WYBRANE ZAGADNIENIA CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ PRAWA KARNEGO 14.04.2011

Przestępstwa przeciwko mieniu – ciąg dalszy

Przepis ten (artykuł 279 Kodeksu Karnego) statuuje typ kwalifikowany kradzieży.

Strona przedmiotowa: przedmiot ochrony (przedmiot ochrony jest taki, jak w przypadku zwykłej kradzieży).

Podmiotem jest przestępstwo powszechne.

Przedmiot czynności wykonawczej: jak w artykule 278 Kodeksu Karnego.

Czynność sprawcza: przedmiot kradzieży z włamaniem musi znajdować się w pomieszczeniu zamkniętym, które to pomieszczenia można podzielić na trzy rodzajowe grupy: pomieszczenia zamknięte zasadnicze (budynki, budowle, biurowce), pomieszczenia zamknięte specjalne (zabezpieczające i przechowujące mienia – np. kasy pancerne, skrzynki) oraz inne (nienależące do powyższych grup). Kradzież z włamaniem należy rozumieć jako zabór rzeczy w celu przywłaszczenia w następstwie usunięcia przeszkody, będącej częścią konstrukcji pomieszczenia (nie jest wymagane użycie siły fizycznej). Włamanie jest pojęciem prawnym i zasadniczo przyjmuje się, że jest ono środkiem prowadzącym do celu, co oznacza, że winno wyprzedzać albo nastąpić najpóźniej z kradzieży (wyrok SN z 9 września 1996 r. sygnatura III KKn 58/96), niemniej jednak zgodnie z uchwałą pełnego składu Izby Karnej SN z 25 czerwca 1980 r. (sygnatura VII KZP 48/78) jeżeli rozmyślnie sprawca doprowadził do zamknięcia się w pomieszczeniu, by dokonać kradzieży i wydostając się z niego przełamał zabezpieczenia należało przyjąć art. 279 Kodeksu Karnego.

Na gruncie pojęcia włamania pojawiły się dwie teorie: niebezpieczeństwa (według niej włamanie zachodzi, gdy sprawca pokonuje bariery stwarzające rzeczywistą przeszkodę) oraz zabezpieczenia (zakładająca, iż włamanie ma miejsce wówczas, gdy ze sposobu zabezpieczenia jednoznacznie wynika wola dysponenta niedopuszczenia do mienia). W przypadku, gdy ma miejsce włamanie do mieszkania, a następnie do sejfu – należy kwalifikować to jako jeden czyn (wyrok SN z 20 stycznia 1987 r. sygnatura Rw 949/86). Gdy ma miejsce włamanie, a następnie rozbój na mieszkańcu, zgodnie z orzeczeniem SA w Krakowie z 29 października 1992 r. (sygnatura II AKr 95/92) zachodzi wówczas niewłaściwy zbieg (czyli kwalifikując artykuł 278 Kodeksu Karnego).

W odniesieniu do problematyki klucza zgodnie z obowiązującym orzecznictwem, jeśli sprawca posługuje się oryginalnym, powierzonym mu kluczem nie można przyjąć kradzieży z włamaniem (wyrok SA w Krakowie z 24 października 1991 r. sygnatura AKr 138/91). Natomiast w przypadku dorobienia klucza przyjmuje się kradzież z włamaniem (Uchwała SN z 18 lutego 1992 r. sygnatura VI KZP 74/71).

Strona podmiotowa: umyślność z zamiarem bezpośrednim z zabarwionym celem.

Skutek: dokonane z chwilą zaboru mienia.

Artykuł 289 Kodeksu Karnego reguluje zabór pojazdu celem krótkotrwałego użycia. Stanowi on odmianę kradzieży używania. Różni się od kradzieży celem działania sprawcy i zakresem kryminalizacji (wyłącznie pojazd mechaniczny). Znamiona określające stronę przedmiotową:

• Przedmiot ochrony: własność i inne prawo do pojazdu, a § 3 także nietykalność, wolność i zdrowie.

• Podmiot: przestępstwo powszechne, a § 2 w części, której polega na porzuceniu pojazdu w stanie uszkodzonym, lub takich okolicznościach, że zachodzi niebezpieczeństwo jego utraty - przestępstwo indywidualne (tylko sprawca w § 1).

• Przedmiot czynności wykonawczej: uogólniając pojazd mechaniczny (wszelkie środki transportu, przeznaczone do poruszania się po wodzie, drodze lub w powietrzu, poruszane za pomocą zainstalowanego silnika wprawiającego go w ruch na mocy Uchwały składu siedmiu sędziów SN z 12 maja 1993 r. (sygnatura I KZP 9/93 - także motorower). P 3 ma dwa przedmioty czynności wykonawczej, drugim jest człowiek.

• Czynność sprawcza: zabór (według teorii zawładnięcia).

Typ kwalifikowany określony w § 2 pozwalają na wyróżnienie czterech jego odmian polegający na:

• Przełamaniu zabezpieczenia – wszelkich przeszkód zabezpieczających pojazd, w tym także np. drzwi od garażu,

• Dopuszczenie się zaboru celem krótkotrwałego użycia - w stosunku do mienia znacznej wartości (artykuł 115 § 5 Kodeksu Karnego),

• Porzucenie pojazdu w stanie uszkodzonym – pozostawienie go w taki sposób i w takich okolicznościach, że każdy może mieć do niego dostęp, a ponadto, że był on w stanie gorszym niż w chwili zaboru (zmniejszenie jego wartości użytkowej, bądź rynkowej),

• Porzucenie pojazdu w stanie nieuszkodzonym – ale w takich warunkach, że zachodzi prawdopodobieństwo jego utraty lub uszkodzenia.

Typ kwalifikowany określony w § 3 polega na zastosowaniu przemocy lub groźby jej użycia i wywołanie wskazanych w paragrafie skutków, ale wyłącznie po to, aby zabrać pojazd celem krótkotrwałego użycia.

Skutek: dokonany jest z chwilą zaboru (także przepchnięcie samochodu, a § 3 doprowadzenia stanu nieprzytomności lub bezbronności innej osoby).

Strona podmiotowa: typ podstawowy – umyślność (przestępstwo kierunkowe z zamiarem bezpośrednim włącznie, jakim jest krótkotrwałe użycie); typ kwalifikowany – określona w § 2 jest wyłącznie umyślność (nie ma zastosowania artykuł 9 § 3 Kodeksu Karnego), z zamiarem zarówno bezpośrednim, jak i ewentualnym; § 3 – typ umyślno-nieumyślny (kwalifikowany przez dynamiczne następstwo).

Oszustwo klasyczne określone jest w artykule 256 Kodeksu Karnego. Bazuje ono na pojęciu błędu. W odróżnieniu od błędu rozumianego przez artykuł 28 Kodeksu K, błąd co do osoby jest błędem istotnym i może dotyczyć tożsamości, pełnionej funkcji, stosunku pokrewieństwa. Błąd co do rzeczy może dotyczyć aktu zarówno istnienia, jak i nieistnienia rzeczy, jej jakości. Możliwy jest także błąd co do stanu prawnego.

Przedmiot ochrony: mienie rozumiane sensu largo.

Podmiot: przestępstwo powszechne, z zastrzeżeniem, że § 2 indywidualizuje sprawcę (osoba, której powierzono rzecz).

Przedmiot czynności wykonawczej: całokształt sytuacji majątkowej (przysporzenie mienia).

Czynność sprawcza: obejmuje dwie formy oszustwa: czynne (wprowadzenie w błąd – wywołanie u innej osoby błędu, bez znaczenia jest forma, może to nastąpić w sposób dorozumiany) oraz bierne (polegające na wyzyskaniu błędu, czyli sytuacji, gdy inna osoba miała fałszywe wyobrażenie o stanie rzeczy, a sprawca nie podjął czynności, by wyprowadzić ją z błędu; druga formą tegoż oszustwa jest wyzyskanie niezdolności do należytego przedsiębrania, oznaczające wykorzystanie sytuacji, gdy pokrzywdzony z jakichkolwiek powodów nie miał należytego rozeznania co do transakcji). Sformułowanie doprowadza do związku przyczynowego między podstępem a niekorzystnym rozstrzygnięciem dla oceny czy doszło do błędu.

Możliwe jest przyjęcie jednej z dwóch teorii: przeciętnej roztropności (obowiązująca – nie jest oszustwem używanie takich sposobów przekonywania, które są przyjęte w stosunkach danego rodzaju i co do których przeciętny człowiek winien się orientować) oraz indywidualnej odrębności (według niej oszustwo zachodzi, gdy sprawca wyłudził mienie od osoby roztropnej i umiejącej czuwać nad swoimi interesami).

Skutek: przestępstwo materialne, polegające na niekorzystnym rozporządzeniu mieniem, któro pojęcie obejmuje stratę rzeczywistą, jak i utracone korzyści.

Strona podmiotowa: umyślność w zamiarze bezpośrednim.

Artykuł 288 Kodeksu Karnego reguluje zniszczenie mienia.

Przedmiot ochrony: szeroko pojęte mienie (także nieruchomości), jak również ochrona technicznych środków komunikowania się na odległość.

Podmiot: przestępstwo powszechne.

Przedmiot czynności wykonawczej: rzecz obejmująca także nieruchomość.

Czynność sprawcza: zniszczenie oznaczające takie oddziaływanie na rzecz, które powoduje, że staje się ono uszkodzone lub wykorzystane niepoprawnie; uszkodzenie, polegające na naruszeniu lub częściowym zniszczeniu rzeczy, ograniczające własności użytkowe rzeczy; uczynienie rzeczy niezdatnej do użytku, czyli pozbawienie jej możliwości normalnego funkcjonowania.

Skutek: przestępstwo materialne obejmujące również utracone korzyści, dokonane z chwilą wystąpienia szkody i to jej wysokość pozwala na odróżnienie tego przestępstwa od wykroczenia. To przestępstwo wieloodmianowe.

Strona podmiotowa: umyślność w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym.