• Związki współrzędne

• Definicja pojęcia
  związek współrzędny

Jest to taki związek wypowiedzeniowy, w którym obie formy wyrazowe są równoważne dystrybucyjnie; zajmują tę samą pozycję w związku.

• Typy związków współrzędnych (kryteria klasyfikacji)

• Forma zespolenia

  • Spójnikowe

  • Bezspójnikowe

• Stosunek znaczeń

  • Łączne

  • Rozłączne

  • Przeciwstawne

  • Synonimiczne (włączne)

  • Wynikowe

• Spójnikowe – wskaźnikiem zespolenia jest wyraz albo wyrażenie użyte w funkcji spójnika np. i, mianowicie, lub, wskutek tego, to jest, mimo to.

• Bezspójnikowe – wskaźnik zespolenia jest wymawianiowy (akcent)

• Łączne – treści wypowiedzeń zespolonych, tylko współistnieją w czasie, a niekiedy także w przestrzeni. Jako wskaźników zespolenia używa tu się wyrazów i, a, oraz, ani, ni, i – i, ani – ani, ni – ni, to – to, nie tylko – lecz także, też, tudzież, także.

• Łączne (przykłady)

• biały i czarny

• duży oraz kolorowy

• ani śmieszne, ani żałosne

• nie tylko mądra, lecz także ciekawa

• kąkol tudzież rzepak

• Rozłączne - treść jednego wypowiedzenia wyłącza współczesne istnienie treści drugiego wypowiedzenia. Jako wskaźników zespolenia używa tu się wyrazów albo, lub, czy, albo – albo, bądź to – bądź to.

• Rozłączne (przykłady)

• pójdzie albo poczeka

• kawa lub herbata

• albo wchodzisz, albo wychodzisz

• pójdziesz, czy zostajesz

• Przeciwstawne – współistniejące treści wypowiedzeń zespolonych wykazują jakieś przeciwieństwo, które się uwydatnia wyraźnie w niektórych korespondujących składnikach obu wypowiedzeń. Jako wskaźników zespolenia używa tu się wyrazów a, ale, lecz, jednak, jednakże, wszakże, natomiast, tylko że, tymczasem.

• Przeciwstawne (przykłady)

• chudy, a silny

• leniwy, ale dokładny

• ładny, tylko że stary

• młody, lecz chorowity

• Wynikowe – treść drugiego wypowiedzenia jest podana jako następstwo wynikające z treści wypowiedzenia poprzedzającego. Jako wskaźników zespolenia używa tu się wyrazów więc, toteż, zatem, to, dlatego, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, stąd.

• Wynikowe (przykłady)

• gra, więc ma

• duży, to silny

• wykładowca, zatem mądry

• uczył się, skutkiem tego zdał

• Włączne (synonimiczne) – treść wypowiedzenia drugiego włącza się w zakres treści wypowiedzenia poprzedzającego, mianowicie stanowi formalny wariant treści wypowiedzenia poprzedzającego. Jako wskaźników zespolenia używa tu się wyrazów czyli, mianowicie, to jest, to znaczy, inaczej, innymi słowy, słowem.

• Włączne (przykłady)

• seledynowy, czyli zielony

• głupek, słowem idiota

• faraon, innymi słowy król

• niewidomy, inaczej ślepy

Opracowane na podstawie

„Zarysu składni polskiej”

Zenona Klemensiewicza.