Analiza ekonomiczno-finansowa ma duże znaczenie w zarządzaniu podmiotami gospodarczymi. Zaczyna zajmować coraz wyższą pozycję wśród funkcji zarządzania i jest zaliczana do funkcji bazowych. Zarządzanie przedsiębiorstwami ujmowane jest jako ciągły proces podejmowania decyzji, których trafność rozstrzyga o skuteczności i ekonomiczności działań gospodarczych. Obecnie, w warunkach dużej zmienności otoczenia, globalizacji i dynamicznego rozwoju techniki odjęcie jakiejkolwiek decyzji wymaga stałego dopływu pełnych, szybkich i rzetelnych informacji. Odnosi się to do decyzji strategicznych (określających podstawowe parametry układu gospodarczego), taktycznych i operacyjnych (mających na celu likwidację niepożądanych odchyleń od założonych parametrów). Otrzymanym informacjom analitycznym kierownictwo różnych szczebli w przedsiębiorstwie dowiaduje się o przyczynach zmian w otoczeniu, skutkach zamierzonych działań oraz o czynnikach zakłócających zaplanowany tok procesów i zjawisk gospodarczych, za które odpowiadają. Warunki gospodarki wolnorynkowej, zaostrzająca się konkurencja, która staje się walką o przetrwanie sprawia, że zapotrzebowanie na tego typu informacje jest bardzo duże. Analiza polega na dzieleniu danej całości na części i rozpatrywaniu każdej z nich osobno.
Aktywa - posiadany przez przedsiębiorstwo majątek. Aktywa są umieszczone z lewej strony bilansu.
Amortyzacja jest to utrata wartości dobra kapitałowego w ciągu roku, będąca rezultatem wykorzystania tego dobra w procesie produkcji.
Bankructwo jest sądownie ogłoszoną upadłością przedsiębiorstwa.
Bankrupcja to procedura prawna likwidacji działalności podmiotu gospodarczego będącego w stanie upadłości. Zapewnia nadzorowane przez odpowiednie organy państwa uporządkowane przeprowadzenie egzekucji wierzytelności, oraz ochronę praw i dóbr podmiotów będących w związku z tą upadłością.
Cena maksymalna – górna granica ceny pewnego dobra, której – legalnie – nie można przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
Cena minimalna – dolna granica ceny pewnego dobra, której – legalnie – nie można przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
Cena równowagi jest to cena równoważąca rynek. Oznacza to, że przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe ilości oferowanej.
Cena składnika aktywów to suma, za którą dany zasób może być bezpośrednio nabyty.
Cena zamknięcia – cena, poniżej której jedynym sposobem zmniejszenia przez przedsiębiorstwo swych strat jest decyzja o zaprzestaniu produkcji.
Ceteris paribus to zwrot pochodzący z łaciny, oznaczający dosłownie wszystko inne takie samo. Na polski tłumaczy się zwykle jako przy pozostałych warunkach równych lub przy tych samych okolicznościach. Użycie tego zwrotu oznacza świadome odrzucenie, w celu uproszczenia rozumowania, możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem.
Czynniki endogeniczne - mogą również dotyczyć zmian zachodzących wewnątrz przedsiębiorstw, których dynamika jest zróżnicowana, w znacznym stopniu uzależniona od turbulencji zachodzącej w otoczeniu zewnętrznym. Endogeniczny wskaźnik czasu pracy - wskaźniki tego typu można budować w dwóch wymiarach: mikrospołecznym (dane z badań budżetu czasu) i makrospołecznym (dane dotyczące bilansu czasu populacji).
Dług w pojęciu ekonomicznym oznacza niespełniony obowiązek pewnego świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Świadczenie to może być zarówno pieniężne jak i rzeczowe, to znaczy, że długiem jest wszystko to, czego może od zobowiązanego (dłużnika) żądać osoba uprawniona (wierzyciel). Przyczyną powstania długu jest opóźnienie w wykonaniu zobowiązania, którego charakter może określać m.in.: zawarta umowa pomiędzy dwiema stronami, określająca dane świadczenie rozbieżność między terminem dostawy towaru lub świadczenia usługi, a terminem zapłaty (w bilansie przedsiębiorstwa używana jest nazwa zobowiązanie) pożyczka celowa, np. kredyt inwestycyjny z banku decyzja sądu lub decyzja administracyjna Świadczenie wykonalne, którego termin realizacji jeszcze nie minął, jest zobowiązaniem – nie długiem.
Długi okres to czas niezbędny do dostosowania do nowych warunków wszystkich rodzajów czynników produkcji w przedsiębiorstwie.
Dobra komplementarne to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna. Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta.
Dobra poślednie (niższego rzędu). Na niektóre dobra popyt spada w wyniku wzrostu dochodów przeciętnych, ponieważ są one zastępowane (substytuowane) droższymi i wyżej przetworzonymi produktami. Dobra reagujące spadkiem popytu na wzrost dochodów nazywamy poślednimi (niższego rzędu).
Dobra społecznie niepożądane – dobra, które powodują szkody społeczne mimo tego, że indywidualnemu konsumentowi mogą sprawiać przyjemność i dawać satysfakcję. Inaczej postrzega te dobra społeczeństwo i państwo (jako społecznie niepożądane) a inaczej pojedynczy konsument czy grupa konsumentów w przypadku np. powszechnych nałogów (jako sprawiające przyjemność). Odmienna ocena wynika ze znajomości skutków społecznych (finansowych, zdrowotnych, moralnych), którą posiada państwo. W przypadku konsumentów występuje częste uzależnienie ich organizmów od konsumpcji takich dóbr, np. o charakterze używek. Skutki konsumpcji dóbr społeczne niepożądanych, a więc np. koszty leczenia ofiar wypadków spowodowanych przez ich stosowanie, ponosi w zasadzie społeczeństwo, gdyż środki wydawane na ten cel pochodzą z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego i mogłyby być przeznaczone na inny cel. Przykłady dóbr społecznie niepożądanych: alkohol, papierosy, narkotyki, środki stymulujące stosowane nielegalnie w sporcie wyczynowym, prostytucja itp.
Dobra społecznie pożądane to takie co do których panuje powszechne przekonanie, że przynoszą korzyści całemu społeczeństwu i każdemu obywatelowi. Uważa się, że każdy winien mieć dostęp do takich dóbr i najczęściej ich zapewnienie jest konstytucyjnym zadaniem państwa. Przykłady: opieka medyczna i leczenie, powszechne wykształcenie, bezpieczeństwo publiczne. Niekiedy jednostka ma odmienny pogląd i wcale nie pragnie korzystać z dostępu np. do wykształcenia lub powszechnych szczepień ochronnych. Jednostki o skłonnościach przestępczych wcale nie są zainteresowane bezpieczeństwem publicznym. Państwo stosuje więc przymus administracyjny(np. powszechny ustawowy obowiązek szkolny), organizuje akcje popularyzujące i uświadamiające (np. dla wczesnego wykrywania chorób nowotworowych) lub też wykorzystuje prawo do stosowania siły (np. dla utrzymania bezpieczeństwa publicznego i zapobiegania przestępczości).
Dobra substytucyjne - w ekonomii, znane również jako dobra substytutywne, to towary i usługi spełniające podobne bądź zupełnie pokrywające się funkcje. Mają podobne zastosowanie i podobne właściwości np. masło i margaryna, kredyt i pożyczenie pieniędzy od znajomego. W związku z tym, że dają podobne korzyści, wzajemnie się zastępują. Gdy rośnie popyt na dobro A, maleje popyt na dobro B.
Dobro Giffena – krzywa popytu ma nachylenie dodatnie.
Dobro komplementarne – dobro, którego posiadanie jest warunkiem korzystania z innego dobra.
Dobro normalne (zwykłe) to takie dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem ceny.
Dobro prywatne to takie dobro, które konsumowane przez jedną osobę nie może być jednocześnie konsumowane przez kogoś innego.
Dobro publiczne to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi.
Dobro to wszystko, to, co zaspokaja potrzeby.
Dochód narodowy - suma dochodów jego mieszkańców.
Dochód transferowy czynnika produkcji w określonym zastosowaniu to minimalna wypłata potrzebna, aby skłonić ten czynnik do świadczenia usług właśnie w tym zastosowaniu.
Dywersyfikacja (zróżnicowanie) aktywów to strategia zmniejszania całkowitego ryzyka związanego z kilkoma różnymi aktywami o odmienionym rozkładzie dochodów.
Działalność nieekonomiczna - jeśli nie prowadzi do odpowiedniego zysku w postaci pieniędzy.
Działalność usługowa jest to działalność gospodarcza mająca na celu zaspokajanie bezpośrednich potrzeb ludzkich, ich rezultaty przeważnie nie przyjmują postaci rzeczowej, nie wiążą się bezpośrednio ze stwarzaniem nowych dóbr.
Efekt dochodowy obrazuje wpływ zmiany ceny produktu na zmianę zgłaszanego zapotrzebowania na ten produkt, a spowodowanego zmianą siły nabywczej dochodu konsumenta. Obniżenie ceny zwiększa dochód konsumenta, a tym samym umożliwia mu zakup większej ilości każdego produktu. Podwyższenie ceny tymczasem powoduje spadek możliwej do zakupienia ilości produktów, spowodowany zmniejszeniem siły nabywczej dochodu. Efekt dochodowy to dostosowanie popytu do zmiany realnego dochodu.
Efekt skali - miara, określająca zmiany produkcji relatywne do obniżenia kosztów produkcji i zwiększonego wykorzystania środków. Jest sumą elastyczności produkcji względem wszystkich czynników produkcji. Istnieją dwa rodzaje korzyści płynących z efektu skali: wewnętrzne - dotyczące przedsiębiorstwa zewnętrzne - dotyczące całego przemysłu Korzyści skali określane są jako rosnące przychody przy jednoczesnym spadku kosztów wraz z wzrostem rozmiarów produkcji. Spadek kosztów może wynikać np. z większej specjalizacji firmy.
Efekt substytucyjny zmiany cen to dostosowanie popytu do samej zmiany relacji cen.
Efekt utopionych kosztów - skłonność do podtrzymywania wcześniejszej decyzji, mimo że prowadzi to do dalszej straty.
Efekt zewnętrzny występuje wtedy, kiedy produkcja lub konsumpcja dobra bezpośrednio oddziałuje na przedsiębiorstwa lub konsumentów, którzy nie kupują i nie sprzedają tego dobra oraz kiedy ten wpływ nie znajduje pełnego odzwierciedlenia w cenach rynkowych.
Efektywność to rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektów do poniesionych nakładów. Oznacza najlepsze efekty produkcji, dystrybucji, sprzedaży, promocji.
Ekonomia jest nauką gromadzącą i porządkującą wiedzę o gospodarowaniu.
Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących. Formułuje zalecenia dotyczące gospodarowania. Jest oparta na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, a nie na poszukiwaniu prawdy obiektywnej.
Ekonomia podaży (ekonomia strony podażowej) (ang. supply-side economics) - szkoła myśli ekonomicznej, która twierdzi, że rozwój gospodarczy następuje najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą lub zyskiem).
Ekonomia polityczna (political economy) jest to proces gospodarowania w skali społecznej.
Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. To część wiedzy ekonomicznej nie zawierająca sądów wartościujących. Celem ekonomii pozytywnej jest wyjaśnienie, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr.
Elastyczność cenowa podaży – stosunek procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny. Odnosi się do sposobu, w jaki wielkość podaży reaguje na zmiany cen: jeżeli mała zmiana ceny wywoła względnie dużą zmianę podaży, to mówimy że podaż jest elastyczna, jeżeli duża zmiana ceny wywoła względnie małą zmianę podaży, to mówimy że podaż jest nieelastyczna.
Elastyczność cenowa popytu – stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu.
Elastyczność dochodowa popytu - reakcja popytu na zmianę dochodu.
Elastyczność łukowa podaży określa przeciętną relatywną (procentową) zmianę wielkości podaży na skutek zmiany ceny o 1 procent zawartej w pewnym przedziale. Jeśli natomiast przedział ten jest odpowiednio duży, elastyczność łukowa jest wielkością charakteryzującą cała krzywą podaży.
Elastyczność mieszana popytu - procentowa zmiana popytu na dobro (usługę) x w reakcji na procentową zmianę ceny dobra (usługi) y. Mieszana elastyczność popytu istnieje ponieważ dane dobro (usługa) uzależnione jest również od cen innych dóbr (usług).
Elastyczność podaży jest miarą względnej zmiany podaży wywołanej względną zmianą określonego czynnika wpływającego na podaż. Informuje o wrażliwości podaży na zmiany czynników ją kształtujących.
Falsyfikacjonizm – opinia, że gromadzeniu wiedzy bardziej sprzyja dążenie do zaprzeczenia niż do potwierdzenia stawianych hipotez.
Funkcja produkcji – funkcja matematyczna, przy pomocy której bada się, jakie zależności zachodzą pomiędzy nakładami i zasobami produkcyjnymi a efektami produkcji. Określa maksymalne rozmiary produkcji, jakie są możliwe do osiągnięcia przy różnym poziomie nakładów.
Funkcja użyteczności – konkretna wartość funkcji użyteczności.
Gałąź jest zbiorem wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt.
Gospodarka mieszana - państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych, takich jak obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. Kontroluje także zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.
Gospodarka nakazowa to taka gospodarka, w której wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo. Państwowy urząd planowania decyduje o tym, co, jak i dla kogo się produkuje. Szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i pracowników. Planowanie tego rodzaju jest zadaniem wielce skomplikowanym i gospodarka nakazowa, gdzie wszystkie bez wyjątku decyzje są podejmowane przez państwo, praktycznie nigdzie nie występuje.
Gospodarowanie to produkcja dóbr i ich podział między ludzi, a także dokonywanie wyborów ekonomicznych – decydowanie, na co przeznaczyć stosunkowo rzadkie zasoby.
Gospodarstwo domowe - jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe. Gospodarstwo domowe jest kategorią ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz zarządzanie wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych. Klasyfikacja gospodarstw domowych: według liczby osób w gospodarstwie: jednoosobowe- osoba utrzymująca się samodzielnie, tj. niełącząca swoich dochodów z dochodami innych osób, bez względu na to "czy mieszka sama, czy z innymi osobami", wieloosobowe- zespół osób zamieszkujących razem i wspólnie utrzymujących się; część wspólnego majątku, część wspólnych dochodów oraz wydatków; według kryterium aktywności zawodowej i źródeł dochodów: podsektor gospodarstw indywidualnych- gospodarstwa domowe osób fizycznych pracujących najemnie, gospodarstwa osób fizycznych mających niezarobkowe źródło dochodów np. emeryci, podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na własny rachunek poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie według fazy rozwojowej gospodarstwa domowego: gospodarstwa samotnej, młodej osoby, gospodarstwa młodego małżeństwa bez dziecka, gospodarstwa młodego małżeństwa z dzieckiem bądź dziećmi, gospodarstwa małżeństwa w wieku 30-45lat, z dziećmi w wieku szkolnym (6-19lat) gospodarstwa małżeństwa w wieku średnim (46-60lat) z dorastającymi i usamodzielniającymi się dziećmi, gospodarstwa małżeństwa w starszym wieku po usamodzielnieniu się dzieci i opuszczeniu przez nie domu rodzinnego, gospodarstwo samotnej starszej osoby (na ogół po śmierci małżonka). W ramach gospodarstw domowych realizowane są następujące funkcje: ekonomiczne: produkcyjna (wytwarzanie dóbr i usług) konsumpcyjna (wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i usług, zaspokajające potrzeby członków gosp. domowego) społeczne: oświatowa ochrony zdrowia wychowawcza reprodukcyjna. Celem głównym działalności gospodarstw domowych jest zaspokajanie wspólnych oraz indywidualnych potrzeb członków gospodarstwa domowego. Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są: zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji ekonomicznych), dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści i nabywanych dóbr.
Gra jest sytuacją, w której rozsądne decyzje nieuchronnie zależą od siebie (teoria gier).
Gra uczciwa to taka gra, w przypadku której zyski – przeciętnie rzecz biorąc – są równe zeru.
Groźba wiarygodna to taka groźba, której spełnienie uznalibyśmy ex post za optymalne rozwiązanie.
Holding (od angielskiego słowa hold oznaczającego trzymać) - organizacja grupująca za pomocą mniej lub bardziej wyraźnych powiązań różne samodzielne pod względem prawnym podmioty gospodarcze, przy czym jeden z podmiotów ma w tym powiązaniu pozycję dominującą i podporządkowuje sobie pozostałe. Istotą holdingu jest zarządzanie przez jedną organizację innymi podmiotami oraz kontrolowanie działalności dzięki zależnościom kapitałowym lub personalnym. Holding jest zatem formą kumulacji kapitału. Kumulacja może następować przez przejmowanie słabszych przedsiębiorstw, najpierw w swoich branżach i pokrewnych, a później także w innych obszarach gospodarki. Innym sposobem jest celowe wyodrębnienie z przedsiębiorstwa „matki” samodzielnych pod względem prawa, lecz uzależnionych ekonomicznie przedsiębiorstw „córek” (filii). Zależności matka-córka ogólnie mają charakter drzewiasty i mogą być rozbudowane, np. spółka "matka" posiada większość udziałów w kilku spółkach "córkach", które z kolei posiadają udziały większościowe w spółkach najniższego piętra zarządzania. Jednak taki model zależności w holdingach nie jest jedyny - występują też bardziej złożone sieci powiązań, w tym kapitałowych.
Ilość zaoferowana – ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny sprzedawcy chcą i mogą sprzedać na rynku.
Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen.
Inwestycje brutto to produkcja nowego i ulepszanie istniejącego kapitału rzeczowego.
Inwestycje netto to inwestycje brutto pomniejszone o zużycie istniejącego zasobu kapitału rzeczowego (majątku produkcyjnego).
Izokwanta przedstawia różne kombinacje minimalnych nakładów czynników wytwórczych niezbędnych do wytworzenia określonej wielkości produkcji.
Jeden zakład – jeden związek to umowa, zgodnie z którą wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa są członkami związku zawodowego.
Kapitał ludzki to nagromadzony przez pracownika zasób wiedzy fachowej, doświadczenia i umiejętności.
Kapitał rzeczowy są to maszyny, wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji.
Kapitał rzeczowy to zasób wytworzonych dóbr przyczyniających się do produkcji innych dóbr i usług.
Kartel – zmowa (umowa) przedsiębiorstw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej gałęzi gospodarki, mająca na celu całkowitą kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ceny, podaży, popytu). Tworzenie karteli pomiędzy przedsiębiorstwami jest nielegalne w Unii Europejskiej oraz w Stanach Zjednoczonych, jak również w wielu innych państwach świata.
Koncern jest to ekonomiczna forma organizacji skupiającej przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej należące do jednego właściciela; koncern powstaje na skutek koncentracji kapitału, w wyniku fuzji (łączenia) firm, dokonywanej zazwyczaj w drodze zakupu akcji lub udziałów innych firm. Firmy wchodzące w skład koncernu mają wspólny zarząd, lecz oddzielną osobowość prawną. Jego następstwem może być ograniczenie konkurencji, zwiększenie zysków (wynikające z produkcji na większą skalę), umocnienia pozycji finansowej, gospodarczej, osiągnięcia wpływu na decyzje gospodarcze państwa. Jest to forma funkcjonowania będącego zmową producentów; zespół o odrębnie działającym przedsiębiorstwie należącym do jednego właściciela. Wyróżnia się dwa rodzaje powiązań tworzących koncern: koncern pionowy, w którym przedsiębiorstwa łączą się kolejno według technologicznych etapów produkcji koncern poziomy, grupujący przedsiębiorstwa jednej branży.
Konglomerat (ang. conglomerate) – w ekonomii, jest to koncern, który grupuje przedsiębiorstwa o najróżniejszym profilu produkcji bez żadnej trwałej zasady doboru. W tym przypadku liczy się rentowność zainwestowanego kapitału. Oprócz typowych koncernów (branżowe, technologiczne, konglomerat) występują luźniejsze związki przedsiębiorstw mające na celu charakter kapitałowy, są to: holding spółka joint-venture konsorcjum W konglomeracie występuje ograniczony zakres wspólnych kosztów działalności operacyjnej przedsiębiorstw przy jednoczesnym przenoszeniu tych kosztów do określonych przedsiębiorstw w ramach całego konglomeratu. Konsorcjum to organizacja zrzeszająca kilka podmiotów gospodarczych na określony czas, w konkretnym celu. Konsorcja są tworzone najczęściej w przypadku bardzo dużych lub ryzykownych inwestycji. Celem zawiązania konsorcjum jest najczęściej wspólne działanie w realizacji konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego, które ze względu na potencjał finansowy, przekracza możliwości jednego podmiotu (np. budowa autostrady, lotniska, itp.). Utworzenie konsorcjum ma charakter najczęściej tymczasowy, czyli po osiągnięciu celu do którego zostało powołane (wybudowanie autostrady, lotniska) jest rozwiązywane. Konsorcjum nie jest podmiotem gospodarczym, nie musi więc być rejestrowane, nie musi mieć odrębnej nazwy ani też siedziby. Podmioty tworzące konsorcjum są niezależne w swoich dotychczasowych działaniach (czyli w działaniach nie związanych z konsorcjum), a w działaniach związanych z konsorcjum realizują wspólna politykę finansową objętą porozumieniem.
Korzyść krańcowa - korzyść jaką odnosi konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost korzyści w związku z konsumpcją dodatkowej jednostki dobra. Przy danej wielkości konsumpcji danego dobra konsument odnosi określone korzyści. Jeżeli zwiększy swoją konsumpcję o jedną jednostkę dobra, wówczas całkowite korzyści jakie czerpie z konsumpcji zmienią się. Różnica w wielkości korzyści jakie konsument odnosił wcześniej i korzyści jakie odnosi po zwiększeniu konsumpcji stanowi właśnie korzyść krańcową.
Koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. Koszt alternatywny jest również definiowany jako koszt potencjalnie utraconych możliwości (lub jako koszt utraconych korzyści). Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Zatem koszt alternatywny: jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję, jest określony w chwili dokonywania wyboru, ma charakter subiektywny.
Koszt całkowity (total cost – TC) jest to wartość zużytych czynników produkcji.
Koszt explicite - koszty rachunkowe odzwierciedlające widoczne wydatki na zakup czynników produkcji.
Koszt implicite - koszt alternatywnego wykorzystania zasobów, nie stanowiące wydatków danego przedsiębiorstwa.
Koszt krańcowy - koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost kosztów całkowitych związany z produkowaniem dodatkowej jednostki dobra. Przy danej wielkości produkcji danego dobra producent ponosi określone koszty. Jeżeli zwiększy swoją produkcję o jedną jednostkę, wówczas koszty całkowite produkcji zwiększą się. Różnica w wielkości kosztów jakie producent ponosił wcześniej i kosztów jakie ponosi po zwiększeniu produkcji stanowi właśnie koszt krańcowy. Jest to inaczej koszt wyprodukowania dodatkowej jednostki dobra. Pojęcie kosztu krańcowego może być również sformułowane w odniesieniu do konsumenta i oznacza wówczas koszt pozyskania dodatkowej jednostki dobra. Ponieważ jednak konsument nabywa dobra na rynku, to najczęściej koszt każdej jednostki dobra jest dla konsumenta stały i równy cenie dobra danej z rynku. Mogą jednak istnieć wyjątki od tej zasady, zwłaszcza w sytuacji niedoskonałej konkurencji na rynku. Koszt krańcowy jest używany zamiennie z terminem koszt marginalny.
Koszt przeciętny (average cost – AC) jest to część kosztu całkowitego TC, przypadająca na jednostkę produktu.
Koszty jakości (ang. Quality Costs) to nakłady poniesione na uzyskanie pewności, że produkty, które trafiają do rąk klienta wykonane są zgodnie z przyjętą specyfikacją.
Koszty pośrednie - koszty wyliczane na jednostkę produktu, w sposób przybliżony, na podstawie wskaźników procentowych. Jako przykłady można wymienić koszty: zakupu, wydziałowe, ogólnozakładowe, sprzedaży.
Koszty stałe - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie produkuje, ponosi on takie nakłady jak czynsze dzierżawne, procenty od kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensje pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy). Koszty stałe trzeba płacić niezależnie od wielkości produkcji, a więc bez względu na to czy się produkuje czy nie. Koszty stałe stanowią te koszty, które nie reagują na zmiany wielkości produkcji, ponieważ zależą na przykład od upływu czasu i bez względu na ilość wytworzonych w danym okresie produktów najczęściej pozostają na niezmienionym poziomie, na przykład: płace pracowników administracji i kierownictwa jednostki, energia ogrzewcza i oświetleniowa, utrzymanie czystości itp. Koszty stałe są głównym składnikiem kosztów dla wielu przedsiębiorstw, zwłaszcza dostarczających usługi, m.in. restauracji, kin, teatrów, hoteli. W analizie długookresowej nie wyszczególnia się kosztów stałych. Przyjmuje się, że analiza długookresowa to taka, w której nie ma już tych kosztów. W zależności od branży, okres który można nazwać długim jest różny.
Koszty zmienne są to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji. Kosztami zależnymi od zmian wielkości produkcji są koszty bezpośrednie (surowce, towar, roboczogodziny itp.) wraz z niektórymi wydziałowymi kosztami ruchu, na przykład: energia lub paliwo na cele technologiczne i napędowe. Koszt zmienny obejmuje więc te wszystkie rodzaje nakładów w przedsiębiorstwie, które nie wchodzą w skład kosztów stałych.
Koszyk dóbr – zestaw dóbr, którego kupno rozpatruje konsument maksymalizujący swą użyteczność.
Krańcowa stopa substytucji dobra A dobrem B jest to liczba dobra A, z której musi zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę liczbę dobra B, nie zmieniając łącznej użyteczności.
Krótki okres to czas, w którym przedsiębiorstwo jest w stanie tylko częściowo dostosować czynniki wytwórcze do nowych warunków.
Krzywa długookresowej podaży przedsiębiorstwa jest linią obrazującą związek między ilością dostarczanej produkcji, a ceną w długim okresie.
Krzywa długookresowych kosztów całkowitych opisuje minimalne koszty wytwarzania różnych rozmiarów produkcji wówczas, gdy przedsiębiorstwo jest w stanie dostosować wszystkie czynniki wytwórcze.
Krzywa możliwości produkcyjnych przedstawia maksymalne kombinacje produkcji możliwe do osiągnięcia przy pełnym wykorzystaniu istniejących w gospodarce zasobów. Ilustruje ona problem wyboru – więcej jednego dobra za cenę zmniejszenia ilości drugiego. Punkty położone nad krzywą są nieosiągalne. Wytworzenie odpowiadającej im produkcji wymaga większej ilości zasobów niż ta, którą dysponuje gospodarka. Punkty pod krzywą oznaczają produkcję nieefektywną. Krzywa składa się tylko z takich punktów, w których społeczeństwo wytwarza efektywnie. Wzrost produkcji jednego dobra możliwy jest tylko za cenę spadku produkcji innego dobra.
Krzywa obojętności – zbiór punktów odpowiadający koszykom dóbr o takiej samej użyteczności.
Lider rynkowy - przedsiębiorstwo, mające czołową pozycję na rynku. Liderzy poszczególnych branży mają największy obrót i najłatwiej jest im negocjować ceny z poszczególnymi dostawcami, więc mogą obniżyć ceny swoich wyrobów i skutecznie walczyć z konkurencją, ale muszą tworzyć bariery wejścia i chronić rynek przed substytutami, na czym korzystają wszystkie firmy sektora.
Linia jednakowego kosztu, tzw. izokoszta, przedstawia różne kombinacje czynników produkcji, pracy i kapitału, jakie producent może w pełni zaangażować do produkcji przy danym poziomie ich cen i wielkości budżetu producenta.
Linia ograniczenia budżetowego – graficzny obraz zbioru najlepszych (największych) koszyków dóbr, które – przy stałych cenach – może nabyć rozporządzający określonym dochodem konsument, który nie oszczędza.
Makroekonomia – część ekonomii zainteresowania gospodarowaniem społeczeństwa jako całości.
Manufaktura (łac. manus - ręka, manufactura – rękodzieło) – zakład produkcyjny, w którym produkcja masowa złożonego produktu końcowego odbywa się ręcznie i oparta jest na podziale pracy: poszczególne etapy produkcji wykonywane są przez pracowników wyspecjalizowanych w ich wykonywaniu. Manufaktury dzieli się na rozproszone – gdy produkcja odbywa się w kilku małych, wyspecjalizowanych zakładach podporządkowanych wspólnemu kierownictwu i scentralizowane – gdy wytwórcy zgromadzeni są w jednym miejscu. Ten pierwszy sposób organizacji produkcji nazywa się produkcją nakładczą.
Mapa gustów konsumenta – zbiór krzywych obojętności opisujących gusty konsumenta.
Marginalna stopa substytucji (MSS xy) - określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę w sytuacji kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji.
Mikroekonomia – część ekonomii poświęcona pojedynczym podmiotom gospodarczym.
Minimalna skala efektywna to wielkość produkcji, przy której krzywa długookresowych kosztów przeciętnych przedsiębiorstwa przestaje opadać.
Model zachowań konsumenta opisuje zachowanie nabywców oraz objaśnia, co mogą oni osiągnąć przy swoich dochodach i danych cenach. Pozwala on przewidywać reakcje konsumentów na zmiany warunków rynkowych.
Monopol naturalny – monopol osiągający wielkie korzyści skali.
Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się: występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców; występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.); unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego substytutu). Monopol może mieć charakter: państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.); wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują; naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.). W przypadku monopolów naturalnych i wymuszonych w wielu krajach świata tworzone jest specjalne prawodawstwo które reguluje zmonopolizowany rynek, w sposób sztuczny tworząc na nim warunki do powstania i rozwoju konkurencji.
Monopolista - jedyny sprzedawca lub jedyny potencjalny sprzedawca dobra w danej gałęzi.
Monopsonista - jedyny nabywca lub jedyny potencjalny nabywca dobra pochodzącego z danej gałęzi.
Nadwyżka podaży to nadwyżka ilości oferowanej przy danej cenie – kiedy u sprzedawców powstają zapasy nie sprzedanego towaru.
Nadwyżka popytu to sytuacja, w której występuje brak towaru na rynku – przy danej cenie wielkość zapotrzebowania przewyższa oferowaną ilość.
Nadwyżka rynkowa - sytuacja na dowolnym rynku, gdy cena wyprodukowania dobra jest wyższa od ceny rynkowej, a ilość oferowana przewyższa ilość nabywaną.
Nakład (czynnik produkcji) to dobro lub usługa wykorzystywane w procesie produkcji.
Niedobór rynkowy to sytuacja, w której wielkość popytu na dany czynnik (np. towar, czynniki produkcji) przewyższa wielkość podaży przy danej cenie rynkowej.
Ograniczenie budżetowe opisuje różne koszyki dóbr dostępne dla konsumenta. Wskazuje maksymalną ilość jednego dobra, którą możemy kupić, przy określonej nabywanej ilości drugiego dobra.
Oligopol jest gałęzią, w której działa niewielu producentów.
Pasywa (zobowiązania) - to, co firma jest winna innym. Suma pasywów jest umieszczana z prawej strony bilansów.
Płaca realna - jest to suma wartości dóbr i usług, które można nabyć za daną płacę nominalną w różnych porównywalnych okresach.
Podaż (ang. supply) to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.
Podmiot gospodarczy - każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem ich istnienia jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.
Popyt globalny (zagregowany) – określa wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich nabywców.
Popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone dobro przy różnych cenach,
Popyt potencjalny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.
Popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach.
Popyt (ang. demand) – funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie. "Wielkość popytu przy cenie p" jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na krzywej popytu odpowiada jeden punkt.
Posunięcie strategiczne to takie działanie, które wywiera korzystny dla podejmującej je osoby wpływ na wybory innej osoby, oddziałując na jej przewidywania dotyczące działań tej pierwszej osoby.
Potrzeba to uczucie braku z chęcią jego zaspokojenia.
Prawa ekonomiczne – regularności charakteryzujące proces gospodarowania.
Prawo jednej ceny - teoria ekonomiczna zakładająca istnienie jednakowej ceny produktu na całym świecie w przypadku braku ograniczeń handlowych i kosztów transportu.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej – prawo ekonomiczne, w myśl którego korzyść krańcowa każdej kolejnej konsumowanej jednostki dobra jest mniejsza od korzyści krańcowej poprzedniej jednostki dobra. Tym samym konsument zwiększając konsumpcję o kolejne jednostki powoduje zwiększenie odnoszonych korzyści, ale przyrost tych korzyści z każdą jednostką dobra jest coraz mniejszy. Prawo to znane jest również jako I prawo Gossena.
Prawo malejących przychodów - kolejni pracownicy w przedsiębiorstwie w coraz mniejszym stopniu przyczyniają się do wzrostu produkcji.
Prawo podaży - przy ceteris paribus, podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy tylko od ceny towaru.
Prawo popytu - przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie. Wielkość popytu – ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.
Produkt narodowy brutto (PNB) jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie. Jest podstawowym miernikiem całkowitej produkcji dóbr i usług w gospodarce.
Próg rentowności – nazywany także punktem wyrównania (ang. BEP – break even point). Próg rentowności obrazuje sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe i koszty zmienne przedsiębiorstwa. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe (np. amortyzacja jest kosztem stałym) i koszty zmienne (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiały, czy też wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, o ile rosną one w miarę wzrostu produkcji). Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać), lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż). W progu rentowności firma nie ponosi straty ani też nie osiąga zysku, wynik finansowy jest równy 0. Ale co ważne, w progu rentowności przepływy pieniężne są równe amortyzacji, gdyż jest ona kosztem niepieniężnym (nie wiąże się z nią wypływ gotówki z firmy).
Przedsiębiorstwo krańcowe w gałęzi to takie przedsiębiorstwo, które nie ponosi strat ani zysków.
Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. Nieco inne znaczenie ma przedsiębiorstwo w języku prawnym. Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może również, lecz nie musi, posiadać osobowość prawną.
Przepływy pieniężne w danym przedsiębiorstwie jest to ilość pieniędzy netto faktycznie uzyskana w danym okresie.
Przychód krańcowy (ang. marginal revenue, w skrócie MR) to dodatkowy przychód jaki może przynieść sprzedaż dodatkowej jednostki produktu.
Przymusowo bezrobotni – ci, którzy są gotowi pracować za występujące na rynku stawki płac, lecz nie mogą znaleźć zatrudnienia.
Punkt maksymalizujący użyteczność jest to punkt, w którym nachylenie linii budżetowej zrównuje się z nachyleniem krzywej obojętności.
Racjonalność konsumenta – zbiór założeń o preferencjach (gustach) konsumenta.
Renta ekonomiczna – dodatkowa wypłata, jaką otrzymuje dany czynnik produkcji, ponad dochód transferowy konieczny do skłonienia go do świadczenia swych usług właśnie w tym zastosowaniu.
Rentowność – odzwierciedla w syntetycznej formie efektywność działania przedsiębiorstwa. Wskaźniki rentowności nazywane są także wskaźnikami zyskowności lub stopami zwrotu. Wielkości osiągnięte powinny być porównywane z poprzednimi okresami, z planem, z innymi przedsiębiorstwami. Niezbędna tutaj jest analiza przyczynowa.
Równowaga ogólna - w ekonomii jest to system zależności funkcjonalnych, wyrażający taki stan gospodarki wymiennej, kiedy wszystkie gałęzie są jednocześnie zrównoważone wewnętrznie i znajdują się w równowadze między sobą.
Rynek doskonale konkurencyjny to taki rynek, na którym zarówno sprzedający, jak i kupujący uznają, że ich decyzje o kupnie i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny rynkowej.
Rynek sporny to rynek, na którym istnieje swoboda wejścia i wyjścia.
Rynek to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.
Rynki umożliwiają kontakt nabywców i sprzedawców dóbr i usług. Rynek jest zwięzłą nazwą procesu prowadzącego do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiednim dostosowaniom cen.
Rynki wolne - rynki, w których działanie nie ingeruje państw. Jednostki działające na wolnym rynku kierują się własnymi celami i starają się odnosić maksymalne korzyści, nie uciekając się do jakiejkolwiek pomocy ani udziału państwa. Idea głosząca, że system taki może rozstrzygać, co, jak i dla kogo wytwarzać, jest jedną z najstarszych w ekonomii.
Rynkowa krzywa popytu to suma indywidualnych krzywych popytu wszystkich konsumentów nabywających określone dobro. Ma ona nachylenie ujemne. Niekiedy mówi się, że jest poziomą sumą indywidualnych krzywych popytu.
Rzadkość – jedno z podstawowych pojęć ekonomii, określające ograniczoną ilość zasobów w stosunku do nieograniczonych potrzeb. Rozbieżność pomiędzy nieograniczonymi potrzebami a ograniczonymi zasobami, służącymi ich zaspokajaniu powoduje, że nie wszystkie potrzeby będą mogły być zaspokojone jednocześnie. Potrzeby pozostają względem siebie w stosunku konkurencyjnym – zaspokojenie jednej oznacza konieczność rezygnacji z zaspokojenia określonej części pozostałych potrzeb. Tym samym rzadkość zmusza do racjonalnego gospodarowania dostępnymi zasobami celem zaspokojenia konkurencyjnych potrzeb. Pojęcie rzadkości stanowi kryterium podziału na dobra rzadkie i dobra wolne. W tym sensie dobra wolne to takie dobra, które występują w nieograniczonych ilościach. Takie dobra jak powietrze lub woda były uważane za dobra wolne, obecnie dominuje pogląd, że wszystkie dobra są rzadkie.
Siła monopolistyczna - zdolność monopolu do narzucania cen wyższych niż kwoty krańcowe.
Siła robocza - ludność w wieku produkcyjnym, która byłaby gotowa podjąć pracę, gdyby mogła otrzymać odpowiednie zajęcie.
Siły rynkowe – działania handlujących dobrami ludzi, które sprawiają, ze cena zmierza do poziomu równoważącego zapotrzebowanie z ofertą rynkową.
Społeczny koszt monopolu to różnica pomiędzy stratą konsumentów a zyskiem producenta.
Spółka jawna jest to organizacja mająca cele gospodarcze, którą tworzą dwie lub więcej osób, będących właścicielami spółki. Dzielą one pomiędzy siebie zyski i ponoszą wspólną odpowiedzialność za straty. Istnieją różne formy uczestnictwa w spółce: część wspólników może wnieść wkład finansowy i uczestniczyć w podziale zysku, ale nie bierze aktywnego udziału w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Jest to spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością, stąd też w przypadku bankructwa jej właściciele muszą spłacić długi firmy, sprzedając, jeśli jest to konieczne, również swój majątek osobisty.
Spółka kapitałowa jest to organizacja prowadząca w sposób prawnie dozwolony działalność produkcyjną i handlową. W takiej spółce osobowość prawna spółki jest oddzielona od osobowości prawnej jej właścicieli. Własność jest rozdzielona między akcjonariuszy. Pierwotnymi akcjonariuszami są osoby, które założyły przedsiębiorstwo, lecz obecnie sprzedały swój udział w zyskach innym osobom. Sprzedaż prawa do udziału w zyskach staje się źródłem nowych funduszy dla przedsiębiorstwa.
Sprzedaż finalna - jest to sprzedaż dóbr i usług konsumentowi lub firmie, którzy ostatecznie je zużytkowują.
Stały czynnik produkcji to taki czynnik, którego nakład nie może ulec zmianie.
Statystyczny charakter praw ekonomicznych – cecha praw ekonomicznych polegająca na tym, że sprawdzają się one jedynie w przypadku masowego występowania zdarzeń, których dotyczą.
Stopa bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych w całości siły roboczej.
Stopień aktywności zawodowej – odsetek danej grupy ludności w wieku produkcyjnym wchodzący w skład zasobów siły roboczej.
Strata - w rachunkowości jest to ujemny wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest zysk. Strata przedsiębiorstwa może być pokryta z: uszczuplenia środków obrotowych sprzedaży aktywów napływu kapitału lub środków obrotowych z zewnątrz, np. w postaci dotacji, kredytu lub inwestycji Strata nie oznacza automatycznie, że przedsiębiorstwo jest nieefektywne. Często zdarza się, że intensywnie rozwijające się przedsiębiorstwo wykazuje przez jakiś czas stratę na skutek intensywnego inwestowania w środki produkcji. Z drugiej strony, przedsiębiorstwo które się kurczy może paradoksalnie wykazywać zysk księgowy, jeśli odpowiednio szybko pozbywa się środków obrotowych i innych swoich aktywów. Trwałe przynoszenie strat skutkuje zwykle najpierw wzrostem zadłużenia, następnie utratą płynności finansowej i wreszcie ogłoszeniem bankructwa.
Strategia jest planem gry, opisującym, jaki gracz będzie działał, czyli, jakie posunięcia wykona w każdej wyobrażalnej sytuacji.
Struktura rynku pozwala opisać zachowania nabywców i sprzedawców na tym rynku.
Strumień to potok usług dostarczany przez dany składnik aktywów w ciągu pewnego okresu.
Substytut - produkt inny ze względu na technologię wytwarzania, ale podobny ze względu na zastosowanie. Przykładowo substytutem masła jest margaryna, a substytutem parkietu - terakota lub wykładzina z tworzyw sztucznych, substytut spirytusu rektyfikowanego to denaturat. Sektory zagrożone substytutami są mało atrakcyjne, ponieważ pieniądze klientów, które powinny wpłynąć do takiego sektora, wpływają do przedsiębiorstw branży, która produkuje substytuty. Substytuty są groźne przede wszystkim dla sektorów, których produkty są coraz mniej atrakcyjne dla klientów.
Ścieżka wzrostu dochodu – linia łącząca punkty odpowiadające wybieranym przez konsumenta optymalnym koszykom dóbr w sytuacji, kiedy (ceteris paribus) dochód konsumenta się zwiększa.
Technika (z gr. technē, sztuka, umiejętność) - w znaczeniu ogólnym - całokształt środków i czynności wchodzących w zakres działalności ludzkiej związanej z wytwarzaniem dóbr materialnych, a także reguły posługiwania się nimi.
Teoria ekonomiczna – powiązana logicznie grupa praw, hipotez, definicji i klasyfikacji.
Transfer - świadczenie, pochodzące zazwyczaj z budżetu państwa, które różne osoby otrzymują za darmo.
Utarg (przychód) przedsiębiorstwa jest to ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie, na ogół w ciągu jednego roku.
Utarg całkowity to cena pomnożona przez ilość sprzedanego dobra.
Użyteczność krańcowa dobra jest to przyrost użyteczności uzyskiwany dzięki zwiększeniu konsumpcji tego dobra o jednostkę, przy danych rozmiarach konsumpcji pozostałych dóbr.
Użyteczność to satysfakcja, zadowolenie, jakie osiąga konsument, posiadając określony zestaw dóbr.
Wartość krańcowego produktu kapitału (MVPK) to przyrost wartości produkcji przedsiębiorstwa spowodowany zastosowaniem dodatkowej jednostki usług kapitału.
Wartość krańcowego produktu pracy (MVPL) – dodatkowy utarg uzyskany w wyniku sprzedaży produktu wytworzonego przez dodatkowego pracownika.
Wartość przedsiębiorstwa (ang. total corporate value) to cena za jaką dane przedsiębiorstwo może być skutecznie zaoferowane do sprzedaży. Istnieje wiele metod wyceny wartości przedsiębiorstwa, które można podzielić na: dochodowe (ang. income approach), wśród których najczęściej wymienia się: wyceny wielokrotnej (a w tym: oparte na relacji cen i zysku, oraz oparte na dywidendzie), oparte na zdyskontowanych strumieniach zysku (a w tym: oparte na dyskontowaniu nadwyżek pieniężnych, oraz oparte na dyskontowaniu nakładów i przychodów). oparte na wycenie aktywów (ang. asset based methods), wśród których najczęsciej wymienia się: przeszacowania i oszacowania, księgową, kosztów odtworzenia (ang. replacement costs), oparte na wartości upłynnienia (ang. liquidation value), mieszane, wśród których wymienia się: oparte na wartości netto i goodwill (a w tym: niemiecka metoda określania goodwill, oraz metoda anglosaska określania goodwill), oparte na aktywach oraz stopie pomnażania wartości. Obecnie największe znaczenie ma ujmowanie wartości przedsiębiorstwa jako zaktualizowanej wartości przyszłych oczekiwanych wolnych strumieni pieniężnych.
Wielkość zapotrzebowania – ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny chcą i mogą kupić nabywcy.
Wskaźnik cen jest miernikiem przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce. Porównuje ich poziom w danym okresie z poziomem w wybranym okresie w przeszłości. Informuje o tym, co przeciętnie dzieje się z cenami. Kiedy poziom cen wzrasta, mówimy, że w gospodarce występuje inflacja.
Wskaźnik koncentracji N firm to udział N największych przedsiębiorstw w sprzedaży tej gałęzi.
Wskaźnik użyteczności – konkretna wartość funkcji użyteczności.
Wskaźniki płynności finansowej – odzwierciedlają zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zaciągniętych zobowiązań na określony termin. Zachowanie płynności finansowej jest podstawowym zadaniem każdej firmy, dbającej o interesy i relacje z kontrahentami oraz chcącymi utrzymać dobrą kondycję finansowa spółki.
Wydajność (produktywność) pracy - jest miarą sprawności gospodarowania przedsiębiorstwem. Liczy się ją jako stosunek wielkości produkcji do liczby pracowników lub do liczby przepracowanych godzin.
Wymagana stawka wynagrodzenia kapitału to taka stawka, która pozwala właścicielom kapitału pokryć koszt alternatywny związany z posiadaniem kapitału.
Wyrównawcze różnice płac to pieniężne rekompensaty za różnice w pozapieniężnych cechach tego samego zajęcia w różnych gałęziach gospodarki. Sprawiają one, iż pracownicy o określonych kwalifikacjach nie mają bodźców do przenoszenia się do innych gałęzi.
Zasada optymalizacji to zasada, którą powinno się kierować podejmując i zmieniając decyzje gospodarcze. Można ją przedstawić w następujący sposób: ZM>KM Korzyści marginalne są większe od kosztów marginalnych. Należy wówczas rozwijać realizowaną działalność gospodarczą. ZM<KM Koszty marginalne są większe od korzyści marginalnych. Należy wówczas ograniczać rozmiary działalności gospodarczej. ZM=KM Zrównanie się korzyści i kosztów marginalnych. Oznacza to osiągnięcie przez przedsiębiorstwo najlepszego z możliwych poziomu działalności gospodarczej. Sytuacje taką nazywamy punktem równowagi podmiotu gospodarczego.
Zasoby przedsiębiorstwa - wszystko to czym dysponuje przedsiębiorstwo: praca - siła robocza ziemia - grunty firmy kapitał: rzeczowy (budynki, maszyny) finansowy (fundusz, akcje, obligacje, papiery wartościowe) technologia przedsiębiorczość
Zasób rzadki (ograniczony) cechuje się tym, że przy cenie równej zeru popyt nań przewyższa dostępną podaż.
Zasób siły roboczej – ogół jednostek pracujących lub poszukujących zatrudnienia.
Zasób to ilość pewnego składnika aktywów w jakimś momencie.
Zator płatniczy – pojęcie z dziedziny ekonomii opisujące zdarzające się w obrocie gospodarczym zjawisko polegające na kumulowaniu się zadłużeń i przechodzenia ich na kolejnych powiązanych ze sobą kontrahentów.
Ziemia jest czynnikiem produkcji dostarczanym przez naturę.
Zmowa jest jawnym lub tajnym porozumieniem między przedsiębiorstwami, które ma na celu uniknięcie wzajemnej konkurencji.
Zobowiązanie samoograniczające jest dobrowolną deklaracją, która ogranicza możliwości przyszłego wyboru jednej ze stron.
Zysk - w rachunkowości jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest strata. Zysk jest wartością ekstensywną i nie określa bezpośrednio efektywności gospodarowania lub inwestowania. Wartością określającą efektywność gospodarowania i inwestowania jest rentowność. Rodzaje zysku: księgowy zysk przedsiębiorstwa - jest równy bezpośrednio wynikowi finansowemu obliczonemu z rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa ekonomiczny zysk przedsiębiorstwa zwany czasami nadzwyczajnym, lub rzeczywistą wartością dodaną - jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów wg przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie zysk normalny - średni przychód oczekiwany przez przedsiębiorcę od prowadzonej firmy, a także w formie pensji w innym przedsiębiorstwie zysk kapitałowy - to wzrost wartości samego kapitału, np. w wyniku wzrostu cen posiadanych papierów wartościowych na giełdzie, różnic kursowych walut lub cen nieruchomości, maszyn i materiałów.
Zysk nadzwyczajny jest to zysk przekraczający dochód, który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w postaci odsetek, wypożyczając swój kapitał według rynkowej stopy procentowej. Jest on bodźcem skłaniającym do angażowania kapitału w dane przedsięwzięcie.
Zysk przeciętny to przeciętny utarg (przypadający na jednostkę produktu) pomniejszony o wielkość kosztów przeciętnych.