SMD- Praca nr 2 (26.11.2010) Anna Gulko
Wybraną przez mnie koncepcją psychologiczną, stanowiącą podstawę mojej pracy jest analiza transakcyjna.
Podstawowe pojęcia teoretyczne:
Analiza transakcyjna- koncepcja psychologiczna, którego twórcą był Erick Berne, opisująca stosunki międzyludzkie . Opiera się na idei wyodrębniania z JA trzech podstawowych schematów zachowania i odczuwania: Ja-Dorosły, Ja-Rodzic, Ja-Dziecko. Analizowanie postaw zachodzi na czterech różnych poziomach: strukturalny, transakcyjny, gier, skryptu.
Ja-Dziecko- stan, w którym człowiek odczuwa i zachowuje się podobnie, jak to czynił w dzieciństwie; stan ten obejmuje popędy, ekspresję opartą na archaicznych zachowaniach typowych dla wczesnego dzieciństwa, a także otwartości i ciekawość poznawczą. W tym stanie wyróżnia się trzy stany: Dziecko Zbuntowane, Dziecko Spontaniczne i Dziecko Przystosowane.
Ja-Dorosły- Charakteryzuje się logicznym myśleniem, konstruktywnym podejściem; działanie które zapoczątkowuje ten stan JA ukierunkowane jest na teraźniejszość i obiektywność.
Ja-Rodzic- zawiera postawy i zachowania pochodzące ze źródeł zewnętrznych, stanowi zbiór doświadczeń powstałych pod wpływem sytuacji kontrolowanych przez rodziców i innych wychowawców; odpowiada za wartości, normy, zakazy i nakazy; czasem jest zróżnicowany na Rodzica Krytycznego i Opiekuńczego.
4 podstawowe pozycje życiowe- wynikają z przekonań na własny temat i na temat innych:
Ja jestem ok., Ty jesteś ok.- pozycja zdrowia psychicznego, postawa realistyczna pozwalająca rozwiązać konstruktywnie problemy życiowe, wiąże się z pozytywnymi oczekiwaniami wobec innych, respektowaniem ich potrzeb i autonomii
Ja jestem ok., Ty nie jesteś ok.- postawa, która opisuje osobę jako poszkodowaną, gdzie za wszelkie niepowodzenia obarczane są winą osobą trzecie; pozycja projekcyjna; występuje często u przestępców
JA nie jestem ok., Ty jesteś ok.- pozycja typowa dla osób z poczuciem niższości, prowadzi do zachowań introwertywnych, wycofania społecznego
Ja nie jestem ok., Ty nie jesteś ok.- postawa charakterystyczna dla osób manifestujących zachowania schizoidalne, pozbawionych radości życia.
Hipotezy:
H1: Dominującym wzorem myślenia i zachowania Karoliny jest stan Ja Dorosłego.
H2- Karolina bardzo potrzebuję wsparcia oraz zrozumienia innych ludzi.
H3: Charakterystyczną dla Karoliny pozycją życiową jest ,,Ja nie jestem Ok., Ty jesteś OK.”.
Uzasadnienie hipotez:
H1: Dominującym wzorem myślenia i zachowania Karoliny jest stan Ja Dorosłego.
W wypowiedziach Karoliny w teście zdań Niedokończonych, można zauważyć , iż wiele z nich jest zgodna z normami społecznymi. Odpowiedzi są racjonalne, nie raniące uczuć innych, jak w przypadku wypowiedzi o rodzinie. Pozycje takie jak 2, 4, 11, 35 pokazują dom rodzinny oraz jego członków w bardzo dobrym świetle. Są to ogólne stwierdzenia, które mogą zostać użyte przez większość ludzi, więc ciężko powiedzieć czy są to spontaniczne wypowiedzi Dziecka- bardziej prawdopodobne, że są to stwierdzenia Ja Dorosłego.
Ja Dorosłe daje swój wydźwięk również w wypowiedziach dotyczących życia osoby badanej. Zdania nr 3, 5,10, 21, 30 nawiązują do doświadczeń zdobytych przez Karolinę w ciągu życia. Nr 21 „Nie udało mi się skończyć socjologii” lub nr ,,Żałuję sytuacji, w których odwlekałam najważniejsze decyzje” opisują być może pojedyncze doświadczenia i epizody z życia badanej, ale mimo wszystko są one dla niej ważne, gdyż mają swój wpływ na teraźniejszość bądź przyszłość. Taka postawa ujawnia rolę Ja Dorosłego.
H2- Karolina bardzo potrzebuję wsparcia oraz zrozumienia innych ludzi.
W Teście Niedokończonych Zdań wypełnionym przez Karolinę, można ujrzeć również JA Dziecko. Jednak najważniejszym aspektem tej hipotezy jest fakt, iż dotyczy on aprobaty oraz obecności innych osób. Wypełniając pozycje „Najbardziej boję się niezrozumienia i samotności”(13) lub „Inni ludzie są mi potrzebni”(19) Karolina otwarcie przyznaje się do potrzeby bycia otaczaną przez ludzi. Inne pozycje 15, 20, 27 również obrazują przywiązanie osoby badanej do innych osób. Twierdzi, iż nie może opierać się wyłącznie na sobie, czym sygnalizuje zależność od innych ludzi. Myślę, że wypowiedzi te odzwierciedlają stan JA Dziecko. Jednakże przyznawanie się do swoich odczuć w tak jawny , ale i racjonalny sposób jak ,, Nie mogę się opierać wyłącznie na sobie” (15) mogą również pokazywać pewną spójność i pogodzenie tych dwóch Ja.
H3: Charakterystyczną dla Karoliny pozycją życiową jest ,,Ja nie jestem Ok., Ty jesteś OK.”.
W uzasadnieniu tej hipotezy pomogą przekonania Karoliny na temat swój i innych osób. O innych ludziach osoba badana wyraża się bardzo pozytywnie, twierdzi iż ,,Większość kobiet podziwiam” , o osobach najbliższych również wypowiada się dobrze (7, 8, 11,35). Podkreśla również wagę, jaką przywiązuje do kontaktów międzyludzkich, to właśnie na innych ludziach bardzo jej zależy ze względu na poszukiwanie aprobaty społecznej, wsparcia oraz bliskości. Mimo jednej wypowiedzi nr 10, gdzie mówi że jest krytyczna wobec potencjalnych przyjaciół, wydaje się iż zwraca tutaj uwagę na negatywny aspekt własnej osoby. W wielu wypowiedziach Karoliny można zobaczyć swój surowy i krytyczny obraz samej siebie. Pisząc: ,,Czasami użalam się nad sobą”, ,,Nienawidzę własnego niezdecydowania” i ,,Jedynym kłopotem jest moje niezdecydowanie” przyznaje się do własnych słabości, choć mogłaby w te miejsca wpisać człony zdań niedotyczące jej samej-mimo wszystko negatywne stwierdzenia odnosi do własnej osoby. ,,Jestem bardzo zazdrosna”, ,,ja jestem egocentrykiem” – można by zaryzykować stwierdzeniem, że również w tych pozycjach odnoszenie do własnego Ja jest negatywne, choć niektórzy nie widzą w tych cechach nic złego, ogólnie zazdrość bądź egocentryzm nie są najlepszymi cechami charakteru. Tak więc, negatywny stosunek do siebie, zaś pozytywny w stosunku do innych może potwierdzać daną hipotezę.