RUCHY MASOWE

Główną przyczyną wywołującą ruch utworów powierzchniowych i mas skalnych jest siła ciężkości. Ruchy masowe zachodzą, gdy siła tarcia i spójności, czyli kohezja, nie są wystarczające by przeciwstawić się sile ciężkości.

Spójność (kohezja) to właściwość, dzięki której cząstki utworów skalnych są ze sobą związane. Na kohezję wpływają

- przyciąganie międzycząsteczkowe drobnych ziaren i cz. mineralnych

- koloidy, które działają zlepiająco na cząstki mineralne

- siły kapilarne, wywołane przez powierzchniowe napięcie między błonkami wody a otaczanymi przez nie ziarnami i cząstkami luźnych utworów skalnych

Gdy spójność wywołana jest przyciąganiem międzycząsteczkowym i koloidami – kohezja rzeczywista, gdy wywołany siłami napięcia powierzchniowego wody – kohezja pozorna

Tarcie wewnętrzne jest to opór stawiany przy przesuwaniu cząstek względem siebie. Zależy on od kształtu ziaren i stopnia ich obtoczenia, wymiarów ziaren i stopnia zagęszczenia utworu. Ponadto na TW wpływa też obciążenie utworów ulegających przemieszczaniu się. Im większe jest obciążenie, tym większe ciśnienie działające na poszczególne cząstki i tym większej trzeba użyć siły, by pokonać tarcie wewnętrzne.

Wytrzymałość na ścinanie to opór na przesuwanie części utworu skalnego (warstwy, masywu) względem siebie. Gdy WNŚ zostanie przekroczona wówczas utwory skalne przemieszczają się wzdłuż płaszczyzny ścinania. Takie przemieszczenia ma miejsce przy ruchu osuwiskowym. WNŚ zależy od tarcia wewnętrznego i kohezji zgodnie z wzorem F=N tgβ + c (c – kohezja).

WNŚ piasków zależy głownie od TW, zaś iłów od działania sił spójności między cząstkami oraz od składu mineralnego.

Bezpośrednimi (naturalnymi) przyczyn. powierzchniowych r. masowych są:

- głębokie zwietrzenie skał i rozluźnienie utworów budujących zbocze

- podcięcie erozyjne zbocza; - przeciążenie zbocza wodą opadową lub śniegiem

- silne nawodnienie podłoża poprzez spękanie warstwy; - trzęsienia ziemi.

Zachwianie równowagi (stateczności) i ruch mas po zboczu mogą

być spowodowane również przyczynami pośrednimi, w związku z

działalnością inżynierską człowieka, a mianowicie przez:

- zmianę konsystencji gruntów na skutek nadmiernego nawilgocenia stoków

- obciążenia statyczne i dynamiczne spowodowane nadmiernie ciężkimi konstrukcjami budowlanymi lub składowaniem materiałów na stoku,

- zmianę kształtu stoku przez budowę tras komunik. lub podcięcie stoku wkopem

- prace strzelnicze przy eksploatacji kamieniołomów luli żwirowni,

- zmianę koryta rzeki, piętrzenie wód powierzchniowych,

- wstrząsy i wibracje spowodowane przez pojazdy lub wybuchy itp.

Stoki osuwiskowe bywają praktycznie bardzo trudne do zagospodarowania.

Dlatego do racjonalnego wykorzystania terenów osuwiskowych istotne są obserwacje pozwalające na określenie jak czysto różne typy osuwisk są

odmładzane. Występowanie osuwisk uzależnione jest w znacznej mierze również od warunków litologicznych i tektonicznych. Z zagęszczeniem osuwisk mamy do

czynienia przede wszystkim w obszarach występowania zróżnicowanych

litologicznie utworów skalnych, zwłaszcza fliszowych. Jak wiemy są to

przeławicenia warstw wapienno-piaskowcowo-łupkowo-marglistych, które stanowią doskonałe płaszczyzny poślizgu

Ze względu na różnorodność kryteriów istnieje szereg podziałów i klasyfikacji

powierzchniowych ruchów masowych po zboczach. Uwzględniają one przede wszystkim rodzaj ruchu i jego prędkość, rodzaj materiału ulegającego

przemieszczeniom i jego wilgotność oraz budowę geologiczną i intensywność

procesów endogenicznych i egzogenicznych wpływających na rozluźnienie utworów powierzchniowych. Są 3 zasadnicze grupy ruchów masowych:

- spływy, które powstają, gdy nastąpi nasycenie warstw przypowierzchniowych

wodą, zwłaszcza pokryw zwietrzelinowych, wśród których przeważają utwory

pylaste i ilasto-gliniaste,

- zsuwy, czyli właściwe osuwiska w wyższym znaczeniu, gdy mamy do czynienia

ze znacznym przemieszczeniem się mas skalnych, których cechą charaktery-

styczną jest stosunkowo szybki przebieg. W zależności od osuwanego materiału

są to: osuwiska zwietrzelinowe, zsuwy skalne, osuwiska mieszane skalno-zwietrzelinowe lub osadów sypkich, a ze względu na sposób przemieszczania mas osuwiskowych – osuwiska konsekwentne, obrotowe, obrotowo-ślizgowe

- obrywy, które są oderwaniem i osunięciem w dół mas skalnych ze znaczną prędkością, a warunkiem ich powstania jest b. duży kąt nachylanie zbocza.

W kształtowaniu się PRM oprócz procesów geologicznych endogenicznych i egzogenicznych dużą role odgrywa występowanie wody. Wśród PRM po zboczu wyróżnia się: *spełzywanie lub złaziska; *spływy *staczanie lub usypiska *obrywy i zwaliska *osuwiska