1.definicja i nazwa socjologii
Socjologia jest to nauka o społeczeństwie, nauka ta zajmuje się relacjami między ludźmi (stosunkami) a także ich zachowaniami
Socjologia to socjeta – społeczeństwo, logos – nauka, wiedza
2.przedmiot badań socjologii
Przedmiotem badań socjologii są ludzie i ich relacje, zachowania, a także grupa społeczna
3.funkcje badań socjologii
Funkcje socjologii:
*diagnostyczna- opis, relacje społeczeństwa, dlaczego ludzie się tak zachowują, funkcja ta dokonuje opisu. Zadaje pytanie „jak jest?”
*prognostyczna (przewidywalna)- na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej naszej decyzji. „jak być powinno” „jak wszystko powinno wyglądać” „jak ludzie powinni się zachowywać”
*socjotechniczna- polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich. „jak dokonać zmian” „co zrobić by było tak jak być powinno”
4.podział socjologii (ogólna i szczegółowa)
Socjologia dzieli się na ogólną i szczegółową.
Ogólna nauka mająca na celu dostarczenie metod aparatu badawczego(teoretyczna):
Teoria rozwoju społecznego
teoria struktury społecznej
teoria zachowania społecznego grupy
teoria zachowania społecznego grupy
Szczegółowa jest praktycznie w każdej dziedzinie życia
Ekonomiczna, prawa, medyczna, polityczna, wojska, wiedzy itd.
5.prekursorzy socjologii
Ojcem socjologii jest Comte (który opracował trzy fazy rozwoju społecznego), Sansimonne
6.rozwój społeczny
Faza 1 teologiczna- wszystko to co zrozumiałe to wola Boga
fetyszyzm – obdarzenie mocą boską przedmiotów, modlenie się do przedmiotów (w tym okresie był ustrój plemienny – zbieractwo, plemiona koczownicze)
politeizm – wiara w wielu bogów (niewolnictwo)
monoteizm – wiara w jednego boga (feudalizm, rolnictwo)
Faza 2 metafizyczna- nie Bóg kieruje życiem człowieka ale metafizyka, na przykład natura (kapitalizm, społeczeństwo klasowe, gospodarka oparta na przyrodzie)
Faza 3 pozytywna – inaczej faza naukowa – ona miła zmienić człowieka, jego podejście do życia (socjalizm- równość społeczna wszystkich, brak równości w prawie, dziś – gospodarka wolno rynkowa- dziś najważniejsze usługi internetowe, edukacyjne
9.Forma państwa
sposób rządzenia i organizacji życia politycznego i społecznego w danym kraju. Aby określić sposób rządzenia należy ustalić formę rządu, ustrój terytorialno-administracyjny i styl rządzenia.
Przy ustalaniu formy państwa uwzględnia się następujące kategorie:
1) ustrój polityczny, czyli formę rządów, sposób funkcjonowania naczelnych organów państwa. Ze względu na rolę głowy państwa i sposób jej wyłaniania wyodrębnia się monarchie i republiki. Natomiast rozpatrując relacje między głową państwa, parlamentem a rządem, rozróżnia się system prezydencki i parlamentarny;
MONARCHIA – forma rządów w której stanowisko głowy państwa należy do monarchy. Władzę swą monarcha uzyskuje poprzez dziedziczenie albo w wyniku wyborów.
Wyróżnia się monarchie:
• Nieograniczoną – władza monarchy jest niepodzielna, jednolita, pochodząca od Boga, zatem nie może być ograniczona przez ludzi
• Ograniczoną – pozycja monarchy określona jest przez konstytucję, a władza ogranicza się do funkcji reprezentacyjnych i ceremonialnych.
REPUBLIKA – głowa państwa jest prezydent wybierany przez ogół lub grupy obywateli w wyborach
2) ustrój terytorialno-administracyjny, czyli podział terytorium oraz stopień dystrybucji władzy państwowej (scentralizowany bądź zdecentralizowany), pozwala wyróżnić państwa unitarne i federacje;
3) reżim polityczny, czyli styl rządzenia, według którego wyróżnia się państwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne.
PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE – państwo opierające się na konstrukcyjnych zasadach: suwerenności narodu, trójpodziału władzy, pluralizmu politycznego. W demokratycznym państwie prawa wyznaczane są tez takie wartości jak tolerancja, równość wobec prawa, rozwinięte wolności swobody jednostki, sprawiedliwość i porządek społeczny.
We współczesnym świecie istnieją dwa modele państwa demokratycznego:
Państwo liberalne – obowiązuje w nim trójpodział władzy, parlament zajmuje czołową pozycje wśród organów państwowych.
Państwo socjalne – duża aktywność państwa w sferze gospodarczej i polityce socjalnej.
PAŃSTWO AUTORYTARNE - to państwo w którym nie ma warunków do działania społeczeństwa obywatelskiego i idei samorządności. Udział obywateli w życiu politycznym podlega stałej kontroli i sprowadza się do pewnych rytualnych zachowań i przyzwyczajeń. Organizacja państwa opiera się na silnej władzy wykonawczej w rękach jednostki.
PAŃSTWO TOTALITARNE – istota tego państwa jest powszechna kontrola wszelkich przejawów życia społecznego oraz postępująca, totalna indoktrynacja. Władza państwowa skupiona jest w rękach jednej partii, wiec nie ma mowy ani o zasadzie podziału władzy, ani o legalnie działającej opozycji. Interes jednostki podporządkowany jest interesowi partii i państwa.
10.rodzaje legitymizacji władzy
zespół zasad uprawniający daną władzę do rządzenia
uzasadnienie władzy
M. Weber – wewnętrzne uprawomocnienie, podstawa prawomocności panowania
Rodzaje legitymizacji władzy:
Tradycyjna (tak było, jest i będzie w monarchii, opiera się na wierze w trwałość pewnego porządku)
Charyzmatyczna (oparta na emocjach, często taka włada nie wchodzi w dyktaturę, np. Hitler)
Legalna (racjonalna- opiera się ona na przekonaniu o legalności norm prawnych
11.struktura społeczna (budowa wewnętrzna społeczeństwa)
Wyróżniamy następujące typy struktur społecznych:
klasowa - stworzona przez K. Marksa, istotą podziału klasowego społeczeństwa jest stan posiadania poszczególnych grup społecznych. Ten podział opiera się na nierównościach ekonomicznych. Wszystkie zdarzenia zachodzące w środowisku społecznych są odzwierciedleniem pozycji jednostki w dostępie do środków produkcji. W marksowskim podejściu istnieją tylko dwie klasy: klasa posiadaczy i klasa robotnicza (proletariat). Warner wyróżnił więcej niż dwie klasy, jest ich aż sześć, wśród nich newralgiczną rolę pełni klasa średnia, której istnieje gwarantuje rozwój społeczeństwa.
warstwowa - jej twórcą jest M. Weber, który nie zgadza się w wielu kwestiach z Marksem. Struktura warstwa nie odnosi się jedynie do sfery ekonomicznej, ale również do sfery prestiżu społecznego oraz władzy. Struktura warstwowa w wielu miejscach jest sprzeczna z klasową wizją społeczeństwa. Nikt nie jest przypisany do jednej warstwy, w związku z tym istnieje pęd do zmieniania pozycji społecznej poprzez awans lub degradację. Warstwy nie konstytuują bowiem grup społecznych, łączy ich bowiem ideologia, a nie wspólny interes.
zawodowa - sieć zależności w zakładach pracy, przedsiębiorstwach, poprzez wykonywany zawód jednostka określa swoją pozycję w społeczeństwie
struktura płciowa i etniczna - niezależna od jednostki, ponieważ rasa i płeć są cechami biologicznymi, z którymi człowiek się rodzi. Podziała ze względu na rasę i płeć ma jednak zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa i relacji między jednostkami.
12.Stratyfikacja społeczna i klasa średnia.
Stratyfikacja - (przez socjologów nazywana “stratyfikacją społeczną”), inaczej “uwarstwienie społeczne” - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.
Klasa średnia– w stratyfikacji społeczeństwa klasa społeczna znajdująca się pomiędzy klasą wyższą i klasą niższą określaną czasami jako klasa robotnicza. W obecnym rozumieniu tego pojęcia do klasy średniej włącza się przede wszystkim kategorie społeczno-zawodowe, charakteryzujące się względną samodzielnością, osoby pracujące we własnych firmach lub mających pracę umysłową oraz pewnym poziomem dobrobytu, nie będące jednakże ani posiadaczami dużych majątków ani nie legitymujących się arystokratycznym pochodzeniem (głównie w Wielkiej Brytanii). Do klasy średniej należą przede wszystkim osoby o wyższym wykształceniu oraz o wyższych kompetencjach kulturowych niż klasa robotnicza (niższa).
14.grupa społeczna jej cechy i składniki
Grupa społeczna to co najmniej trzy osoby połączone względnie trwałymi więziami społecznymi powstałymi na podłożu odczuwanych i uświadamianych wspólnych potrzeb, wartości i interesów, których treści wyznaczają specyfikację i odrębność danej grupy od innych. Grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. W grupie istnieje komunikacja i łączność, tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości.
Podstawową grupą społeczna jest rodzina. Jednak w społeczeństwie możemy wyróżnić także inne grupy społeczne.
Mechanizm tworzenia się grup celowych:
1. Potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia
2. Przekształcenie potrzeb w interesy, które związane są z systemem wartości. Są
nadbudowane nad potrzebami
3. Dążenie do zaspokojenia interesów prowadzi do stawiania sobie celów. Cel to
bardzo określony przedmiot lub stan rzeczy, który zbiorowość chce osiągnąć.
Cel jest konkretyzacją interesu.
15.rodzaje grup społecznych i kryteria jej klasyfikacji
podział ze względu na typ więzi: pierwotne (stosunki między członkami są bliskie, istnieje więź oparta na osobistych kontaktach, typ więzi osobistej, intymniej np. rodzina), wtórne (oparte na więziach formalnych, rzeczowych, mają wspólny cel np. partia Policzna, studenci)
ze względu na wielkość grupy: małe (posiadające prostą strukturę, złożone z członków nie posiadające żadnych podgrup np. klasa, grupa rówieśników), duże (posiadają strukturę zbudowana z wielu podgrup, ludzie często się nie znają np. związek zawodowy)
ze względu na stopień formalizacji: grupy formalne ( funkcjonujące na podstawie wewnętrznych, sformalizowanych i oficjalnych instytucjach władzy, kontroli i podziale ról, czyli specjalizacji zadań np. harcerstwo), grupy nieformalne (zwykle złożone z małej liczby osób, które połączone są wspólnotą, nie posiadają sformalizowanych zasad działania, interesów, obowiązują luźne, nieformalne zasady i kryteria członkostwa np. Grupa kolegów
według sposobu uzyskiwania członkostwa: genetyczne, przymusowe, ekskluzywne (grupy, które stawiają bariery związane z przynależnością), inkluzywne (nie ma barier jest swobodny dostęp)
według zadań: wspólnotowe, celowe
16.teoria elit
Teoria elit- elity mają szczególne cenne rezydua (osiągnięcie celu), potrafią coś w życiu zrobić mają doświadczenie. Prawidłowe funkcjonowanie elit to cyrkulacja, krążenie i ciągła wymiana członków.
Elita – kategoria osób znajdujących się najwyżej w hierarchii społecznej, ekonomicznej lub politycznej, mający realny wpływ na kształtowanie postaw i idei w społeczeństwie. Jest to zazwyczaj mała grupa, która ukształtowała się wewnątrz jakiejś dużej grupy społecznej
Elita: znaczenie potoczne (ci który wyróżniają się z grupy i mają społeczne znaczenie) i znaczenie socjologiczne (wyróżnianie się z grupy): pozytywne (robi coś dla grupy) i negatywne (egoistyczne podejście do grupy bazowanie na własnej wyższości).
18. czynności i stosunki społeczne
Czynności ludzkie:
czynności społeczne – czynności w jakimś sensie świadome, w swojej genezie są zorientowane na innego człowieka, doprowadzają do stosunków społecznych)
czynności tradycjonalne – nie myślimy że to robimy a jednak to robimy
czynności emocjonalne
czynności racjonalne – świadome
zasadniczo racjonalne – tam gdzie świadomość obejmuje samo działanie a nie myśli o celu
celowo – racjonalne – jest oparta na racjonalności wyboru
czynności odruchowe – nie zależne od nas
Czynności społeczne – to takie, które w swoim przebiegu jest zorientowane na zachowanie innej jednostki np. powiedzenie „dzień dobry”, a jak ktoś odpowie to powstaje stosunek społeczny
19.od roli społecznej do organizacji
Pojęcie roli społecznej ( organizacyjnej ). Wpływ roli społecznej na zachowanie człowieka
Rola społeczna jest to sposób zachowania się, którego oczekuje grupa od osoby zajmującej określoną pozycję społeczną w grupie lub w określonej sytuacji. Przez analogię rolą organizacyjną nazywamy oczekiwany przez organizację sposób zachowania się uczestnika organizacji na zajmowanym stanowisku. Role organizacyjne są określone formalnie np. przepisami, regulaminami jak też nieformalnie - obyczajami, tradycją itp.
Niektóre role są zupełnie sformalizowane i ujęte w ścisłe przepisy. Są to role o wielkiej doniosłości dla trwania i funkcjonowania grupy, np. zachowanie się urzędnika w czasie wykonywania obowiązków i załatwiania spraw państwowych są ściśle uregulowane przepisami. Jednakże proces realizowania roli zależy od dość złożonego układu czynników :
- od elementów bio- i psychogennych jednostki (np. budowa anatomiczna, zdolności, inteligencja), które mogą ułatwiać lub utrudniać wykonywanie pewnych ról (grubas nie może być tancerzem ),
- od wzoru osobowego, określającego zespół cech idealnych.Wzór osobowy określa takie cechy, jak np. honor, godność, postawa moralna, postawa obywatelska, pracowitość itp.;
- od definicji roli przyjętej w grupie, w której, lub przed którą dana rola jest wykonywana. Np. według przepisów ustalonych przez władze i wymaganych przez personel nauczający, student powinien być dobrym uczniem, uczęszczającym pilnie na zajęcia, systematycznie się uczącym
- realizacja roli zależy od struktury i organizacji wewnętrznej grupy, jej zwartości wewnętrznej i systemu sankcji, którym ona dysponuje.
- zależy od stopnia identyfikacji jednostki z grupą. W socjologicznym znaczeniu identyfikacja taka polega na utożsamianiu własnych interesów i własnych wartości z wartościami i interesami grupy i podporządkowanie się wymaganiom grupy jednostka uważa za cel i sens swojego życia.
20.definicja i składniki kultury
Kultura – jest to to co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie, a także jest to kształcenie, doskonalenie czynności i tworów ludzkiej działalności, a każe do oznaczenia wewnętrznej duchowej aktywności ludzi lub zespołu obiektywnych zasad i norm.
Kultura dzieli się na materialną (wszystko co jest materialne np. pomniki, zabytki) i niematerialną (wytwory duchowe człowieka, socjologia).
Kultura to pewne idee i wartości (zaliczają się do kultury niematerialnej)
idee: wiedza (empirycznie potwierdzona), przekonania (nie można empirycznie sprawdzić słuszności przekonań)
wartości: normy:
obyczajowe (kulturowe i społeczne),
moralne (oceniają zachowanie jako zgodne lub niezgodne z normami, dobre lub złe, słuszne lub niesłuszne, za nieprzestrzeganie norm grozi podwójna sankcja: zewnętrzna- odrzucenie przez grupę i wewnętrzna- wyrzuty sumienia, normy te mogą być spisane np. Koran, Biblia),
prawne (najważniejsze, posługują się sankcją państwową, regulują gospodarkę, są tworzone przez organy państwowe)
wartości: znaki – naturalne i konwencjonalne
wartości: tabu - obyczaj proskryptywny tzn. „o tym się nie mówi” np. aborcja,
wartości: język- zbiór symboli, gesty i mimika
Relatywizm kulturowy – nie ma jednej dobrej kultury, wszystko zależy od kontekstu, nie wolno oceniać przez pryzmat własnej kultury
Etnocentryzm kulturowy – ocena innej kultury według własnych standardów
Relatywizm ≠ Etnocentryzm
Natura ≠ Kultura
Symboliczny Inter – człowiek jest organizmem biologicznym ale to co czyni go człowiekiem wywodzi się ze społeczeństwa (z kontaktów, interakcji).
Człowiek uczy się kultury. Wraz ze swoim rozwojem nabiera zdolności do uczenia się treści.
21.świadomość społeczna,
Świadomość społeczna – pojęcie socjologiczne wprowadzone przez Durkheima oznaczające zbiór wyobrażeń, symboli, pojęć, opinii, poglądów i przesądów, wspólnych dla olbrzymiej większości danej społeczności. Świadomość społeczna w szerszym znaczeniu obejmuje całokształt charakterystycznych dla danego społeczeństwa treści i formy życia duchowego: wyobrażeń rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, czyli całość poglądów naukowych i filozoficznych, ideologicznych i politycznych, prawnych, religijnych, etycznych, estetycznych, które się składają na sposób myślenia i kulturę umysłową danego społeczeństwa. W tym znaczeniu świadomość obejmuje opinie, poglądy i postawy ludzi, właściwości psychiczne klas i warstw społecznych, określonych grup etnicznych, środowisk zawodowych, oraz rożne formy życia duchowego jednostek.
22.normy społeczne
Norma społeczna - jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej.
Rodzaje norm społecznych
normy formalne - zasady sformułowane w postaci pisanych regulaminów lub przepisów.
normy nieformalne - nie spisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub społeczeństwa.
normy prawne – zasady zachowania się oparte na przepisach. W przeciwieństwie do innych norm są one ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Ich nieprzestrzeganie jest sankcjonowane przez instytucje państwowe.
normy religijne – w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.
normy moralne (etyczne) – mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.
normy obyczajowe – nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości. Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę). Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują. Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić. Obyczaje kształtują się we wszystkich sferach życia. Najczęściej mają zasięg lokalny.
normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.
Skuteczność norm
USTRÓJ SPOŁECZNY=> PODKULTURY DZIAŁAJACE W SPOŁECZEŃSTWIE=> TYP OSOBOWY (sposób patrzenia na świat) => SKUTECZNOŚĆ FORMALNA=> CEL OSIĄGNIĘTY (adresat postępuje zgodnie z normami)
23.prawo i religia jako fakty społeczne
Religia to ważny fakt społeczny:
pierwotna szkoła dyscypliny (poprzez normy moralne)
faza integracyjna (integracja społeczne – religia jest środkiem integracji grupy)
faza euforyczna (podtrzymywanie człowieka w chwilach załamania)
faza kulturotwórcza (kultywuję tradycje)
Prawo jako ważny wskaźnik więzi społecznej:
represyjne – sankcja jest karą za naruszenie normy
restytucyjne – przywraca do stanu sprzed naruszenia
(pozytywne- kooperacyjne, reguluje stosunki człowieka do człowieka np. prawo umów,
prawo rodzinne, negatywne – reguluje stosunki człowieka do rzeczy np. prawo rzeczowe, prawo spadkowe)
Samobójstwo – jest to sposób wołania o pomoc oraz chęć zwrócenia na siebie uwagi (w większości przypadków). Rodzaje:
prawdziwe – wybór śmierci zamiast życia
rzekome – samookaleczenia, nadzieja na odratowanie, dopuszczenie możliwości śmierci, wołanie o pomoc
demonstracyjne – nie ma chęci umierania, jedynie chęć zwrócenia na siebie uwagi
Samobójstwa dzielą się na :
Egoistyczne – ludzie żyjący na marginesie grupy wyłamują się z przestrzegania zasad w niej panujących, grupa nie kontroluje zachowania jednostki
Fatalistyczne- stan beznadziejności, sytuacja fatalna nie ma z niej wyjścia
Anomiczne – spowodowane przez pustkę etyczną, depresja, upadek norm, kryzys wewnętrzny/ moralny
Altruistyczne - jednostka poświęca się dla grupy, zbyt silna integracja np. wojsko
24. Pojęcie i cele socjalizacji
Pojęcie socjalizacji - Socjalizacja to proces wrastanie w społeczeństwo, jest to proces uczenia się jednostki właściwego zachowania w danej grupie. W trakcie tego procesu jednostka z istoty biologicznej staje się istotą społeczną.
Cele Socjalizacji :
transmisja kultury między pokoleniami-
transmisja treści kulturowych (kumulacja treści kulturowych i wiedzy)
przekaz zasad i ładu porządku publicznego.
25.sposoby kształtowania osobowości
Prohibicja – zakaz sprzedaży alkoholu, wojewoda może ją wprowadzić na pewien czas na danym terytorium
Socjalizacja – przystosowanie jednostki do życia w społeczeństwie przez wychowanie, przekazywanie wzorców kulturowych.
KULTUROWE KATAŁTOWNAIE OSOBOWOŚĆ
kierunek behawioralny – od słowa zachowanie, osiąganie celu przez instrumentalne uczenie się metodą prób i błędów, człowiek daży do społecznej akceptacji
teoria psychoanalityczna – teoria Freuda
id – suma genetycznie nabytych potrzeb
superego- przekaz kulturalny zbiorowości
ego – sposób postępowania, równowaga między tym co potrzebuje natura a tym co wymaga kultura
teoria symbolicznego interakcjonalizmu – uczymy się nie tylko treści ale również pochłaniania wiedzy i przyswajania kultury
jaźń – mechanizm psychiczny pozwalający człowiekowi odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie – jaźń autonomiczna „Ja” – tendencje własne o jaźń refleksyjna „mnie”- społeczeństwo
W młodszym wieku szkolnym osobowość dziecka cały czas się zmienia. Na kształtowanie osobowości mają wpływ różne czynniki m.in. postawy, wartości, zainteresowania, preferencje, temperament. Szczególnie ważne w tym czasie jest odpowiednie postępowanie osób dorosłych.
Ważny dla rozwoju jest temperament zależy on od sposobu wychowania i warunków społecznych w jakich rozwija się dziecko. Temperament jest bardzo zmienny, szczególnie w okresie przedszkolnym i wczesno przedszkolnym.
26.postawy wobec norm społecznych POSTAWA zależy od:
element poznawczy – oparty na Widzy i poznawaniu świata, wyrobienie poglądów na świat,
element emocjonalny – ocena
element behawioralny – gotowość do określonego zachowania
27. Rodzaje postaw wobec norm społecznych –
Element poznawczy- wiedza
Element afektywny( emocjonalny) - ocena
Element behawioralny- gotowość do określonego zachowania
2 rodzaje postaw norm społecznych:
28.anomia społeczna
Teoria Anomii (dotyczy człowieka w kryzysie)– Roberta Merona – jest to stan braku norm, upadku norm, kryzysu norm społecznych, próżnia etyczna – każdy funkcjonuje według jakiejś struktury społecznej.
STRUKTURA SPOŁECZNA <=> STRUKTURA KULTUROWA
Wyznaczona pozycja w wyznaczona rola w
Społeczeństwie np. student społeczeństwie
Środek i cel
Np. nauka np. dyplom
30.wyjaśnienie dewiacji społecznej według teorii zróżnicowanych powiązań Sutherlanda
Teoria ta tłumaczy zachowania przestępcze i przenoszenie wzorców tych zachowań na kolejne pokolenia. Głównie założenia tej teorii:
zachowania przestępcze jak i zachowania poprawne są zachowaniami wyuczonymi
uczenie następuje w toku interakcji społecznej oraz poprzez proces komunikacji werbalnej i pozawerbalnej
zasadnicza czesc tego procesu zachodzi w obrębie grup pierwotnych czyli rodzinie, szkole i najbliższym środowisku
uczone zachowania obejmują techniki popełniania przestępstw, motywacje działania, dążenie do postawyuczenie zachowań przestępcy następuję poprzez normy prawa jako sprzyjające lub niesprzyjającejednostka staje się przestępcą w skutek nadwyżki określeń sprzyjających naruszeniu prawa
31.teoria podkultur dewiacyjnych Cohena:
TEORIA COHENA
chłopcy z colleg’u
chłopcy z rogu ulicy
chłopcy z gangu
32.wyjaśnienie dewiacji społecznej według teorii Hirschiego:
TEORIA HIRSCHIEGO:
przekonanie
zaabsorbowanie
zaangażowanie
33.dewiacja pierwotna i wtórna według teorii naznaczenia Lemerta:
TEORIA NAZNACZENIA
Dewiacja pierwotna – są to mechanizmy, w wyniku których człowiek decyduje się na popełnienie przestępstwa/ zachowanie niezgodne ale nie wywołujące reakcji społeczeństwa
Dewiacja wtórna – rozpoczyna się z chwilą społecznej reakcji na zachowanie dewiacyjne/ zachowanie niezgodne spotykające isę z reakcją społeczeństwa
34.patologia społeczna
Patologia- naruszenie przyjętych w społeczeństwie norm, wartości. Zachowanie osób lub grup społecznych sprzeczne z przyjętymi normami. Zakłócenie równowagi społecznej narusza, osłabia więzi społeczne, osłabia system wartości.
1. Do patologii zaliczamy:
- alkoholizm- w Polsce ok. 1 mln osób pije nałogowo
- przemoc w rodzinie
- narkomania
- prostytucja
- dewiacje seksualne
- rozwój przestępczości na wielką skalę-> zorganizowanej i nieletnich oraz korupcja
- zjawisko samobójstw (zwłaszcza wśród młodzieży)
- upadek kultury życia codziennego (nie reagowanie na brud, śmiecenie, upadek kultury słowa, brak poszanowania swego własnego słowa)
- znieczulica społeczna na wszelkie zło
2. Przyczyny:- uwarunkowania genetyczne- uwarunkowania środowiskowe - nierówne możliwości życia, rozwoju -> nierówny dostęp do dóbr materialnych
3. Sposoby zwalczania:- kampania mediów- napiętnowanie - zaostrzanie kar- rygorystyczne prawo
- ośrodki profilaktyczne i resocjalizacja- organizacje i instytucje społeczne (np. MONAR)- ogólnospołeczny brak akceptacji dla zachowań dewiacyjnych.
35.samobójstwo jako zjawisko patologiczne - społeczne
Samobójstwo (łac. suicidium) – akt celowego, świadomego odebrania sobie życia.
Sytuacja ta ma cechy pewnych syndromatycznych zachowań autodestrukcyjnych.
Samobójstwa popełniane w pierwszej fazie depresji pourazowej charakteryzują się zwykle brakiem planowania i są często nieskuteczne. Są to zwykle poważne próby samobójcze i nie wiążą się z próbami zwrócenia na siebie uwagi. Samobójstwa te są zazwyczaj popełnianie w przeciągu kilku tygodni po doznanym urazie psychicznym, spowodowanym zwykle przez jakieś traumatyczne przeżycie, np. wypadek, utratę zdrowia, pracy, domu, bliskiej osoby.
Inny zupełnie charakter mają samobójstwa popełnianie przez osoby w stanie manii. Stan ten cechuje się silnym, wewnętrznym odrzucaniem negatywnych uczuć, wynikających często z niemożności poradzenia sobie ze skutkami pierwotnej depresji reaktywnej. Dotyczy to zwłaszcza osób, które czują się współwinne zdarzeń, które wywołały u nich uraz psychiczny, np. utrata bliskich w wypadku samochodowym, który się samemu spowodowało. Osoby z utajoną depresją zachowują się zupełnie normalnie i mogą nawet wyglądać na zadowolone z życia. Jednocześnie odczuwają bardzo silną nienawiść do siebie samych. Osoby takie planują starannie akt samobójstwa (jego czas, miejsce i sposób). Bardzo często po pierwszym nieudanym akcie udają pełen powrót do zdrowia psychicznego, po czym, w najmniej oczekiwanym przez innych momencie, dokonują drugiej próby samobójczej. Depresja jest prawdopodobnie przyczyną ponad połowy wszystkich „skutecznych” samobójstw.
W literaturze psychologicznej dotyczącej samobójstw za najwartościowsze kryterium podziału aktów samobójczych przyjmuje się intencję zadania sobie śmierci. Na podstawie tego kryterium wyodrębniają:
gesty samobójcze, groźby, demonstracyjne zachowanie o niewielkim zagrożeniu śmiercią;
próby samobójcze ambiwalentne, kiedy szansa tragicznego zakończenia jest prawdopodobna;
„potencjalnie śmiertelne” próby, w których szansa przeżycia jest mało prawdopodobna.
Cechy społeczno-demograficzne samobójców.
Osobami, które częściej popełniają samobójstwa są mężczyźni, jednakże w różnych społeczeństwach proporcja liczby mężczyzn do liczby kobiet popełniających samobójstwo jest różna[1]. Jedynym krajem na świecie w którym liczba samobójstw popełnionych przez kobiety jest większa od liczby samobójstw popełnionych przez mężczyzn, są Chiny[1], dotyczy to jednak tylko rejonów wiejskich, ponieważ w miastach chińskich liczba samobójstw wśród kobiet i mężczyzn jest podobna.
W Polsce na jedną kobietę, która popełniła samobójstwo przypada 5 mężczyzn-samobójców. Najczęściej popełniane są samobójstwa w wieku 16–21 oraz 45–55 lat. Osoby rozwiedzione czy owdowiałe są też częściej samobójcami, niż osoby żyjące w związkach małżeńskich, czy osoby wolne. W tym przypadku pierwsze próby samobójcze pojawiają się szybko, do roku od momentu owdowienia czy rozwiedzenia.
Słabsze więzi społeczne w miastach tłumaczyły przez długi czas fakt, że w miastach odsetek samobójstw jest wyższy, niż na obszarach wiejskich. Jednakże w niektórych sytuacjach proporcje są odwrotne. W Polsce od lat 90. XX w., gdyż najwięcej samobójstw występuje w małych miejscowościach — wioskach i małych miasteczkach, a najmniej w dużych miastach. Jedną z przyczyn jest rozluźnienie więzi społecznych na wsi.
Podejście prawne
Historycznie i w różnych kulturach zmieniało się podejście prawne do samobójstwa. W okresie średniowiecza i późniejszym w licznych europejskich systemach prawnych próba samobójstwa była karana śmiercią, zadawaną często w męczarniach. Wpływ na to miało niewątpliwie uznanie samobójstwa przez chrześcijaństwo za grzech ciężki. W przypadku udanych prób samobójstwa symboliczną „karę” wykonywano niekiedy na zwłokach. Z drugiej strony w innych kulturach, jak w feudalnej Japonii, samobójstwo było honorowym rodzajem śmierci (seppuku).
We współczesnych systemach prawnych samobójca nie podlega karze za próbę samobójczą. W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn zabroniony, nie jest czynem zabronionym również próba samobójcza.
Ponieważ jednak samobójstwo jest czynem społecznie niepożądanym, przestępstwem jest nakłanianie do samobójstwa lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez inną osobę, nawet na jej życzenie. Ten typ przestępstwa przewiduje przepis art. 151 Kodeksu karnego, który stanowi: „kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Podobnie jak artykuł 151 K.K. problematykę samobójstw reguluje art 207 kodeksu. W § 3 przewidziano karę pozbawienia wolności dla sprawcy, którego ofiara (osoba najbliższa lub nad inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo małoletni lub osoba nieporadna ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny), w wyniku znęcania się psychicznego lub fizycznego dokonuje targnięcia się na własne życie. Analogiczny przepis znajduje się w części wojskowej kodeksu.
Zastanowić się również należy, czy samobójstwo w Polsce (jak i w większości państw) jest w pełni dozwolone? Wszak na służbach ratunkowych spoczywa obowiązek ratowania samobójców. Gdyby prawo w pełni pozwalało na samobójstwo, nie byłoby takiego obowiązku. Również powyżej przedstawione artykuły kodeksu karnego wskazują, że prawo przeciwstawia się (choć pośrednio) samobójstwom. Także przepisy kodeksu cywilnego wyłączają możliwość wypłaty odszkodowania za śmierć osoby, która targnęła się na własne życie.