Techniki wspomagania decyzji

Każdego dnia człowiek staje przed różnorakimi problemami decyzyjnymi i na każdym kroku musi dokonywać wyborów. Potrzeba podejmowania jak najbardziej optymalnych decyzji przyczyniała się do poszukiwania metod mogących uprosić ten proces. Decydent przy podejmowaniu decyzji w pierwszej kolejności musi określić cel, a w drugiej wszystkie możliwości jakimi dysponuje. Często też pojawia się konieczność dokonania wyboru wielokryterialnego, gdzie liczy się dla nas większa ilość czynników. Wszystko to doprowadziło do tego, że zaczęło powstawać coraz więcej technologii wspomagania decyzji.

Bardzo często by podjąć decyzję będziemy zmuszeni do stworzenia odpowiedniego modelu matematycznego danego problemu. Warto tutaj zaznaczyć, że jednym z podstawowych narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji będzie związana z matematyką statystyka i rachunek prawdopodobieństwa. Gromadząc w odpowiedni sposób dane, możemy w przyszłości wykorzystać je do określenia prawdopodobieństwa zajścia pewnych zdarzeń. Nie zawsze dysponujemy pełną wiedzą pozwalającą na wybór najbardziej optymalnego wyjścia i musimy działać w warunkach niepewności. Statystyka wraz z rachunkiem prawdopodobieństwa pozwala nam określić, z pewną dozą błędu, jakie będą skutki podjęcia przez nas danej decyzji.

Kolejny dział matematyki ściśle związany z podejmowaniem decyzji to teoria gier. Badania przeprowadzane podczas analizowania gier hazardowych dostarczyły wielu informacji na temat tego jak postępować w sytuacji konfliktu interesów. Ograniczone zasoby powodują, że musimy dysponować strategią bardziej optymalną od innych uczestników gry, by zmaksymalizować swoje zyski. Ciekawym przypadkiem gry jest gra o sumie zerowej, gdzie każdy punkt użyteczności zdobyty przez jednego gracza oznacza utratę tego punktu przez innego. Jako jedną ze strategii w tego typu rozgrywce teoria gier oferuję metodę min max polegającą na tym, że musimy planować jak największą ilość ruchów w przód zakładając, że pierwszy z graczy będzie próbował zmaksymalizować swoje szanse na zwycięstwo w każdym kroku, a drugi będzie minimalizował szanse tego pierwszego. Klasycznym przykładem zastosowanie tej metody w informatyce są komputerowe szachy.

Ciekawą technologią wspomagającą podejmowanie decyzji jest sztuczna sieć neuronowa. Sztuczna sieć neuronowa powstała w oparciu o działanie ludzkiego mózgu i procesu nauczania się człowieka. Nie w każdym przypadku sztywne algorytmy pozwalają nam dokładnie rozpoznać problem i podać odpowiednie rozwiązanie, często potrzebne są bardziej elastyczne rozwiązania. Sieć neuronowa analizując przeróżne przypadki ,„uczy się” w jaki sposób reagować na dane sytuacje. Różnorodność budowy sieci oraz algorytmów jej nauczania pozwala na wiele jej zastosowań Połączenie elastyczności myślenia ludzkiego mózgu wraz z mocą obliczeniową komputerów pozwala osiągnąć dużo więcej. Przykładem użycia sieci neuronowej może być podejmowanie decyzji kupna/sprzedaży akcji na podstawie przeprowadzonej przez sieć analizy rynku. Sieć neuronową bardzo często stosuje się również do rozpoznawania obrazów i podejmowaniu decyzji jak należy je sklasyfikować.

Ostatnią z technologii o jakiej opowiem jest system ekspercki (inaczej system z bazą wiedzy). Wyobraźmy sobie sytuację, w której wiedza najlepszych specjalistów z danej dziedziny zmagazynowana została w jednym miejscu i może zostać wykorzystana w celu wspomagania podjęcia decyzji. Tak właśnie działają systemy ekspertowe. Informatycy pisząc taką aplikację współpracują ze specjalistami przenosząc ich wiedzę do specjalnej bazy wiedzy. Zapisywana jest ona w formie faktów i reguł wnioskowania. System ekspercki po otrzymaniu pewnych danych ma w założeniu wskazać nam decyzję jaką podjąłby w takie sytuacji ekspert (lub grupa ekspertów)