1. Prawo zobowiązań – jest to zespół norm prawnych regulujących wymianę dóbr i usług o
wartości majątkowej a także ochronę majątkową i niemajątkowką.
2. Źródła prawa zobowiązań:
a) Konstytucja RP
b) ustawa (np. kodeks cywilny, o sprzedaży konsumenckiej, prawo bankowe, o obrocie
instrumentami finansowymi)
c) rozporządzenia
d) ratyfikowane umowy międzynarodowe
e) normy prawa unii europejskiej
3. Zobowiązanie
a) podmioty zobowiązania: podmiot uprawniony (wierzyciel), podmiot zobowiązany
(dłużnik). Uprawnienie wierzyciela określa się zbiorczym mianem wierzytelności, a obowiązki
dłużnika terminem dług.
b) przedmiot: jest to świadczenie, czyli wskazane treśćią zobowiązania zachowanie się
dłużnika na rzecz wierzyciela (działanie jak i zaniechanie).
c) treść: prawa i obowiązki (patrz punkty następne).
4. Treść
a) wierzytelność – jest swoistym prawem podmiotowym (względnym), które w stosunku
zobowiązaniowym przysługuje wierzycielowi (roszczenie lub zespół roszczeń) Służy do
zaspokojenia jego interesów. Zazwyczaj interes ten przybiera charakter majątkowy, nie jest to
jednak konieczne, ponieważ także wartości niemajątkowe mogą być realizowane w stosunkach
zobowiązaniowych. Do realizacja celów błahych nie podejmuje się zobowiązań prawnie
wiążących (tzw. zobowiązania towarzyskie).
Możemy wyrożnić:
• roszczenie główne – służą realizacji podstawowego interesu wierzyciela i polegająna
wykonaniu pierwotnego świadczenia lub na spełnianiu świadczenia zastępczego (np. zapłata
ceny)
• roszczenie uboczne – np. odsetki
• uprawnienie kształtujące – jednostronna możliwość zmiany stosunku zobowiązaniowego.
b) dług – korelat wierzytelności, czyli zespół obowiązków dłużnika. Zobowiązania
powinno być wykonane zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społecznogospodarczemu
oraz ZWS, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób
odpowiadający tym zwyczajom.
5. Rozszerzona skuteczność wierzytelności
a) instytucja skargi pauliańskiej – czyli ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności
dłużnika (omówiona później)
b) instytucja ukształtowana w art. 59 KC – w razie zawarcia umowy , której wykonanie
czyni całkowicie lub cześciowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta
moża żądać uznania umowy za beskuteczną w stosunku do niej z tym zastrzeżeniem, że osoba
zawierająca umowę musiałą wiedzieć o wcześniejszym roszczeniu osoby trzeciej, chyba że umowa
byłą nieodpłatna.
c) ochrona rozszerzona może zostać również zrealizowana na podstawie przepisów o
czynach niedozwolonych (art. 415), jeżeli zostaną spełnione odpowiednie przesłanki.
d) do instytucji rozszerzających skuteczność wierzytelności zalicz się również
zobowiązania realne oraz pewne sprężone z wierzytelnością prawa bezwzględne.
Zobowiązania realne osiagają cel, jakim jest wzmocnienie ochrony wierzytelności, nie
przez rozszerzenie kręgu osób, od których wierzyciel może żądać zaspokojenia interesu, lecz przez
sowiste wyznaczenie osoby dłużnika.
6. Odpowiedzialność
• Odpowiedzialność (sensu largo), czyli jakieś ujemne następstwa prawne, przewidziane
dla jakiegoś podmiotu w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń kwalifikowanych
negatywnie przez system prawny. Na przykład niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania przez dłużnika.
• Odpowiedzialność (sensu stricte), dopuszczalność stosowania przymusu realizowanego
zazwyczaj przez organy państwa. Inaczej, sankcja za niedopełnienie obowiązku
pierwotnego lub następczego.
a) Odpowiedzialność osobista
Dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, jaki ma w chwili prowadzenia przeciwko
niemu egzekucji. W istocie jest to odpowiedzialność majątkowa. Realizują ją organy państwa, na
podstawie orzeczenia sądowego lub innego kompetentengo organu. Polega na na przymusowym
odebraniu pieniędzy lub określonych przedmiotów od dłużnika albo na ich sprzedaży w celu
uzyskania potrzebnych na zaspokojenie wierzyciela środków, jak również na przejęciu praw
majątkowych.
b) Ograniczona odpowiedzialność osobista
Ograniczenie tego rodzaju, może występować w dwóch postaciach:
1) Pierwsza polega na tym, że dłużnik odpowiada tylko określoną częścią swojego
majątku, wyodrębnioną wg wskazanych w ustawie kryteriów. Jeżeli nie wystarcza
ona na pokrycie wierzytelności, to wierzytelność nie wygasa lecz zostaje nie
zaspokojona.
2) Drugi sposób, polega na wskazaniu maksymalnej wartości, jaka może być
uzyskana z majątku osoby odpowiedzialnej. Wartości tej można jednak dochodzić z
całego majątku dłużnika.
c) Odpowiedzialność rzeczowa
Polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z
wartości jaką stanowi indywidualnie oznaczona rzecz. Odpowiedzialność tą, ponosi
każdoczesny właściciel rzeczy, którym nie musi być dłużnik. Uprawnienie wierzyciela ma więc
charakter bezwględny. Ponadto, zyskuje on korzyść pierwszeństwa zaspokojenia swojej
wierzytelności przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy obciążonej.