POJECIE PRAWA/NORMY PRAWNEJ I PRZEPISU PRAWNEGO.

Nmy społeczne to mechanizmy wyznaczające okresl spos postep i wpływ na Zach ludzi w roznych syt. Oddzialuja na jednostki i zbior, sluza kontr Zach społ. W ich sklad wchodza: n prawne, moralne, obyczaj, wewn org politycznych. Prawo w ujeciu przedm.- zbior ogolnych uporzad norm Zach uznanych przez społ., zagroz sankcjami w razie uch narusz. Prawo w ujeciu podm.- zbior upraw przyznaw jednostce przez Obowia akty normatywne służące zabezp jej inter i dajace swobode dział. Nma prawna – regula postepowania która bezpors nakazuje określonym adresatom by w danej chwili zachow się w dany sposób.są adresowane powszechnie. Pochodza od władzy i są zagwarant przymusem panstw. W razie ich zlam stos są kary. Przepis prawny – to nie regula postep ale jej zapis np. ustawy/ rozporządzenia. Nma prawna okresla : -adresata, oklicznosci, wzór zachow.

FUNKCJE I ZADANIA PRAWA

- F regulacji zycia spol- utrwalenie istnienia ładu społ. – F wychowawcza – kształt pozytyw Zach. –F dystrybucyjna – rozdział dobr społ. – F represyjna- wymierzanie kar za przestępstwa. – F kulturotwó.- utrzymania ciągłości hist narodu i panst.

PRAWO NATURALNE A STANOWIONE

Nrmy prawne mogą być tworz i zmieniane; w porównaniu z Nrm Mornalnymi i obyczajowymi SA wzgl trwale, gdyz kształt się wolniej i obowiązują znacznie dł. Prawo pozytywne- pr obow w danym panstwie czyli ogol norm Zach ustanow lub uznanych przez wladze panst i zagwarant przymusem. Prawo naturalne – zbior norm, które obowiazuje całe społ i wł panst bez wzgl na to czy SA one przez ta wladze ustanowione i uznawane. Jest to prawo przyrodzone czlowiekowaki wypływające z jego ludzkiej natury. Prawo dobre – prawo stabilne, które nie dziala wstecz, jest przejrzyste, zapewnia człow poszanowanie i ochorne jego praw obez bezp.

GAŁEZIE I DZIEDZINY PRAWA

Prawo dzieli się na wewn i miedzynarodowe.1 Prawo wew – zespol norm regul Zach jednostek w ramach panstwa. Najwaz galezie tego prawa stanowaia : pr konst- przepisy dotyczące Polit i spol- gosp organizacji panstwa. Okresla miejsca jednostki w panstwie, szczegół przysługujących jej praw i wolności oraz nakładanych na nia obowiązków. Pr administr- reguluje dział administracji panstw. Pr cywilne- przepisy regulujące stos osobowe i majatkowe i jednostki. W jego ramach wyroznia się – pr rzeczowe, o zobowiązaniach, spadkach prawo autorskie i wynalazcze .Pr rodzinne i opiek- przepisy norm stos majatkowe i niemajątkowe rodziny. Pr karne- przepisy zawierające zakazy lub nakazdy, kt naruszenie lub niespel zagr jest kara. Pr finansowe- normy Reg tworzenie i Wydaw publ finansow. W jego sklad wchodzi prawo budżetowe, bankowe, finansowania przeds, ubezpiecz. Pr pracy- przepisy dotyczące umowy o prace, bezpiecz i higieny pracy. Pr miedzy narod prywatne –normy wskazujące który syst (wlasny czy obcy) prawny ma być stos w danej spr. 2 Prawo Miedzynarod- pr miedzynar publiczne- to ogol norm Reg stos miedzynaro.. Obejmuje np. pr dyplomatyczne i konsularne oraz prob. Dotycace obywatelstwa.. Pr Europejskie- stanowi porządek prawny obowiaz w panst członk unii eurp..

Calkiem odmiennym prawem jest pr koscielne- przepisy obowiąż członk kościoła lub gr wyznaniowej. W wypadku kościoła kat mamy do czynienia z pr kanonicznym dotyczące jego struktury, zycia wewn i zadan. Pr zwyczajowe –niepisane normy prawne uznane za obowiązujące.

SPOSOBY PUBLIKACJI NM PR I WYSZUKIWANIA PRZEPISOW PR

Ogł akt prawnego to urzędowe i oficjalne podanie do wiadom publ tresci ustan aktu. W Pol akty prawne publikuje się w ,,dzienniku ustaw RP,, monitorze polskim,, oraz dziennikach urzędowych. Lub w innych formach obwieszczen. Z trescia ustaw i aktor pr można się zapoznac dzieki drukom w prasie, radiu, TV, Internet.

JEZYK AKTOW PR

Akty normatywne oprac są w w jezyku prawnmy. Zwroty terminy pojecia w j prawnym maja scisle okresl znacz. Niektóre zwroty otrzymuja zupełnie odmienny od powszechnie im przypiswanego,. Innym rodzajem jezyka jest j. prawniczy sluzacy do Inter przepisow prawnych przez prawnikow praktykow i do systematyzowania i wyjasn wypoć normatywnych.

PRAWI I PRAWORZADNOSC

Praworzadnosc- jedna z najwaz zasad ustrojowych zoabowiazuje organy panstwa do przestrzegania prawa na rowni z obywatelami. Te same nmy prawne które obowiąż przeciętnego obywatela dotycza również osob sprawuj wladze. Panstwo praworządne –panstwo które ma stabilne normy prawa, wyznaczające stosunki miedzy panstwami a obywatelem. Istotny kier a rownocz gr dzialania panstwa wyznaczaja prawa człowieka. Kaazdy obywatel który czuje ze jego uprawnienia zostaly narusz , ma prawo do skargi/ zazalenia. Rzady prawa to niezbędny elemtn w mechanizmie funkcj każdego panstwa demo krat.

PR CZŁOWIEKA- pojecie i geneza

Za narodz wspol syst ochrony pr człowie przyjmuje się date podpisania 26.06.45r Karty Narodow Zjednocz. Dokument ten traktowal przestrzeganie praw czlow tak jak praw narodow jakos podst pokoju, stab i dobrobytu. Dnia 10.12.48 Zgromadz ogolne Narodow zjednocz uchawlilo Powszech deklaracje pr człowieka, stanowiaca pierwszy katalog praw człowieka. Kodyfikacja tych praw nastapaila 16.12.66r

Pr człowieka to pr nalezne kazdem człow bez wzgl na rade, narod, pch, Plec, wiek itd. Prawa te SA – przyrodzone( człowiek nabywa je przez urodzenie się) powszechne( przysługuja każdemu) niezbywalne (nie można się ich zrzec) nienaruszalne (nie można człow pozbawic tych praw).PodziaŁ na : 1Gen Pr człow (najwazn pr do zycia wolności i wlasnosci. 2Gen- pr zabezpiecz fizyczny i duchowy rozwoj jednostki. 3gen (pr przysł zbior społ)

KATALOG PODST PR CZŁOW

1 Pr obywatelskie i Polit: pr do zycia (funadmet pr jednst zakaz umyślne pozbaw zycia z wyjątkiem kary smierci) wolnosc od tortu (pr fundament, obowiąż także podczas wo) wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymus lub obowiazk (prawo absolut i niepodleg zawiesz) Pr do woln i bezp osobis( zakaz arbitralnego pozb woln, okrsl normy trakt wiezn) pr do spraw procesu( pr do slusz i publ procesu, do rozpatrz spr w rozsad czasie, do niezawisl i bezstronnego sadu) pr do prywat( dotyczy poszan zycia pryw i rodzinn, domu, korenspodn) wolności mysli, sumien, rel i przekon ( oznacza tolerancje oraz zakaz dyskryminacji w dziedz rel i przekon) woln zrzesz się- pr bedace gwarancja dla demokr pluralizmu) Pr do własn (jedno z najwazn pr gwarant funkcjon gosp rynkowej)

2 Pr gosp, socjalne i kult: pr do pracy( obejmuje uprawn do bezp i higieni warunkow pracy, do godz placy rodzinnej) pr rodziny (pr rodz do ochronyi pomocy, pr matki do szczegół ochrony przed urodzeniem dziecka i po urodz, prawa dzieci i młódź) pr do godnego poziomu zycia (pr do wyzyw, ubrania, mieszkania, stalego polepsz war bytowych) pr do zdrowia (obejmuje prdawo do korzyst z najlepsz st zdrowia fiz i psych, naklada obowiaz dbalscoi o zdrowie wlasne i innych) pr do nauki (ma sprzyjac pelnemu rozwoj osobosci człowiek i naklada obow ksztal na poz podst) Pr kult( pr do korzyst z dorobku cywil i pr do woln pro badan naukowych)

GWARAN OCHR PR CZLOW W PL

Zapewniaja ja m.in. instytucje państwowe takie jak sady powsz (rozpatrz spr z zakres prawa karnego,cywil, gosp, prawa pracy) Naczelny sad administr ( rozpatruje skargi na decyzje administr) trybunal konstyt( sprawdzania zgodznosci ustaw z konsty) Rzecznik Pr Obywatelskich (bada dzialans org administr państwowej i samorządowej oraz roznych instytucji i organizacji pod katem zgodności z prawami i wolnościami obywat)

MIEDZYNAR SYST OCHRONY PR CZŁOW

Sklada się z syst międzyrząd oraz org pozarządowych. 1syst miedzynar (obejmuje syst uniwersalny oraz syst regio.) w sklad syst wchodza: organizacja narodow zjednocz( przyjmowanie skargi i przekazywanie ich do komisji pr człow) Komit Pr człow (pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporow) Komit ds. pr gosp, soch, i kult (kontroluje przestrzeg pr gosp spol i kult) Europ syst ochrony pr czlow (europejska komisja pr człowiek oraz trybunalu praw czlow) umozliwia sklad skarg do trybunalu w Sztrasburgu os fizycznym i org pozarządowym.) syst ochr pr czlow w Uni Europ (pelni zakres ochrony pr czlow w uni europ, kt określają traktaty wspolnotowe) afrykanski syst ochr pr czlow (na kont Afryk syst ochr pr clzow tworz jest wokół afrykańskiej karty pr czlow i ludow) Amerykanski syst ochr pr czlow (w 48 uchwalono amerykanska deklaracje pr i obow czlow) w tym samym roku powołując miedzyamerykanska komisje pr czlow. W 79 powolano miedz amerykan trybunal pr clzow. ) na konty azjatyckim w ogole nie sto wrz lokalnego syt och pr czlow.

2syst pozarzad.: Non-govenmental organizations (uzupełń i wspór dzialanosci organi miedzypanstw; stanowia źródło sily wszystkich syst och pr czlow) orgazni pozarzad działają na forum ONZ na 2 plaszczyznach: procedulanrej oraz bezpos interwencji na szczeblu komisji pr czlow. Org pozarzad maja wieksze mozliw dzial w ramach ONZ niż w ramach rady europy. Miedzynard Komitet Czerw Krzyza ( siedziba w Genewie; zadanie to udzielanie pomocy humanitarnej w czasie pokoju i konflikt zbrojnych) Amnesty International (siedziba w Londynie, wystep w obronie więźniów Polit , przeciw karze śmierci i torturom) Miedzynard Kom Prawnikow (inicjowanie prac nad nowymi konwencjami, walka o niezawisl sadow i zawodow prawnicz) Komitet helsinski USA (sledzenie wydarzen w panstw europ wsch.) Gr na rcze pr Mniejsz (wystep w obronie praw mniejszosci) MiedzyNarod Centrum Prawne Ochr Pr Czlow (udzieln pomocy prawnej w konkret spr) Miedzynard Instyt Pr czlow( prmowanie praw człowieka przez sztuke)

ORGnizacje POZARZAD W PL

Komit obrony robotnikow( wystep w obronie prawa do pracy strajku, swob wyrazaz swoich poglad) KOR zostal przekształc w-> Komit Samoobr spol KOR( postulowanie znieś represji Polit, wyznaniowych, rasowych) ruch obrony pr czlow i obyw( zadanie zakoncz walki z akosciolem i umozl mu dostępu do mass mediow) Komitet helsinki( wystep w obronie i sporządź raportow o prawach czlow w polsce, prawie pracy i sadown) Helsinka Fund Pr Czlow( podejmowanie dzialan edukacyjnych i wydawn) Polsa Liga Pr czlow (obrona poszczeg osob i gr) Pol Sekcja Miedznarod komis Prawnikow (wystepo w obronie polskiej praworzadn, niezwisl sadow i pr jednostki) Polk Stowarzysz Amnesty International ( Występo w obrnie więźniów Polit, przeciw karze śm i torturom) Pol Czer Krzyz( udzielanie pomocy potrzebuj i ofiarom klesk żywioł, poszuk ofiar wojen, szerzenie oswiaty zdrowotnej)