Definicje:
Stal – stop żelaza z węglem o zawartości do 2,11 % C w stanie wolnym tzn. nie poddanym przeróbce plastycznej.
Surówka – półprodukt redukcji rudy w piecu, ma bardzo wysoką zawartość węgla, zwykle 3,5-4,5% i liczne zanieczyszczenia, co czyni ją bardzo kruchą i nieprzydatną bezpośrednio jako materiał, z wyjątkiem ograniczonych zastosowań. Surówka jest stopem żelaza z węglem, krzemem, manganem, fosforem i siarką. Nazwa pochodzi stąd, że jest to półprodukt przewidziany do dalszej przeróbki, czyli surowiec.
Żeliwo - stop odlewniczy żelaza z węglem, krzemem, manganem, fosforem, siarką i innymi składnikami, zawierający od 2,11 do 4,3% węgla w postaci cementytu lub grafitu. Dzięki obecności grafitu żeliwo odznacza się dobrymi własnościami przeciw
ciernymi oraz grafit ułatwia skrawanie.
Grafit – Stosowany jako naturalny suchy smar. Dobrze przewodzi prąd elektryczny i ciepło. Jest odporny na wysoką temperaturę.
Najczęściej występuje w postaci agregatów łuseczkowych, blaszkowych lub w formie zbitej masy o szaroczarnej barwie. Jest minerałem giętkim, ale nie jest sprężysty. Jest krajalny i nieprzezroczysty, w dotyku jest tłusty i brudzący.
Kryterium podziału stali:
Ze względu na strukturę:
stal podeutektoidalna
stal nadeutektoidalna
stal konstrukcyjna
stal konstrukcyjna ogólnego przeznaczenia
stal konstrukcyjna wyższej jakości
stal konstrukcyjna niskostopowa
stal do nawęglania
stal do azotowania
stal do ulepszania cieplnego
stal sprężynowa
stal automatowa
stal na łożyska toczne
stal transformatorowa
stal narzędziowa
stal specjalna
stal nierdzewna
stal kwasoodporna
stal żarowytrzymała
stal żaroodporna
stal magnetyczna
stal odporna na zużycie
stal Hadfielda
Ze względu na rodzaj i udział składników stopowych:
Stal węglowa
-stale węglowe zwykłej jakości
-stale węglowe podwyższonej jakości
W zależności od zawartości węgla dzielimy je na:
-stale niskowęglowe - o zawartości węgla do około 0,3%
-stale średniowęglowe - o zawartości od 0,3 do 0,6%
-stale wysokowęglowe - o zawartości powyżej 0,6%
Stal stopowa
Oznaczanie stali
Zgodnie z Normami Europejskimi obowiązują dwa systemy oznaczania stali:
• znakowy (według PN-EN 10027-1: 1994); znak stali składa się z symboli
literowych i cyfr;
• cyfrowy (według PN-EN 10027-2: 1994); numer stali składa się tylko z cyfr.
Każdy gatunek stali - ma nadany znak i numer, jednoznacznie identyfikujące
tylko jeden materiał.
• symbole w znaku są tak dobrane, że wskazują na jej główne cechy (np. na
zastosowanie, własności mechaniczne lub fizyczne, albo skład chemiczny),
co ułatwia przybliżoną identyfikację gatunku stali;
• numer stali, który można podawać zamiast znaku, jest łatwiejszy do
elektronicznego przetwarzania danych, gdyż składa się tylko z pięciu cyfr.
Opis przykładu:
Stal nadeutektoidalna – ten rodzaj stali zawiera powyżej o.77% węgla. Na polerowanym przekroju, obserwowanym pod mikroskopem, można zauważyć ziarna perlitu oddzielone obszarami cementytu. Wraz ze wzrostem zawartości węgla udział perlitu maleje a cementytu rośnie. Wzrasta także twardość stali a maleje ciągliwość.