1. Formowanie się terytorium państwowego Polski w IX-X wieku.

Pierwsze informacje dotyczące terenów Polski pojawiły się w IX wieku i nie dotyczyły jeszcze państwa, tylko ich plemion, im dalej na północ tym mniej informacji, najlepiej opisane plemiona na południu. Pierwsze informacje i Wielkopolsce- 963r (relacje Widukinda). Początki Polski odtwarzana za pomocą archeologii, najdokładniejsze po wynalezieniu metody C14 i dendrochronologicznej.

Polanie.

Państwo gnieźnieńskie powstało w skutek ekspansji wielkopolskiego plemienia Polan (nazwa w źródłach stosunkowo późno). Polanie zajmowali tylko część Wielkopolski- wg tradycji
w okolicach Gniezna.

Najstarszy gród to Giecz datowany na ok. 860-880. Dwuczłonowy- cz. Książęca i ludowa. Znajdował się na wyspie z jeziora. Zachowały się obwarowania i palatium książęce (pałac + kaplica). INNE GRODY: Grzybowo (k. Wrześni), Żnin, OSTRÓW LEGNICKI, GNIEZNO, POZNAŃ. ( O. Lednicki- był rezydencją książęcą, znajdowała się tam rodzina panujących, służba i dwór.

Kolejność budowy grodów = kierunek ekspansji Polan w Wielkopolsce= Giecz -> Grzybowo -> O. Lednicki -> Gniezno. Prawdopodobnie mało wojowników, mimo to sukcesy militarne, podporządkowywali terytorium i ludność, najeźdźcy niszczyli stare struktury osadnicze
i tworzyli nowe grody będące ośrodkami nowej władzy, były ważnymi punktami obronnymi
i centrami administracyjnymi (gromadzono w nich daniny od ludności bogactwa, lupy wojenny i stacjonowało tam wojsko).

Kierunek ekspansji: początkowo zasięg ekspansji Polan był niewielki (południowa
i zachodnia część Wielkopolski) póżniej: Pomorze- nie wiadomo kiedy dokładnie je opanowano, Mazowsze- w latach ’70 było kontrolowane przez Piastów, Kalisz- jedyny niezniszczony gród w czasie ekspansji, Sandomierz- ważny węzeł drogowo-handlowy,
w kierunku południowo-wschodnim aż do siedzib Lędzian, Grody Czerwieńskie- w 981r. utracone na rzecz książąt ruskich, Małopolska- opanowana prawdopodobnie u schyłku panowania Mieszka I, prawdopodobnie przeszła w ręce Bolesława Chrobrego (984r)

Wiślanie.

Informacje o nich w: GEOGRAFIE BAWARSKIM, GERMANII króla Angielskiego Alfreda Wielkiego (terytorium na wschód od Moraw i graniczy z Dacją), ŻYWOTACH ŚW. MATODEGO- informacje o władcy. Tereny górnego biegu Wisły. Centrum polityczne
i administracyjne w Krakowie- hipoteza. Najazdy łupieskie na państwo Wielkomorawskie.

Istnieje hipoteza wcześniejszej chrystianizacji Wiślan- Misja Konstantyna (Cyryla)
i Metodego. Jedyne źródło: żywoty św. Metodego (legenda panońska)- przybyli na Morawy w 863r aby schrystianizować -> j. słowiański w liturgii (różnica między misjami niemieckimi), mowa o anonimowym księciu Wiślan przyjmującym chrzest w niewoli-> Kraków stolicą Wiślan.

Na terenach dzisiejszej Polski nic nie było w II poł. X wieku, istnieją sprzeczne informacje co do daty początków. Są ślady kontaktów handlowych z tamtych czasów, pozostałości świątyń
i cmentarzysk szkieletowych dopiero z X wieku. Poprzednicy Mieszka ( Siemowit, Leszek, Siemomysł) podbili tereny którymi władał Mieszko. Państwu polskiemu udało się przetrwać bo było przełamanie geopolityczne- otoczone naturalnymi wałami przed Niemcami, a zanim do nich doszli to państwo było już ukształtowane. od północy były liczne bagna i podmokłe tereny, dostać się można było tylko od Pomorza Zachodniego, od południa były podmokłe tereny. Nikt wtedy nie interesował się Polską bo nie było w niej nic interesującego poza grodami czerwieńskimi. Kiedy Czesi spotkali się z Mieszkiem podporządkowali sobie ziemię krakowską i Śląsk, pierwsze katedry typowo czeskie ( kościół św. Salwatora, kościół sw. Wojciecha. W kształtowaniu się państwa polskiego pomogła też obecność wikingów- ich grody znajdowały się niedaleko naszych, byli oni najemnikami. Pomógł też czynnik dynastyczny i późniejsze przyjęcie chrztu.

2. Źródła pisane do dziejów Polski wczesnośredniowiecznej.

• „Geograf Bawarski”- powstał prawdopodobnie w Ratyzbonie w klasztorze św. Emmerama, opis grodów i terytoriów z północnej strony Dunaju, IX w., lokalizuje plemiona: nad morzem: Pyrzyczanie, Wolinianie; na Śląsku: Ślężanie, Dziadoszanie, Opolanie, Golęszyczanie;
i inne: Wiślanie, Lędzianie, Goplanie, nie ma plemion zamieszkujących środkowe
i wschodnie pomorze, Mazowsze, Kujawy i Wielkopolskę. Dzieło składa się z 2cz. Spisane przez mnicha. Inf. o Polskich Ślemieniach w 2 cz.

•„O zarządzeniu cesarstwem Konstantyna Porfirogenety”- wspomina o plemieniu utożsamianym z Lędzianami, co pozwala na ulokowanie ich w okolicach Przemyśla.

• „dokument praski” dokument biskupa praskiego wystawiony przez cesarza Henryka IV
w 1086r, potwierdza granice biskupstwa praskiego zawierającego ponoć cały Śląsk wraz ze Ślężanami, Trzebownianami, Bobrzanami i Dziadoszanami oraz całą Małopolskę.

• kronika biskupa merseburskiego Thietmara- mowa o Dziadoszanach i Ślężanach jednak występuje problem z ich lokalizacją

• „Żywoty św. Metodego”- proroctwo Metodego, że książę „siedzący na Wiśle” przyjmie chrzest, proponował zrobienie mu tego dobrowolnie -> szereg hipotez już odrzuconych, dziś uważa się, że państwo Wielkomorawskie podporządkowało sobie Wiślan – CHYBA BEZSENS ALE TAK PISAŁO W KSIĄŻCE ale z wykładu: wspomina o władcy potępiającym chrześcijan, a miał przyjąć chrzest

• „Dzieje saskie” Widukinda- autor wspomina o Mieszku I, którego władzy podlegają Słowianie nazwani Licikaviki ( to albo Lubuszanie, lędzianie i łęczycanie, albo poddani Leszka- Lestkowiece).

• Ibrahim ibn Jakub- podróżnik kupiec- relacje z podróż do krajów słowiańskich. Wzmianka
o silnym władcy panującym nad rozległymi obszarami północy, mający dobrą armię
i prowadzącym wojny z Wieletami (Mieszko I)

4.Stosunki polsko-niemieckie za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego

Mieszko I:

• W początkowym okresie panowania Mieszka I (lata 60 X w.) stosunki z Cesarstwem były poprawne, a nawet mogło dochodzić do współpracy na gruncie walki z plemionami wieleckimi, które zagrażały tak Mieszkowi, jak i Saksonii. W 967 r. Mieszko nazwany był
w saskich źródłach sprzymierzeńcem cesarza, a potem, po pokonaniu Wichmana (bratanek księcia saskiego Hermana współpracujący z Obodrytami i Wolinianami), miał zawiadomić cesarza o śmierci Wichmana, co świadczy o tym, że traktowany był na równi z książętami niemieckimi.

• W 972 r. margrabia Marchii Łużyckiej Hodon zaatakował Mieszka I i został pokonany
w bitwie pod Cedynią (Cidini) przez wojska Mieszka i jego brata Czcibora. Wyprawa ta zorganizowana była bez wiedzy cesarza i ten gdy dowiedział się o niej zwołał zjazd
w Kwedlinburgu (973 r.) na którym mieli się stawić Hodon i Mieszko. Walki zostały wówczas zaprzestane. ( Mieszko nie stawił się na zjeździe).

• Po śmierci Ottona I (973 r.), Mieszko związał się z opozycja bawarską w Niemczech
i udzielił poparcia jej kandydatowi do tronu (Henryk Kłótnik z rodu Ludolfingów). Otton II opanował jednak sytuację, pokonał opozycję i uwięził Henryka, więc Mieszko nic nie osiągnął.

• W 979 lub 980 r. Mieszko poślubił Odę (córka margrabiego Marchii Północnej Teodoryka) przywracając swój sojusz z Sasami i zwiększając swój prestiż (pokrewieństwo z panującym rodem Ludolfingów).

• Po śmierci Ottona II (983 r.) Mieszko początkowo znów opowiedział się za Henrykiem Kłótnikiem, ale dość szybko zmienił front i przeszedł na stronę Ottona III, którego wspomagał zbrojnie już w 985 r. w wojnie na Połabiu.

• W 986 r. odbył się zjazd w Kwedlinburgu, na którym spotkali się Mieszko I, Otton III
i regentka Teofano (wielbłąd w darze dla młodego cesarza). Zawarto wówczas zapewne sojusz polsko-niemiecki, a Mieszko miał jakoby podporządkować się cesarzowi (niepewne, być może uznał tylko jego (Ottona) tytuł królewski).

• Niedługo po tym Mieszko podjął wspólnie z Niemcami wyprawę przeciwko Czechom
i został za to wynagrodzony przez cesarza krajem Milczan, który został odebrany Czechom.

• Dowodem dobrych układów Mieszka I z regentką Teofano, może być także przysłanie
w 990 r. niemieckich posiłków do walki z Czechami.

 

• Mieszko uczestniczy w zjeździe z cesarzem Ottonem III w Kwedlinburgu ( 991 r.),
a następnie bierze udział wraz z wojskami cesarskim w wyprawie na Połabie przeciwko plemieniu Stodoran (zdobycie Brenny)

 Bolesław Chrobry:

• W chwili objęcia tronu był już mężem Emnildy- córka księcia Dobromira spokrewnionego
z arystokracją saską

• Na początku swego panowania miał dobre stosunki z Sasami i z margrabią miśnieńskim Ekkehardem. Córka Bolesława Reginalda poślubiła Hermana, syna Ekkeharda, a w 1018 r. Chrobry ożenił się Odą, córką Ekkeharda, który już nie żył. Następcą Ekkeharda był jego brat Gucelin, z którym Chrobry też miał dobre układy i jest nazywany jego bratem.

• W 992 r. Bolesław posłał Ottonowi III posiłki wojskowe do walki z Lutykami.

• W 995 r. Bolesław osobiście wspierał Ottona III w jego wielkiej wyprawie przeciwko Obodrytom.

• W 996r. przybywa do Polski Wojciech, rok później wybiera się na wyprawę misyjną do Prus ( wraz z Gaudentym) gdzie ponosi śmierć, Chrobry wykupuje jego Chrobry, zyskując relikwie- prestiż Polski jako kraj chrześcijański.

• W roku 1000 odbył się zjazd gnieźnieński. Cesarz Otton III przybył do Gniezna by pomodlić się nad relikwiami św. Wojciecha i nawiązać bliższy kontakt z Bolesławem Chrobrym. Rozbudowano organizację kościelną, wymieniono się darami i być może cesarz dokonał koronacji królewskiej Bolesława

• W 1002 r. zmarł Otton III i jego następcą został Henryk II. Bolesław Chrobry wykorzystał czas bezkrólewia w Niemczech i zajął Miśnię, Milsko i Łużyce, a następnie udał się na zjazd do Merseburga, gdzie uznał władzę Henryka i potwierdził swoje panowanie w Milsku
i Łużycach (na zasadzie lenna), Miśnię natomiast musiał oddać Gucelinowi. Gdy Bolesław wracał ze zjazdu dokonano nieudanego zamachu na niego.

• Chrobry wmieszał się w sprawy Czech. Po objęciu przez Chrobrego władzy w Czechach cesarz zażądał złożenia hołdu od Bolesława, ten jednak się na to nie zgodził (1003 r.). Potęga Bolesława doprowadziła ostatecznie do starcia z cesarzem. W 1004 r. Henryk II zorganizował wyprawę na Czechy, w efekcie której udało mu się usunąć Bolesława z Pragi. Chrobremu udało się jednak zachować władzę na Morawach.

• W 1004 r. Henryk II zaatakował Milsko i zdobył Budziszyn. W 1005r dotarł do Poznania- rozejm- Chrobry zrzeka się Milska i Łużyc.

• Bolesław w 1007 r. najechał ziemie arcybiskupstwa magdeburskiego i odzyskał gród
w Budziszynie. Chrobry próbował zdobyć jeszcze Miśnię, ale bez powodzenia.

• Wyprawa Bolesława na Łużyce w 1012 r. zakończyła się sukcesem i zdobyciem nowo umocnionego grodu Lubusza. W tym samym czasie Henryk ogłasza pokój powszechny na
5 lat (uporządkowuje sprawy w Italii)

• W 1013 r. zawarto pokoj i przekazano ziemie sporne w lenno Bolesławowi (Milsko
i Łużyce). Bolesław z synem złożyli w Merseburgu hołd Henrykowi. Ów hołd Mieszka mógł być związany z jego małżeństwem z Rychezą, córka palatyna reńskiego Ezzona. Pomimo, że Henryk wypełnił swe obowiązki jako seniora pomagając Chrobremu w wyprawie na Ruś, Bolesław nie zamierzał pomagać Henrykowi. Nie dał mu posiłków na wyprawę italską
i próbował zawiązać sojusz antyniemiecki z Czechami (bez powodzenia). Henryk dążył jednak do pojednania i kilkukrotnie wzywał Chrobrego do siebie. Ten jednak nie przybywał, więc Henryk zażądał zwrotu Milska i Łużyc. Bolesław odmówił twierdząc, że uważa te ziemie za swoją własność.

• W związku z oporem Bolesława, Henryk w 1015 r. zorganizował kolejną wyprawę na Polskę. Pomimo pomocy księcia czeskiego i podzielenia armii na dwie grupy, wojska niemieckie zostały powstrzymane na linii Odry i zmuszone do odwrotu.

• Kolejna wyprawa niemiecka odbyła się w 1017 r. Henryk sforsował Odrę koło Krosna
i poszedł na Śląsk jednak napotkał opór miast: Głogów, Wrocław i Niemczę. Wskutek niepowodzeń Henryk wycofał się przez Czechy do Niemiec.

• Wojny z cesarzem kończył pokój w Budziszynie zawarty w 1018 roku (30stycznia). Jego postanowień nie znamy, ale uznaje się, że Bolesław utrzymał Milsko i Łużyce na zasadach pełnej własności. Pokój bo układ o małżeństwie Chrobrego z Odą, córką margrabiego Ekkeharda?

14. Podziały terytorialne Polski w XII wieku ( po 1138)

Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego podzieliła Polskę między jego synów, jak wiadomo pierwszym księciem zwierzchnim został Władysław II (1138 –1146) – panował
w dzielnicy senioralnej i na Śląsku, jego władzy nikt nie kwestionował. Jego bracia – Bolesław zwany Kędzierzawym panował na Mazowszu, Mieszko III w Wielkopolsce
a później swoją dzielnicę po wygnaniu Władysława otrzymał Henryk (ziemia sandomierska). Dal wdowy po Krzywoustym wyznaczono oprawę w postaci grodów z uposażeniem a jednym z nich miała być Łęczyca.

Władysław Wygnaniec (1138 – 1146):

- około 1140 sojusz z księciem kijowskim Wsiewołodem Olegowiczem, porozumienia
z książętami ruskimi szukali również bracia Władysława. Mając zapewnioną pomoc ze strony księcia kijowskiego, Władysław II podjął pod koniec 1142 walkę z młodszymi braćmi – cel Mazowsze

- śmierć Salomei (1144) musiała spowodować napięcia. Pretensje do ziem macochy zgłosił senior

 

- podczas kampanii 1145r. Władysław pokonał braci i odzyskał stracone grody w ziemi łęczyckiej (zwycięstwo możliwe dzięki pomocy ruskiej)

- ofensywa wojsk Mieszka III w 1146r zmieniła bieg wojny( Władysławowi brakowało pomocy ruskiej). Wojska juniorów pokonały Władysława i skierowały się na Kraków, wiosną 1146 juniorzy opanowali Kraków i wypędzili księcia

Bolesław Kędzierzawy(1146 – 1173):

- objął dzielnicę senioralną i władzę na Śląsku. (Rezydował głównie na Mazowszu) Dzielnice te w połączeniu z Mazowszem, dawały mu dominującą pozycję w państwie. W tym czasie ziemia sandomierska do Henryka a wschodnia część Wielkopolski do Mieszka. Podzielono Kujawy, część w dzielnicy Mieszka, zaś reszta z Kruszwicą przyłączona do Mazowsza

- Wygnany z kraju senior szukał pomocy w Niemczech. Konrad III podjął w sierpniu 1146 ekspedycję wojskową do Polski ale odstąpił od jej kontynuowania i poszedł na kompromis
z braćmi Władysława (zapłacili zaległy trybut)

- Kolejna wyprawa cesarska miała miejsce dopiero za następcy Konrada III – Fryderyka Barbarossy w 1157 i zakończyła się w Krzyszkowie – Bolesław doszedł do porozumienia
z cesarzem i złożył uroczystą przysięgę

- W 1159 zmarł na wygnaniu Władysław II, jego syn Bolesław Wysoki stał wiernie przy cesarzu, uczestnicząc w jego polityce włoskiej

- W latach 1160-61 cesarz uzyskał znaczną przewagę w Italii i miał czas rozstrzygnąć sprawy na północy – tzn. rozwiązać problem Bolesława Wysokiego. Pod koniec 1162 Kędzierzawy rozpoczął pertraktacje z cesarzem, prawdopodobnie złożył przysięgę wierności i zgodził się na powrót synów Wygnańca do kraju. W 1163 pokój zawarty był kompromisem – dwaj synowie Władysława wrócili na Śląsk (faktyczna władza na Śląsku Bolesław Wysoki)

- 1166 – śmierć Henryka sandomierskiego – większą część tej ziemi wziął dla siebie senior, mniejszą na oprawę wienną dla swej żony, najmniejszą zaś, ziemię wiślicką otrzymał Kazimierz (Sprawiedliwy)

- w 1168 na wiecu w Jędrzejowie opozycja wystąpiła przeciw seniorowi. Na zjeździe zjawili się Mieszko III z synami, Kazimierz Sprawiedliwy i możnowładcy. Przypuszcza się że spiskowcy zaproponowali objęcie władzy wielkoksiążęcej Mieszkowi a Kazimierzowi panowanie w ziemi sandomierskiej – wiec ten był porażką wielkiego księcia – przystał na żądania opozycji i przekazał ziemię sandomierską Kazimierzowi

- Na początku lat 70 Mieszko Plątonogi oraz syn Bolesława Wysokiego – Jarosław wystąpili przeciw księciu śląskiemu i wypędzili go z księstwa. Dla seniora dynastii oznaczało to konflikt z Barbarossą – zbrojna wyprawa cesarska do Polski przyniosła pacyfikację nastrojów w kraju. Przywrócony do władzy Bolesław uznał władzę zwierzchnią seniora, Wysoki musiał jednak w jakiejś mierze uznać pretensje. Być może wówczas dokonano pierwszego podziału Śląska. Mieszko Plątonogi miał otrzymać Racibórz, Konrad (najmłodszy syn Wygnańca) – Głogów a syn Bolesława Jarosław – Opole

Mieszko III Stary ( 1173 – 1177)

- Mieszko tytułował się księciem całej Polski – centrum swej monarchii uczynił Gniezno,
w Krakowie nie rezydował.

- Liczne koligacje rodzinne z książętami niemieckimi – liczne córki powydawał za książąt niemieckich a jedną z córek za księcia czeskiego Sobiesława II

- Około 1173 zawarł układ z księciem zachodniopomorskim Bogusławem.

- Wobec cesarstwa prowadził jasną politykę, już w 1172r. złożył Barbarossie przysięgę wierności, zajął wyraźnie procesarskie stanowisko.

Kazimierz Sprawiedliwy ( 1177 – 1194)

- około połowy 1177 spiskowcy usunęli z dzielnicy urzędników Mieszka Starego i ofiarowali tron Bolesławowi Wysokiemu. Bunt na Śląsku, podniesiony przez jego brata Mieszka Plątonogiego i syna Jarosława uniemożliwił dostanie się do Krakowa. Przyjęcie oferty małopolskich spiskowców przez księcia śląskiego doprowadziło do wystąpienia przeciwko niemu zagrożonego Mieszka III – uniemożliwił on dotarcie konkurentowi dotarcie okrężną drogą do Krakowa. W tej sytuacji krakowscy spiskowcy zaproponowali tron księciu sandomierskiemu Kazimierzowi Sprawiedliwemu – ten po wahaniach zgodził się objąć władzę. KONIEC SENIORATU –olbrzymią rolę w tym odegrali możni.

- Po objęciu władzy w Wielkopolsce przez zbuntowanego Odnona Kazimierz Sprawiedliwy na tyle umocnił swoje panowanie w Krakowie że mógł przystąpić do uporządkowywania sytuacji w kraju. Pokonał występujących przeciwko Bolesławowi Wysokiemu książąt śląskich i przywrócił mu władzę na Śląsku. – ale utrzymał dawny podział Śląska – Mieszko utrzymał Racibórz ale dostał również zachodnią część ziemi krakowskiej z grodami
w Oświęcimiu, Bytomiu i Siewierzu, a po śmierci Jarosława objął po nim władzę w Opolu.

- Kolejnym posunięciem był podział Wielkopolski. Gniezno zostało przyłączone do dzielnicy senioralnej, a Odon nie protestował. Na Mazowszu i Kujawach gdzie panował syn Bolesława Kędzierzawego – Leszek – Kazimierz przejął nad nim opiekę.

- Powrót Mieszka III do Wielkopolski w 1181 (olbrzymia pomoc Bogusława) i zajęcie całej prowincji – niedługo po powrocie do kraju Mieszko zdołał zgromadzić wokół siebie wszystkich książąt – także śląskich. Rozerwanie sojuszu śląsko – małopolskiego było jego niewątpliwie dużym sukcesem

- Po odzyskaniu Wielkopolski Mieszko podjął udaną próbę osadzenia swego syna Mieszka na Kujawach. Władający Kujawami Leszek przeszedł na stronę Mieszka. Tuż przed śmiercią Leszek (syn Kędzierzawego) zwrócił się jednak w stronę księcia krakowskiego. Po śmierci Leszka ,wg Kadłubka, cała dzielnica kujawsko-mazowiecka znalazła się pod panowaniem Kazimierza Spr. Lecz badacze przypuszczają że w 1186 doszło do podziału spadku po Leszku, Mieszko Stary objął Kujawy, gdzie osadził swego syna Bolesława, a na Mazowszu władzę objął książę krakowski.

- Usuniętemu z Kujaw Mieszkowi jeszcze przed 1186 ojciec wydzielił władztwo w ziemi kaliskiej.

- Wielkopolska została więc podzielona na trzy władztwa: Mieszka Starego, Odona i Mieszka Mieszkowica. Bolesław (też syn Starego) panował na Kujawach.

Okres 1194 – 1198

- Śmierć Kazimierza w 1194 – pozostawił 2 małoletnich synów – Leszka (Białego)
i Konrada(Mazowiecki). W Krakowie dokonano elekcji Leszka i ustanowiono rządy regencyjne – Helena(wdowa po Kazimierzu) i bp. Krakowski Pełka

- Książę wielkopolski postanowił zbrojnie upomnieć się o Małopolskę i razem z synami ruszył na Kraków. Nad rzeczką Mozgawą w 1195 doszło do bitwy. Wojska Księcia wielkopolskiego zostały pobite przez palatyna krakowskiego Mikołaja. Sam książę Mieszko został ranny, a syn Bolesław poległ. Między spóźnionymi doszło do drugiej bitwy, wojska sandomierskie zostały pokonane przez Plątonogiego ale niczego to nie zmieniło. Mieszko zawrócił do Wielkopolski

- Nie zrażony układami Mieszko wszedł w układy z wdową po księciu Kazimierzowi. Nieporozumienia w obozie rządzącym w Krakowie sprawiły, że księżna zdecydowała się wezwać starego księcia. Książę objął rządy opiekuńcze nad Leszkiem Białym. Niebawem jednak utracił władzę na skutek nieporozumień z biskupem krakowskim Pełką
i wojewodą Mikołajem.

16. Stosunki polsko- ruskie do połowy XIII w

Mieszko I

• wg dokumentu Dagome Iudex, państwo gnieźnieńskie graniczyło z Rusią, w Powieści Dorocznej pod rokiem 981 jest wzmianka o odebraniu Lachom przez księcia Włodzimierza Grodów Czerwieńskich- nie wiadomo jednak czy Lachy oznacza poddanych Mieszka czyli Polskę.

Bolesław Chrobry

• Małżeństwo nieznanej z imienia córki Chrobrego ze Świętopełkiem, synem księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego

• Po pokoju w Merseburgu w 1013r interwencja Rusi na rzecz Świętopełka, który miał konflikt z ojcem

• Po zawarciu pokoju w Budziszynie w 1018r była kolejna interwencja na Rusi. Po śmierci Włodzimierza władzę objął Świętopełek, jego rządy były twarde, zabił braci żeby zdobyć tron- bunt z bratem Jarosławem Mądrym na czele. Bolesław pomógł Świętopełkowi jednak ostatecznie sam objął tam władzę i jakiś czas tam przebywał. Świętopełek zorganizował bynt przeciwko niemu- Chrobry ucieka przyłączając Grody Czerwieńskie do kraju. Już nigdy nie pomagał Świętopełkowi- został obalony i władzę objął Jarosław Mądry.

Mieszko II i Bezprym

• Po objęciu rządów Mieszka II prawdopodobnie wypędził Bezpryma na Ruś. Ów spiskował tam przeciw bratu

• 1031r. miał miejsce atak na Jarosława Mądrego i najazd na Polskę wojsk niemieckich. Wraz z Jarosławem przybył Bezprym, który dzięki pomocy Rusi obalił Mieszka i przejął władzę. Jarosław odebrał wówczas Polsce Grody Czerwieńskie.

Kazimierz Odnowiciel

• Podstawą jego panowania był ścisły sojusz z Rusią- małżeństwo z Marią Dobroniegą, córką Jarosława Mądrego. Posiłki ruskie w dużym stopniu przyczyniły się do odzyskania przez Kazimierza Śląska i Mazowsza

Bolesław Śmiały

• miał silne związki z Rusią (matka Maria Dobroniega), wykorzystywał je by ingerować
w wewnętrzne sprawy tego kraju

• 1069- pierwsza wyprawa kijowska i osadzenie na tronie Izasława, 4 lata później utracił tron- Bolesław go nie wsparł i ograbił ze skarbów. Wyprawę w obronie jego podjął dopiero po interwencji papieża w 1076

Bolesław Krzywousty

• w sprawach spornych ze Zbigniewem Krzywoustym znalazł poparcie u Rusi- Świętopełk II, zawarł z nim sojusz i ożenił się z jego córkę Zbysławę

• Krzywousty dążył w swej polityce do dobrych kontaktów z Rusią. W 1103 r. zawarł on związek małżeński z księżniczką ruską Zbysławą, a później wydał za księcia ruskiego swoją siostrę.

• W 1137 r. polepszyły się stosunki Krzywoustego z Rusią i wówczas też doprowadzono do ślubu Bolesława Kędzierzawego z Wierzchosławą, córką księcia ruskiego Wsiewołoda Mścisławicza.

Władysław Wygnaniec:

• W 1040 r. Władysław zawarł sojusz z księciem kijowskim Wsiewołodem Olegowiczem
i udzielił mu pomocy wojskowej w jego walce z Monomachowiczami. Wojska polskie najechały wówczas księstwo włodzimierskie gdzie panował Izasław. Sojusz ten został dodatkowo umocniony małżeństwem Bolesława (syn Władysława II) z Zwinisławą (córka Wsiewołoda).

• Młodsi bracia Władysława też szukali porozumienia z książętami ruskimi. Zebrawszy się na wiecu w Łęczycy (1141 r.) postanowili, bez zgody i wiedzy Władysława, wydać za mąż swą siostrę Agnieszkę za „syna króla Rusi”. Plan ten nie powiódł się jednak ze względu na brak akceptacji ze strony wypędzonych z Kijowa Monomachowiczów.

• Książę Wsiewołod pomagał Władysławowi w jego walkach z braćmi w latach 1142
i 1145,za co być może otrzymał gród Wiznę.

Kazimierz Sprawiedliwy:

 

• Po opanowaniu Krakowa Kazimierz wydał za mąż córkę za księcia Wsiewołoda z rodziny Olegowiczów, władającej wówczas Kijowem.

• Aktywna polityka ruska Kazimierza Sprawiedliwego skupiała się na Rusi halicko-włodzimierskiej, stanowiącej także obszar zainteresowań węgierskich.

• W 1180 r. Kazimierz pomyślnie interweniował w sporze pomiędzy książętami z Brześcia
i Drohiczyna a księciem panującym w Mińsku. W wyniku których Brześć znalazł się w rękach Włodzimierza, księcia mińskiego. W Drohiczynie natomiast utrzymał się książę Wasylko, który zapisał go synowi Bolesława Kędzierzawego.

• W 1182 r. Kazimierz Sprawiedliwy ponownie interweniował w Brześciu. Światosław został wygnany przez poddanych i szukał pomocy w Krakowie (udana interwencja), jednak niebawem go otruto. Wówczas Kazimierzo sadził tam jego brata Romana rozciągając swoje wpływy na księstwo brzesko-włodzimierskie.

• W 1187 r. wakli na Rusi o sukcesję. Tron opanował Oleg ale został otruty więc władzę przejął Włodzimierz, który popadł w konflikt z bojarami. Sytuację tą wykorzystał książę Roman (popierany przez Kazimierza Sprawiedliwego), który wygnał Włodzimierza
i opanował tron halicki (1188 r.).

• Roman został usunięty z Halicza przez Bellę III, szukał pomocy u Kazimierza, jednak ten obawiając się wojny z Węgrami nie pomógł mu.

• Kazimierz Sprawiedliwy podjął w 1190 r. interwencję na rzecz księcia halickiego Włodzimierza (ekspedycją kierował wojewoda krakowski Mikołaj), z cesarskiego polecenia. Akcja ta jeszcze bardziej pogorszyła stosunki z Węgrami i doprowadził do buntu
w Krakowie, który udało się jednak Kazimierzowi stłumić po powrocie z Rusi.

Władysław Laskonogi

• w 1205r prawdopodobnie z inspiracji Laskonogiego, ziemię sandomierską najechał księże halicki Roman. Synowie Sprawiedliwego zdołali go jednak pokonać w bitwie pod Zawichostem. Leszek zdołał przez to umocnić swoją władzę.

Leszek Biały

• żywo interesował się sytuacją na Rusi ( walki wewnętrzne po śmierci Romana)

• popierał opozycję przeciwko Romanowiczom, dążąc do likwidacji wpływów węgierskich
w Haliczu, na skutek układów Leszek zdołał zablokować wpływy Andrzeja II w Haliczu
i Włodzimierzu

• umocnił swoje wpływy na wschodzie biorąc za żonę córkę księcia łuckiego Grzemisławę

• schronienia u Leszka szukała wdowa po Romanie która była zagrożona przez kandydatów, Leszkowi udało się osadzić ich w Bełzie

• w Rusi interweniował na zmianę Leszek i król Węgier- zawarli porozumienie- traktat spiski- zakładał ze władzę nad Haliczem obejmuje Koloman, ale poślubi córkę Leszka- Salomeę, Leszek miał także wywalczyć sobie ziemię przemyską i lubaczowką- nietrwały traktat Leszek osadził na tronie Włodzimierskim Daniela Romanowicza. Koloman zajął więć Przemyśl i Lubaczów, wykorzystując te zatargi Daniel zdołał się usamodzielnić.

• 2 sojusze z Węgrami- chciał razem współdziałać na wschodzie, systematycznie zrywane.

Konrad Mazowiecki

• wraz z bratem miał wspólną politykę Ruską, Konrad związał się z ruskimi książętami Danielem i Wesylkiem, korzystał z pomocy Rusinów w czasie walk o Kraków (1241-1243)

Mongołowie

losy Polsko i Rusi splotły się podczas najazdów Mongołów na zachód. Ok. 1237r uderzyli na Ruś po opanowaniu Wołynia i Halicza ruszyli na Polskę i Węgry (1241) Bitwa pod Legnica- śmierć Pobożnego.

17. Stosunki polsko-czeskie w X-XII wieku

Początkowo południowe ziemie polskie (Śląsk i Małopolska) należały do Czech i razem
z nimi przechodziły chrystianizację rozpoczętą w Czechach już w 930 r. Wiadomość dotyczące przynależności terytorialnej Małopolski do Czech znaleźć można m.in. u Ibrahima ibn Jakuba (ok. 966-967 rok).

Mieszko I:

• Początkowo stosunki polsko – czeskie nie były za dobre ze względu na sojusz Czechów
z Wieletami, z którymi Mieszko prowadził wojny.

• 965 – zawiązanie sojuszu polsko-czeskiego, którego przypieczętowaniem miał być ślub Mieszka z Dobrawą (966r.), córką i chrzest Mieszka. Sojusz ten mógł mieć na celu rozerwanie sojuszu czesko- wieleckiego. W związku z sojuszem Czesi wsparli militarnie wyprawę Mieszka przeciwko Wichmanowi (967r.). Śmierć Dobrawy (ok. 977 r.) i sytuacja na Połabiu doprowadziły do zerwania sojuszu z Czechami.

• 990 – doszło do wojny Mieszka z Czechami. Kampania toczyła się na Śląsku i zakończyła się klęską Czechów. Wojna wybuchła wg Thietmara dlatego, że Mieszko wcześniej odebrał Bolesławowi II prawdopodobnie Małopolskę.

Bolesław Chrobry:

• W początkowym okresie panowania Bolesława Chrobrego w Czechach miał miejsce ostry konflikt wewnętrzny pomiędzy rodami Przemyślidów i Sławnikowiców. Bolesław Chrobry wspierał Sławnikowiców, jednakże Ci zostali zgładzeni przez Bolesława II. Sobiesław i jego brat biskup praski Wojciech, schronili się na dworze Bolesława Chrobrego. Po śmierci Wojciecha na Prusach Chrobry wykupił jego relikwie i dzięki nim udało mu się utworzyć arcybiskupstwo w Gnieźnie.

• W 1003 Chrobry przejął władzę w Czechach (Henryk II rok później odebrał mu ją- Morawy zostały przy Polsce).

• Czesi w trakcie wojen polsko – niemieckich wspierali militarnie cesarza

• około 1014roku Chrobry wysłał do Czech swego syna Mieszka, żeby zawrzeć sojusz przeciwko cesarzowi, Mieszko jednak został uwięziony przez Uldaryka i dopiero interwencja cesarza przywróciła mu wolność.

Mieszko II:

• Trudną sytuację Mieszka związaną z wojna z Niemcami wykorzystał książę czeski Udalryk, który w 1029 r. odbił Morawy przyłączając je na stałe do Czech.

•

W 1031 r. Mieszko II został zmuszony do ucieczki, a jedynym kierunkiem gdzie mógł uciekać były Czechy. Udalryk pojmał jednak Mieszka i go wykastrował w ramach zemsty za oślepienie przez Chrobrego Bolesława III Rudego.

Kazimierz Odnowiciel:

•W 1038- na Polskę najechał czeski książę Brzetysław I. Dokonał on bardzo dużych zniszczeń, szczególnie w Wielkopolsce, m.in. zniszczył katedrę gnieźnieńską, ukradł relikwie św. Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników, wywiózł skarb książęcy i uprowadził jeńców. Brzetysław przyłączył też wówczas do swego państwa Śląsk.

• W dalszych latach Kazimierz prowadził wojne o odzyskanie Śląska ( najazdy m.in. w latach 1040,1046,1050). Ostatecznie na zjeździe w Kwedlinburgu w 1054r Śląsk został przy Polsce za cenę trybutu

Bolesław Śmiały:

• W 1062 r. siostra Bolesława – Świętosława, została wydana za księcia czeskiego Wratysława II.

• W 1069 r. Bolesław jednak ponownie zerwał kontakt z Czechami, przestał płacić trybut zeŚląska i organizował kolejne wyprawy zbrojne na południe, co doprowadziło do interwencji cesarskiej (Henryk IV nakazał zaprzestanie walk).

•W 1072 r. Bolesław znów zaatakował Czechy.

Władysław Herman:

• Władysław nawiązał pokojowe kontakty z księciem czeskim Wratysławem II, prawdopodobnie z pośrednictwem jego żony Świętosławy, która była siostrą Hermana. Sam Herman poślubił natomiast Judytę, córkę Wratysława z jego poprzedniego małżeństwa. Doprowadziło to do unormowania stosunków z Czechami, przy czym Polska znów musiała płacić Czechom trybut ze Śląska.

• Stosunki z Czechami uległy pogorszeniu dopiero po uzyskaniu przez Wratysława tytułu królewskiego. W 1092 r. Herman zaprzestał płacenia Czechom trybutu ze Śląska.

• W Czechach gromadziła się wówczas (1093 r.) opozycja przeciwko Hermanowi
i palatynowi Sieciechowi, która uprowadziła z klasztoru Zbigniewa i chciała go osadzić natronie książęcym w Polsce. Opozycja ta doprowadziła do buntu komesa Magnusa na Śląsku. W tym samym czasie (1093 r.) książę czeski Brzetysław II najechał na Śląsk
i opanował ziemię kłodzką.

• Herman chcąc spacyfikować buntowników musiał zyskać neutralność Czech, więc zaczął im płacić trybut ze Śląska i uznał aneksję ziemi kłodzkiej, która została oddana w lenno małoletniemu Bolesławowi Krzywoustemu.

Bolesław Krzywousty:

• Polityka Krzywoustego była z założenia antyczeska, co wiązało się z zerwaniem
z polityką procesarską.

• W 1105 r. Bolesław Krzywousty wraz z królem węgierskim Kolomanem I zorganizowali wyprawę zbrojną na Czechy. W 1106 r. Bolesław zawarł pokój z czeskim Borzywojem II.

• Po objęciu samodzielnych rządów Krzywousty przestał płacić Czechom trybut ze Śląska.

• W 1107 r. tron w Pradze opanował przyjazdy Polsce książę Świętopełk, z którym Bolesław początkowo utrzymywał poprawne stosunki. Jednak gdy Świętopełk nie chciał oddać zgodnie z układami grodów na Śląsku, Krzywousty zaczął popierać wygnanego Borzywoja. W 1108 r., gdy Henryk V najechał Węgry, Bolesław Krzywousty dokonał najazdu na Czechy, wypełniając tym samym zobowiązania sojusznicze wobec króla Węgier Kolomana. Krzywousty zamierzał wówczas osadzić w Pradze Borzywoja, ale nie udało mu się to ze względu na atak Pomorzan. Była to jednak udana wyprawa, w której wojska polskie stoczyły toczyły zwycięskie bitwy i zajęły wiele czeskich grodów.

• W roku 1110 Krzywousty podjął kolejną interwencję w Czechach w obronie praw Sobiesława (młodszy brat Władysława, który objął władze w Czechach po śmierci księcia Świętopełka). Bolesław odniósł znakomite zwycięstwo w bitwie nad rzeką Trutiną, ale ostatecznie nie doszło do zmiany na tronie praskim. W 1111 r. odbyły się polsko-czeskie rozmowy pokojowe. Wg ich postanowień Zbigniew miał wrócić do Polski a Sobiesław do Czech. Jednak gdy Zbigniew powrócił, Bolesław go pojmał, oślepił i uwięził.

•W 1115 r. za pośrednictwem czeskim Bolesław ożenił się z Salomeą (córka Henryka, hrabiego Bergu. Krzywousty wyprawił do Pragi poselstwo z propozycją rozmów pokojowych, które odbyły się nad Nysą. Ich postanowień jednak nie znamy.

•Po klęsce Bolesława na Węgrzech (1131 r.), książę Sobiesław podjął serię wypraw na Śląsk (1132-1134) i dokonał tam wielkich zniszczeń.

•30 maja 1137 r. doszło do zawarcia porozumienia pomiędzy księciem czeskim Sobiesławem i Krzywoustym na zjeździe w Kłodzku. Kończyło ono wojnę o Śląsk, który pozostał przy Polsce, natomiast ziemia kłodzka, Śląsk Opawski i Karniowski przy Czechach.

Bolesław Kędzierzawy:

•W 1158 r. król czeski Władysław otrzymał od cesarza prawo do trybutu ze Śląska.

Mieszko III Stary:

• Wydał on jedną ze swoich córek za księcia czeskiego Sobiesława II.

• W swojej polityce Mieszko III ściśle współpracował z księciem Sobiesławem III, a w 1176r. wspomógł posiłkami dywersyjną wyprawę czeską na Austrię.