Carl Gustav Jung, PSYCHOLOGIA INDYWIDUALNA, Wykład 9
materiały do wykładu, OSOBOWOŚĆ, dr hab. Irena Pilch
Carl Gustav Jung (1875-1961)
„Wszystko, co irytuje nas w innych, może prowadzić nas do zrozumienia samych siebie”
Szwajcarski psychiatra
Współpracownik Freuda, przewodniczący Towarzystwa Psychoanalitycznego, ostatecznie stworzył własną szkołę
Badacz historii, mitologii, religii, kultur pierwotnych – erudyta
Charakterystyczne cechy myślenia Junga
Determinizm i teleologizm: „Życie jednostki określają zarówno cele, jak i przyczyny”
Uniwersalne, powszechne, nieświadome, wrodzone determinanty osobowości
Pozytywna i negatywna rola nieświadomości
Osobowość jako system energetyczny
Osobowość jako system różnicujący się i powtórnie integrujący
Optymistyczny pogląd na naturę ludzką: człowiek rozwijający się, dążący do pełni
Oddziaływanie w obrębie osobowości: konflikt, kompensacja i jedność przeciwieństw (funkcja transcendentna)
Charakterystyczne pojęcia
Archetypy
Kompleksy nieświadomości
Indywiduacja
Prawa przepływu energii psychicznej (ekwiwalencji i entropii)
Test skojarzeń słownych, metoda amplifikacji
NIEŚWIADOMOŚĆ ZBIOROWA
Archetypy („prawa kultury”) i instynkty („prawa natury”)
Archetypy: emocjonalnie naładowane wzorce, uniwersalne, dotyczące najważniejszych spraw ludzkich, zawierające właściwe ustosunkowania do najważniejszych „wspólnych” ludzkich doświadczeń
„Archetyp per se” (potencjalny) i zaktualizowany (obecny w świadomości jako obraz, wyobrażenie, zdarzenie, proces itp.)
Występuje w formie uosobionej (personifikacja) lub symbolicznej
W snach, wizjach, rytuałach, mitach, symptomach
Mogą wnikać do świadomości poprzez zgodne treściowo doświadczenia
Archetyp Boga, Bohatera, Starego Mędrca i Wielkiej Matki, Diabła, Energii, Persony, Cienia, Animy, Animusa itd.
Wrodzone, wspólne i niezmienne!
Bipolarne
Dają wgląd – pozwalają na przeżycie i zrozumienie wartości zbiorowych, ukierunkowują, dodają energii
Wzbudzają lęk lub fascynację
Kontakt ego z archetypem:
INFLACJA EGO – owładnięcie przez archetyp:
Pozytywna: wgląd i moc
Negatywna: dezintegracja ego
ALIENACJA EGO – utrata więzi z archetypem, utrata wymiaru symbolicznego świata, brak energii, twórczości i rozwoju
Absolutyzacja archetypu – owładnięcie przez ideę
Okoliczności ułatwiające kontakt z archetypem:
Czynniki pobudzające wyobraźnię, wrażliwość, relaksujące, osłabiające mechanizmy obronne (sztuka, przyroda, ceremoniał religijny
Czynniki naruszające równowagę:
wyczerpanie, poważne choroby fizyczne i psychiczne, zagrożenie śmiercią, mocne konflikty
Niespodziewane sytuacje, zakochanie
Techniki oddechowe, joga,
medytacja, narkotyki
Sen
ARCHETYPY - Rola kultury:
Przekazywanie, interpretacja i wyrażanie symboli archetypowych
Archetypy w kulturach pierwotnych, dogmatach i rytuale religijnym, snach archetypowych, dziełach sztuki
Archetypy w baśniach, mitach (filmach) przygotowujące do dorosłości
NIEŚWIADOMOŚĆ INDYWIDUALNA
KOMPLEKSY
oderwane części osobowości, grupy zabarwionych emocjonalnie treści psychicznych, funkcjonujących autonomicznie, niepodlegających kontroli, wpływających na zachowanie
powstają jako skutek urazu, konfliktu, niemożności wyrażenia siebie, często w dzieciństwie
powszechne; stanowią „słabe strony” ego
„zdrowe” (stymulują rozwój) i „chore” (szkodzą: blokują rozwój „ściągając” energię, przejmują kontrolę nad zachowaniem) – zależnie od siły ego
kompleks winy, władzy, matki, wyższości, niższości
PERSONA (maska)
Funkcje: obrona i komunikacja
Przykładowe zaburzenia:
Niezdolność wytworzenia persony (psychoza)
Podwójna (osobowość mnoga)
Zbyt otwarta
Nieprzepuszczalna (nerwica)
Skostniała
Teatralna (histeria)
INNE KOMPLEKSY NIEŚWIADOMOŚCI INDYWIDUALNEJ
ANIMUS/ANIMA
CIEŃ
JAŹŃ
INDYWIDUACJA – FAZY ROZWOJU
Faza dziecka – rozwój biologiczny, instynkty, rozwój ego; funkcja percepcji
Faza młodości – rozwój społeczny, persona; funkcja myślenia
Faza dorosłości – wejście w kulturę, cień i archetypy; funkcja uczucia
Faza duchowości – funkcja transcendentna, wejście w świat wartości uniwersalnych, jaźń; funkcja intuicji
TYPY POSTAWY PSYCHICZNEJ-EKSTRAWERTYCY
Kierują energię na zewnątrz
Reagują żywo, spontanicznie, emocjonalnie; wrażliwi na pochwały i krytykę
Potrzebują stymulacji, lubią działać, nieostrożni
Sprawni w kontaktach lecz powierzchowni, ufni, otwarci, preferują relacje grupowe i publiczne
Bagatelizują problemy, brak rozwagi, planowania, odkładają „na potem”, mniej krytyczni wobec siebie i innych
Brak pewności, determinacji i niezależności w działaniu, ulegają presji i okolicznościom, podporządkowują się
Wady: powierzchowność, dyletanctwo, ekshibicjonizm, eksponowanie siebie, wtrącanie się
TYPY POSTAWY PSYCHICZNEJ-INTROWERTYCY
Zatrzymują energię i skupiają ją na sobie
Refleksyjne, ostrożne, rozważne, planujące, skoncentrowane na własnych celach
Dystans w kontaktach, preferują kontakt indywidualny, częściej przebywają w samotności
„Wzmacniają” problemy przez ich przepracowywanie
Większa pewność, niezależność i determinacja w działaniu
Ludzi i sprawy traktują „przedmiotowo”, krytykują
Większa samowiedza
Wady: samotnictwo, osądzanie, poczucie winy, grzechu, nieufność.
TYPY POSTAWY PSYCHICZNEJ
Obie postawy są obecne, jedna świadoma (dominująca), druga stłumiona (→kompensacja)
Postawa nieświadoma uwidacznia się w zachowaniach słabo kontrolowanych i niedostosowanych do sytuacji
Wywieranie presji na zmianę (wrodzonej) postawy (i funkcji) u dziecka – niekorzystne
Niewykształcenie się dominującej postawy (i funkcji) utrudnia funkcjonowanie
Wahanie się tendencji w ciągu życia
„Przebiegunowanie” (gwałtowna zmiana) - w zaburzeniach psychicznych
Zmiany rozwojowe: różnicowanie się postawy (i funkcji), po czym dążenie do syntezy (jaźń)
FUNKCJE PSYCHICZNE
Funkcje orientujące świadomość
Racjonalne – porządkujące (myślenie: co to jest? co to znaczy? i uczucie: czym to jest dla mnie?)
Irracjonalne – określające wrażliwość na zjawiska, dotyczące tego, co konkretne (percepcja: co to jest? Jakie to jest? i intuicja: skąd lub dokąd prowadzi sytuacja?)
Jedna z funkcji rozwija się w świadomości (f. wyższa), przeciwna do niej wyparta (f. niższa)
Funkcja pomocnicza – częściowo świadoma
8 typów osobowości - przykładowe charakterystyki:
EKSTRAW. - INTELEKTUALNY
Zainteresowany faktami o obiektach zewnętrznych
Logiczny, szuka „prawdy”
Oczekuje respektowania norm
Wypiera uczucia – dogmatyczny, chłodny
Zaniedbuje przyjaciół
INTELEKTUALNO-PERCEPCYJNY: menedżer
INTELEKTUALNO-INTUICYJNY: psycholog, badacz duszy
INTROW. - INTELEKTUALNY
Zainteresowany ideami i wewnętrzną rzeczywistością
Nieelastyczny, chłodny
Nie poświęca wiele uwagi ludziom
INTELEKTUALNO-PERCEPCYJNY: naukowiec
INTELEKTUALNO-INTUICYJNY: filozof
EKSTRAW. - UCZUCIOWY
Reaguje emocjonalnie, jednak dostosowuje reakcje do okoliczności
Szanuje autorytety i tradycję
UCZUCIOWO-PERCEPCYJNY: opiekun
UCZUCIOWO-INTUICYJNY: społecznik
INTROW. - UCZUCIOWY
Subiektywną „prawdę” uważa za jedyną
Kieruje się własnymi sądami i uczuciami
Ma niewielu przyjaciół
UCZUCIOWO-PERCEPCYJNY: typ rodzinny
UCZUCIOWO-INTUICYJNY: typ mistyczny, religijny
EKSTRAW. - PERCEPCYJNY
Kładzie nacisk na doświadczenia zmysłowe
Wrażliwość dotykowa i wzrokowa
„Realista” zajmujący się faktami i detalami
Niezbyt zainteresowany analizą sytuacji
INTROW. - PERCEPCYJNY
Nadaje własny sens doświadczeniom sensorycznym i wyobrażeniom
Wrażliwość kinestetyczna i słuchowa
Twórca (np. muzyk)
EKSTRAW. - INTUICYJNY
Zaabsorbowany bardziej zmianami w zewnętrznym świecie niż tym, co znane
Nie zawraca sobie głowy logiką
INTROW. - INTUICYJNY
Zainteresowany skutkami wewnętrznych zjawisk
Z rezerwą
Śni na jawie
WSKAŹNIK TYPÓW MYERS-BRIGGS
MBTI- Myers-Briggs Type Indicator
Isabel Myers i Katherine Briggs (matka i córka) rozszerzyły konc. Junga i stworzyły skalę
16 typów – wyróżnia funkcję wyższą i pomocniczą
Zastosowanie: samopoznanie, wybór zawodu i ścieżki kariery
KONCEPCJA JUNGA - Krytyka
Niefalsyfikowalne tezy, irracjonalne myślenie
Niejasne pojęcia
Nienaukowe metody dowodzenia
LITERATURA ZALECANA
Jacobi, Psychologia C.G. Junga
Dudek, Psychologia integralna Junga
Albo-albo. Inspiracje jungowskie (zeszyty tematyczne)