ANTYCZNA GRECJA

1. Od 700 do 500 p.n.e. -> okres archaiczny; władzę zdobywają dwa plemiona greckie (Dorowie, Jonowie); początek kultury

2. Od 500 do 300 p.n.e. -> okres klasyczny; kształtowanie się demokracji ateńskiej (po wojnie perskiej); rozkwit antycznej Grecji

3. Od 300 p.n.e. do 150 n.e. -> okres hellenistyczny; po podbojach Aleksandra Wielkiego kultura Grecji rozprzestrzenia się, miesza się z lokalnymi wpływami; sztuka dla rządów autorytarnych

Architektura

• Peripteros - świątynia (czasami inny budynek), którą otacza pojedyncza kolumnada; forma klasycznej świątyni greckiej. Najsłynniejszym przykładem peripterosu jest Partenon na ateńskim Akropolu.

• Porządek architektoniczny to system konstrukcyjno-dekoracyjny, którego elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów.

Porządek obejmuje podporę (kolumna z bazą, trzonem i głowicą) oraz belkowanie. Najbardziej wyróżniającym elementem każdego porządku jest głowica. Kanon (tu: porządek) określa ilość żłobień w kolumnie.

1. Porządek dorycki (styl) to jeden z najbardziej znanych porządków architektonicznych czasów starożytnych. Charakteryzuje się on ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem. Walory artystyczne ustępowały w nim miejsca funkcjonalizmowi.

- Kolumna w porządku doryckim nie posiada bazy, a jej głowica ma kształt bardzo prosty; jak gdyby okrągłej spłaszczonej poduszki, na której spoczywa kwadratowa płyta. Trzon pokrywało 16-20 żłobień. Taki rodzaj kolumn pojawił się w Grecji najwcześniej już w VII w. p.n.e.

1. Porządek joński powstał w okresie klasycznym pod wpływem budownictwa ludów wschodu; charakteryzuje się lekkością, smukłymi proporcjami i bogatymi zdobieniami.

- trzon kolumny ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), żłobkowanie jest węższe niż w stylu doryckim.

- głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński ukształtował się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, opisywanej często jako przypominającej baranie rogi, woluty. Kształt woluty wywodzi się z rolowanej nad wejściem maty.

- fryz ciągły (w porządku doryckim fryz zdobiony był metopami rozdzielonymi tryglifami). Fryz zdobiony był reliefem z scenami mitologicznymi, historycznymi.

- gzyms wieńczący, często niższy niż w porządku doryckim, ale o bardziej skomplikowanej formie. Górną jego część stanowiła listwa zdobiona kimationem, antemionem lub plecionką, zakończona na ogół ząbkowaniem. Świątynie budowane w stylu jońskim kryte były, podobnie jak świątynie w stylu doryckim, dwuspadowym dachem zwieńczonym tympanonem, z gzymsem ozdobionym akroterionami. Wzdłuż dachu biegła rynna (sima) zakończona rzygaczami w postaci lwich pysków. Pole przyczółka wypełniała bogata dekoracja rzeźbiarska

- świątynie stawiano na trzystopniowej podbudowie (krepidoma)

1. Porządek koryncki – rozwinął się jako odmiana porządku jońskiego; charakteryzuje się smuklejszymi proporcjami i bardziej ozdobną głowicą niż w porządku jońskim.

- baza – jak w porządku jońskim, czyli trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi,

- głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl koryncki, ma kształt koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści akantu mocno rozchylonych na zewnątrz, powyżej liści znajdują się cztery pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Pomiędzy tymi wolutami znajdują się jeszcze cztery pary mniejszych wolut, spomiędzy których wyprowadzona jest palmeta lub inny motyw roślinny,

- kolumna o smuklejszych proporcjach,

- gzyms wieńczący, często podparty wspornikami, jest to dodatkowy element w porównaniu porządku korynckiego z porządkiem jońskim.

Ateny, świątynia Erechtejon 421-405 p.n.e. -> przykład zastosowania stylu jońskiego

Główny, środkowy budynek to świątynia z fasadą zwrócona w kierunku wschodnim. Przed fasadą umieszczono sześć jońskich kolumn. Od strony północnej znajdował się duży portyk otoczony z trzech stron jońską kolumnadą. Zadaszenie mniejszego, południowego portyku (Ganek Kor) oparto na sześciu kariatydach (podpora architektoniczna w formie postaci, najczęściej kobiecej; charakterystyczna właśnie dla stylu jońskiego).

Przedstawienie Postaci/Rzeźby Przez Greków

• Antropocentryzm w sztuce/rzeźbie -> człowiek jako najważniejszy temat prac

• Sztuka jest ponadczasowa, szuka ideału

• Postacie nie były konkretyzowane; ogólne, przyjęte rysy twarzy, ciała

• Rzeźba archaiczna; dwa typy posągów:

1. Kuros – nagi mężczyzna

2. Kora – kobieta ubrana w szatę

• Nie potrafili wiernie oddać postać człowieka, jego formy

• Rzeźba archaiczna: prosta, zgeometryzowana, postawa rzeźby sztywna, przedstawiona w sposób frontalny, mało trójwymiarowa, mało plastyczna

• Trudne szczegóły np. rysy twarzy tworzono z zestawów schematycznych, np. włosy miały kształt koralików, wałków ściśle do siebie przylegających

• Próbowano nadać ruch kurosowi, lewa noga wysunięta do przodu -> dość nienaturalny wynik

500 – 300 r. p.n.e. rzeźba klasyczna

• Poliklet, rzeźbiarz niewielkich posągów; doskonale daje sobie radę z oddaniem szczegółów anatomii człowieka, posiada wiedzę, jak upozować rzeźbę, aby ta była wielowymiarową, plastyczną bryłą

Diadumenos 420 p.n.e. Doryforos 450 p.n.e.

• Kontrapost -> upozowanie klasyczne, pełnowymiarowa bryła, cały ciężar ciała przerzucony na wyprostowaną nogę

• Kanon:

- pewna forma obowiązująca artystów (rzeźbiarz to świetnie wykształcony, doświadczony rzemieślnik)

- sprowadzał się do proporcji

- odtwarzanie porządku w każdym dziele (ale były częste korekty w dziele, zazwyczaj estetyczne), świat nie powstał z chaosu, ale został stworzony wedle jakiejś reguły i artysta powinien odkryć ten kanon -> złoty środek

- kanon nie został w pełni skodyfikowany,

- proporcja/kanon wyznaczał wielkość poszczególnych części wyznaczonych przez artystę

- zasada złotego podziału: odcinek dzieli się na dwie części, A ma się do B jak B do C

Świątynia Ateny na Akropolu 447 – 432 p.n.e. zbudowana w porządku doryckim

- w środku: posąg Ateny autorstwa Fidiasza (materiał: kość słoniowa i płytki złota)

- wokół Partenonu: fryz z procesją na cześć bogini Ateny; płaskorzeźba, motyw „mokrych szat”

*Fidiasz autorem również posągu Zeusa

Przekrój rozmieszczenia świątyni

Rzeźba hellenistyczna

Przykłady: Grupa Laokoona, Agesandros, Polydros, Atenodros

• Rozszerza się zakres tematyczny greckich artystów poprzez dyfuzje poszczególnych elementów kultury w obrębie rozpadającego się Imperium Aleksandra Macedońskiego

• Sztuka ma służyć interesom „mecenasów sztuki”, gdyż oni są jej podporą finansową

• Rozwój rzeźby narracyjnej (np. grupa rzeźbiarska Laokoona) i portretowej (np. rzeźba Peryklesa)

• Wenus z Milo – akt kobiecy; zainteresowanie kobiecą nagością

• Ołtarz pergamoński II w. p.n.e.

• Mauzoleum w Halikarnasie –> grobowiec Mouzulusa (jeden z siedmiu cudów świata)