3. Co to jest Park Narodowy?
Park narodowy to obszar objęty ochroną prawną ze względu na zachowane ekosystemy (lub zmienione w niewielkim stopniu), o wyjątkowej wartości estetycznej, naukowej, edukacyjnej lub rekreacyjnej. Na jego terenie zakazana jest działalność gospodarcza, jedynie ze względów dydaktycznych dopuszcza się działalność turystyczną.
Rolą parków narodowych jest przede wszystkim ochrona ekosystemów, cennych pod względem przyrodniczym, ochrona niepowtarzalnych elementów i układów ekologicznych, które mogą łatwo ulegać deformacji, albo ochrona szczególnych zjawisk, często już niespotykanych. Dodatkowymi celami tworzenia parków mogą być, prócz ochrony przyrody, zadania dydaktyczno - naukowe, turystyczno - rekreacyjne oraz poznawcze.
Na obszarach parków narodowych, nie dochodzi do zakłócania ewolucyjnego rozwoju przyrody, który warunkuje jej ciągłość. Rolą parków narodowych jest także zabezpieczanie puli genowych, zawartych w żywych organizmach. Idea tworzenia obszarów chronionych zrodziła się w wyniku fascynacji ludzi pięknem ”dziewiczej przyrody”.
W Polsce w brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. Park Narodowy „obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park Narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów”.
Powierzchnia parku narodowego podzielona jest na obszary różniące się zastosowaniem odrębnych metod ochrony przyrody. Wyróżnia się obszar ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej.
Na obszarach graniczących z parkiem wyznacza się otulinę parku narodowego. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych, niepodlegająca włączeniu do obwodów łowieckich. Teren parków narodowych udostępniony jest do zwiedzania, lecz ruch turystyczny może się tu odbywać wyłącznie w wyznaczonych obszarach, szlakach, drogach, ścieżkach.
Parki narodowe finansowane są z budżetu centralnego. Zarządzają nimi dyrektorzy, a organem doradczym jest Rada Parku. Do 30 kwietnia 2004 parki były nadzorowane przez Krajowy Zarząd Parków Narodowych. Od 1 maja 2004 jego obowiązki przejęło Ministerstwo Środowiska - Departament Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu, a od 19 stycznia 2007 Samodzielny Wydział ds. Obszarów Natura 2000 i Parków Narodowych.
Pierwszy w Polsce - Białowieski Park Narodowy utworzony został w 1947 r. (pow. 10,5 tys. ha). Rozważa się utworzenie dalszych parków narodowych, mogą to być:
Mazurski Park Narodowy (okolice jeziora Śniardwy)
Natomiast pierwszy na świecie - Park Narodowy Yellowstone powstał w Stanach Zjednoczonych (zał. 1872 r., pow. 898,4 ha), a w Europie najstarszym parkiem jest Park Narodowy Sareks w Szwecji (zał. 1909 r., pow. 194 tys. ha). Największym parkiem na świecie jest Park Narodowy Greenland, na Grenlandii (Dania), zajmujący powierzchnię 97 200 tys. ha, a dla porównania największy w Polsce Biebrzański Park Narodowy obejmuje obszar zaledwie 60 tys. ha.
Oczywiście nie wielkość parku świadczy o jego walorach dla ekoturysty, lecz jego różnorodność. Polskie parki narodowe oferują nam olbrzymią różnorodność krajobrazu, przyrody i sposobu spędzania czasu. W zależności od upodobań, można w nich podziwiać surowe oblicza ośnieżonych Tatr, przemierzać słowińskie piaski, obserwować nadmorskie klify albo leśne ostępy białowieskiej puszczy. Tereny te możemy zwiedzać pieszo, pedałując, wiosłując, kłusem, w psim zaprzęgu, szybując lub na jednej bądź dwóch nartach.
Zwiedzanie terenów parków narodowych podlega szczególnym przepisom, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na przyrodę. Ruch turystyczny odbywać się tu może wyłącznie w wyznaczonych obszarach i na określonych warunkach, a za wstęp do parku pobierana jest opłata, z której pokrywana jest część kosztów jego funkcjonowania. Wybierając się na wycieczkę do parku narodowego pamiętajmy, więc o zapoznaniu się z praktycznymi radami pracowników i przygotowanym przez zarząd każdego parku regulaminem, aby uniknąć mandatów od straży parkowej lub nie narazić się na kontakt z groźnymi zwierzętami. Pobyt w parku narodowym warto również wykorzystać, jako okazję do poszerzenia wiedzy przyrodniczej, ponieważ jednostki te prowadzą działalność naukową i edukacyjną. Możemy tam obejrzeć galerie fotografii, zwiedzić muzea parkowe, uczestniczyć w festiwalach filmów przyrodniczych czy też, jako wolontariusze brać udział w liczeniu ptaków i innych pracach inwentaryzacyjnych. Zarządy parków oferują dzieciom i młodzieży tzw. zielone warsztaty lub zorganizowane wycieczki edukacyjne z przewodnikiem. W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Parki odgrywają istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa.
Parki Narodowe w Polsce:
Bieszczadzki Park Narodowy
Magurski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy
Poleski Park Narodowy
Roztoczański Park Narodowy
Świętokrzyski Park Narodowy
Park Narodowy Ujście Warty
Wigierski Park Narodowy