Cosmides i Tooby

„Od ewolucji do zachowania: psychologia ewolucyjna jako brakujące ogniwo” (część I)

Przyczyną niechęci badaczy zajmujących się naukami społecznymi do podejścia ewolucyjnego jest niedostrzeganie w łańcuchu przyczynowym wiodącym od procesów ewolucyjnych do obserwowalnych zachować kluczowego ogniwa – wrodzonych mechanizmów psychologicznych.

Teoria doboru naturalnego nie przewiduje braku zróżnicowania obserwowalnych zachowań poszczególnych organizmów

W nauce najefektywniej jest analizować badane obiekty na poziomie na którym obserwuje się ich niezmienność, ukryty porządek. Poziomem tym nie jest jednak poziom obserwowalnych zachowań ale poziom mechanizmów psychologicznych. Teoria selekcji naturalnej przewiduje bowiem (wbrew temu co twierdzą jej krytycy) ogromną różnorodność zachowań jak również to, że najczęściej zachowanie organizmu nie jest tym optymalnym (takim, które chcieliby widzieć socjobiolodzy uznający poziom optymalnych zachowań za poziom niezmienności) np. dlatego, że zachowujące się organizmy często popadają w konflikt i nie jest możliwe by oba jednocześnie optymalnie zrealizowały swoje interesy (a także dlatego, że zachowanie adaptacyjne, pozytywnie „oceniane” przez dobór naturalny nie musi być korzystne we wszystkich sytuacjach – wystarczy że będzie korzystne częściej niż niekorzystne).

Ewolucja -> mechanizmy psychologiczne -> zachowanie

Dobór naturalny nie „selekcjonuje” zachowań ale mechanizmy przez które zachowania są „produkowane”.

Wyjaśnianie na poziomie procesów poznawczych

Fizjologiczny i neuropsychologiczny poziomy analizy mechanizmów psychologicznych są wartościowe ale nie pozwalają znaleźć odpowiedzi na kluczowe w naukach ewolucyjnych pytanie o funkcję analizowanych mechanizmów. To wyjaśnienia poznawcze opisują funkcje mechanizmów psychologicznych, traktowanych jako programy przetwarzające informację.

Przypuszczalnie programy poznawcze osobników tego samego gatunku (tej samej płci i w podobnym wieku) nie różnią się istotnie – to one mogą tworzyć poziom niezmienności w naukach społecznych. Oczywiście „produkowane” przez te programy zachowania są bardzo różnorodne (choćby ze względu na zróżnicowanie wpływów środowiskowych).

Ewolucja a poziom procesów poznawczych

By poznać analizowany mechanizm warto na początek zrozumieć do czego służy. Teoria ewolucji ułatwi takie zrozumienie, podpowiadając jakie problemy mogły wymagać ukształtowania odpowiednich mechanizmów. Mechanizmy te są specyficzne – jest raczej niemożliwe by umysł stanowił uniwersalne narzędzie do rozwiązywania problemów (np. dlatego że pewne problemy wymagają rozwiązań bardzo złożonych). W toku ewolucji powstały „algorytmy Darwinowskie” - wyspecjalizowane mechanizmy uczenia się, które organizują doświadczenie w adaptacyjnie znaczące schematy i ramy (ułatwiają skuteczne przetwarzanie informacji).

Złożone problemy adaptacyjne powinny być opisane w postaci teorii obliczeniowych

Teoria doboru naturalnego opisuje wyzwania (ograniczenia) stawiane organizmom przez środowisko a to pozwala określić ramy obliczeniowych teorii adaptacyjnego przetwarzania informacji. Dobór naturalny eliminuje bowiem progamy poznawcze przegrywające z rzeczonymi wyzwaniami.

Znaczenie teorii obliczeniowych

Dopracowane obliczeniowe teorie problemów adaptacyjnego przetwarzania informacji pozwalają po pierwsze stawiać testowalne hipotezy dot. mechanizmów psychologicznych, po drugie – są narzędziami do testowania adekwatności teorii tych mechanizmów (pozwalają odpowiedzieć na pytanie: czy postulowany mechanizm jest w stanie rozwiązać problem adaptacyjny).

Teoria obliczeniowa jako test (przykład)

Noam Chomsky wykazał, że opisywane przez behawiorystów generalne mechanizmy uczenia (S-R) nie pozwalają jednostce nauczyć się gramatyki języka naturalnego (rozwiązać problemu adaptacyjnego przetwarzania informacji). Teoria Chomsky'ego zakłada, że mechanizmy umysłowe są specyficzne (umysł nie jest narzędziem uniwersalnym por. wyżej). Niektóre problemy adaptacyjne (np. nabywanie języka) są zbyt złożone by do ich rozwiązywania wystarczały elementarne mechanizmy (np. warunkowanie instrumentalne). W przypadku tych problemów zastosowanie znajdują wyspecjalizowane organy mentalne (np. language aquisition device u Chomsky'ego).