6. Culler, dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań naukowych

Poststrukturalizm – kwestionowanie opozycji, radykalizacja strukturalizmu + krytyka

MYÅšLIMY OPOZYCJAMI BOINARNYMI

Kulturę Zachodu charakteryzuje myślenie strukturalne, myślimy w opozycjach (ciało-dusza, centrum- peryferie, przyczyna – skutek)

Opozycja binarna to system dwóch powiązanych ze sobą kategorii, które w swej najczystszej formie obejmują cały świat. W perfekcyjnej opozycji binarnej wszystko ujęte jest albo w kategorię A, albo w kategorię B. Właśnie przez ujmowanie świata w takie kategorie zaczynamy nadawać mu sens.

- opozycje nie są symetryczne (ponieważ jeden człon podporządkowuje sobie drugi , jeden jest prymarny)

Derrida wstrzÄ…sa opozycjami binarnymi

- ramy opozycyjności należy odwrócić w określonym momencie

DEKONSTRUKCJA polega na zinterpretowaniu tych opozycji w taki sposób, by pokazać, że można ją całkiem odwrócić, że nie są wcale takie naturalne

Uprawiając dekonstrukcje działamy w pewnych kategoriach systemu, jednocześnie naruszając ten system (zatrudniamy się w banku, by go okraść)

- dekonstrukcja jest niespójna fizycznie – pokazuje się pewne warunki czegoś, jednocześnie pokazując ich niemożliwość (np. tożsamość można zidentyfikować jedynie poprzez różnicę – jestem inny niż ktoś obok)

ogólna strategia dekonstrukcji wg Derridy:

`W tradycyjnej opozycji filozoficznej mamy do czynienia nie z pokojowym współistnieniem przeciwstawnych sobie kategorii, lecz z zaburzającą równowagę hierarchią. Jedna z tych kategorii rządzi (aksjologicznie, logicznie, itd.) drugą, zajmuje pozycję dominującą. Zdekonstruować taką opozycję to przede wszystkim odwrócić, w określonym momencie, ową hierarchię`

zdekonstruować jakąś opozycję, taką jak obecność/nieobecność, mowa/pismo, filozofia/literatura, dosłowność/metaforyczność, centralne/marginalne, to nie zburzyć ją, ale rozłożyć ją i przemieścić, usytuować ją inaczej

opozycja jest pierwotna, prymarna, źródłowa, dekonstrukcja ma na celu zakwestionowanie tej źródłowości

Ważne jest to, że dekonstrukcja jedynie destabilizuje opozycje, ale nie likwiduje jej

Zachowanie tej opozycji jest warunkiem logiki, trzeba używać czegoś, by móc to zdestabilizować

PRZYCZYNA – SKUTEK

Przyczyna jest źródłem skutku

Nietzsche to dekonstruuje : skutek staje się źródłem przyczyny – najpierw kontaktujemy się ze skutkiem a dopiero później z przyczyną (ból odczuwany przez ukłucie szpilką) - następuje przemieszczenie akcentu – nie likwidacja zasady przyczynowości, ale odwrócenie hierarchii

Przezroczyste środki opisu rzeczywistości

(prymarne)

Filozofia (nauka) literatura

Prawda fikcja

Język referencyjny (odbicie rzeczywistości) język figuratywny (operuje pewnymi figurami np. metaforami)

Dekonstrukcja:

Próba odczytania tekstu filozoficznego jako tekstu literackiego – Derridzie chodzi o to, by czytać teksty filozoficzne w podobny sposób (stosując te same narzędzia) co teksty literackie.

* Błędny odczytania jest niemożliwe, każde odczytanie jest poprawne, bo jest po prostu inne

- niektóre odczytania są dalsze lub bliższe prawdy – teksty są produktywne

*Derrida krytykuje także centrum i strukturalizm : nie ma punktu do którego dążymy, jest tylko gra znaczeń, interpretacji, znaczenia są niestabilne

Differance - różnia Difference – różnica Deferance – odroczenie

słowa i znaki używane w języku nigdy bezpośrednio nie przywołują tego, co oznaczają (brak desygnatu, znaczonego), mogą być wyjaśnione jedynie za pomocą innych, kolejnych słów, zrozumienie i interpretacja, których przedstawia - w nieskończoność - ten sam problem. Dlatego słowa i znaki zawsze różnią się od tego, co oznaczają; w języku naturalnym znaczenie słowa jest zawsze oddalone, opóźnione

Znaczenie wynika z różnicy – znak znaczy o tyle, o ile różni się od innych znaków, znak znaczy o tyle o ile można odroczyć jego znaczenie – odczytać go w innych kontekstach

Różnia – zmiana w obrębie czasowym, po czasie znak może znaczyć coś innego

System językowy jest dynamiczny, występuje w różnych kontekstach – trzeba to brać pod uwagę