru i układu treści

-przemiany w treściach kształcenia

-plany i programy kształcenia

4. Psychologiczne podstawy procesu kształcenia

• Nauczania i uczenie się faktów, wydarzeń, procesów i zasad

• Proces kształtowania pojęć

• Czynności nauczyciela i uczniów, w procesie kształcenia

• Ogniwa procesu kształcenia, w toku podającym i poszukującym

• Rola wzmocnień, w procesie przyswajania wiedzy

1. Zasady dydaktyczne

• Zasady dotyczące materiału nauczania

• Czynności nauczania i warunków dydaktycznych

• Zasady dotyczące motywacji w nauczaniu

• Realizacja zasad w procesie dydaktyczno-wychowawczym

1. Metody i organizacja kształcenia

2. –współzależność organizacyjna i metodyczna w procesie dydaktycznym

-charakterystyka form organizacyjnych nauczania

-Przegląd tradycyjnych i współczesnych metod kształcenia

7. Przegląd współczesnych koncepcji kształcenia

• Nauczanie problemowe, jako koncepcja pracy dla szkoły XXI

• Nauczanie zespołowe, jako element socjalizacji społecznej

• Nauczanie wielostronne W.Okonia

• Nauczanie programowane w wersji liniowej, rozgałęzionej i blokowej

8.Rola środków dydaktycznych w procesie zdobywania wiedzy

-Wspomagająca funkcja środków dydaktycznych w procesie myślenia

-Warunki organizacyjno-metodyczne stosowania środków dydaktycznych

9. Planowanie pracy dydaktycznej

• Zasady i metody planowania

• Rodzaje planów i ich realizacji

• Kontrola i ocena stopnia realizacji planów dydaktycznych

10. Osobowości i zawód nauczyciela

-Style pracy nauczyciela z uczniami

-Wzór osobowy wychowawcy, jego znaczenie dla kształcenia osobowości uvczniow

-Problemy zawodu nauczycielskiego

ELEMENTY SYSTEMU DYDAKTYKI

DYDAKTYKA OGÓLNA- jest jedną z podstawowych nauk o edukacji i nazywana jest również teorią kształcenia. Dawniej pedagogikę traktowano jako naukę, składającą się w zasadzie z dwóch subdyscyplin, a mianowicie: teorii wychowania oraz z teorii kształcenia czyli dydaktyki. Dopiero później w ramach pedagogiki wskazywano również na ważność takich przedmiotów jak pedagogika społeczna oraz historia wychowania. Dzisiaj natomiast przeżywamy swoistą polaryzację dyscyplin pedagogicznych, gdzie wyróżnia się wiele szczegółowych subdyscyplin pedagogiki. Starając się określić przedmiot badań dydaktyki ogólnej należy wskazać iż dydaktyka bardziej odnosi się do konstruowania instrumentalnej sfery osobowości człowieka, natomiast teoria wychowania ma konstruować stronę kierunkową osobowości.

Dydaktyka bowiem zajmuje się optymalizowaniem procesów poznawczych człowieka, szczególnie w warunkach realizowanego procesu kształcenia, który należy rozumieć jako proces ciągły, a więc nie tylko odnoszący się do pracy szkolnej, czy lekcyjnej, ale również do tego wszystkiego co w sensie poznawczym dzieje się z uczniem w sytuacjach pozaszkolnych i w sytuacjach pozalekcyjnych. Dawniej pedagogikę czyli dydaktykę odbierano jako sztukę nauczania, uczenia się niż jako wiedzę o charakterze naukowym stąd tez określenie naukowości dydaktyki, wydaje się stosunkowo istotne.

W działalności dydaktycznej wyróżnić można 2 podstawowe podejścia do realizacji procesu kształcenia. Pierwsze z nich, tradycyjne ujmuje proces kształcenia jako te, który realizowany jest poprzez procesy nauczania i uczenia się. Warto tutaj rozgraniczyć tutaj dwa pojęcia ponieważ w języku polskim używamy takich zwrotów zarówno przez nauczyciela jak i uczniów typu uczę się w szkolę-mówi uczeń, i uczę w szkole-mówi nauczyciel, więc nie ma więc rozróżnienia tak jak w języka angielskim typu teaching i lerning.

Pierwsze więc podejście związane było z tym, ze dydaktyka zajmowała się tym wszystkim, co robił nauczyciel, w mniejszym stopniu interesując się zmianami jakie dokonują się w uczniu na skutek odziaływań nauczycielskich.

Drugie współczesne podejście odwraca te procesy wskazując iż kształcenie to proces uczenia się i nauczania, gdzie naistotniejszym elementem poznawczym dla dydaktyki są czynności uczenia się , a więc wszelakich zmian dokonujących się w uczniu przy zaznaczeniu jedynie oddziaływań nauczycielskich. Współczesne podejście można powiedzieć tworzy swoistą odwagę zainteresowań dydaktyki procesami zarówno uczenia się jak i procesami nauczania. Powstaje pytanie na ile dydaktyka spełnia warunki wymaganej naukowości i jakie muszą być spełnione warunki, aby zakres wiedzy dydaktycznej traktować jako zakres wiedzy naukowej. Jest to więc pytanie z ogólnej teorii nauki o elementy jakie musi posiadać pewien zakres wiedzy ludzkiej, aby mógł być traktowany jako zakres wiedzy naukowej. ?

Warunkiem naukowości jest(4 podstawowe cech):

1. Ścisłe określony przedmiot badań

A w zasadzie swoistego podejścia do przedmiotu badań 2.Dana dyscyplina opiera się na sądach dowiedzionych empirycznie

3. Musi mieć możliwość dokonywania badać, czyli musi dysponować metodami i sposobami

4. Nauka musi dysponować językiem intersubiektywnie komunikowalnym

Każda dyscyplina musi dysponować swoistym aparatem pojęciowym.

Aparat pojęciowy- budowanie wiedzy

Poziom 1- poziom pojęć

Co to jest pojęcie:

Pojęcia zawarte są w mowie,

Pojęcia ułatwiają komunikację,

Pojęcie rozumiemy wówczas i właściwie je określamy, jeśli potrafimy wychwycić wszystkie cechy wspólne dla danego pojęcia. Rozumieć pojęcie to umieć rozróżnić między cechami koniecznymi i wystarczającymi, ale wspólnymi, a cechami indywidualnymi, Cechy wspólna dla danego pojęcia nazywamy cechami konstytutywnymi, albo istotnymi, ponieważ one konstytuują, czyli tworzą dane pojęcie. Cechy zaś indywidualne nazywamy cechami konsekutywnymi, albo nieistotne dla danego pojęcia.

Pojęcie zbyt wąskie to takie które nie posiada wszystkich cech konstytutywnych(istotnych)

Pojęcie zbyt szerokie to takie, które posiada cechy nieistotne i cechy konstytutywne

Poziom 2- poziom sądów

Sądy subiektywne

Sądy obiektywne

Poszukują przede wszystkim sądów na wysokim poziomie abstrakcji np. reguły, zasady, normy, a najwyższym sądem jest Prawo.

Wszelkie prawa muszą tworzyć pewną strukturę praw.

Teoria jest pojęciem podrzędnym. Teoria znajduje się w nauce.

Teoria- jest to system sądów wspólnych wewnętrznie. Czy jest prawdziwa czy nie to się okaże poprzez sprawdzenie metodami.

Teoria staje się wiedzą naukową, zweryfikowana lub niezweryfikowana.

Tworzą jednolita wiedze na temat świata.

Pierwsze pytanie związane jest z tym jak jest.

Drugie pytanie jest dlaczego jest tak jak jest.

Trzecie pytanie co zrobić żeby było lepiej.

Podstawowe funkcje dydaktyki jako nauki:

1. Funkcja Opisowa( funkcja deskrypcyjna)

2. Funkcja wyjaśniająca

3. Funkcja praktyczną

OCENIAJĄC KAŻDY Z SYSTEMÓW DYDAKTYCZNYCH NA PRZESTRZENI DZIEJÓW Można wyróżnić w każdym systemie pewne podstawowe charakterystyczne elementy według których takich system może być opisany.

W historii dydaktyki można wyróżnić bowiem wiele systemów, które różniły się w sposób znaczący, w ocenie znaczenia poszczególnych jego elementów. Powstaje więc pytanie, w jaki sposób rozpoczyna się konstruowanie systemu dydaktycznego. Z reguły bowiem twórcami systemów dydaktycznych byli najczęściej filozofowie, którzy uważali, że dbałość o jakość i kondycję młodych pokoleń nie można oddać w niepowołane ręce i uważali, że cechą mistrza filozofa jest kształcenie nowych pokoleń. Stąd można wyróżnić takie systemy jak system np. Pezztalociego, Komeńskiego, Rowid, Herbartowski, Dewey.

W- wartości kształcenia(dydaktyczne) (aksjologia) nauka o wartościach

C- cele kształcenia(dydaktyczne) (teleogia)nauka o celach

Z- zasady kształcenia(dydaktyczne) normy

Zasady-to ogólne normy postępowania nauczycieli, które odpowiadają nam na pytanie dlaczego mam nauczać tak, a nie inaczej.?

T- treści kształcenia(dydaktyczne) na podstawie jakich treści mogę ustanowić sobie nowe cele

F- formy kształcenie (dydaktyczne) np. grupowe, jednostkowe, organizacyjne

M- metody kształcenia(dydaktyczne) sposób pokazywania np. słowne, laboratoryjne,

Ś- środki kształcenia(dydaktyczne)

ZWIĄZKI DYDAKTYKI Z INNYMI NAUKAMI

Psychologia, Socjologia, Filozofia, Biomedycyna, Organizacja i zarządzanie, Historia, Aksjologia

FILOZOFIA- dzieli się na ontologię i epistemologię

Ontologia-nauka o bycie

Teoria poznania

Poznanie grec. Episteme- epistemologia

Poznania łac. Gnozis- gnoseologia

Agnostycyzm-to taki pogląd epistemologiczny, który mówi, ze człowiek nie może w sposób obiektywny poznać otaczającego go świata.

Sensualizm- to taki pogląd epistemologiczny, który mówi, że człowiek może poznać świat jedynie na poziomie zmysłowym.

Racjonalizm- to taki pogląd epistemologiczny, który mówi, że człowiek świat poznaje poprzez myślenie.

PSYCHOLOGIA- poznawcza, behawiorystyczna, psychoanaliza

Koncepcja psychologii poznawczej(o wyższych czynnościach nerwowych)

Koncepcja behawioryzmu- poznajemy człowiek po zachowaniu

Koncepcja psychoanalityczna- Człowiek kształtuje się na bazie popędu jakie go kształtują

Historia- nauczycielka życia

Poznanie elementów patriotycznych, poznanie innych kultur, ma pomóc dziecku budowa owe korzenie z których ono wyrasta.

SOCJOLOGIA- funkcjonowanie dziecka, socjalizacja,

PODSTAWOWE POJĘCIA DYDAKTYCZNE

-procesy psychiczne na poziomie umysłowynm

-Pozioomy zachowań ludzkich

-Zmysłowe

-Rodzaje uczenia się

-Pojęcia nauczania

-Pojęcie kształcenia

-Pojęcie wychowanie

-Pojęcia resocjalizacja

-Pojęcie socjologia

-Dane informacje,

-wiadomości,

- wiedza,

-mądrość,

-umiejętności,

-nawyki,

-motywy,

-postawy,

-inteligencja,

-zdolności,

Rodzaje uczenia się:

• Metoda prób i błędów

• Wykorzystując wiedzę innych osób(podawanie)

• Poprzez rozwiazywanie problemów

• Przez wzgląd

Rodzaje zachowań ludzkich:

• Zachowania reaktywne(nieukierunkowane działania)

• Zachowania motywacyjne(ukierunkowane działania)

• Zachowania nastawieniowe(związane z podstawami człowieka)

• Zachowania dążeniowe(dążenia człowieka do celu)

Struktura-zespół elementów, relacja między nimi

Procesy psychiczne, które przebiegają na 1 podstawowym poziomie:

1. Wrażenia- procesy psychiczne, które związane są z odbiorem pojedynczych i osobistych cech przedmiotu, mają charakter monosensoryczny(jednozmysłowy)

2. Spostrzeżenia-to takie procesy psychiczne, które polegają na odzwierciedlaniu zewnętrznych cech przedmiotu w ich ujęciu całościowym polisensoryczne (wielozmysłowe)

3. Wyobrażenia- są odtwórcze, budowanie nowych wrażeń poprzez odtwarzanie

Myśleć- Przetwarzanie wszystkich informacji na różne sposoby

Operacje we myśleniu logicznym:

Porównywanie, analiza, synteza

Abstrahowanie- odrywanie cech wspólnych danego przedmiotu od tego co indywidualne.

Uczenie się:

• Psychologia poznawcza- Uczenie się jest to zdobywanie przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, w drodze bezpośredniego bądź pośredniego poznawania rzeczywistości.

• Behawiorystyczna- Uczenie się jest to względnie trwała zmiana możliwości reagowania, zdobyta w wyniku odpowiednio wzmacnianego ćwiczenia.

Nauczanie- jest to organizowanie i kierowanie procesami uczenia się

Kształcenie- wchodzi na sferę kierunkową, ma dłuższy wymiar czasu niż uczenie, kształcenie jest przez całe życie,

Wychowanie- świadome, celowe kształtowanie osobowości dziecka, zgodnie z przyjętym ideałem wychowawczym

Socjalizacja- jest nadrzędna, w niej znajduje się wychowanie; zawiera w sobie plany zamierzone i świadome,

Resocjalizacja- przywracanie zdolności funkcjonowania społecznego, dostosowanie się do nowych warunków życia społecznego; ma wymiar patologiczny i wymiar z radykalną zmianą życia.