UDARY MÓZGU

Profilaktyka: program Polocard- stosowanie kwasu acetylosalicylowego

Światowa Organizacja Zdrowia dokonany udar mózgu definiuje jako: zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym występowaniem ogniskowego, a czasem uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24h i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa

NIEDOKRWIENNE (ok. 80%)

-spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach

KRWOTOCZNE (ok. 20%)

-śródmózgowe i podpajęczynówkowe

Lokalizacyjny podział udarów:

-półkulowy

-podkorowy

-pniowy

-móżdżkowy

PODZIAŁ UDARÓW NIEDOKRWIENNYCH

1. TIA- przemijający udar niedokrwienny, objawy są słabo zaznaczone i mijają w ciągu 24h (to nie jest udar)

2. RIND- odwracalny niedokrwienny ubytek, objawy trwają ponad 24h, ustępują po kilki lub kilkunastu dniach

3. CS- udar dokonany niedokrwienny, powodujący trwałe objawy ubytkowe. Objawy nie ustępują choć mogą ulec zmniejszeniu. Częściowo regresja objawów związana jest prawdopodobnie z powrotem ukrwienia w strefie „półcienia” (otaczającej ognisko zawałowe) i redukcją obrzęku mózgu

4. Postępujący udar niedokrwienny- objawy narastają stopniowo, Mogą one w późniejszym czasie ustąpić lub zmniejszyć się, najczęściej pozostają

PRZYCZYNY

-nadciśnienie i zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych

-choroby serca (wady serca, zwłaszcza wada zastawki dwudzielnej, zawału serca)

Pewne czynniki ryzyka:

a) styl życia i środowisko: przewlekły nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie lekowe, wiek, płeć męska, czynniki rodzinne i genetyczne

b) chorobowe: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, przebyty incydent TIA lub udar, podwyższony hematokryt, cukrzyca, podwyższone stężenie fibrynogenu.

Prawdopodobne czynniki ryzyka:

a) styl życia i środowisko: doustne środki antykoncepcyjne, dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, otyłość, mała aktywność fizyczna, wczesny zgon matki z powodu choroby naczyniowej, zmiany pory roku, warunki socjoekonomiczne

b) chorobowe: podagra (podwyższone stężenie kwasu moczowego), niedoczynność tarczycy, migrena, zwężenie tętnic (np. szyjnej), duża różnica ciśnienia krwi w kończynach górnych, ogniska naczyniopochodne w obrazie CT i MRI, obecność tętniaka lub zniekształcenia tętniczo-żylnego, dysplazja włóknisto-mięśniowa lub tętniak rozwarstwiający

Objawy niespecyficzne:

-ból głowy, zaburzenia przytomności, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty, ogniskowe lub uogólnione napady padaczkowe, zawroty głowy

Objawy półkulowe:

-niedowład i porażenie połowicze, drętwienie, asymetria twarzy po stronie niedowładu, uszkodzenie pola widzenia, przymusowy zwrot gałek ocznych w stronę uszkodzenia, zaburzenia mowy (dotyczy półkuli dominującej), zaniedbywanie połowy ciała

Objawy zaburzeń pniowych:

-zaburzenia równowagi, niezborność ruchowa, ruch za obszerny, drżenie, drętwienie, osłabienie ciała połowiczo lub ręka i przeciwstronna noga, niedowład lub porażenie połowicze, uszkodzenie n. czaszkowych (podwójne widzenie-III, IV, VI; dyzartria i dysfagia-IX, X, XI; niedowład mięśni twarzy, cała połowa twarzy-VII)

Leczenie farmakologiczne!!!

-antyagregacyjne- zastosowanie w okresie 48h od wystąpienia objawów klinicznych kwasu acetylosalicylowego (ASA)- p.o. lub p.r. w dawkach 160-300mg NIE WOLNO PODAWAĆ W UDARACH KRWOTOCZNYCH

-trombolityczne- postępowanie mające na celu udrożnienie zamkniętego lub znacznie zwężonego naczynia w celu przywrócenia prawidłowej perfuzji mózgowej. Lek rtPA (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu)- aktywuje przejście plazminogenu w plazminę i przez to rozpuszcza zakrzep- podać do 3h od wystąpienia udaru!!!

UDAR KRWOTOCZNY

- na skutek pęknięcia mikrotętniaków w przebiegu choroby nadciśnieniowej. Czynnikiem ryzyka jest też naużywanie alkoholu

-rozerwane krwawiące naczynie powoduje ostre niedokrwienie tkanki nerwowej

PIELĘGNACJA W UDARACH

1. Intensywna opieka neurologiczna

2. Leczenie farmakologiczne (trombolityczne, przeciwzakrzepowe, przeciwpłytkowe, neuroprotekcyjne- NOOTROPIL- rano i południe)

3.Profilaktyka powikłań

4.Wtórna profilaktyka udaru

PROBLEMY:

1. Obrzęk mózgu

Działania: stałe monitorowanie pod kątem występowania objawów obrzęku mózgu: splątanie, bradykardia, podwyższone RR (odruch Cushinga)

2. Możliwość wystąpienia hiperglikemii i hipoglikemii

Działania: u każdego chorego należy w pierwszych dobach udaru kontrolować poziom glukozy; stosowanie insulinoterapii

3. Możliwość wystąpienia wysokiej temperatury ciała

W udarze temperatura nie powinna przekraczać 37,5

4. Problemy w żywieniu związane z połykaniem

Specyficzne problemy pielęgnacyjne:

-Ocena zaburzeń ruchowych za pomocą skal klinometrycznych.

-nie stosować podciągów, drabin sznurowych do podciągania

Profilaktyka powikłań:

-utrzymanie drożności dróg oddechowych i poprawa wentylacji płuc poprzez: ułożenie chorego w pozycji zapobiegającej zapadaniu się języka, częste odsysanie śluzu, oklepywanie klatki piersiowej od podstawy do szczytu, ćwiczenia oddechowe

-zapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żył

-podstawowe zasady profilaktyki p/odleżynowej

KRWAWIENIE PODPAJĘCZYNÓWKOWE SAH

Nagłe krwawienie do zewnętrznych przestrzeni płynnych, tj. pomiędzy oponą pajęczynówkową a miękką.

Najczęstszą przyczyną jest pęknięcie tętniaka połączone z wynaczynieniem krwi z jednej z tętnic zaopatrujących OUN, najczęściej z tętnic koła Willsa do przestrzeni podpajęczej

Przyczyny: -naczyniaki tętniczo-żylne

-pierwotne krwotoki mózgowe z wtórnym przebiegiem do przestrzeni płynowych

-nadciśnienie tętnicze

-zakrzepy żył i zatok żylnych mózgu

-guzy mózgu

-ukrwotocznione zawały mózgu

-choroby krwi

Objawy pękniętego tętniaka:

-eksplodujący ból głowy

-mdłości, gwałtowne wymioty

-fotofobia, nadwrażliwość na hałas i dotyk

-utrata przytomności

Objawy ogólne:

-oponowe- głównie sztywność karku i objaw Kerniga i Brudzińskiego

Stan chorego z SAH określany jest najczęściej w tzw. skali klinicznej Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa.

SKALA

I- niewielkie bóle

II- średnie nasilenie bólu lub znaczne, sztywność karku, uszkodzenie nerwów czaszkowych

III- senność, splątanie, ogniskowe objawy uszkodzenia układu nerwowego o niewielkim nasieleniu

IV- znaczny stopień zaburzenia świadomości (sopor), niedowład połowiczy o średnim lub znacznym nasileniu, zaburzenia wegetatywne

V- głęboka śpiączka, prężenia tylno jamowe, sztywność odmóżdżeniowa

Badania diagnostyczne w SAH

-TK, NMR, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badanie naczyniowe (angiografia, lub naczyniowe NMR), badania laboratoryjne

Powikłania:

Wodogłowie, obrzęk mózgu, napady padaczkowe, powikłania internistyczne

Leczenie:

-operacyjne- zaopatrzenie źródła krwawienia- clipping (założenie klipsa na szyję pękniętego tętniaka)

-wewnątrznaczyniowe- coiling- zamykanie tętniaków przy użyciu cewnika naczyniowego

-leczenie zachowawcze- zwalczanie obrzęków mózgu, kontrolowanie stanu neurologicznego, kontrola internistyczna

Największym niebezpieczeństwem jest ryzyko wystąpienia ponownego krwawienia.

Postępowanie pielęgniarskie:

-monitorowanie pacjenta (RR, tętno)

-farmakoterapia p/bólowa- NIE PODAJEMY KW. ACETYLOSALICYLOWEGO

-regulacja wypróżnień