Układ oddechowy:

2 części:

- część przewodząca powietrza powietrze (jama nosowa, jama nosowo-gardłowa, krtań, tchawica, oskrzela i oskrzeliki)

-część oddechowa- część w której odbywa się wymiana O₂ i CO₂ (oskrzeliki oddechowe, przewody oddechowe i pęcherzyki płucne)

Wdech- wtedy powietrze dostaje się do płuc

Wydech- wtedy powietrze wydostaje się z płuc

Oddychanie komórkowe- wynikiem jest produkcja energii (efekt metabolizmu cząsteczek organicznych)

Budowa przewodów oddechowych:

-błonaśluzowa (nabłonek, błona podstawna i łącznotkankowa błona śluzowa właściwa. Stwarza warunki odporności, wytwarzając i usuwając zanieczyszczenia z powietrza i w unieszkodliwianiu antygenów, nawilżaniu i ogrzewaniu powietrza.

Funkcje układu oddechowego:

-przewodzenie powietrza (oczyszczanie, ogrzewanie, nawilżanie)

-odbieranie wrażeń węchowych i smakowych

-bierze udział w wydawaniu dźwięków

1. Jama nosowa

- między nozdrzami przednimi a nozdrzami tylnymi (przezeń łączy się z jamą nosowo-gardłową)

-trzon z chrząstki szklistej.

-dwie symetryczne części, składające się z: gładkiej ściany, bocznej ściany (zawiera 3 małżowiny nosowe: górną, środkową i dolną), dośrodkowej ściany.

-powierzchnia wysłana błona śluzową (okolica oddechowa i okolica węchowa)

-przedsionek nosa- wysłany skórą, zawierającą włosy nozdrzy, gruczoły łojowe i potowe. Pokryta nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym (komórki kubkowe). Częśc właściwa zrasta się z ochrzęstną lub z okostną

-naczynia błony śluzowej odpowiadają za nabrzmiewanie błony śluzowej i za ogrzanie wdychanego powietrza. W pobliżu nabłonka- bogata sieć tętniczek, naczyń włosowatych i anastomoz

-żyły blaszki właściwej błony śluzowej- tworzą system jam (splotów jamistych) o grubych ścianach

- płyn surowiczy (woda + białka) + śluz= nawilżenie powietrza, pułapka dla cząstek i cząsteczek zanieczyszających powietrze.

-główny nabłonek węchowy- tam znajdują się główne receptory węchowe odbierające woń

-narząd lemieszowo-nosowy- odbiera sygnały w postaci kompleksów substancji zapachowych, które wyzwalają zachowania reprodukcyjne i agresywne.

-gruczoły pęcherzykowe wydzielają płyn surowiczy- białko wiążące substancje zapachowe OBP

KOMÓRKI nabłonka węchowego:

-węchowe; guzek węchowy- zgrubione zakończenie dendrytu neurony komórek; rzęski; powierzchnia zwęża się przechodząc w bezmielinowe aksony; opuszka węchowa-> 10-100 aksonów przenikających przez otwory blaszki sitowej kości sitowej. Weń aksony komórek węchowych wytwarzają synapsy z neuronami (komórki miteralne), dając zgrubienia (kłębuszki ).

-podporowe; liczne mikrokosmki

-podstawne; zdolność do dzielenia się i różnicowania w komórki nerwowe węchowe

-neuroendykrynowe- z grzebienia nerwowego, wydzielają

1. Jama gardła

-błona śluzowa, pokrytwa nabłonkiem wielozędowym walcowatym urzęsionym i wielowarstwowym nabłonkiem płaskim. (gruczoły śluzowe)

-limfocyty T cytotoksyczne i NK

-blaszka właściwa zawiera dużo włókien kolagenowych i sprężystych (wielorzędowy walcowaty!!!)

-migdałek gardłowy

-na zewnątrz od błony śluzowej- mięsnie szkieletowe podniebienno-gardłowe (pokrywa je błona łącznotkankowa).

1. Krtań

-ściana z błony śluzowe, podśluzowej, chrzastek, mięśni szkieletowych

-w górnej częśći nagłośnia (chrząstka sprężysta i troche włóknistej szklistej)

-górna powierzchnia błony- n.wielowarstwowy płaski; dolna- n. wielorzędowy walcowaty urzęsiony

-blaszka właściwa błony śluzowej zrasta się z ochrzęstną i zawiera gruczoły śluzowo-surowicze

1. Tchawica

-giętki i sprężysty przewód- zwiększa i zmniejsza się

-ściana:

a) błona śluzowa

-pokryta nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym

-komórki:

Urzęsione-> najliczniejsze, rzęski przesuwają ku krtani śluz z zanieczyszczeniami, obecność w ich błonie receptorów smaku gorzkiego, ruchy wykrztuśne

Kubkowe-> jednokomórkowe gruczoły wydzielające śluz

Surowicze-> ~ gruczoły surowicze

Szczoteczkowe-> na wolnej przestrzeni- mikrokosmki; w pobliżu zakończenia nerwowe

Ziarniste/endokrynowe układu APUD- zawierają pęcherzyki wydzielnicze

Podstwane, macierzyste i progenitorowe- zeń powstają inne komórki

b) błona podśluzowa,

-luźna budowa

-gruczoły tchawicze- gruczoły śluzowe z nielicznymi komórkami surowicznymi

c) przydanka

- najbardziej zew. Warstwa ściany tchawicy

-tkanka łączna właściwa

- blaszka właściwa błony śluzowej-> tkanka łączna, z dużą ilością włókien sprężystych. Dużo limfocytów rozproszonych, komórki plazmatyczne produkujące IgA, wspólnie z limfo. Wytwarzają MALT- tkankę limfatyczną błony śluzowej

-pierścień chrzęstny – tkanka szklista

-mięsnie tchawicy (łączy pierścień)

1. Drzewo oskrzelowe

-dwa główne oskrzela: lewe i prawe, każde z nich wnika do płuc; dzieli się na 3 oskrzela płatowe prawego płuca dwa lewego,poźniej dzielą się na drobniejsze oskrzela segmentowe.

-oskrzeliki- drobniejsze odgałęzienia oskrzeli (średnica mniejsza niż 1mm), zaopatruje w powietrze płaciki płuca (tam się rozgałęzia oskrzelik na 5-7 oskrzelików końcowych)

-oskrzela- wysłane błoną śluzową (n.wielorzędowy walcowaty); ciałka nerwowo-nabłonkowe (komórki endokrynowe tworzące w nabłonku unerwione zgrupowania; głównie rozwidlenia oskrzeli; są chemoreceptorami), limfocyty rozproszone, grudki limfatyczne, kryptokępki (wspólnie tworzą tkankę limfatyczną oskrzeli BALT)

-blaszka właściwa błony śluzowej-> liczne włokna sprężyste (ale rozproszone), podeń micyty gładkie (spiralny przebieg)

-błona podśluzowa-> wyspy chrząstki szklistej i gruczoły śluzowe i surowicze

-oskrzeliki- przewody powietrza w płacikach płucnych. Warstwa miocytów gładkich, ich końce- oskrzeliki końcowe, n. jednowarstwowy sześcienny urzęsiony (prawie nie ma kubkowych), komórki oskrzelikowi (komórki Clary; dobrze rozwinięta siateczka szorstka i gładka, w błonie gładkiej mają cytochromy P450 które neutralizują substancje toksyczne; pęcherzyki wydzielnicze)

1. Płuca

-oskrzeliki oddechowe- rozgałęzienia oskrzelików końcowych, jednowarstwowy sześcienny urzęsiony, bez rzęsek. W ścianie maja otwory przezeń komunikacja z pęcherzykami płucnymi

-przewody oddechowe- liczne otwory w ścianie komunikacyjne. Nabłonek oddechowy, podeń nieliczne pęczki miocytów gładkich. Woreczki pęcherzykowe-> kilka pęcherzyków płucnych

-pęcherzyki płucne-> główna masa płuca i jego miąższu, w ścianie otwory przez które komunikacja z sąsiednimi pęcherzykami, mają często też wspólną ścianę- przegroda międzypęcherzykowa (nabłonek oddechowy + elementy tkanki łącznej właściwej + włosowate naczynia krwionośne)

Nabłonek oddechowy

-główny składnik pęcherzyków

-Pneumocyty typu I- płaskie, skład ściany przez którą dyfundują gzy (O₂ i CO₂), mała grubość to ułatwia

-Pneumocyty typu II- rozrzucone wśród Pneu. I. Produkcja i uwalnianie surfaktantu (obniżenie napięcia powierzchniowego, zmniejsza zużycie energii w czasie wdechu, ułatwia dyfuzję gazów, działa bakteriobójczo), przybiera forme blaszek (ciałka blaszkowate), rodzaj komórek macierzystych

-Pneumocyty typu II- nieliczne, w ich pobliżu są zakończenia włókien nerwowych, może to są chemoreceptory.

-zrąb ściany pęcherzyków- tkanka łączna właściwa (fibroblasty, miofibroblasty, komórki tuczne i makrofagi), podtrzymuje naczynia krwionośne (przylegających do Pneumo I), włókna sprężyste (owijają się dookoła pęcherzyków płucnych; rozciągają się w trakcie wdechu), włókna kolagenowe z I i II, makrofagi (komórki pyłowe, zwykle wypełnione kurzem; + komórki wad serca- erytrocyty lub hemosyderyna w makrofagach)

1. Opłucna- błona surowicza, blaszki tkanki łącznej wł. I nabłonek mezodermalny. Opłucna ścienna – wysciela jamę opłucną, pokrywa płuca -opłucna trzewna.

2. Naczynia limfatyczne- sieć powierzchniowa opłucnej trzewnej i głęboka

3. Układ ptaków:

- worki powietrzne- tam powietrze dociera z zewnątrz

-ciągły przepływ świeżego powietrza

-jednokierunkowe

-podwójne oddychanie