PRAWO CYWILNE - ZOBOWIĄZANIA CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

RODZAJE UMÓW

1. Umowy regulujące przeniesienie praw :

• sprzedaż

• zamiana

• darowizna

• kontraktacja

1. Umowy regulujące używanie rzeczy

• najem

• dzierżawa

• użyczenie

• leasing

1. Zobowiązania świadczenia usług

• umowa zlecenia

• umowa o dzieło

• prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

• przechowanie

• odpowiedzialność utrzymujących hotele i podobne zakłady

• umowa składu umowa agencyjna

• umowa komisu

• umowa przewozu

• umowa spedycji

1. Umowy regulujące świadczenia kredytowe

• pożyczka

• depozyt nieprawidłowy

• umowa kredytu

• umowa rachunku bankowego

1. Zabezpieczenia wierzytelności

• poręczenie

• gwarancja bankowa

1. Umowy o funkcji alimentacyjnej

• renta

• dożywocie

1. Ubezpieczenia gospodarcze

• umowa ubezpieczenia

1. Umowa spółki cywilnej

2. Przekaz i papiery wartościowe

3. Przyrzeczenia publiczne

4. Gra i zakład

5. Ugoda

SPRZEDAŻ

sprzedaż (emptio-venditio) :

• sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia własności rzeczy i wydania rzeczy , a kupujący do zapłaty ceny i odebrania rzeczy

• forma pisemna (ad probationem) - przy wartości większej niż 2 000 zł

• forma notarialna - sprzedaż nieruchomości , użytkowanie wieczyste , spadek

• minimalny consensus - strony , przedmiot sprzedaży , cena

1. Ceny :

• cena sztywna - wyłączająca swobodę stron w jej ustalaniu

• cena maksymalna - nie można ustalić ceny większej od reglamentowanej

• cena minimalna - nie można ustalić ceny niższej od reglamentowanej

• ceny urzędowe - ustalane przez organy państwowe na oznaczone towary

• ceny regulowane - ustalane przez sprzedawców lub ich zrzeszenia na podstawie zasad określonych przez organy państwowe - ceny wynikowe

• ceny umowne - ustalane w drodze uzgodnienia przez strony zawierające umowę

1. Rękojmia :

• zasada negatywnego interesu umownego

• odpowiedzialność za wady fizyczne lub prawne na zasadzie ryzyka obciążające sprzedawcę

• akt staranności - kupujący powinien zawiadomić sprzedawcę o zaistnieniu wady (1 miesiąc wady fizyczne)

• kupujący może : odstąpić od umowy żądać obniżenia ceny , dostarczenia rzeczy wolnych od wad , usunięcia wady

1. Odpowiedzialność odszkodowawcza:

• niezależnie od uprawnień z tytułu rękojmi kupujący może żądać odszkodowania za szkody wyrządzone wadami rzeczy , tzw. odpowiedzialność za produkt

1. Gwarancja :

• na zasadzie ryzyka

• zobowiązanie gwaranta (sprzedawcy, wytwórcy) do spełnienia odpowiednich świadczeń na wypadek , gdyby w oznaczonym terminie (okres gwarancyjny ) ujawniły się wady fizyczne rzeczy sprzedanej

• udzielanie gwarancji jest dobrowolne - na podstawie czynności prawnej , np. w umowie

• wymagane jest wręczenie dokumentu gwarancyjnego określającego treść gwarancji

• pozwala dochodzić uprawnień od producenta ( w odróżnieniu od rękojmi)

• uprawnienia : usunięcie wad lub dostarczanie rzeczy wolnej od wad (decyduje gwarant o wyborze)

1. Szczególne rodzaje sprzedaży :

1. sprzedaż na raty

• strony : prowadzący przedsiębiorstwo (sprzedawca) i osoba fizyczna (kupujący)

• przedmiotem umowy jest rzecz ruchoma nabyta na własne potrzeby kupującego

• cena płatna w ratach

• rzecz sprzedana ma być wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny

• termin płatności rat zastrzeżony na korzyść dłużnika

1. sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej

• sprzedawca zastrzega sobie własność rzeczy aż do uiszczenia ceny przez kupującego

• jeżeli nie uiści ceny : odebranie rzeczy , żądanie wynagrodzenia za używanie lub uszkodzenie rzeczy

1. sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy

• warunek zawieszający - że kupujący uzna przedmiot sprzedaży za dobry

1. sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu

• celem sprzedaż powrotna rzeczy sprzedającemu (zwrot ceny i nakładów) - po upływie terminu

1. prawo pierwokupu

• pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy , gdyby właściciel zawarł umowę sprzedaży z innym podmiotem

• sprzedający osobie trzeciej musi zawiadomić uprawnionego o zamiarze sprzedaży

1. Inne rodzaje sprzedaży :

• sprzedaż prenumeracyjna (abonamentowa)

• sprzedaż wg wzoru

• sprzedaż na zamówienie

• sprzedaż wysyłkowa

• sprzedaż na przedpłatę

• sprzedaż licytacyjna

• sprzedaż obnośna (pozasklepowa)

ZAMIANA

• umowa , w której każda ze stron zobowiązuje się do przeniesienia na drugą stronę własności rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia innej własności rzeczy (do ut des)

• umowa konsensualna , odpłatna , wzajemna

DAROWIZNA

• strony : darczyńca i obdarowany

• zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku

• oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego

• oświadczenie obdarowanego w dowolnej formie (nawet milczące przyjęcie darowizny)

• polecenie - nałożony na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania

• dopuszczalne odwołanie darowizny w razie rażącej niewdzięczności obdarowanego

• odwołanie w razie pogorszenia sytuacji majątkowej po zawarciu umowy a przed jej wykonaniem

• popadnięcie darczyńcy w niedostatek po wykonaniu umowy nie daje podstawy jej odwołania , lecz może żądać od obdarowanego środków utrzymania

KONTRAKTACJA

• strony : producent rolny i kontraktujący

• producent : zobowiązanie do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju w oznaczonym terminie

• kontraktujący : odebranie w umówionym terminie i zapłacenie ceny

NAJEM

• strony : wynajmujący i najemca

• wynajmujący : zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania na oznaczony lub nieoznaczony czas

• najemca : zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz

• najemca może korzystać z rzeczy , ale nie może pobierać z niej pożytków

• jeżeli czas oznaczony : strony nie mogą zastrzec możliwości wcześniejszego rozwiązania za wypowiedzeniem

• wynajmujący : obowiązek utrzymywania rzeczy w należytym stanie i zapewnienia spokojnego używania

• najemca : może bez zgody wynajmującego oddać rzecz w podnajmem lub bezpłatne używanie

• przez zbycie rzeczy nabywca wchodzi w prawa i obowiązki zbywcy wobec rzeczy

• zakończenie najmu :

• nadejście terminu końcowego

• wypowiedzenie przez każdą ze stron z zachowaniem terminów umownych

• wypowiedzenie bez zachowania terminów wypowiedzenia - w skutek kwalifikowanego naruszenia obowiązków

• obowiązek zwrócenia rzeczy w stanie nie pogorszonym

• maksymalny termin związania - 10 lat

DZIERŻAWA

• strony : wydzierżawiający i dzierżawca

• wydzierżawiający : zobowiązuje się do oddania dzierżawcy rzeczy lub prawa do używania i pobierania pożytków na czas oznaczony lub nieoznaczony

• dzierżawca - zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu czynsz

• maksymalny termin związania - 30 lat

• dzierżawca zobowiązany jest do dokonywania wszelkich napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawcy w stanie nie pogorszonym ( ze względu na możliwość pobierania pożytków)

• dzierżawca nie może oddać przedmiotu w poddzierżawę bez zgody wydzierżawiającego

• czynsz płatny półrocznie z dołu ( ze względu na to , że środki otrzymuje z pobranych pożytków)

• po ustaniu obowiązek zwrotu przedmiotu w stanie , w jakim powinien się znajdować przy prowadzeniu prawidłowej gospodarki

UŻYCZENIE

• strony : użyczający i biorący w użyczenie

• użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu w użyczenie przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy ,

• skonstruowane jak umowa realna - dochodzi do skutku po wydaniu rzeczy

• użyczający powinien jedynie znosić to , że biorący w użyczenie używa rzeczy już mu wydanej

• biorący w użyczenie powinien używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami i nie używać jej

• ustanie użyczenia :

• upływ terminu określonego w umowie

• rzecz jest niewłaściwie używana

• rzecz została bezpodstawnie użyczona osobie trzeciej

• stała się potrzebna użyczającemu

• biorący w użyczenie powinien oddać rzecz w stanie nie pogorszonym

LEASING

• strony : leasingodawca i leasingobiorca

1. Leasing finansowany (kapitałowy)

• leasingodawca zobowiązuje się oddać leasingobiorcy do używania lub pobierania pożytków rzecz zakupioną od osoby trzeciej na czas oznaczony

• leasingobiorca zobowiązuje się zapłacić leasingodawcy w oznaczonych częściach (ratach) sumę pieniędzy odpowiadającą przynajmniej wartości rzeczy w chwili jej zakupu od osoby trzeciej oraz prowizję , premię za zwiększone ryzyko i koszty operacyjne leasingu , z odsetkami

• leasingodawca zobowiązany jest znosić używanie i pobieranie pożytków ze swojej rzeczy

• leasingobiorca ma obowiązek utrzymywania rzeczy i ponoszenia wszelkich ciężarów

• można zastrzec w umowie opcję zakupu po spłaceniu wszystkich rat leasingowych

1. Leasing operacyjny (bieżący)

• leasingodawca nabywa lub wytwarza rzecz , którą oddaje leasingobiorcy do używania lub do używania i pobierania z niej pożytków

• zastrzega się w umowie , że rzecz będzie oddawana w leasing wielu kolejnym leasingobiorcą , dlatego leasingobiorca otrzymuje rzecz na czas krótszy od okresu jej gospodarczej używalności (3 lata)

• leasingodawca zainteresowany jest utrzymaniem rzeczy w należytym stanie , dlatego sprawuje ścisłą nad nią kontrolę , sam ponosi koszty utrzymania , napraw , ubezpieczenia , podatki

• nie dopuszcza opcji zakupu (ewentualnie pierwokupu)

ZLECENIE

• strony : dający zlecenie i przyjmujący zlecenie

• zobowiązanie przyjmującego zlecenie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie

• przyjmujący zlecenie :

• świadczenie określonych czynności prawnych

• samodzielne organizowanie działań

• nie odpowiada czy rezultat zostanie osiągnięty - ma dołożyć jedynie należytej staranności

• zastępstwo (pełnomocnictwo) bezpośrednie - w imieniu zleceniodawcy i na jego rachunek

• zastępstwo pośrednie - we własnym imieniu i na rachunek zleceniobiorcy

• pełnomocnictwo nie jest potrzebne - w braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie

• umowa może być odpłatna lub nieodpłatna - domniemanie odpłatności

• forma zawarcia umowy obojętna , chyba że łączy się z pełnomocnictwem , dla którego zastrzeżono formę szczególną

• swoboda sposobu wykonania . lecz zgodnie z przypuszczalnymi intencjami zleceniodawcy

• obowiązek zleceniodawcy do pokrycia wydatków oraz zwolnienia z zaciągniętych zobowiązań

PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA

• prowadzący cudzą sprawę (negotiorum gestor) bez zlecenia (brak podstawy) powinien :

• działać zgodnie z prawdopodobną wolą osoby , której sprawy prowadzi i z korzyścią dla niej

• powinien wydać wszystko co uzyskał dla osoby przy prowadzeniu sprawy

• może żądać :

• zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów

• zwolnienia od zobowiązań

• osoba , której sprawy prowadzono może działanie potwierdzić - wtedy obowiązek wynagrodzenia

UMOWA O DZIEŁO

• strony : przyjmujący zlecenie i zamawiający

• przyjmujący zamówienie : zobowiązanie się do wykonania oznaczonego dzieła (w terminie)

• zamawiający : zapłata wynagrodzenia

• wykonanie dzieła : doprowadzenie do rezultatu , określonego i pewnego

• brak oznaczenia terminu w umowie - świadczenie spełnione niezwłocznie po wezwaniu do wykonania

• materiały powinien dostarczyć przyjmujący zamówienie ( ale może być także inaczej)

• niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału ponosi ten , kto go dostarczył (jednakże obowiązek pieczy)

• przyjmujący zamówienie odpowiada wedle zasad o rękojmi przy sprzedaży

• wynagrodzenie :

• ryczałtowe - określenie z góry wysokości wynagrodzenia (nie przeprowadza się rozliczeń)

• kosztorysowe - obejmuje jedynie zestawienie potrzebnych do wykonania dzieła materiałów i planowanych prac z podaniem cen jednostkowych . Na tej podstawie oblicza się po wykonaniu dzieła należne wynagrodzenie .

UMOWA PRZECHOWANIA

• strony : przechowawca i składający do przechowania

• przechowawca zobowiązuje się przechować w stanie nie pogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu przez składającego do przechowania (nie może jej używać)

• przedmiotem przechowania tylko rzeczy ruchome oznaczone co do tożsamości

• znaki legitymacyjne - wydawane składającemu jako dowód do odbioru rzeczy

• składający obowiązany jest zwrócić wszelkie wydatki i zwolnić go z zobowiązań (oraz zapłacić wynagrodzenie)

• składający może w każdym czasie żądać zwrotu rzeczy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ UTRZYMUJĄCYCH HOTELE I PODOBNE ZAKŁADY

• odpowiedzialność zawiązuje się z samym faktem wniesienia rzeczy przez osoby korzystające z usług zakładu

• rzecz wniesiona - powierzona hotelowi lub osobie zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym

• odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (niezależnie od winy)

• wyłączenie odpowiedzialności gdy szkoda wynikła :

• z właściwości rzeczy wniesionej

• z winy poszkodowanego

• z siły wyższej

• nie można wyłączyć tej odpowiedzialności przez jednostronne oświadczenie

• prawo ustawowego zastawu na rzeczach - dla zabezpieczenia roszczeń , świadczeń i kosztów (np. rozmów telefonicznych)

UMOWA SKŁADU

• strony : składający i przedsiębiorstwo składowe

• przedsiębiorstwo składowe zobowiązuje się do sprawowania pieczy nad złożonymi na skład towarami i zachowania ich w stanie nie pogorszonym (czynności konserwacyjne) z składający do zapłacenia wynagrodzenia

• przedmiotem składu mogą być tylko towary

• obowiązek wydania dowodu składowego i informowanie o stanie przyjętych na skład towarów

• składający zachowuje do towarów dostęp

• wysokość odszkodowania ograniczona do wartości towaru (nie obejmuje utraconych korzyści )

UMOWA AGENCYJNA

• strony : przyjmujący zlecenie (agent) i dający zlecenie

• agent zobowiązuje się do stałego i za wynagrodzeniem (prowizja) :

• pośredniczenia w zawieraniu umów danego rodzaju na rzecz drugiej strony

• zawieraniu takich umów w imieniu drugiej strony (wymagane pełnomocnictwo)

• działania agenta nie obejmują zastępstwa pośredniego - we własnym imieniu na własny rachunek

• samodzielność organizowania pracy

UMOWA KOMISU

• strony : komisant i komitent

• zobowiązanie komisanta do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomej na rachunek komitenta , lecz w imieniu własnym i za wynagrodzeniem prowizyjnym (zastępstwo pośrednie)

• dwa rodzaje komisu : sprzedaży i kupna

UMOWA PRZEWOZU

• zobowiązanie się przewoźnika w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy

1. Przewóz osób :

• strony : przewoźnik i podróżny

• zawarcie umowy przez nabycie biletu lub zajęcie miejsca (umowa adhezyjna)

1. Przewóz rzeczy :

• strony : przewoźnik i wysyłający (nadawca) lub frachtujący (w prawie morskim)

• zwykle jest to umowa zawierana na rzecz osoby trzeciej , czyli odbiorcy przesyłki

• wymagane złożenie przewoźnikowi listu przewozowego (dane do prawidłowego przewozu)

• konosament - dowód przyjęcia i zobowiązanie wydania ładunku posiadaczowi (transport morski)

UMOWA SPEDYCJI

• strony : spedytor i dający zlecenie

• spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem do wysyłania lub odbioru przesyłki albo dokonania innych usług związanych z przewozem

• są to czynności pomocnicze w stosunku do przewozu rzeczy (faktyczne i prawne)

POŻYCZKA

• strony : dający pożyczkę i biorący pożyczkę

• dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy określonych co do gatunku

• biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (w terminie umówionym)

• umowa darma lub odpłatna (odsetki)

DEPOZYT NIEPRAWIDŁOWY

• przedmiotem mogą być tylko pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku

• przechowawca nieprawidłowy nabywa na własność z obowiązkiem zwrotu w takiej samej ilości i jakości

• umowa realna nieodpłatna lub odpłatna (odsetki)

• składający może w każdej chwili żądać zwrotu depozytu

UMOWA KREDYTU

• strony : bank i kredytobiorca

• bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę pieniędzy na ustalony cel

• kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na warunkach określonych w umowie , zwrotu kwoty z odsetkami i zapłatę prowizji

• zdolność kredytowa kredytobiorcy - zdolność do spłaty kredytu w terminie (wedle oceny banku)

• żądanie zabezpieczenia wypłacalności :

• żądanie informacji i dokumentów pozwalających ocenić sytuację finansową i gospodarczą

• dodatkowe zabezpieczenie (weksel , prawo odstąpienia)

UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO

• strony : bank i posiadacz rachunku

• bank zobowiązuje się wobec posiadacza rachunku do przechowywania pieniędzy i przeprowadzania na zlecenie rozliczeń pieniężnych , przez oznaczony lub nieoznaczony czas

• możliwość korzystania przez bank z pieniędzy , lecz obowiązek zwrotu na żądanie posiadacza

• posiadacz rachunku : obowiązek płacenia prowizji i opłat za prowadzenie rachunku

• rodzaje rachunków : bieżący , pomocniczy , lokat terminowych , oszczędnościowy

ZABEZPIECZENIA WIERZYTELNOŚCI

1. Zabezpieczenia rzeczowe :

• zastaw , hipoteka , zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej , kaucja , blokada rachunku bankowego

1. Zabezpieczenia osobiste :

• poręczenie , poręczenie wekslowe (aval) , weksel , gwarancja bankowa , ubezpieczenie , przelew wierzytelności na zabezpieczenie

PORĘCZENIE

• poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek , gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał

• akcesoryjność - istnienie i rozmiar długu głównego rozstrzyga o istnieniu i rozmiarze długu akcesoryjnego

• poręczyciel odpowiada wobec wierzyciela jak współdłużnik solidarny

• umowa może być zawarta bez zgody a nawet wiedzy dłużnika

• zastrzeżona pod rygorem nieważności zwykła forma pisemna

• oświadczenie poręczyciela powinno wskazywać osobę dłużnika głównego i dług główny

• dług poręczyciela staje się wymagalny , gdy dłużnik opóźni się ze świadczeniem

• jeżeli poręczyciel zaspokoi wierzyciela zostaje zwolniony i wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela do spełnionego zamiast dłużnika świadczenia

GWARANCJA BANKOWA

• strony : gwarant (bank) i beneficjent gwarancji

beneficjent gwarancji (wierzyciel)

gwarant (bank) dłużnik

• bank zobowiązuje się wobec beneficjenta gwarancji , że w razie niespełnienia świadczenia przez dłużnika wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta (list gwarancyjny)

• bank udziela gwarancji tylko na zlecenie (dłużnika)

• bank pobiera za udzielenie gwarancji prowizję od dłużnika w tytułu umowy zlecenia gwarancji

• bank przez spełnienie świadczenia nie wstępuje w miejsce zaspokojonego wierzyciela

UMOWA RENTY

• trwały stosunek zobowiązaniowy jednej strony do świadczeń okresowych w pieniądzu na rzecz drugiej strony

• postać nieodpłatna lub odpłatna

• czas trwania - termin albo zdarzenie wygaśnięcia (np. śmierć)

• płatność miesięczna z góry

• funkcja alimentacyjna o charakterze osobistym

• wymagania formy szczególnej : pisemnej lub aktu notarialnego (bezpłatna renta)

• pozaumowne źródła prawa do renty :

• jednostronne oświadczenie woli (testament , przyrzeczenie publiczne)

• ustawa

• umowy inne niż umowa renty

• modyfikacja (rebus sic stantibus) - każda ze stron , w razie zmiany stosunków , może żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty

• kapitalizacja renty - zasądzenie zamiast renty świadczenia jednorazowego (renta odszkodowawcza)

DOŻYWOCIE

• strony : właściciel nieruchomości i nabywca

• właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę

• nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy lub osobie mu bliskiej dożywotniego utrzymania

• wymagana forma aktu notarialnego

• nabywca powinien dostarczać dożywotnikowi