Pilot wycieczek (ew. rezydent turystyczny) to zawód (nr 511301 w klasyfikacji zawodów i specjalności) wykonywany przez osoby posiadające uprawnienia do kierowania imprezą turystyczną. Uprawnienia pilota wycieczek uzyskuje się po odbyciu kursu i zdaniu egzaminu państwowego przed właściwą terytorialnie komisją egzaminacyjną powoływaną do grudnia 2005 roku przez wojewodów, a obecnie przez marszałków województw. Prowadzą oni także ewidencję nadanych uprawnień pilota. Nadanie uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek dokumentuje się poprzez wydanie odpowiedniej legitymacji i identyfikatora. Rok 2006 był okazją dla podwójnego branżowego jubileuszu: 130-lecia zorganizowanego przewodnictwa oraz 40-lecia zorganizowanego pilotażu.Spis treści [pokaż]
Zadania pilota wycieczek[edytuj]
Do zadań pilota wycieczek należy:
sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej w niezbędnym zakresie, wynikającym z charakteru imprezy, a w sytuacjach nieprzewidzianych udzielanie im niezbędnej pomocy,
zapewnienie właściwej realizacji programu imprezy,
udzielenie uczestnikom imprezy informacji o przepisach obowiązujących turystów oraz podstawowej informacji krajoznawczej,
czuwanie nad sposobem wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczących świadczonych im usług,
reprezentowanie organizatora turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w trakcie trwania imprezy, dbanie o dobre imię organizatora i nienarażanie go na straty,
obowiązek potwierdzenia klientowi przyjęcie reklamacji, a w wypadku jej niezałatwienia, przekazania jej niezwłocznie organizatorowi turystyki.
pełnienie funkcji negocjatora w przypadku występowania sytuacji konfliktowych w grupie,
warunkowo pełnienie funkcji tłumacza podczas imprezy za granicą oraz dla turystów z zagranicy,
zgłaszanie organizatorowi uwag i opinii z przebiegu imprezy;
wnioskowanie w sprawach programów imprez.
Organizator turystyki organizujący wycieczki za granicą jest obowiązany zapewnić opiekę pilota wycieczek posiadającego znajomość języka powszechnie znanego w kraju odwiedzanym lub języka uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym. Organizując wycieczki dla turystów z zagranicy, organizator jest zobowiązany zapewnić usługi opiekę pilota wycieczek posiadających znajomość języka obcego umożliwiającą swobodny kontakt z uczestnikami lub języka uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym.
Kursy dla kandydatów na pilotów wycieczek[edytuj]
Kursy pilotów wycieczek przeprowadzają podmioty upoważnione do końca 2005 roku przez wojewodów, a obecnie przez marszałków województw na stałe lub tymczasowo do przeprowadzenia szkolenia przewodników turystycznych lub pilotów wycieczek. Najczęściej takie uprawnienia posiadają biura podróży.
Szkolenia prowadzi kadra wykładowców i instruktorów, którzy ukończyli studia wyższe i posiadają praktykę zawodową poświadczoną przez jednostkę organizującą szkolenie lub przez stowarzyszenie zrzeszające przewodników turystycznych i pilotów wycieczek. Kurs powinien odbywać się wg regulaminu przedstawionego uczestnikom, określającego w szczególności warunki potwierdzania udziału w zajęciach teoretycznych i praktycznych oraz ich zaliczenia.
Organizator szkolenia dla kandydatów na przewodników turystycznych lub pilotów wycieczek, rozpoczynając szkolenie, pisemnie informuje o tym marszałka województwa właściwego dla miejsca odbywania szkolenia, przedkładając kopię upoważnienia do prowadzenia szkoleń od właściwego wojewody wraz z harmonogramem zajęć i wykazem wykładowców i instruktorów. Marszałek ma prawo przeprowadzić kontrolę organizatora polegającą na sprawdzeniu dokumentacji szkolenia i ocenie zgodności harmonogramu zajęć z procesem jego realizacji.
Wiedza ogólna kandydatów na pilotów wycieczek powinna być oparta na bazie programów szkoły średniej. W programach szkolenia są zajęcia teoretyczne (wykłady) oraz ćwiczenia prowadzone przez praktyków/instruktorów. Zajęcia praktyczne polegają na aktywnym udziale w wycieczce i samodzielnym realizowaniu przez uczestników szkolenia dla kandydatów na pilotów wycieczek wskazanych jej etapów pod nadzorem instruktora.
Program kursu, przygotowany wg wytycznych zawartych w załączniku nr 10 do rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (rozporządzenie z dnia 17 stycznia 2006 roku, Dz. U. z 2006 r. Nr 15, poz. 103 i 104), obejmuje 120 godzin zajęć oraz 3 dni zajęć praktycznych - w ramach których powinna się odbyć wycieczka krajowa lub zagraniczna z minimum jednym noclegiem.
W warsztacie i w późniejszej praktyce profesjonalnego pilota szczególnie ważne są trzy elementy kursu: geografia turystyczna Polski i Europy wraz z historią kultury i sztuki (30 h) oraz elementy pracy z grupą (28 h) obejmujące zagadnienia:
podstawy komunikowania się pilota z grupą;
procesy grupowe i techniki negocjacji;
cechy psychofizyczne pilota wycieczek;
rozwiązywanie konfliktów, źródła i objawy stresu;
program osobistego rozwoju pilota, w tym asertywność, autoprezentacja, praca z mikrofonem;
postępowanie pilota w sytuacjach nadzwyczajnych;
zasady sporządzania protokołów zdarzeń;
emisja głosu;
animacja grupy;
elementy savoir-vivre’u i protokołu w biznesie;
kształtowanie pozytywnego wizerunku kraju i biura podróży podczas imprezy turystycznej.
Inne przedmioty na kursie to:
przemysł turystyczny w Polsce i na świecie (6 h);
struktura społeczno-polityczna Polski oraz Polska na tle Europy i świata (4 h);
obsługa ruchu turystycznego (36 h);
przepisy prawne w turystyce i ubezpieczenia turystyczne (12 h);
bezpieczeństwo, profilaktyka i ochrona zdrowia, higiena w turystyce (4 h).
Egzaminy[edytuj]
Egzaminy dla kandydatów na pilotów wycieczek[edytuj]
Egzamin dla kandydatów na przewodników turystycznych i pilotów wycieczek składa się z dwóch części:
teoretycznej - obejmującej zagadnienia, dla których programy szkolenia przewidują zajęcia teoretyczne;
praktycznej - obejmującej zagadnienia, dla których programy szkolenia przewidują zajęcia praktyczne realizowane w terenie.
Część teoretyczna egzaminu jest przeprowadzana w formie pisemnej i ustnej. Prace pisemne są oznaczane kodem. Część pisemna egzaminu trwa 45 minut i polega na rozwiązaniu testu składającego się z 30 pytań. Każde pytanie testowe jest oceniane w następujący sposób:
odpowiedź prawidłowa - dwa punkty;
odpowiedź nieprawidłowa lub brak odpowiedzi - zero punktów.
Warunkiem zdania części pisemnej egzaminu jest uzyskanie co najmniej 40 punktów.
Do części ustnej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły pozytywnie część pisemną egzaminu. Część ustna egzaminu jest przeprowadzana w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. Część ta polega na udzieleniu odpowiedzi na pytania zamieszczone w wylosowanym zestawie pytań. Każdy z zestawów składa się z trzech pytań. Każdy egzaminator ocenia odrębnie odpowiedź na każde pytanie, przyznając od dwóch do pięciu punktów za odpowiedź prawidłową oraz zero punktów za odpowiedź nieprawidłową lub za brak odpowiedzi.
Część ustną egzaminu uważa się za zdaną w razie uzyskania przez zdającego co najmniej siedmiu punktów od każdego egzaminatora oraz nieuzyskania za żadne pytanie zera punktów od któregokolwiek z egzaminatorów. Po zakończeniu części ustnej egzaminu sekretarz komisji egzaminacyjnej ogłasza wyniki tej części.
Część praktyczna egzaminu dla pilotów wycieczek, przewodników miejskich i terenowych trwa jeden dzień, a dla przewodników górskich - dwa dni. Część praktyczna egzaminu składa się z trzech zadań. Do części praktycznej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły część teoretyczną egzaminu.
Osobie, która zdała egzamin z wynikiem pozytywnym, wydaje się świadectwo. Osoba, która nie zdała części pisemnej, ustnej lub praktycznej egzaminu, może wystąpić o ponowne dopuszczenie do każdej z części egzaminu po upływie 30 dni od dnia, w którym ogłoszono wyniki egzaminu.
Egzaminy językowe dla pilotów[edytuj]
Egzamin ze znajomości języka obcego przez przewodnika turystycznego i pilota wycieczek, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o usługach turystycznych, ma na celu stwierdzenie znajomości języka obcego odpowiednio w mowie i piśmie, z uwzględnieniem terminologii zawodowej, w stopniu umożliwiającym wypełnianie obowiązków przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.
Na egzaminie piloci wypełniają test pisemny z zakresu rozumienia sformułowań handlowych, urzędowych i krajoznawczych oraz potwierdzający umiejętność formułowania wypowiedzi w języku obcym. Egzamin pisemny ze znajomości języka obcego trwa 90 minut i polega na rozwiązaniu testu składającego się z 30 pytań.
Podczas egzaminu w szczególności liczy się rozmowa mającą na celu sprawdzenie płynnego posługiwania się językiem obcym. Egzamin ustny jest przeprowadzany w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej języków obcych, nie wcześniej jednak niż po zakończeniu egzaminu pisemnego i podaniu jego wyników do wiadomości egzaminowanych. Egzamin ustny ze znajomości języka obcego polega na udzieleniu odpowiedzi na pytania zamieszczone w wylosowanym zestawie. Każdy z zestawów składa się z trzech pytań. Egzamin ustny uważa się za zdany w razie uzyskania przez zdającego co najmniej czterech punktów za każde pytanie.
Osoba, która nie zdała egzaminu ze znajomości języka obcego, może wystąpić o ponowne dopuszczenie do egzaminu ze znajomości języka obcego po upływie 30 dni od dnia, w którym ogłoszono wyniki egzaminu. Osobom, które zdały egzamin ze znajomości języka obcego z wynikiem pozytywnym, wydaje się świadectwo znajomości języka obcego w zakresie wymaganym od przewodników turystycznych lub pilotów wycieczek
Przewodnikiem turystycznym może być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r.Spis treści [pokaż]
Charakterystyka[edytuj]
Przewodnik turystyczny to osoba, która ma odpowiednie uprawnienia (wydawane przez marszałka województwa, właściwego dla miejsca zamieszkania, potwierdzone legitymacją i odznaką) do udzielenia informacji turystycznych i krajoznawczych oraz oprowadzenia wycieczek i turystów indywidualnych po obiektach, trasach i miejscowości.
Uprawnienia[edytuj]
Funkcja przewodnika turystycznego to przede wszystkim sumienne sprawowanie opieki nad uczestnikami podczas oprowadzania wycieczek, jak również fachowe udzielanie im informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach.
Przewodnicy otrzymują uprawnienia nadawane przez wojewodę (obecnie marszałka) danego obszaru:
przewodników górskich dla określonych obszarów górskich. Są one podzielone na 3 klasy,
przewodników miejskich dla poszczególnych miast,
przewodników terenowych dla poszczególnych województw lub regionów w tym obejmują również miasta położone w obrębie województwa lub regionu.
przewodników wysokogórskich międzynarodowych bez ograniczeń terytorialnych
Osobny artykuł: kurs przewodnicki.
Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek otrzymuje osoba, która:
ukończyła 18 lat i szkołę średnią,
posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań przewodnika (potwierdza to odpowiednia komisja lekarska),
nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,
odbyła szkolenie i praktykę przewodnicką oraz zdała egzamin na przewodnika turystycznego - takie kursy są często organizowane przez Koła PTTK, inne organizacje lub biura podrózy posiadające zezwolenie Marszałka danego województwa lub organizacje studenckie.
Uprawnienia przewodnikom turystycznym wycieczek wydają, odmawiają wydania, zawieszają i przywracają oraz cofają marszałkowie województw, właściwi dla miejsca zamieszkania przewodnika turystycznego na drodze decyzji administracyjnej.
Do zadań przewodnika turystycznego należy:
oprowadzanie wycieczek
fachowe udzielenie informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach turystycznych; uświadomienie turystom bogactwa kulturalnego naszego państwa, zabytków, pomników, które są naszym wspólnym dziedzictwem
w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu - uczenie poszanowania natury
opieka nad turystami
udzielanie pierwszej pomocy
przestrzeganie, popularyzowanie zasad kultury turystycznej, opieki nad zabytkami i ochrony przyrody
podnoszenie kwalifikacji, ciągłe pogłębianie wiedzy, przestrzeganie regulaminu przewodnickiego
noszenie odznaki
Ponadto powinien być on kwalifikowanym turystą, miłośnikiem krajoznawstwa, odznaczającym się szeregiem cech osobistych, które wraz posiadaną wiedzą i umiejętnościami pozwolą mu w pełni wykonać powierzone zadanie.
Rodzaje przewodników[edytuj]
Terenowy
łączy funkcje przewodnika miejskiego, górskiego i muzealnego w zależności od trasy (autokarowe, piesze, rowerowe)
prowadzenie uczestników imprezy określoną w programie trasą
dbanie o bezpieczeństwo turystów, udzielenie pomocy w razie potrzeby
przekazywanie informacji o geografii, historii, kulturze, gospodarce danego regionu
dopilnowanie realizacji całego programu imprezy i ich zgodności z zamówieniem
rozbudzenie wśród uczestników imprezy chęci do uprawiania turystyki i krajoznawstwa.
Górski (tatrzańscy, sudeccy, beskidzcy)
przekazywanie informacji o trasie i okolicy
zapoznanie z walorami regionu i ciekawszymi okazami przyrody na trasie, np. drzewa, skały
troska o bezpieczeństwo oprowadzanych turystów
dostosowanie trasy wyprawy do możliwości i ekwipunku turystów
instruowanie turystów o sposobach posługiwania się sprzętem i zachowania się w górach
zapewnienie turystom pomocy w razie potrzeby
zachęcanie uczestników wyprawy do ochrony przyrody
dobre zdrowie, kondycja fizyczna
odpowiedzialność, zaangażowanie
stanowczość.
Miejski (Trójmiasto, Kraków, Warszawa, Toruń, Poznań, Szczecin, Wrocław, GOP, Lublin, Łódź)
przedstawienie miasta i poszczególnych jego obiektów (kościoły, zamki, pałace, kamienice, place, pomniki, muzea itp.) w sposób, który umożliwi turyście zachowanie w pamięci nie tylko jego obrazu, ale i w miarę skondensowanej wiedzy
powiązanie informacji o mieście z historią, kulturą i geografią całego kraju, a także wskazanie miejsca miasta w życiu społecznym i gospodarczym państwa
ukazanie powiązań historycznych, kulturalnych i innych z historią i kulturą Europy
prezentacja miasta z uwzględnieniem różnic i analogii w stosunku do miasta lub kraju, z którego pochodzą turyści
znajomość historii kraju i historii powszechnej, historii miasta i poszczególnych obiektów wraz ich wnętrzami, setkami obrazów, rzeźb, detali architektonicznych, symboliki
opanowanie umiejętności łatwego nawiązywania kontaktu z ludźmi
zachowanie w każdej sytuacji opanowania i grzeczności
doskonała orientacja w terenie, dobra organizacja.
Muzealny
przedstawienie ekspozycji muzealnej w sposób przystępny dla słuchaczy: przewodnik musi dobrać odpowiedni klucz słowny, tzn. grupie wykształconej musi przedstawić nie tylko sam eksponat, ale omówić też całość zjawisk i kierunków myślenia, scharakteryzować epokę, często ze szczegółami, wobec grupy dzieci wiele szczegółów zostanie ominiętych (przewodnik będzie musiał posługiwać się językiem prostym, bez słownictwa naukowego).
Przewodnictwo studenckie[edytuj]
Ustawa nie obejmuje przewodników studenckich, który w rozumieniu ustawy nie posiadają uprawnień przewodnickich, ale stanowią organ szkolący przyszłych przewodników pod kątem egzaminu państwowego na przewodnika. Przewodników studenckich szkolą Studenckie Koła Przewodnickie prowadząc kursy przewodnickie. Zwyczajowo przewodnicy tacy nazywani są również po prostu przewodnikami, niemniej posiadają oni jedynie prestiżowe funkcje w swoich i pokrewnych organizacjach. Warto jednak zaznaczyć, że niejednokrotnie kursy w studenckich kołach przewodnickich są jedynymi uprawnionymi do szkolenia kandydatów na przewodników ("państwowych"), przed egzaminami państwowymi.
Piloci wycieczek[edytuj]
Osoby ubiegające się o nadanie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz tym samym uzyskania licencji - legitymacji i identyfikatora, składają po skończeniu kursu i zdaniu egzaminu wniosek do marszałka województwa zawierający m.in. zaświadczenie lekarskie i oświadczenie o niekaralności. Urząd marszałkowski także poświadcza w legitymacji pilota znajomość języków obcych wnioskującego, które ten musi udokumentować właściwym wykształceniem (filologicznym) lub pozytywnym wynikiem egzaminu przed wojewódzką komisją egzaminacyjną języków obcych.
Licencjonowany pilot nie jest przewodnikiem. Uprawnienia przewodnickie (górskie lub terenowe lub miejskie) uzyskuje się na osobnych szkoleniach. Ostatnie rozporządzenie z dnia 16 sierpnia 2004 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (zobacz link w sekcji: linki zewnętrzne) opisuje dokładne wymagania wobec poszczególnych grup przewodników i miasta w Polsce, w których oprowadzanie wymaga licencji przewodnika miejskiego.
Osoby wykonujące zadania pilota wycieczek podlegają wg ustawy o usługach turystycznych kontroli obejmującej posiadanie uprawnień (w przypadku przewodników co do ich obszaru) i ważności ponadto poprawności wykonywania zadań. Kontroli podlega także zapewnienie przez organizatorów turystyki opieki przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek nad uczestnikami imprezy turystycznej.
W trakcie wykonywania zadań przewodnik turystyczny i pilot wycieczek zobowiązani są do posiadania przy sobie legitymacji potwierdzającej posiadanie uprawnień odpowiednio przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz do okazywania jej na żądanie osób upoważnionych do wykonywania kontroli, w tym policji państwowej i straży miejskich lub gminnych.
Uprawnienia pilota wycieczek cofa się, jeżeli pilot:
zostanie skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 22 pkt 4,
nie zda egzaminu sprawdzającego, o którym mowa w art. 26 ust. 2,
wykonuje zadania przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek nie przedstawiając uprzednio właściwemu marszałkowi aktualnego orzeczenia o braku przeciwwskazań do wykonywania zadań pilota wycieczek, wydanego zgodnie z art. 23.
Po wejściu do UE minister gospodarki był także zobowiązany do wprowadzenia zasad wzajemnego uznawania uprawnień kwalifikacji zawodowych, które zostały dla pilotów wycieczek i przewodników turystycznych uregulowane w dwóch rozporządzeniach w sprawie stażu adaptacyjnego oraz testu umiejętności sprawdzających przygotowanie do wykonywania zawodu przewodnika turystycznego i działalności pilota wycieczek (zobacz poniżej w punkcie linki zewnętrzne - link do informacji ministerstwa w tej sprawie).
Problematyka zawodowa[edytuj]
Na rynku dostępne są profesjonalne publikacje książkowe związane ze zdobywaniem i rozwojem kwalifikacji zawodowych przez pilotów; zobacz niżej (linki zewnętrzne): bibliografia - publikacje poświęcone zawodowi pilota wycieczek.
Piloci działający w organizacjach branżowych, które skupia Polska Federacja Pilotażu i Przewodnictwa (zobacz niżej: stowarzyszenia pilotów i przewodników) artykułują wobec izb turystyki i ministerstwa gospodarki regulującego tę dziedzinę, szeroki zakres problematyki zawodowej przewodnictwa i pilotażu, zawierający takie postulaty i problemy zawodowe jak:
eliminacja szarej strefy; postuluje się kontrole grup turystycznych (szczególnie zagranicznych) poprzez policję turystyczną (konieczne doprecyzowanie tej kwestii w ustawie);
zbyt masowe szkolenie, zwłaszcza pilotów; postuluje się certyfikację ośrodków edukacyjnych w celu eliminacji najsłabszych;
powołanie instruktorów pilotażu na wzór istniejących instruktorów przewodnictwa, co pozwoli ujednolicić sposoby prowadzenia i poziom szkolenia kandydatów na pilotów (zmiana w ustawie);
ze względu na duże zróżnicowanie postuluje się określenie minimum płacy, określenie warunków pracy pilota przy realizacji imprezy turystycznej i przygotowanie wzorcowej umowy;
problemem pilotażu i przewodnictwa grup osób niepełnosprawnych, z dysfunkcjami (zmiana w ustawie odnośnie szkolenia); obsługa tych grup wymaga szkolenia podstawowego pilotów i przewodników, jak i wprowadzenia specjalizacji obsługi;
zmiany do tzw. ustawy kompetencyjnej wraz z projektami rozporządzeń wykonawczych.
podniesienie wymogów językowych – podniesienie poziomu o jeden stopień, uwzględnienie wysokich wyników egzaminów maturalnych z języka obcego;
uregulowania problemu rezydentury – rezydentem biura podróży, tam gdzie mamy do czynienia z obsługą turystów, powinien być zatrudniony tylko pilot z doświadczeniem (przepisy w ustawie);
w ramach doszkalania większa uwaga na interpretację dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, zwłaszcza w odniesieniu do grup przyjazdowych;
zniesienie wymaganego okresu między niezdanym egzaminem a poprawką egzaminu (zmiana w rozporządzeniu do ustawy);
prowadzenie dalszych okresowych badań naukowych dotyczących sytuacji przewodników i pilotów, rozeznanie organizacji przewodnictwa w innych krajach UE;
wymaganie od kandydatów na pilotów i przewodników zarówno umiejętności pracy z uczestnikami imprez turystycznych jak i znajomości zasad etyki w turystyce;
rozważenie rezygnacji z obowiązku ukończenia szkolenia, ale przy jednoczesnym określonym standardzie egzaminu i określonych wymaganiach egzaminacyjnych;
modyfikacja programów kształcenia z naciskiem na praktyczne aspekty szkolenia;
doprecyzowanie ramowych programów szkolenia pilotów i przewodników;
powołanie przez departament turystyki w ministerstwie zespołu (przede wszystkich wykładowców turystyki z aktualnymi uprawnieniami pilota, przewodnika, autorów publikacji), który zajmie się ostatecznym doprecyzowaniem programów szkolenia;
egzekwowanie w większym stopniu przez organizatorów szkoleń i komisje egzaminacyjne znajomości przepisów prawnych w obszarze turystyki;
doprecyzowanie przepisów ustawy i rozporządzenia regulujących zasady odbycia szkoleń i egzaminów;
wniosek o zorganizowanie centralnego lub regionalnych szkoleń dla przedstawicieli komisji egzaminacyjnych dla przewodników i pilotów (np. warsztaty prowadzone przez autorów aktualnych publikacji szkoleniowych);
ustandaryzowanie egzaminów, tak aby były porównywalne w każdym województwie;
regularna organizacja forum przewodników i pilotów corocznie jesienią jako miejsca wymiany poglądów, dyskusji i formułowania wniosków.
Kim jest pilot wycieczek ?
Pilot wycieczek to osoba towarzysząca, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawującą opiekę nad nimi i czuwającą nad sposobem wykonania na ich rzecz usług.
Obowiązki pilota wycieczek i przewodnika znacznie sie od siebie różnią o czym nie wie wielu klientów. Zgodnie z prawem, do obowiazków pilota należy:
sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej w niezbędnym zakresie, wynikającym z charakteru imprezy, a w sytuacjach nieprzewidzianych udzielanie im niezbędnej pomocy,
zapewnienie właściwej realizacji programu imprezy,
udzielenie uczestnikom imprezy informacji o przepisach obowiązujących turystów oraz podstawowej informacji krajoznawczej,
czuwanie nad sposobem wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczących świadczonych im usług (pilot wycieczek ma obowiązek potwierdzić klientowi przyjęcie reklamacji, a w wypadku jej niezałatwienia, przekazania jej niezwłocznie organizatorowi turystyki).
reprezentowanie organizatora turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w trakcie trwania imprezy, dbanie o dobre imię organizatora i nie narażanie go na straty, pilot musi potwierdzić klientowi przyjęcie reklamacji, a w wypadku jej niezałatwienia, przekazuje ją niezwłocznie organizatorowi turystyki.
pełnienie funkcji negocjatora w przypadku występowania sytuacji konfliktowych w grupie, warunkowo pełninie funkcję tłumacza podczas imprezy za granicą oraz dla turystów z zagranicy,
zgłaszanie organizatorowi uwag i opinii z przebiegu imprezy oraz wnioskowanie w sprawach programów imprez.
Kandydaci na pilotów wycieczek zagranicznych muszą się dobrze zastanowić czy chcą:
być długo po za domem i żyć na walizkach
rozwiązywać problemy i kryzysy w imieniu firmy i klientów
być odpowiedzialnym za fundusze firmy i trzymać rękę na wydatkach
dawać sobie radę z trudnymi klientami
być na wezwanie przez 24 godziny
mieć dobro klienta na pierwszym miejscu potem swoje...
Kim jest przewodnik turystyczny?
Jest to osoba zawodowo oprowadzająca turystów lub odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach oraz udzielającą o nich informacji.
Do zadań przewodnika turystycznego należy:
oprowadzanie wycieczek, bycie ambasadorem kraju, regionu, miasta (również w obcym języku)
fachowe udzielenie informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach turystycznych; uświadomienie turystom bogactwa kulturalnego naszego państwa, zabytków, pomników, które są naszym wspólnym dziedzictwem (również w obcym języku),
w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu - uczenie poszanowania natury (również w obcym języku),
opieka nad turystami,
udzielenie pierwszej pomocy (komunikacja z poszkodowanym w obcym języku, tłumaczenie w jednostkach ochrony zdrowia),
przestrzeganie, popularyzowanie zasad kultury turystycznej, opieki nad zabytkami i ochrony przyrody,
podnoszenie kwalifikacji, ciągłe pogłębianie swojej wiedzy, przestrzeganie regulaminu przewodnickiego,
noszenie odznaki,
przewodnik turystyczny to kwalifikowany turysta, miłośnik krajoznastwa, odznaczający się szeregiem cech osobistych, które wraz posiadana wiedzą i umiejętnościami pozwolą mu w pełni wykonać powierzone zadanie.
Przewodnika zawsze trzeba wynająć jeśli:
idzie się na wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1 000 m n.p.m. (podstawa prawna: § 3 ust. 1 załącznika nr 3 "SZCZEGÓŁOWE ZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK ORAZ ZBIOROWYCH IMPREZ TURYSTYCZNYCH I SPORTOWYCH W GÓRACH" do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6.05.1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne (Dz. U. Nr 57, poz. 358 z 1997 r.). Po terenie Parku Narodowego Gór Stołowych i Karkonoskiego Parku Narodowego wycieczki mogą prowadzić tylko przewodnicy górscy sudeccy lub przodownicy turystyki górskiej PTTK (podstawa prawna: "Porozumienie z dnia 6 grudnia 2002 roku w sprawie przewodnictwa turystycznego na terenach parków narodowych województwa dolnośląskiego"). Przodownicy turystyki górskiej są członkami kadry programowej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) i działają społecznie. Uprawnienia przodownika nadaje Komisja Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK i są to uprawnienia wyłącznie organizacyjne a nie są to państwowe uprawnienia zawodowe zaś takmi są uprawnienia przewodnickie. Przodownik turystyki górskiej PTTK może zatem prowadzić wycieczkę po np. Karkonoskim Parku Narodowym, ale wyłącznie wtedy kiedy prowadzi grupę społecznie, czyli bezpłatnie i jeśli WSZYSCY członkowie grupy są członkami PTTK. Nauczycielowi nie wolno prowadzić w wycieczek górskich na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1000m jeśli sam nie jest przewodnikiem. Jeśli nauczyciel jest opiekunem Szkolnego Klubu PTTK, jest członkiem PTTK, wszyscy uczestnicy wycieczki są członkami PTTK (mają opłacone składki członkowskie i korzystają z praw członków PTTK) i wycieczka jest organizowana przez Szkolne Koło PTTK to taką grupę po parku narodowym może prowadzić przodownik turystyki górskiej PTTK. W innym przypadku - tylko przewodnik. Biorąc pod uwagę komercjalizację turystyki szkolnej i dynamiczny rozwój turystyki edukacyjnej szanse na zobaczenie przodownika turystyki górskiej PTTK z grupą są raczej małe.
organizujemy komercyjną wycieczkę do następujących miast: Wrocław, Kraków, Toruń, Poznań, Warszawa, Katowice ( wraz z z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym), Lublin, Łódz i Szczecin oraz Trójmiasto, czyli Gdańsk, Gdynia, Sopot. Jeśli jedziemy na komercyjną wycieczkę do wymienonych miast a organizator został przez klienta zobowiązany do zapewnienia opeki przewodnika to biuro musi wynająć dla klienta przewodnika miejskiego (podstawa prawna: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY z dnia 16 sierpnia 2004 r.w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2004 r.)).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne w rozdziale 2 "Warunki bezpieczeństwa osób przebywających w górach" w parafrafie § 2. 1., mówi że rozporządzenie to dotyczy terenów położonych powyżej 600 m nad poziomem morza, których rzeźba terenu stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia osób na nich przebywających lub których zagospodarowania rekreacyjno - sportowe kwalifikuje do uprawiania turystyki, rekreacji ruchowej i sportowej w górach. Rozporządzenie dotyczy również terenów leżących poniżej 600 m n.p.m, których rzeźba stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia osób na nich przebywających lub których zagospodarowanie rekreacyjno - sportowe kwalifikuje do uprawiania turystyki, rekreacji ruchowej i sportu w górach.
Dodatkowo art. 54. 1. "Ustawy o kulturze fizycznej" z dnia 18 stycznia 1996 r. (Dziennik Ustaw z 2001 r. Nr 81 poz. 889 ) mówi, że za zapewnienie bezpieczeństwa osób przebywających w górach należy do organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, dyrekcji parków narodowych, a także do osób prawnych i fizycznych prowadzących w górach działalność w zakresie kultury fizycznej. Ponadto art. 55. tej samej ustawy mówi, iż organizowanie pomocy oraz ratowanie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia w górach, należy w szczególności do Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego - specjalistycznego stowarzyszenia kultury fizycznej o zasięgu ogólnokrajowym - w zakresie określonym w statucie tej organizacji. Organizowanie pomocy oraz ratowanie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na wodach, należy w szczególności do Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego - specjalistycznego stowarzyszenia kultury fizycznej o zasięgu ogólnokrajowym - w zakresie określonym w statucie tej organizacji. Przewodnicy górscy przechodzą szkolenia w zakresie bezpieczeństwa w górach jak również szkolenia w GOPR.
Turyści niezadowoleni z obcności przewodnika lub pilota w grupie i nie życzący sobie tejże, ale organizujący sobie imprezę turystyczną przez komercyjne biura turystyczne (ustawa o działalności gospodarczej) mogą skorzystać z przepisu "Ustawy o usługach turystycznych", która to ustawa mówiąca o komercyjnym świadczeniu usług i prowadzeniu działalności gospodarczej w art. 30.1 stwierdza, że organizatorzy turystyki podlegający obowiązkowi uzyskania zezwolenia, określonego w art. 4 ust. 1, organizujący wycieczki w kraju i za granicą, w których uczestniczy co najmniej 10 osób realizujących wspólny program, są obowiązani, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, zapewnić uczestnikom opiekę osób posiadających uprawnienia:
1) przewodnika turystycznego - dla wycieczek w kraju,
2) pilota wycieczek - dla wycieczek w kraju, z wyjątkiem wymagających udziału przewodnika turystycznego zgodnie z art. 34 ust. 2 pkt 4 ustawy, oraz dla wycieczek za granicą.
Jeśli komercyjny klient natomiast sobie życzy albo nie zgłasza sprzeciwu na piśmie, biuro turystyczne jest zobowiązane prawem do zapewnienia opieki przewodnika turystycznego posiadającego następujące uprawnienia:
przewodników górskich dla określonych obszarów górskich,
przewodników miejskich dla poszczególnych miast,
przewodników terenowych dla poszczególnych województw lub regionów
Rezygnacja z opiek przewodnika ma to jednak poważne konsekwencja prawne w przypadku wypadku lub reklamacji.
ROZPORZNDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek w § 12 o już precyzuje dokładnie i stwierdza, że organizator turystyki jest obowiazany w obsłudze grupy turystów do zapewnienia udziału (w tekście rozporządzenia już nie ma wtrąconego zdania "jeżeli umowa nie stanowi inaczej"):
przewodnika miejskiego — dla miast Gdańsk, Gdynia, Sopot (łącznie) Katowice (z GOP), Kraków, Lublin, Łódz, Poznań, Szczecin, Toruń, Warszawa; Wrocław, jeśli program imprezy obejmuje zwiedzanie miasta lub wybranych obiektów na jego obszarze, w muzeach i obiektach zabytkowych, w których nie oprowadza uprawniony pracownik etatowy;
przewodnika górskiego — na obszarach górskich (Beskidy, Sudety, Tatry) jeśli program imprezy przewiduje wycieczki piesze poza obszarem zabudowy miejscowości;
przewodnika terenowego lub przewodnika miejskiego w przypadkach, o których mowa w § 11, w parkach narodowych, krajobrazowych i rezerwatach udostępnianych do ruchu turystycznego, jeśeli program imprezy obejmuje zwiedzanie tych miejsc, w muzeach i obiektach zabytkowych, w których nie oprowadza uprawniony pracownik
etatowy, a także na obszarach, na których obowiazują przepisy porządkowe prawa miejscowego w zakresie ochrony zdrowia lub życia.
Ustawa o usługach turystycznych daje możliwość zawarcia umowy na piśmie stwierdzającej iż klient świadomie rezygnuje z zapewnienia fachowej opieki przewodnika czy pilota mają prawo do zrezygnowania z obecności przewodnika lub pilota, jednakże muszą uważać, czy program wycieczki komercyjnej czy szkolnej (jeśli jest organizowana przez komercyjne biuro turystyczne) nie przewiduje zwiedzania w miejsach, gdzie obecność przewodnika jest bezwzględnie wymagana przepisami (np. park narodowy, góry). Zapisy ustawy chronią w ten sposób interes klienta biura z jednej strony (prawo do fachowej opieki, zapewnienie bezpieczeństwa) a z drugiej otwierają drzwi i dają możliwość do rezygnacji z usług, a nie tak jak się pewnym działaczom turystycznym wydaje wręcz zmuszają. "Ustawa o usługach turystycznych" dodatkowo chroni klienta w art. 15.2. stwierdzając "Powierzenie przez organizatora turystyki samodzielnego wykonania zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek osobie nieuprawnionej lub nieznającej odpowiedniego języka może stanowić również podstawę cofnięcia lub ograniczenia zezwolenia organizatora turystyki."
Przewodnicy turystyczni działający na Dolnym Śląsku otrzymują po zdaniu odpowiednich egzaminów państwowych
uprawnienia zawodowe następujących rodzajów:
1. przewodników miejskich po Wrocławiu. Organizując komercyjną wycieczkę do Wrocławia należy wynająć przewodnika miejskiego lub zostanie on wynajęty go dla nas przez organizatora turystyki (np. biuro podróży). Przewodnik miejski może także prowadzić po obiektach i obszarach znajdujących się w strefie podmiejskiej, jeśli obiekt ten jest związany z historią, kulturą i gospodarką danego miasta. Przewodnik miejski, o ile nie ma tam etatowego pracownika, może prowadzić np. po muzeach i innych obiektach zabytkowych. Osoba, która chce komercyjnie oprowadzać wycieczki po Wrocławiu musi posiadać uprawnienia przewodnika turystycznego miejskiego.
2. przewodników terenowych po Dolnym Śląsku. Uprawnienia przewodnika terenowego obejmują również miasta położone w obrębie województwa lub regionu. Dotyczy to także parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych udostępnionych do ruchu turystycznego, muzeów i obiektów zabytkowych. Po terenie Parku Narodowego Gór Stołowych, mimo że jest to teren poniżej 1000 m n.p.m. wycieczkę może prowadzić tylko przewodnik górski sudecki, ewentualnie przodownik turystyki górskiej PTTK, ale wyłącznie jeśli prowadzi wycieczkę spłecznie (nie działa na podstawie przepisów o prowadzeniu działalności gospodarczej).
3. przewodników górskich sudeckich. Uprawnienia te dzielą się na 3 klasy. ROZPORZNDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek § 9. 1. ustala stopnie trudności tras i wycieczek prowadzonych przez przewodników górskich odpowiedniej klasy. Przewodnik górski klasy trzeciej jest uprawniony do prowadzenia pieszych wycieczek górskich w warunkach letnich szlakami oznakowanymi, pieszych wycieczek w warunkach zimowych szlakami określonymi w programach szkolenia, a także wycieczek autokarowych. Przewodnik górski klasy drugiej jest uprawniony do prowadzenia pieszych wycieczek górskich wszystkimi szlakami oznakowanymi w warunkach letnich i w warunkach zimowych, wycieczek autokarowych, pieszych wycieczek górskich po drogach taternickich do III stopnia trudności w warunkach letnich i do II stopnia trudności w warunkach zimowych na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przypadku przewodnika górskiego tatrzańskiego. Przewodnik górski klasy pierwszej jest uprawniony do prowadzenia wycieczek górskich w warunkach letnich i zimowych wszystkimi szlakami oznakowanymi na obszarze uprawnień, wycieczek autokarowych, pieszych wycieczek górskich po drogach taternickich do IV stopnia trudności w warunkach letnich i do III stopnia trudności w warunkach zimowych na zasadach określonych w odrębych przepisach, w przypadku przewodnika górskiego tatrzańskiego.
Uprawnienia przewodnika górskiego sudeckiego nadaje się na obszar Sudetów obejmujacy Karkonoszei Pogórze Karkonoskie, Góry i Pogórze Izerskie, Góry i Pogórze Kaczawskie, Rudawy Janowickie oraz Kotlinę Jeleniogórska, Kotlinę Kamiennogórska, Góry Kamienne, Góry i Pogórze Wałbrzyskie, Góry Sowie, Góry Bardzkie, Góry Stołowe, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Góry Opawskie i Kotlinę Kłodzką , wraz z położoną od nich na północ częścią Przedgórza Sudeckiego oraz Masywem Ślęży. Obszar uprawnień obejmuje teren położony na południe i południowy zachód od drogi Jędrzychowice — Bolesławiec (droga nr 4) — Złotoryje — Jawor (droga nr 363) — Strzegom (droga nr 374) — Świdnica (droga nr 382) — Tworzyjanów (droga nr 35) — Sobótka — Jordanów Śląski. (drogi lokalne) — Łagiewniki (droga nr 8) — Strzelin (droga nr 39) — Sarby — Szklary — Karłowice Wielkie — Otmuchów (drogi lokalne) — Nysa (droga nr 46) — Prudnik — Trzebinia (droga nr 41). Na odcinku Trzebinia — Jędrzychowice granicę obszaru uprawnień stanowi granica państwa. Obszar uprawnień obejmuje następujące miejscowości położone na granicy obszaru: Bolesławiec, Złotoryja, Jawor, Strzegom, Świdnica, Sobótka, Łagiewniki, Strzelin, Otmuchów, Nysa, Prudnik.
Przewodnicy licencjonowani swój zawód wykonują legalnie i mogą z tego tytułu pobierać wynagrodzenie, zakładać działalność gospodarczą lub działać społecznie. Przewodnika można zatrudnić na podstawie umowy cywilno-prawnej (np. umowa o dzieło) czy umowy o pracę.
ZAWÓD REGULOWANY: PRZEWODNIK TURYSTYCZNY
Kilka słów do nauczycieli i osób chcących prowadzić wycieczki
Przewodnik turystyczny to ZAWÓD REGULOWANY wpisany do „Klasyfikacji zawodów i specjalności”. Zawód regulowany czyli taki, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia odpowiednich wymogów (kursy, egzaminy). Zawody są "regulowane" kiedy ich NIEFACHOWE, nieumiejętnie wykonywanie może skutkować zagrożeniem zdrowia innych osób lub spowodować straty materialne (np. zawody medyczne, w niektórych państwach UE - nauczyciele). Zawód przewodnika turystycznego jest także zawodem regulowanym w niektórych krajach Unii Europejskiej np. Austrii, Cyprze, Francji, Grecji, Litwie, Włoszech, Malcie, Portugalii, Słowenii i Hiszpanii. Sądecka Organizacja Turystyczna na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki w wydanym przez siebie "Kodeksie dobrej praktyki zarządzania w usługach turystycznych" wskazuje na pewne oczekiwane cechy osobowe przewodnika turystycznego czy innych pracowników tego sektora (pogodny charakter, sympatyczny, grzeczny, wyrozumiały, inteligentny z szeroką wiedzą i horyzontem intelektualnym, punktualny, uprzejmy, kulturalny, chętny do udzielania odpowiedzi na pytania uczestników, mówiący żywo, obrazowo, wyraźnie i zrozumiale, umiejący przekazać uczestnikom wycieczki swój entuzjazm do krajobrazu, przyrody, zabytków). Zawodem regulowanym
Przewodnik turystyczny górski to w „Klasyfikacji zawodów i specjalności” numer 511302, numer 511303 to przewodnik turystyczny miejski, zaś przewodnik turystyczny terenowy to numer 511304 i jak każda grupa zawodowa ma swoje zadania i obowiązki określone przepisami prawnymi. Zgodnie z art. 20. 1. Ustawy o usługach turytstycznych przewodnikiem turystycznym lub pilotem wycieczek może być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą. Przewodnik posiada PAŃSTWOWE UPRAWNIENIA ZAWODOWE i może działać na podstawie przepisów o prowadzeniu działalności gospodarczej. Przodownik turystyki PTTK posiada uprawnienia organizacyjne i działa wyłącznie społecznie na podstawie prawa o stowarzyszeniach, nie wolno mu założyć własnej firmy. Przewodnik może brać pieniądzie i zakładać samodzielną działalność gospodarczą, ale też w pewnych okolicznościach może zrezygnować z wynagrodzenia.
Przewodnikiem może być osoba, kóra ukończyła 18 lat, ukończyła szkołę średnią, posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek, nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek, odbyła szkolenie i praktykę oraz zdała egzamin na przewodnika turystycznego lub na pilota wycieczek. Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek podlega badaniom lekarskim wstępnym, a osoba posiadająca uprawnienia - badaniom okresowym, w trybie i zakresie określonym w przepisach o badaniach lekarskich pracowników. Tak mówi artukuł 22 i 23 "Ustawy o usługach turystycznych". Arykuł 26 stwierdza, że uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek mogą być zawieszone za powtarzające się uchybienia w wykonywaniu zadań lub postępowaniu przewodnika turystycznego albo pilota wycieczek, jeżeli uchybienie stwierdzą osoby uprawnione do kontroli, w wypadku skarg potwierdzonych co do ich słuszności. Zawieszenie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek może nastąpić na okres do 12 miesięcy. Przywrócenie zawieszonych uprawnień wojewoda może uzależnić od zdania egzaminu sprawdzającego, obejmującego część lub całość zakresu umiejętności wymaganych od przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek. Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek cofa się, jeżeli przewodnik turystyczny lub pilot wycieczek, którego stan zdrowia umożliwia wykonywanie zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek bądz została osobą karaną za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek ewentualnie nie zdała egzaminu sprawdzającego, o którym mowa w art. 26 ust. 2.
Zapis "Kodeksu wykroczeń" art. 60 § 4 mówi, że to wykonuje bez wymaganych uprawnień zadania (zawód) przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek podlega podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny (500zł - Artykuł 1 §1 Kodeksu wykroczeń). Znaczy to tyle, że osoba przedstawiająca się jako przewodnik turystyczny, świadcząca swe usługi komercyjnie musi posiadać ważną legitymację, identyfikator ze zdjęciem i okrągłą pieczęcią Urzędu Marszałkowskiego (Wydział Kultury, Sportu i Turystyki). Uprawnienia zawodowe przewodnika turystycznego nadaje marszałek województwa. Przewodnicy mogą się zrzeszać np. w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym (PTTK) i mogą posiadać organizacyjne "blachy przewodnickie" (patrz: rysunki powyżej), ale w pracy muszą mieć legitymacje oraz identyfikatory. Inni to niewykwalifikowani "dzicy przewodnicy". Dzikim przewodnikiem jest zatem osoba przedstawiająca się jako przewodnik a nie mająca uprawnień, wprowadzająca w błąd klienta i biuro turystyczne co do swoich KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH oraz działająca dla zysku. Przewodnicy mogą posiadać dodatkowe uprawnienia do prowadzenia wycieczek w językach obcych. Uprawnienia te zawsze są wpisywane do legitymacji przewodnickich. Jeśli w legitymacji przewodnickiej nie ma podobnego wpisu oznacza to, że przewodnik nie ma uprawnień do świadczenia usług w języku obcym. Zasady uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej reguluje ROZPORZNDZENIE MINISTRA SPORTU I TURYSTYKI z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w toku postępowania o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu przewodnika turystycznego.
Kara ograniczenia wolności w rozumniemiu "Kodeksu wykroczeń" art. 60 § 4 to:
zakaz zmieniania przez osobę ukaraną miejsca stałego pobytu (bez zgody sądu),
obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd, oraz udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Kara ograniczenia wolności trwa 1 miesiąc i można ją orzec w przypadku popełnienia czynu społecznie szkodliwego zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary ograniczenia wolności. Sąd orzeka ją według uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego. Wymierzając karę, sędzia ma obowiązek wziąć pod uwagę w szczególności rodzaj i rozmiar szkody wyrządzonej wykroczeniem, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego, jak również właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy, jego stosunki rodzinne, sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia.
Wykonywanie nie rejestrowanej dziłałności gospodarczej np. przewodnickiej, może mieć także konserwencje karno-skarbowe. Kodeks karny skarbowy Art. 54. § 1 mówi, że podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Kolejny artykuł Art. 55. § 1 stwierdza że podatnik, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Art. 56. § 1. mówie, że podatnik, który składając organowi podatkowemu lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Karze tej podlega także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. Dziennik Ustaw Nr 135 - 10539 - Poz. 1516 w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki stwierdza, że organizowanie krajoznawstwa i turystyki w szkole odbywa się w następujących formach:
wycieczki przedmiotowe - inicjowane i realizowane przez nauczycieli w celu uzupełnienia obowiązującego programu nauczania, w ramach danego przedmiotu lub przedmiotów pokrewnych;
wycieczki krajoznawczo-turystyczne, w których udział nie wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych;
imprezy krajoznawcze - turystyczne, takie jak: biwaki, konkursy, turnieje;
imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne, w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych, w tym posługiwania się specjalistycznym sprzętem;
imprezy wyjazdowe - związane z realizacją programu nauczania, takie jak: zielone szkoły, szkoły zimowe, szkoły ekologiczne.
Osoby takie jak nauczyciele prowadzący uczniów na wycieczki PRZEDMIOTOWE mające charakter lekcji w terenie, księża prowadzący pielgrzymki np. do kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżkę (park narodowy i ponad 1000m n.p.m.) czy autorzy książek prowadzący czytelników śladami swoich bohaterów w takich miastach jak Wrocław czy Kraków mogą być poddani kontroli Straży Miejskiej lub Policji (służby te mają takie prawo) i mogą być poproszeni o wylegitymowanie się uprawnieniami przewodnickimi. Straż Miejska, Policja jak również funkcjonariusze Straży Parku mogą wziąć np. nauczyciela za przewodnika, a nie widząc identyfikatora mają prawo podejrzewać, że ktoś wykonuje zawód przewodnika bez uprawnień co jest wykroczeniem i automatycznie "podpada" pod Kodeks wykroczeń art. 60 § 4.
Paragraf § 30. 1. ROZPORZĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz. U. z dnia 30 stycznia 2006 r.) mówi, że potwierdzeniem posiadania uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek jest legitymacja i identyfikator noszony w widocznym miejscu podczas pełnienia obowiązków. Paragraf § 30. 4. stwierdza, że w trakcie wykonywania zadań przewodnik turystyczny i pilot wycieczek zobowiązani są do posiadania przy sobie legitymacji potwierdzającej posiadanie uprawnień odpowiednio przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz do okazywania jej na żądanie osób upoważnionych do wykonywania kontroli, w tym funkcjonariuszy Policji i straży miejskich lub gminnych. Dodatkowo "Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody" (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2004 r.) art. 108. 5. nadaje funkcjonariuszom Straży Parku prawo do legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia oraz świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia ich tożsamości. Na tej podstawie funkcjonariusz Straży Parku może legitymować osoby prowadzące wycieczki na terenie np. parku narodowego a więc przewodników lub przodowników PTTK. Ani strażnik ani policjant spostrzegając grupę nie wie, czy ta grupa na wrocławskim czy krakowskim Rynku jest wycieczką przedmiotową na "żywej " lekcji historii ze swoim własnym nauczycielem, czy komercyjną imprezą z biura turystyczego z "przewodnikiem-piratem". Jeśli legitymowana osoba, czyli np nauczyciel, nie ma legitymacji przewodnickiej ani identyfikatora, czyli nie ma uprawnień przewodnika turystycznego, Straż Miejska, Straż Parku lub Policja może dosłownie zastosować przepis Kodeksu Wykroczeń i ukarać np nauczyciela grzywną (500zł - Artykuł 1 §1 Kodeksu wykroczeń). W takim przypadku jedną pomocą może być oddanie sprawy do sądu i indywidualne rozpatrzenie sprawy przez sędziego, gdzie trzeba będzie udowodnić swoje racje (np. że nie wzięło się od uczniów dodatkowych pieniędzy za prowadzenie lekcji - uczniowie będą musieli zaświadczyć). Nauczyciel kontrolowany przez Straż czy Policję w mieście, gdzie wycieczkę powinien prowadzić przewodnik miejski, powinien spokojnie wyjaśnieć cel wycieczki (np. lekcja przedmiotowa np. z historii sztuki uzupełniająca treści nauczania historii oraz wiedzy o sztuce i to powinno wystarczyć, można to łatwo sprawdzić w szkole). Większość konfliktów z funkcjonariuszami Policji czy Straży Miejskiej kończy się na upomnieniu (nagana), choć przypadki karania grzywną są (wzorem Wrocławia można się porozumieć, tym bardziej że wielu przewodników jest zarazem nauczycielami i znają ten problem doskonale). W szkołach prowadzących lekcje przedmiotowe w mieście, w którym wycieczkę powinien prowadzić przewodnik miejski, zaleca się nauczycielom zdobycie uprawnień przewodnika turystycznego w celu definitywnego rozwiązania tego problemu (jest to też forma kształcenia zawodowego - awans zawodowy). Na kursach dla przewodników nie brakuje nauczycieli historii, geografii czy historyków sztuki, są także studenci kierunków pedagogicznych i filologicznych. Przewodnik turystyczny jak i przodownik turystyki może także być kierownikiem wycieczki szkolnej, co czyni go jeszcze cenniejszym pracownikiem. Jeśli chodzi natomiast o zapewnienie opieki i bezpieczeństwa przez szkolę uczniom podczas wycieczek i imprez, odbywa się to w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889 i Nr 102, poz. 1115) i ustawy o systemie oświaty.
Dodatkowo nad osobami świdczącymi usługi przewodnickie ciąży również ustawa "Kodeks karny" a dokładnie rozdział XIX zatytułowany „Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu”. Art. 160. § 1 „Kodeksu karnego” stwierdza, że to kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Paragraf 2 mówi, że jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Paragraf 3 mówi że, jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Kolejny Art. 162. § 1 informuje nas iż, kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 a następny § 2 stwierdza że, nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Na przewodniku turystycznym ciąży odpowiedzialność prawna karna, cywilna, służbowa, administracyjna i dyscyplinarna. Przewodnik i pilot muszą znać przepisy związane z ruchem osobowym: meldunkowe, celne, graniczne i drogowe oraz ubezpieczenia turystyczne. Na całe szczęście dobrze przeszkolony przewodnik umie unikać sytuacji rodzących odpowiedzialność prawną o czym może świadczyć bardzo mała liczba spraw sądowych wynikających z odpowiedzialności karnej lub cywilnej (brak orzecznitwa Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych). W kronikach GOPR iTOPR jest niewiele wpisów o wypadkach w grupach prowadzonych przez przewodników, a jeśli są to większości z nich nie dało się uniknąć: potknięcia, upadki i w efekcie kontuzje stawów czy złamania kończyn i nie jest to wina przewodnika. Są wypadki wśród przewodników jak również spowodowane przez przewodników i najczęściej wynikają ze złej oceny zagrożenie lawinowego czy słabej organizacji grupy. Przykładem zagrożeń w jakimi spotyka się przewodnik np. jest śmierć tatrzańskiego przewodnika 20.08.1991r. w wyniku uderzenia kamieniem w głowę czy lawina z 15.03.1988r. którą wywołali uczestnicy kursu przewodnickiego przebywający w Tatrach. Przewodnik zwłaszcza górski, powinien być także świadomy istnienia Rozdziału XX Kodeksu Karnego "Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu" i artykułu 163. § 1, który mówi że, kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać zawalenia się ziemi, skał lub śniegu (lawiny błotne, śnieżne, skalne) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Jeśli sprawca działa nieumyślnie, ale następstwem czynu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
W Polsce działa także Polskie Stowarzyszenie Przewodników Wysokogórskich zajmujące się przewodnictwem technicznym w terenie o charakterze wysokogórskim. 25 listopada 2000r. PSPW zostało przyjęte do Międzynarodowej Unii Związków Przewodników Górskich (po angielsku: International Federation of Mountain Guides Association; po francusku: Union internationale des associations de guide de montagne i po niemiecku: Internationale Vereinigung der Bergführererbände). Członkowie PSPW posiadają międzynarodowe licencje przewodnickie, dające prawo do pracy w charakterze przewodnika górskiego we wszystkich krajach wchodzących w skład Międzynarodowej Unii Związków Przewodników Górskich a są to np. Argentyna, Boliwia, Kanada, Chile, Niemcy, Ekwador, Grecja, Hiszpania, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Japonia, Nepal, Nowa Zelandia, Norwegia, Austria, Szwajcaria, Peru, Polska, Słowenia, Szwecja, Czechy i USA. Okres szkolenia kandydata na przewodnika wysokogórskiego trwa od 5 do 10 lat !
Nowa europejska norma dotycząca szkoleń dla przewodników turystycznych głosowana przez członków European Committee for Standardization ( CEN - Europejski Komitet Normalizacyjny; Polska także jest członkiem - Polski Komitet Normalizacyjny) dnia 1 stycznia 2008r. przyjęła i określiła minimalne standardy organizacji kursów - ich czas trwania, treści, zakres tematyczny i rodzaj nabytych umiejętności praktcznych. Nowa norma trwania szkoleń przewodnickich to 600 godzin. Norma także uznaje ZAWODOWY CHARAKTER przewodnictwa turystycznego gdzie wiedzy, doświadczenia i umiejętności praktycznych nabywa sięz czasem. Uznaje się ją za krok milowy mający wpływ na prowadzących kursy i uczestnków imprez turystycznych. Nazwa tej normy to "EN15565:2008 – Tourism Services – Requirements for the provision of professional tourist guide training and qualification programmes" (Usługi turystyczne – Wymagania dotyczące szkolenia zawodowego i programów kwalifikacji przewodników turystycznych). Wegług normy przewodnik:
reprezentuje państwo, miasto, region;
ma wpływ na klientów odnośnie ich wyborów np. przedłużanie pobytów, powrót do danego miejsca;
ma wpływ na postrzeganie danego miejsca;
pomaga zrozumieć kulturę regionu i sposób życia mieszkańców ;
promuje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze.
Nowa europejska norma PN EN 15565:2008 wspiera wysiłki Unii Europejskiej mające na celu ułatwienie świadczenia usług przewodnickich w krajach członkowskich i wysoką jakość świadczenia usług, co ma być osiągniete przez wprowadzenie wspólnych wysokich standardów kwalifikacji przewodników turystycznych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Norma wprowadza wymagania i zalecenia co do (wybor poziomu, rozszerzenia programów szkoleń norma zostawia w gestii krajów członkowskich):
kompetencji przewodnika - a więc umiejętności prezentacji obszaru uprawnień, miasta, terenów zagospodarowanych, przewodzenia grupie i turystom indywidualnym, tłumaczenia i objaśniania (także w w języku obcym) odwiedzającym kwestii dotyczących dziedzictwa kulturowego i środowiska naturalnego, pomocy w zdobywaniu doświadczeń w kontekscie tego co oglądają lub co odwiedzają, użycia odpowiedniego języka, prezentowania odpowiednich informacji w zrozumiały i komunikatywny sposób,
wiedzy teoretycznej - historia, kultura, system prawny i polityczny, religie i ruchy filozoficzne, historia sztuki i architektury, geografia i geologia, etyka zawodowa,
technik prezentacji - emisja głosu, dykcja, użycie mikrofonu, techniki oddychania, kontakt wzrokowy, postawa i sylwetka, język ciała, wygląd zewnętrzny, zachowanie, styl języka i dobór słownictwa,
technik komunikacji - umiejętność nawiązywania stosunków międzyludzkich, wybór i budowanie struktur informacyjnych, zadawanie pytań, zachowanie w sytuacjach wywołujących napięcie emocjonalne i zarządzanie czasem,
kierowania grupą - ustawienie przewodnika w grupie, zachowanie neutralności, uprzejmość i takt, dynamika grupy i zarządzanie sytuacjami konfliktowymi
kwalifikacji osób szkolących przewodników i minimalnych ilości godzin szkolenia.
Problematykę przewodnictwa i odpowiedzialności karnej osób trudniących się przewodnictwem za np. wypadki górskie czy nawet górskie wypadki przewodnickie sprawy karne w sądach jakie firmy (też stowarzyszenia) organizujące tak zwane "wyprawy partnerskie", które są niczym innym jak "dzikim" przewodnictwem i robieniem wszystkiego aby uciec od odpowiedzianości w razie wypadków czy reklamacji. Przewodnik powinien być osobą silną psychicznie i fizycznie, musi być stanowczy ale taktowny, musi dbać o swój autorytet co nieznaczy, że jest nieomylny, wszystko wiedzący i wszechmocny. Rozwój turystyki aktywnej i jej nowe formy wymagają zdobywania nowych umiejętności i dodatkowych kwalifikacji np. stopni instruktorskich z zakresu różnych form rekreacji ruchowej. Przewodnicy muszą często podejmować decyzje dotyczące udzielana pomocy medycznej np. w górach i umieć sobie radzć w sytuacjach emocjonalnego napięcia. Przewodnik jeździ z ludźmi, których NIE ZNA - nigdy nie wie kto to jest, czy jest zdrowy, czy jest fizycznie i psychicznie sprawny - ludzi często widzi w autokarze po raz pierwszy w życiu i musi sobie poradzić. Czasem sama grupa jest przypadkowa a jej członkowie się nie znają. Do tego dochodzą kwestie kulturowe jeśli mamy do cznienia z grupami zagrancznymi. Kulturowe, czy religijne "faux pas" może wywołać międzynarodowy skandal i wpłynąc na postrzeganie kraju - skargę na przewodnika do wysokich władz miasta złożyła grupa z Izraela za ich zdaniem "antysemicką" interpretację jednego z dzieł sztuki. Przewodnik przedstawił przyjętą interpetację całkowicie zgodną z nauczaniem Kościoła Rzymsko-Katolickiego, wycieczka zinterpretowała to inaczej. Zagraniczne grupy zapytają o wszytko a czasem są to pytania w stylu "Jak dojechać do tego polskiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz?" - wypada zareagować. Wycieczki klubowe czy ze stowarzyszeń zajmujących się turystyka kwallfikowaną, gdzie ludzie często latami uprawiają różne jej formy mają zupełnie inny charakter.