Pojęcie oraz istota bezpieczeństwa międzynarodowego.
Podział na bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe.
Bezpieczeństwo narodowe to zdolność państwa do ochrony wartości wewnętrznych przed zagrożeniami zewnętrznymi.
Bezpieczeństwo międzynarodowe łączy bezpieczeństwo państwa z innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych, sposobem zorganizowania i funkcjonowania tego środowiska. W znaczeniu obiektywnym jest to brak zagrożeń dla wartości istotnych dla państwa i narodu, a w znaczeniu subiektywnym brak obaw, że te wartości mogą być zagrożone.
Model Freia:
Stan braku bezpieczeństwa – występuje duże zagrożenie zewnętrzne, prawidłowe postrzeganie.
Stan obsesji – nieznaczne zagrożenia postrzegane jako duże.
Stan fałszywego bezpieczeństwa – poważne zagrożenia postrzegane jako niewielkie.
Stan bezpieczeństwa – zagrożenie nieznaczne, prawidłowe postrzeganie.
Koncepcja dylematu bezpieczeństwa J. Herza – brak zagrożenia bezpieczeństwa narodowego jest wynikiem poliarchicznej, zdecentralizowanej struktury środowiska międzynarodowego, która ma charakter obiektywny. Działania zmierzające do podniesienia poczucia własnego bezpieczeństwa mogą prowadzić do wzrostu poczucia braku bezpieczeństwa innych państw.
Zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego.
Analizując zagrożenia należy zwrócić uwagę na sferę rzeczywistości, ale także na sferę świadomości, postrzegania. Są one dynamiczne, zmienne i podlegają ewolucji. Zagrożenia w 1995 roku podzielono na: polityczno-militarne (niska współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa, mentalność zimnowojenna, strefy wpływów, tworzenie równowagi sił, używanie siły w rozwiązywaniu sporów wewnętrznych, niestabilność struktur politycznych, proliferacja broni masowego rażenia, terroryzm), dotyczące ludzkiego wymiaru bezpieczeństwa (naruszanie praw człowieka, nacjonalizm, rasizm, ksenofobię, szowinizm, antysemityzm, nieprzestrzeganie praw mniejszości etnicznych, fundamentalizm religijny, nietolerancję), zagrożenia gospodarcze (dysproporcje rozwojowe, migracje ludności, zależności państw od dostaw surowców), zagrożenia społeczne (dezintegracja społeczeństw, marginalizacja społeczności, niekontrolowana migracja, handel narkotykami), zagrożenia ekologiczne (energetyka nuklearna i odpady promieniotwórcze, handel niebezpiecznymi odpadami, technologie zagrażające rozwojowi społeczeństw, degradacja środowiska naturalnego).
Zjawiska i procesy tworzące zagrożenia w warunkach globalizacji: wzrost dostępu do technologii broni masowego rażenia, broni jądrowej; większe możliwości działania transnarodowych grup przestępczych, karteli narkotykowych, grup terrorystycznych; groźba załamania się cyberprzestrzeni światowych finansów; powiększanie się obszarów ubóstwa; brak zrównoważonego przepływu wartości kulturowych; zmiany w środowisku naturalnym; wzrost napięć społecznych.
Tradycyjnie rozumiane bezpieczeństwo w sensie ochrony terytorium, instytucji i suwerenności jest uzupełniane o ochronę zasobów informacji i technologii.
Redefinicja bezpieczeństwa międzynarodowego.
Redefinicja zakresu przedmiotowego – próba określenia obszarów zjawisk, które mogą tworzyć zagrożenia dla narodów i państwa, ale jednocześnie działania w ich ramach mogą być istotne dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa i jego poczucia. Wielowymiarowość zjawiska bezpieczeństwa. Zakres przedmiotowy obejmuje pięć wymiarów:
Wymiar polityczny – polityczne elementy st. międzynarodowych; kształtowanie struktur stabilizujących ład (mechanizmy pokojowego rozstrzygania sporów, instytucjonalizacja współpracy w różnych dziedzinach); OBWE;
Wymiar gospodarczy – gospodarka tworzy podstawy materialnego potencjału państwa, w tym także obronnego; istnieje możliwość instrumentalizacji więzi gospodarczych do osiągania celów politycznych;
Wymiar społeczny/humanitarny – zdolność zachowania tożsamości narodowej;
Wymiar wojskowy – proces kontroli zbrojeń; zagrożeniem proliferacja broni; łatwość dostępu do broni;
Wymiar ekologiczny – obniżenie poczucia pewności istnienia i funkcjonowania w środowisku naturalnym.
Redefinicja zakresu podmiotowego – określenie podmiotów, które podlegają ochronie w ramach polityki bezpieczeństwa, oraz podmiotów, których działania są istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa. Podmioty niepaństwowe stają się powszechnie uznawanym uczestnikiem st. międzynarodowych oraz elementem analizy problemów bezpieczeństwa. Odchodzenie od ujęć państwowocentrycznych.
Redefinicja zakresu przestrzennego – przechodzenie od bezpieczeństwa narodowego do międzynarodowego. Bezpieczeństwo każdego państwa związane jest z bezpieczeństwem innych państw i przestaje być grą o sumie zerowej.
Działania na rzecz bezpieczeństwa międzynarodowego.
s. 173
Kontrola i redukcja zbrojeń: geneza, istota, traktaty międzynarodowe, dylematy i ograniczenia.
Transfer uzbrojenia i wydatki militarne państwa.