ZAJĘCIA 2: Szczęście a zdrowie. Wybór

1. Przyczyny zainteresowania się psychologii pozytywnej zagadnieniami zdrowia somatycznego.

• Związek pomiędzy szczęściem a zdrowiem nie był dotychczas popularnym tematem (20 razy więcej prac łączących zdrowie i depresję, niż zdrowie i szczęście)

• ok. 80% osób określa siebie jako szczęśliwych – powstaje wątpliwość dot. wpływu szczęścia na zdrowie

• fizyczne funkcjonowanie organizmu stanowi jedną z sześciu podstawowych kategorii oceny jakości życia w opracowaniu zleconym przez WHO

• W licznych badaniach wśród ludzi, których dotknęło jakieś nieszczęście, stwierdzono, że ci, którzy potrafili odnaleźć sens tej sytuacji, odznaczają się większą fizjologiczną odpornością na stres, korzystniejszym z punktu widzenia zdrowia stylem życia, mniejszą zachorowalnością na niektóre choroby somatyczne, lepszą odpowiedzią organizmu na leczenie i rehabilitację oraz żyją dłużej.

• Można sądzić, że optymalne dla zdrowia oddziaływania psychologiczne w sferze aktywności to kształtowanie trwałych właściwości psychicznych, które generują skłonność do reagowania pozytywnymi złożonymi emocjami. Wyniki wielu badań pokazują, że posiadanie takich właściwości psychicznych jak nadzieja, wdzięczność czy miłość rzeczywiście wiąże się z lepszym zdrowiem.

• Jeśli idzie o skutki szczęścia w zakresie zdrowia, to wyniki badań pozwalają na wskazanie czterech powiązanych ze sobą mechanizmów: aktywizację układu immunologicznego, aktywizację systemu neurohormonalnego, prozdrowotny styl życia oraz korzystne relacje z innymi ludźmi.

• Związek między szczęściem a zdrowiem nie potwierdza się zwykle, gdy uwzględniane są obiektywne wskaźniki zdrowia. Nie ma zatem podstaw, aby sądzić, że ogólne szczęście sprzyja zdrowiu, ale raczej, że stan zadowolenia ze swojego zdrowia może być ważną przesłanką odczuwania szczęścia, albo że oba te zjawiska wynikają z jakichś czynników trzecich, np. nasilenia inklinacji pozytywnej, wzajemnie natomiast na siebie nie oddziałują. Wiele danych empirycznych wskazuje jednak, że cztery wymienione formy szczęścia mają z obiektywnym stanem zdrowia fizycznego wyraźne powiązanie.

1. Przesłanki zadowolenia z życia w odniesieniu do koncepcji Dienera i Seligmana – czym są i jakie działania doradzają?

Diener wskazuje dwie bezpośrednie przesłanki globalnego ustosunkowania do własnego życia:

• poznawczą, czyli satysfakcję ze stwierdzonego poziomu osiągnięć w różnych dziedzinach

• afektywną, czyli bilans pozytywnych i negatywnych emocji przeżywanych w reakcji na życiowe zdarzenia

Seligman rozszerza o dwa czynniki, według niego jeszcze mocniej rzutujące na globalną ocenę własnego życia:

• poczucie sensu życia

• zaangażowanie

Twierdzi też, że te w sumie cztery czynniki to dostępne subiektywnie, aktywne procesy psychiczne i niezależnie od tego, że są one przesłankami ogólnego poczucia szczęścia, same stanowią jednocześnie różne elementarne postacie szczęścia.

Zgodnie z takim podejściem powstaje model szczęścia, który definiuje je jako zjawisko wieloczynnikowe: być szczęśliwym „ogólnie”, czyli lubić swoje życie, to znaczy mieć z życia satysfakcję, więcej przyjemności niż przykrości, odczuwać jego sens i doświadczać zaangażowania.

1. Na czym polega wybór we współczesnym świecie? Okoliczności dokonywania wyborów i osobiste kompetencje w jego zakresie.

• Czujemy się gorzej, gdy mamy zbyt wiele moż­li­wo­ści.

• Gdy ludzie nie mają wyboru, życie jest nie­mal nie do znie­sie­nia. Gdy zwięk­sza się ilość opcji, auto­no­mia, kon­trola i wol­ność wyni­ka­jące z tej róż­no­rod­no­ści są potężne i pozy­tywne. Gdy jed­nak ilość opcji nadal rośnie, zaczy­nają się poja­wiać nega­tywne aspekty posia­da­nia wielu moż­li­wo­ści. Gdy ich liczba rośnie, nasi­lają się nega­tywy, do tego stop­nia, że sta­jemy się prze­cią­żeni. W tym momen­cie wybór już nas nie uwal­nia, ale osłabia.

• Nie można zaprze­czyć, że wybór polep­sza jakość naszego życia. Pozwala kon­tro­lo­wać nasze prze­zna­cze­nie i przy­bli­żyć się do otrzy­ma­nia dokład­nie tego, co chcemy, w każ­dej sytuacji.

• Sam fakt, że kilka moż­li­wo­ści to dobra sytu­acja, nie ozna­cza, że im ich wię­cej, tym lepiej. W miarę, jak rośnie liczba moż­li­wo­ści, wzmaga się rów­nież wysi­łek wyma­gany do pod­ję­cia dobrej decyzji.

• Pacjenci wolą, by inni podej­mo­wali decy­zje za nich. 65% ankie­to­wa­nych powie­działo, że gdyby mieli zacho­ro­wać na raka, to chcie­liby sami wybrać tera­pię. Jednak zale­d­wie 12% cho­rych na raka tak robi. Zawsze myślimy, że chcemy mieć wybór, jed­nak gdy fak­tycz­nie go otrzy­mu­jemy, może nam się nie spodobać.

1. Maksymalizacja – czym jest, jak się objawia i z czym koreluje?

• Gdy szu­kamy i akcep­tu­jemy tylko to, co naj­lep­sze, to zna­czy, że jeste­śmy mak­sy­ma­li­za­to­rami

• Jeśli zado­wa­lamy się czymś „wystar­cza­jąco dobrym” i nie mar­twimy się moż­li­wo­ścią, że może ist­nieć coś lep­szego, to jeste­śmy satys­fak­cjo­na­to­rami

• Dla osób mak­sy­ma­li­zu­ją­cych, ci satys­fak­cjo­nu­jący wydają się zado­wa­lać mier­no­ścią, jed­nak ludzie satys­fak­cjo­nu­jący mogą być rów­nie dys­kry­mi­nu­jący. Różnica jest taka, że satys­fak­cjo­na­tor zado­wala się zale­d­wie wspa­nia­łym, a nie abso­lut­nie najlepszym.

• Cel mak­sy­ma­li­zo­wa­nia jest źró­dłem ogrom­nego niezadowolenia.

• Maksymalizatorzy mniej delek­tują się pozy­tyw­nymi wyda­rze­niami niż satys­fak­cjo­na­to­rzy i nie radzą sobie tak dobrze z nega­tyw­nymi wyda­rze­niami.

• Po tym, jak coś złego przy­da­rzy się mak­sy­ma­li­za­to­rom, powrót do dobrego samo­po­czu­cia zaj­muje im dłu­żej.

• Maksymalizatorzy mają więk­szą skłon­ność do ponu­rych roz­my­ślań i prze­my­śleń niż satysfakcjonatorzy.

• Podczas gdy mak­sy­ma­li­za­to­rzy mogą, obiek­tyw­nie rzecz bio­rąc, radzić sobie lepiej niż satys­fak­cjo­na­to­rzy, subiek­tyw­nie rzecz bio­rąc, mają skłon­ność do radze­nia sobie gorzej.

1. Czynniki obniżające satysfakcję z dokonanych wyborów – żal podecyzyjny i przewidywany.

• żal podecyzyjny są to wyrzuty sumienia po podjęciu decyzji wiążące się z poczuciem, że to co mamy nie jest najlepsze.

• żal przewidywany - niezadowolenie i paraliż przed podjęciem decyzji wiążący się z poczuciem, że zawsze możemy znaleźć coś lepszego. jest to przykład myślenia kontrrealistycznego

Jeśli ist­nieje wiele moż­li­wo­ści, to rośnie szansa, że gdzieś tam jest jakaś naprawdę dobra i czu­jemy, że powin­ni­śmy ją zna­leźć. Gdy opcja, którą rze­czy­wi­ście wybie­rzemy oka­zuje się nie­za­do­wa­la­jąca, żału­jemy, że nie wybra­li­śmy roz­waż­niej. W miarę jak liczba moż­li­wo­ści nadal rośnie, tro­ska o lep­szą opcję może pobu­dzić nas do ocze­ki­wa­nia żalu, który odczu­wamy, gdy już odkry­jemy tę opcję, a przez to powstrzy­mać nas przed pod­ję­ciem jakiej­kol­wiek decyzji.

Żal pełni ważne funk­cje: wyobra­ża­nie sobie róż­nych sce­na­riu­szy, które mogą nastą­pić po pod­ję­ciu decy­zji pomaga nam zro­zu­mieć ich kon­se­kwen­cje, nie popeł­niać tych samych błę­dów albo nawet pod­jąć dzia­ła­nia nie­zbędne do odwo­ła­nia decyzji.

1. Co robić, aby konieczność dokonywania wyboru była mniej przytłaczająca?

• Większość dobrych decy­zji wymaga tych kro­ków:
  1. Ustal swoje cele
  2. Określ, jak ważny jest każdy cel
  3. Przejrzyj moż­li­wo­ści
  4. Oceń, jakie jest praw­do­po­do­bień­stwo, że któ­raś z opcji sprawi, że osią­gniesz cel
  5. Wybierz naj­lep­szą opcję
  6. Później wyko­rzy­staj kon­se­kwen­cje swo­jego wyboru, by zmo­dy­fi­ko­wać swoje cele, przy­pi­sy­waną im wagę i spo­sób, w jaki oce­niasz przy­szłe możliwości.

• Zdobywcy brą­zo­wych medali są szczę­śliwsi niż zdo­bywcy srebr­nych, ponie­waż zamiast myśleć, jak bli­sko byli zło­tego medalu, myślą o tym, jak byli bli­sko do nie posia­da­nia żad­nego medalu.

„Kontrfakt” = kon­tra­sto­wa­nie fak­tycz­nych doświad­czeń z tym, co mogłoby się wyda­rzyć.
„Kontrfakt addy­tywny” = porów­ny­wa­nie z naj­lep­szą z moż­li­wych opcji (srebrny meda­li­sta)
„Kontrfakt sab­trak­tywny” = porów­ny­wa­nie z naj­gor­szą z moż­li­wych opcji (brą­zowy meda­li­sta)

Porównanie do gor­szych popra­wia poczu­cie wła­snej war­to­ści i redu­kuje niepokój.

• Obecność wielu innych moż­li­wo­ści uła­twia nam wyobra­ża­nie sobie moż­li­wo­ści, które nie ist­nieją. Gdy w ten spo­sób anga­żu­jemy wyobraź­nię, będziemy jesz­cze mniej zado­wo­leni z opcji, którą w końcu wybraliśmy. Im wię­cej mamy opcji, tym bar­dziej praw­do­po­dobne jest, że będziemy odczu­wać żal.

• Rada dla zarzą­dza­nia wła­sną reak­cją psy­cho­lo­giczną na wybór: zwróćmy uwagę na to, co odrzu­camy jako drugą naj­lep­szą opcję, ale nie mar­nujmy ener­gii na żało­wa­nie, że prze­pu­ści­li­śmy te opcje, które znaj­dują się niżej na liście, ponie­waż i tak byśmy ich nie wybrali.

1. Wybierzmy, kiedy wybie­rać.
Zdecydujmy, które wybory w naszym życiu naprawdę mają zna­cze­nie i poświęćmy im nasz czas i ener­gię, pozwa­la­jąc innym moż­li­wo­ściom prze­cho­dzić obok nas. Ograniczając nasze opcje będziemy w sta­nie wybrać mniej i czuć się lepiej

2. Wybierajmy, nie strze­lajmy.
Skróćmy lub wyeli­mi­nujmy roz­wa­ża­nia na temat nie­waż­nych dla nas decy­zji.
Jeśli żadna z opcji nie pasuje do naszych potrzeb, stwórzmy lep­sze opcje, które będą pasować.

3. Myślmy mniej o atrak­cyj­nych cechach opcji, które odrzu­ci­li­śmy.
Trzymajmy się tego, co zawsze kupu­jemy, chyba że jeste­śmy naprawdę nie­za­do­wo­leni. Nie dajmy się sku­sić „nowemu i ulep­szo­nemu”. Nie drapmy się, dopóki nas nie swę­dzi. Nie mar­twmy się, że jeśli coś zro­bimy, to prze­ga­pimy wszyst­kie nowe rze­czy, które świat ma nam do zaoferowania.

4. Niech nasze decy­zje będą nie­od­wra­calne

5. Ćwiczmy wdzięczność.

6. Żałujmy mniej.

7. Oczekujmy adap­ta­cji (tego, że „radość prze­cho­dzi”, gdy przy­zwy­cza­jamy się do nowego wyboru).Pamiętajmy, że wyso­kiej jako­ści nagło­śnie­nie, luk­su­sowy samo­chód, duży dom nie będą zapew­niać nam takiej przy­jem­no­ści, jaką dają, gdy po raz pierw­szy mamy z nimi stycz­ność. Spędzajmy mniej czasu na szu­ka­niu „ide­al­nej” rze­czy, tak byśmy nie musieli amor­ty­zo­wać olbrzy­mich kosz­tów poszu­ki­wań satys­fak­cją, którą będziemy czer­pać z tego, co fak­tycz­nie wybierzemy.

8. Kontrolujmy ocze­ki­wa­nia. Obniżmy liczbę uwzględ­nia­nych opcji. Bądźmy satys­fak­cjo­na­to­rami, a nie mak­sy­ma­li­za­to­rami. Pozwalajmy na szczę­śliwe zbiegi okoliczności.

9. Ograniczmy spo­łeczne porównania.