Najważniejsze przyczyny chodu patologicznego.
Ból w jednej kończynie dolnej (spowodowany procesami zapalnymi stawów, mięśni, urazem kończyny lub zapaleniem nerwu).
Charakterystycznym objawem jest utykanie, które występuje podczas przenoszenia ciężaru ciała na kończynę zdrową ze skróceniem fazy podporu na bolącej kończynie.
Przy zwyrodnieniu stawu biodrowego pacjent przechyla tułów na stronę zdrową (przesuwa środek ciężkości). W przypadku zapalenia nerwu kulszowego chory boląca kończynę stawia na palcach, ustawia stopę w zgięciu podeszwowym i zgina stawy kolanowy i biodrowy.
Zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym.
Przykładem przyczyny zaburzenia chodu może być asymetria kończyn, która powoduje najczęściej kulenie. Wyróżniamy skrócenie rzeczywiste (spowodowane zaburzeniem wzrostu kończyn, po złamaniach kończyny z nieprawidłowym ustawieniem odłamów kostnych) lub pozorne ( przy przykurczu przywiedzeniowym lub odwiedzeniowym w stawie biodrowym bądź tez w przykurczu zgięciowym). Przy niewielkim skróceniu kończyny (do ) nie obserwuje się wyraźnych zaburzeń chodu, gdyż chory kompensuje sobie patologię pochyleniem miednicy. Przy skróceniu ponad kompensacja występuje poprzez końskie ustawienie stopy kończyny krótszej oraz zgięcie kończyny dłuższej stawie kolanowym. Długość kroku jest krótsza po stronie chorej. Ponadto występują większe wychylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej po stronie kończyny krótszej z równoczesnym przechyleniem barków po stronie przeciwnej.
Sztywność stawów.
Biodrowego – chory przenosi miednicę ku przodowi wokół osi kończyny zdrowej.
Kolanowego – obserwuje się odwiedzenie kończyny chorej.
Skokowo-goleniowego – nadmierne pochylanie tułowia do przodu w czasie obciążenia stopy chorej lub ustawienie kończyny dolnej w rotacji zewnętrznej.
Brak działania mięśnia (ubytki lub niedomoga mięśni):
Wynika z porażenia lub niedowładu wiotkiego lub spastycznego, zbliżania się do siebie przyczepów lub ich oddalenia, stanu zapalnego, urazu, wrodzonego ubytku mięśni bądź też dystrofii mięśniowej. Stopień nasilenia objawów zależy od stopnia upośledzenia funkcji mięśni i ich zaawansowania.
Pośladkowego wielkiego:
Nagłe cofnięcie się tułowia ku tyłowi i miednicy na początku fazy podporu, zaraz po dotknięciu piętą podłoża.
Wysunięcie chorego biodra ku przodowi.
Mocne wyprostowanie kończyny dolnej w stawie kolanowym w środkowym okresie fazy podporu.
Pośladkowego średniego:
W fazie podporu opadanie miednicy po stronie zdrowej.
Boczne przesunięcie się miednicy w stronę biodra chorego w fazie podporu.
Przy próbie wyrównania niedomogi mięśnia pośladkowego średniego występuje pochylanie miednicy w jedną stronę, zaś barków w drugą (objaw Duchenne’a).
Zginaczy biodra (mm. biodrowo-lędźwiowy, krawiecki, naprężacz powięzi szerokiej, prosty uda):
Utykanie zaczyna się na końcu fazy podporu i trwa przez całą fazę wykroku
po stronie chorej kończyny.
W momencie oderwania się palców od podłoża dochodzi do nagłego wyrzutu tułowia i miednicy ku tyłowi, po którym występuje obrót miednicy wokół zdrowego biodra.
Wysuwanie chorego biodra do przodu szczególnie zaznacza się pod koniec fazy wykroku. Wykrok dokonuje się głównie na skutek działania mięśni tułowia (mm. czworoboczny lędźwi, najszerszy grzbietu i mięśni brzucha).
Czworogłowego uda: (patologia jest zauważalna podczas szybkiego chodu; obserwuje się przeprosty w stawie kolanowym; trudność sprawia bieganie, nie ma wyrzutu podudzia, zauważalne powłóczenie stopą)
Nagły wyprost w stawie kolanowym po zetknięciu się pięty z podłożem.
Na początku fazy podporu lekkie pochylenie tułowia i wysunięcie biodra ku przodowi, udo cofa się (ku tyłowi).
Trójgłowego goleni:
Opadanie miednicy po stronie chorej w czasie fazy podporu, szczególnie przy jej końcu (gdy stopa odrywa się od podłoża).
„Powłóczenie” miednicą.
Przeprost w stawie kolanowym w fazie podporu.
„Chód szczudłowy”, wyraźnie utrudniony chód pod górę.
Zginaczy grzbietowych stopy:
Opadanie stopy w fazie wykroku.
Zwiększone zginanie w stawach biodrowym i kolanowym (chód brodzący).
Przy zetknięciu się pięty z podłożem występuje charakterystyczne „klapnięcie” stopą.
Piszczelowych:
Koślawe ustawienie stępu, nadmierne obciążenie brzegu wewnętrznego stopy.
Strzałkowych:
Koślawe ustawienie stępu, nadmierne obciążenie brzegu zewnętrznego stopy.
Chory dotyka podłoża najpierw palcami, a dopiero później brzegiem zewnętrznym stopy.
Kończyna dolna wydaje się być za długa, przez co pacjent nadmierne zgina stawy kolanowy i biodrowy.
Niektóre choroby układu nerwowego powodujące zaburzenia chodu:
Uszkodzenia móżdżku – brak zborności i koordynacji ruchowej. Dominuje chwianie się, zataczanie, utrata równowagi (chód człowieka pijanego). Kompensacja następuje poprzez poszerzenie płaszczyzny podporu.
Wiąd rdzenia – niezborność ruchowa, chory nie odczuwa momentu zetknięcia się stopy z podłożem, dlatego kontroluje ten moment wzrokiem. Ponadto obserwuje się tu nadmierne wyrzucanie stopy do przodu oraz silne uderzanie pięty o podłoże (chód tylnopowrózkowy).
Choroba Parkinsona – chodzenie małymi kroczkami z jednoczesnym usztywnieniem i pochyleniem tułowia do przodu. Zanikają tu współruchy kończyn górnych.
Składniki chodu patologicznego:
Nierównomierna długość kończyn.
Stopa.
Stawy skokowe dolne i stawy Choparta.
Staw skokowo-goleniowy.
Piętostóp.
Stopa końska opadająca.
Sztywność kolana w wyproście.
Sztywność i bolesność kolana.
Sztywność biodra w ustawieniu zerowym.
Sztywność biodra z przykurczem w zgięciu.
Sztywność biodra z przykurczem w przywiedzeniu.
Sztywność biodra z przykurczem w odwiedzeniu.
Sztywność biodra w obrocie na zewnątrz i do wewnątrz.
Sztywność obu bioder w zerowym ustawieniu.
Najważniejsze rodzaje chodu patologicznego:
Chód koszący – w niedowładzie połowiczym.
Chód spastyczny lub nożycowy – w niedowładzie spastycznym kończyn dolnych.
Chód patetyczny – w niedowładzie wiotkim.
Chód taktyczny – w ataksji móżdżkowej.
Chód tylnopowrózkowy – w zaburzeniach czucia głębokiego.
Chód parkinsonowski.
Chód defiladowy – w uszkodzeniu układu pozapiramidowego.
Chód histeryczny – zaburzony czynnościowo, dziwaczny z elementami różnych nieprawidłowości.
Chód szczudłowy – porażeniu zginaczy podeszwowych stopy.
Chód zapadający – w przykurczu zgięciowym stawów biodrowego i kolanowego.
Chód kłaniający – w przykurczu lub sztywności stawu biodrowego przy jednoczesnym ograniczeniu ruchów kręgosłupa lędźwiowego.
Chód brodzący – w obustronnej niewydolności mięśni zginaczy grzbietowych stopy.
Chód kaczkowaty – w przypadku dysplazji lub zwichnięcia obu stawów biodrowych.
Chód kołyszący – przy koślawości i szpotawości kolan i podudzi.
Chód antalgiczny (przeciwbólowy) – w przypadku ostrogi piętowej, stanów zapalnych kości, więzadeł oraz stawów.
Chód na szerokiej podstawie podparcia (niestabilny) – przy zaburzeniach czucia powierzchownego i głębokiego, uszkodzeniu więzadeł pobocznych piszczelowych i strzałkowych, zerwania łąkotek stawu kolanowego.