Trybunał Konstytucyjny
Cechy wspólne trybunałów
Niezawiśli sędziowie
Działanie w ramach prawa
Specyficzna procedura
Rozstrzygają spory w procesie stanowienia i stosowania prawa
Skład Trybunału i jego organy
15 sędziów
Zgromadzenie Ogólne – wszyscy sędziowie (podejmuje uchwały gdy jest min. 10 sędziów i prezes lub wiceprezes)
Prezes i wiceprezes – wybierani przez prezydenta z 2 kandydatów na każde stanowisko przestawionych przez Zgromadzenie Ogólne
Wybór członków
Warunki dla kandydata takie jak dla sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego
Zgłoszenie kandydata: prezydium sejmu, grupa 50 posłów
Wybiera prezydent
Kadencja 9 lat
Trybunał orzeka w sprawach
Zgodności aktów prawnych z aktami wyższego stopnia
Sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi, konstytucyjnymi organami państwa
Zgodności celów partii politycznych z konstytucją
Wnioskodawcy:
Prezydent RP, Prezes RM, Marszałek S & S, 5o posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Sądownictwa (w sprawach dot. sądów i sędziów), organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, organy związków zawodowych, władze organizacji pracodawców & zawodowych, kościoły i związki wyznaniowe, obywatel, którego prawa zostały naruszone, sędzia
( a spór kompetencyjny, b pytanie prawne, c niezgodność aktu z aktami wyższymi)
Kontrola
Następcza
Prewencyjna
Inicjatywa
Konkretna (pytanie prawne)
Abstrakcyjna
Przedmiot i wzorzec kontroli
Przedmiot: ustawa – wzorzec: konstytucja, umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażona w ustawie
Przedmiot: umowa międzynarodowa – wzorzec: konstytucja
Przedmiot: inne akty – wzorzec: umowy międzynarodowe ratyfikowane, ustawy
Spór kompetencyjny
Pozytywny: oba uważają, że to ich kompetencja
Negatywny: żaden nie uważa, że to jego kompetencja.
Proces
Kontradyktoryjny
Jawny
Uczestnicy
Wnioskodawca
Organ który wydał zaskarżony akt
Prokurator generalny
Ew. Rzecznik Praw Obywatelskich
Procedura
Jeśli ustawa nie stanowi inaczej to KPC
Skład w procesie
Pełny (min. 9 sędziów): spory kompetencyjne, cele partii, kontrola uprzednia na wniosek Prezydenta (ustawa, umowa), sprawy zawiłe i trudne
5 sędziów: ustawy i umowy
3 sędziów: inne akty, zażalenia, wyłączenie sędziego (gdy uczestniczył w procesie tworzenia zaskarżonego aktu)
Orzeczenie
Wiążące
Ostateczne
Wejście w życie
Z dniem ogłoszenia
Odroczone
Max 18 miesięcy dla ustaw
Max 12 miesięcy dla innych aktów prawnych
Uwagi:
TK jest związany zakresem skargi.
TK nie ma prawa do powszechnie obowiązującej wykładni.
Referendum
Rodzaje referendum
Lokalne
Ogólnokrajowe
Obligatoryjne
Fakultatywne (w sprawie ratyfikacji umowy międzynarodowej i zmiany konstytucji)
Wiążące
Konsultacyjne
Ante legem
Post legem
Zarządzane w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa
Sejm – bezwzględna większość głosów „za”, min. 50% obecnych (z własnej inicjatywy, na wniosek obywateli [bez obronności, amnestii, finansów publicznych], Senatu lub Rady Ministrów)
Prezydent za zgodą senatu – bezwzględna większość głosów „za”, min. 50% obecnych
Zarządzane w sprawie zmiany konstytucji
Przez Marszałka Sejmu na wniosek prezydenta, senatu, 1/5 ustawowej liczby posłów
Wynik
Jest wiążący gdy głosowało min. 50% uprawnionych do głosowania i większość była „za”
Cechy referendum
Powszechne
Tajne
Równe
Bezpośrednie