20.10
Typologia Czernego
Podzielił JIW na:
Języki prekoordynowane
Klasyfikacje wyliczające (monohierarchiczne)
Hierarchiczne
Alfabetyczno-przedmiotowe
Fasetowe (polihierarchiczne)
Postkoordynowane
Języki deskryptorowe
Kody semantyczne
Języki syntagmatyczne
Języki cytowań (odsyłaczy bibliograficznych)
Języki IW prekoordynowane- typ JIW, których podstawowy zasób leksykalny stanowią nazwy klas złożonych zbudowanych przed indeksowaniem lub w procesie indeksowania danych dokumentów, czyli tekstów. JIW postkoordynowane to typ JIW charakteryzujących się tym, że przy ich stosowaniu charakterystyki wyszukiwawcze i instrukcje wyszukiwawcze tworzy się z nazw klas prostych poprzez przecięcie (iloczyn logiczny) w procesie indeksowania i wyszukiwania informacji.
Klasyfikacje bibliograficzno-biblioteczne
Monohierarchiczne (wyliczające
Polihierarchiczne (fasetowe)
Języki haseł przedmiotowych
Języki deskryptorowe
Pojęcie klasyfikacji monohierarchicznej/wyliczającej/liniowej/jednozrębowej pokrywa się z tradycyjnym określeniem klasyfikacji. W systemach monohierarchicznych hasła mające jedną wspólną cechę dzieli się na podstawie tej cechy na mniejsze klasy, które można podzielić na jeszcze mniejsze.??
W typowej klasyfikacje monohierarchiczne wszystkie klasy wywodzą się od jednaj klasy naczelnej. Wszystkie klasy wchodzące w skład danej klasy monohierarchicznej są wyliczone w tablicy klasyfikacyjnej i mogą być uporządkowane liniowo. Schemat klasy monohierarchicznej ma charakter schematu płaskiego, dwuwymiarowego ukazującego poszczególne hasła w jednym tylko aspekcie.
Klasyfikacje mono są oparte na zasadzie prekoordynacji, tzn. pełne hasła (symbole i odpowiedniki słowne) są opracowane w momencie budowy lub rewizji danej klasyfikacji. Przy klasyfikowaniu stosowane są w niezmienionej postaci.
Najważniejszą zaletą klas mono jest łatwość posługiwania się nimi, klasyfikowanie jest proste, polega na odszukiwaniu odpowiednich haseł w tablicach i może być dokonywane przez klasyfikatora o niskich klasyfikacjach.
Poważną wadą jest brak tzw. Gościnności, czyli wprowadzanie nowych symboli jest trudne do przeprowadzenia, zwłaszcza, gdy nowe hasło/symbol trzeba wprowadzić w środek układu hierarchicznego. Trudności tej zapobiega się pozostawiając w celu umożliwienia rozbudowy wolne miejsca na różnych szczeblach hierarchii.
Do typowych klasyfikacji monohierarchicznych należy zaliczyć KDD opracowaną w 1876 przez Deweya (1851-1931), o popularności tej klasyfikacji zadecydowało klasyfikowanie dziesiętne umożliwiające rozbudowę w głąb główne symbole dziesiętne, oddające związki hierarchiczne między klasami, rozbudowa w szerz jest ograniczona przez samą zasadę podziału dziesiętnego, tzn., że każdą klasę nadrzędną można podzielić tylko na 10 klas pochodnych. Duża zaletą tego znakowania jest jego jednorodny, cyfrowy charakter, stosuje się tutaj tylko cyfry arabskie. Schemat podstawowych klas KDD jest oparty klasyfikacji nauk F. Bacona.
000 dzieła treści ogólnej
010 bibliografia
020 bibliotekoznawstwo
030 encyklopedie ogólne
040 zbiory prac
050 czasopisma treści ogólne
060 stowarzyszenia
070 dzienniki, dziennikarstwo080 dzieła zbiorowe
090 rękopisy, dzieła rzadkie
100 filozofia
200 religia
300 nauki społeczne
itd.
KDD jest stosowana głównie w USA i Wielkiej Brytanii. Uważa się, że 90% bibliotek w tych krajach używa KDD. Stosowana także była w Polsce
Klasyfikacja rozciągliwa Cuttera- została opracowana w ostatnim ćwierćwieczu XIX, porządek dyscyplin został oparty na zasadzie ewolucyjnego rozwoju przyrody a szczególną właściwością klasyfikacji jest opracowanie przez Cuttera sześciu wariantów tablic klasyfikacyjnych. Poszczególne warianty różniące się szczegółowością podziału klas głównych są przeznaczone dla bibliotek o różnej wielkości księgozbiorów. Cutter zastosował logiczna znakowanie literowe, czyli duże i małe litery alfabetu łacińskiego.
A schemat klas przedstawia się następująco:
A dzieła treści ogólne
B filozofia
Br religia
C chrześcijaństwo i judaizm
H nauki społeczne
Hc ekonomika, ekonomia społeczna
L nauki i sztuki
Lb matematyka
Lo chemia
Tablice poddziałów wspólnych formy i miejsca- oba są wyrażane za pomocą cyfr arabskich, poddziały formy są oddzielone od symbolu głównego za pomocą „.” z poddziały miejsca przyłącza się do Sym główne
Zp biblioteki
Zp.7 czasopisma dotyczące bibliotek publicznych
F historia
F45 historia Wielkiej Brytanii
Jest stosowana w dużych bibliotekach w USA
Klasyfikacja Królewskiej Biblioteki w Halle/ system Hartwiga/ schemat katalogu realnego- powstała w 1888- układ działów
A księgoznawstwo i dzieł ogólne
B językoznawstwo
C filozofia klasyczna
U medycyna
Nie są stosowane poddziały wspólne.
Klasyfikacja Biblioteki Kongresu- oparta częściowo na schematach Cuttera i częściowo na schemacie Deweya, od 1901 są wydawane tablice, kierowano się względami praktycznymi dostosowując szczegółowość rozbudowy poszczególnych działów...
A dzieła ogólne, poligrafia
AZ ogólna historia oświaty
C Historia, nauki pomocnicze
Z bibliografia
Z4-8 historia książki i jej produkcji
W Klasyfikacji Biblioteki Kon zastosowano mieszane znakowanie literowo-cyfrowe, najpierw 2 lub 1 duże litery alfabetu łacińskiego a następnie numerowanie
Cechą szczególną jest brak wyodrębnionych poddziałów wspólnych, które mogłyby być stosowane w ramach całego systemu. W Obrębie poszczególnych klas istnieją wprawdzie poddziały pomocnicze m. In. geograficzne, nie są jednak ujednolicone w skali całego systemu. Klasyfikacja ta jest szeroko rozpowszechniona w krajach anglojęzycznych.
Klasyfikacja przedmiotowa J.D. Browna- schemat klasyfikacji przedmiotowej (wydany w 1906) opiera się na ewolucyjnym rozwoju świata, czyli że najpierw istniały materia i siła, potem powstało życie, życie stworzyło myśl, która zaczęła rejestrować przejawy życia, tworząc dokumentację.
Układ działów głównych:
A generalia (dzieła informacyjne, wychowanie, logika, matematyka)
B-D- nauki fizyczne
E-F nauki biologiczne
I biologia ekonomiczna
J-K filozofia, religia
L nauki społeczne i polityczne (prawo, handel)
N językoznawstwo, literatura
M rodzaje literackie
O-W historia, geografia
X biografia
Odpowiadają:
B-D odpowiadają materii
E-I życiu
J-L myśli
M-X dokumentacji
Cechą szczególną systemu Browna jest skupienie w jednym miejscu tematów bez względu na ich ujęcie, różni się od JHP tym, że operuje schematem działów i poddziałów, podczas gdy w katalogu haseł przed poszczególne działy wymienione są w kolejności alfabetycznej.
Klas Browna stanowi systematykę tematów a nie ujęć i jest formą pośrednią między klasyfikacją hierarchiczną a JHP.
W klas Browna zastosowano szeroko rozbudowane tablice pomocnicze, a podane w nich określenia SA oznaczone cyframi, które poprzedza „.”.
.0 generalia
.1 bibliografia
.2 encyklopedie, słowniki
C050.2 słowniki i encyklopedie zakresu elektrotechniki
System ten jest mało rozpowszechniony, stosowany głównie w Anglii.
| LP | Okres czasu | Etap rozwoju systemów klasyfikacji (typy systemów przeważające w danym okresie) | Główne czynniki środowiskowe (warunkujące rozwój systemów klasyfikacji) |
|---|---|---|---|
| 1 | Do 1876 | Katalog działowy z tendencją do przekształcania się w systematyczny, mało szczegółowe i stosowane na małą skalę monohierarchiczne (wyliczające) | Piśmiennictwo mało rozwinięte pod względem ilościowym, stosunkowo niewielki księgozbiory, elitarny przeważnie charakter bibliotek i czytelnictwa, gromadzenie zbiorów, jako podstawowa funkcja bibliotek |
| 2 | 1876-1905 | Uniwersalne klasyfikacje monohierarchiczne | Rewolucja przemysłowa, burzliwy rozwój nauki i techniki, znaczny wzrost zbiorów w bibliotekach naukowych, rozwój bibliotekarstwa powszechnego, upowszechnianie się czytelnictwa, przesunięcie punktu ciężkości z gromadzenia na udostępnianie zbiorów, ukształtowanie się bibliotekarstwa jako zawodu |