Rozwój psychoruchowy dziecka w pierwszym roku życia
Wstęp
Po zapoznaniu się z treścią niniejszej sesji uczestnik kursu powinien:
znać etapy rozwoju psychoruchowego dziecka w pierwszym roku życia,
rozumieć znaczenie konieczności szybkiej interwencji w przypadku zaobserwowanych nieprawidłowości,
potrafić ocenić rozwój psychoruchowy dziecka w pierwszym roku życia dziecka.
Zasady przeprowadzania badania w pierwszym roku życia
Rozwój dziecka w pierwszy roku życia ocenia się przede wszystkim na podstawie dobrze zebranego wywiadu ze szczegółowymi pytaniami o interakcje dziecka z otoczeniem oraz obserwowanej motoryki spontanicznej, a dopiero później na podstawie badania odruchów i reakcji.
Badanie neurologiczne może być zaburzone przez:
rozdrażnienie dziecka,
chorobę,
głód,
zimne pomieszczenie,
zimne podłoże, na którym badany,
nie ogrzane ręce badającego.
Przy podejrzeniu patologii należy dziecko zbadać po paru dniach.
W przypadku oceny rozwoju psychoruchowego wcześniaka zawsze należy obliczyć wiek skorygowany i oceniać rozwój dziecka zgodnie z wiekiem skorygowanym.
Badanie rozwoju psychoruchowego dziecka powinno składać się z:
ukierunkowanego wywiadu.
obserwacji dziecka z oceną spontanicznej ruchliwości.
badania lekarskiego.
Rozwój psychoruchowy dziecka w 6 tygodniu życia
Obserwacja dziecka leżącego na plecach:
położone na plecach leży mało stabilnie, na nagłe bodźce reaguje Moro-podobnymi ruchami,
okresowo pojawia się koordynacja ręka - ręka z towarzyszącym przyciąganiem nóg (ustawienie szermierza)
dłonie lekko otwarte.
Obserwacja dziecka leżącego na brzuchu:
położone na brzuchy podnosi głowę pod kątem 45 stopni, potrafi utrzymać głowę ponad 10 sekund, przy czym głowa chwieje się jeszcze wyraźnie na boki, twarz i podłoże tworzą wyraźnie kąt 45 stopni,
pojawia się krótkotrwałe podparcie na dystalnej części przedramion,
przy leżeniu na brzuchu ustępuje ułożenie zgięciowe kończyn dolnych, początek luźnego wyprostu nóg z rotacją zewnętrzną.
Badanie:
niemowlę posadzone potrafi trzymać głowę prosto, jeszcze nieco chwiejnie co najmniej przez 5 sekund,
zanikł odruchu stąpania, podparcia i chodu automatycznego,
odruch Moro jest nadal dwufazowy,
pojawiają się zróżnicowane reakcje na dźwięki,
pojawia się długotrwała fiksacja wzroku, nawiązywanie kontaktu z bliska,
orientacja wzrokowa przez spojrzenie ze zwróceniem głowy,
pierwsze uśmiechy dziecka,
dziecko grucha.
Rozwój psychoruchowy dziecka w 3 miesiącu życia
Obserwacja dziecka leżącego na plecach:
położone na plecach leży stabilnie,
dłonie otwarte,
pojawia się celowy chwyt rąk,
powoli kształtuje się obrót z pleców na brzuch.
Obserwacja dziecka leżącego na brzuchu:
dziecko położone na brzuchu unosi swobodnie głowę i utrzymuje ją długotrwale poprzez symetryczne napięcie mięśni karku poza podstawę podparcia,
obserwuje się celowe zwracanie głowy,
środek ciężkości przesunięty ku pasowi biodrowemu przy podparciu na obu łokciach, ramię wysunięte w kierunku głowowym do 90 stopni, nogi w luźnym wyproście, rotacja zewnętrzna kończyn dolnych.
Badanie:
podciągany do pozycji siedzącej unosi na krótko głowę,
w pozycji siedzącej trzyma prosto głowę przynajmniej przez pół minuty,
zgina nogi przy podparciu stóp o podłogę,
porusza daną mu do ręki grzechotką,
wodzi oczami za grzechotką od jednego do drugiego kąta oka,
coraz częściej uśmiecha się (uśmiech społeczny),
poza gruchaniem, pojawiają się pierwsze niewyraźne jeszcze sylaby lub kombinacje sylab
zanika odruch chwytny rąk,
jest nieobecna druga faza odruchu Moro,
zanika odruch wypluwania,
znacznie słabiej wyrażony odruch Galanta.
Rozwój psychoruchowy dziecka w 3 miesiącu życia
Obserwacja dziecka leżącego na plecach:
położone na plecach leży stabilnie,
dłonie otwarte,
pojawia się celowy chwyt rąk,
powoli kształtuje się obrót z pleców na brzuch.
Obserwacja dziecka leżącego na brzuchu:
dziecko położone na brzuchu unosi swobodnie głowę i utrzymuje ją długotrwale poprzez symetryczne napięcie mięśni karku poza podstawę podparcia,
obserwuje się celowe zwracanie głowy,
środek ciężkości przesunięty ku pasowi biodrowemu przy podparciu na obu łokciach, ramię wysunięte w kierunku głowowym do 90 stopni, nogi w luźnym wyproście, rotacja zewnętrzna kończyn dolnych.
Badanie:
podciągany do pozycji siedzącej unosi na krótko głowę,
w pozycji siedzącej trzyma prosto głowę przynajmniej przez pół minuty,
zgina nogi przy podparciu stóp o podłogę,
porusza daną mu do ręki grzechotką,
wodzi oczami za grzechotką od jednego do drugiego kąta oka,
coraz częściej uśmiecha się (uśmiech społeczny),
poza gruchaniem, pojawiają się pierwsze niewyraźne jeszcze sylaby lub kombinacje sylab
zanika odruch chwytny rąk,
jest nieobecna druga faza odruchu Moro,
zanika odruch wypluwania,
znacznie słabiej wyrażony odruch Galanta.
Rozwój psychoruchowy dziecka w 5 miesiącu życia
Obserwacja dziecka leżącego na plecach:
niemowlę położone na plecy leży stabilnie,
swobodnie sięga ręką poza linie środkową ciała,
obserwuje się celowe ruchy chwytne dłoni,
pojawiają się ruchy chwytne nóg przy celowanym ruchu chwytnym dłoni,
pojawia się obrót z pleców na bok,
kształtuje się obrót z pleców na brzuch.
Obserwacja dziecka leżącego na brzuchu:
niemowlę położone na brzuchu leży stabilnie,
środek ciężkości przesunięty w bok i ku danemu łokciowi,
głowa i ramię chwytające znajdują się poza podstawą podparcia,
ramię chwytające wysunięte do przodu,
okresowo pojawia się krótkotrwałe „pływanie”, „kołysanie”,
obserwuje się krótkotrwałe podparcie na przyciągniętym w górę kolanie twarzowym,
potrafi się przekręcić się „przypadkowo” z brzucha na plecy.
Badanie:
dziecko podciągane do pozycji siedzącej zgina głowę, ramiona, nogi,
odruch Moro jest nieobecny,
płacz zaczął odzwierciedlać stany emocjonalne,
poprawia się percepcja wzrokowa i słuchowa,
niemowlę rozróżnia ton głosu (rysy twarzy zaczynają zdradzać lęk, przerażenie, radość),
w rozwoju mowy nie następuje wyraźny postęp.
Rozwój psychoruchowy dziecka w 7 miesiącu życia
Obserwacja dziecka leżącego na plecach:
położone na plecach bawi się własnymi nogami, okresowo wkłada stópki do ust,
swobodnie przewraca się z pleców na brzuch, wykorzystując „mechanizm śruby” między miednicą a obręczą kończyn górnych.
Obserwacja dziecka leżącego na brzuchu:
leżąc na brzuchu sprawnie wyciąga ręce do położonych zabawek wykorzystując podpór na trzech punktach (udo-udo-przedramię),
swobodnie przewraca się z brzucha na plecy.
Badanie:
trzymane pod paszki przykuca i odpycha się od powierzchni, dzięki wyprostowi w stawach kolanowych, biodrowych, skokowych – sprężynuje,
posadzone siedzi przez chwilę samodzielnie,
potrafi precyzyjnie uchwycić dwa przedmioty jednocześnie dwoma rękami,
potrafi obracać przedmiot trzymany w obu rękach przyglądając mu się,
potrafi przekładać przedmiot z ręki do ręki,
zaczyna myśleć „abstrakcyjnie” (śledzi upadający przedmiot, mimo że zwykle traci go na chwilę z oczu),
potrafi bawić się w pierwsze „społeczne” zabawy – „ a kuku”,
pojawiają się pierwsze zachowania lękowe wobec obcych ludzi i nieznanych sytuacji,
stwierdza się szybki rozwój mowy „opowiada często i chętnie”, zmienia głośność i wysokość dźwięków, powstałe przez przypadek wyrazy np. mama, dada, tata są zbiegiem okoliczność, nie mają określonego sensu
Rozwój psychoruchowy dziecka w 10 miesiącu życia
Obserwacja i badanie:
niemowlę co raz częściej podnosi swoje ciało z podłoża i opiera się tylko na dłoniach i kolanach, często kołysze się w tył i w przód przenosząc ciężar ciała (warunki niezbędne do raczkowania),
niemowlę potrafi samodzielnie podnieś się z położenia na brzuszku do siedzenia, wykorzystuje przy tym obrót tułowia między biodrami i barkami,
dziecko potrafi samodzielnie usiąść,
siedzi stabilnie z wyprostowanymi plecami i prostymi nogami, palce u stóp w lekkim zgięciu podeszwowym,
w pozycji siedzącej dziecko potrafi się bawić długi czas nie tracąc równowagi,
z pozycji „czworaczej” potrafi wstać podciągając się na meblach,
trzymając się mebli lub innych przedmiotów potrafi stać samodzielnie minimum pół minuty,
stojąc opiera całe stopy na podłożu (nie stoi na końcach palców !),
bawiąc się potrafi unosić małe przedmioty używając kciuka i palca wskazującego „chwyt pensetowy”,
w zabawie koordynuje współdziałanie obu rąk, np. potrafi uderzać o siebie dwoma klockami,
potrafi rzucać trzymanymi w ręku przedmiotami,
dzięki koordynacji dłoni potrafi „jeść samodzielnie”, np. wkłada do ust fipsy kukurydziane - interesuje się szczegółami na przedmiotach, np. pokazuje oczy lalki (niebezpieczeństwo – dziurki w kontaktach !),
chętnie naśladuje gesty: „pa-pa”, „tu sroczka kaszkę ważyła”, „mam takie duże kłopoty”, „jaki jesteś duży”, „kosi kosi łapki”,
cieszy się z aprobaty innych,
wydaje dźwięki układające się w „dialogi” z opiekunem,
zaczyna rozumieć mowę, np. odwraca się w stronę ojca po pytaniu „gdzie jest tata ?” lub pokazuje palcem lampę po pytaniu „gdzie jest światło ?”
Rozwój psychoruchowy dziecka w 12 miesiącu życia
Obserwacja i badanie:
raczkuje okresowo, lecz zdecydowanie przewagę ma pozycja prosta, raczkowanie służy głównie do zabawy,
siada pewnie z każdej pozycji: leżenie, raczkowanie, stanie,
trzymane za rękę stawia parę pierwszych kroków, są one niepewne i na szerokiej podstawie,
niemowlę często traci jeszcze równowagę,
wkłada precyzyjne przedmiot do wyciągniętej w jego kierunku ręki lub do pojemnika na zabawki,
potrafi wrzucać małe przedmioty przez wąski otwór np. guzik do butelki,
kontakt między rodzicami a dzieckiem nabiera cech wspólnych zabaw,
dziecko zaczyna używać pierwszych sensownych „dziecięcych” słów np. „hau-hau” (pies), miau (kot), „brrum” (samochód), „am-am” (gdy widzi matkę niosącą posiłek) – jest to początek właściwej ludzkiej mowy,
dziecko rozumie proste polecenia np.: „chodź tu”, „daj mi ...”, podejmuje próbę wykonania tych poleceń (nie za każdym razem), charakterystyczne jest, że często zapomina o poleceniu, jeszcze podczas próby wykonywania go (zjawisko „rozpraszania”).
interpretacja testu „Osiągnięcia dziecka rocznego.”
Test „Osiągnięcia dziecka rocznego”
| Nr pytania | Czy dziecko: | TAK | NIE |
|---|---|---|---|
| 1. | chodzi z podtrzymaniem? | ||
| 2. | umie chwytać drobne przedmioty używając kciuka i palca wskazującego? | ||
| 3. | znajduje przediot (zabawkę) schowany na jego oczach pod poduszkę? | ||
| 4. | wymawia słowa dwusylabowe? | ||
| 5. | rozumie proste polecenia w znanych sytuacjach? |
Interpretacja testu:
Odpowiadając na pytania testu wykorzystuj dane z obserwacji własnej (głównie !) i wywiadu z rodzicami.
Negatywne odpowiedzi na wszystkie pytania mogą wskazywać na globalne opóźnienie w rozwoju psychoruchowym dziecka lub na poważne problemy emocjonalno-społeczne w rozwoju dziecka.
Negatywna odpowiedź na pytanie 1 może wskazywać na opóźnienie w zakresie motoryki dużej (lokomocja i kontrola postawy).
Negatywna odpowiedź na pytanie 2 i 3 może wskazywać na opóźnienie w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także w rozwoju motoryki małej.
Negatywna odpowiedź na pytanie 4 i 5 może wskazywać na opóźnienie w sferze mowy lub na problemy w rozwoju emocjonalno-społecznym.
W przypadku podejrzewania zaburzeń motoryki dużej i małej należy dziecko skierować do neurologa.
W przypadku, gdy dziecko:
nie nawiązuje kontaktu nawet z najbliższymi osobami,
nie różnicuje osób bliskich i obcych,
bardzo lękliwie reaguje na nowe przedmioty, osoby, sytuacje,
występują u dziecka stereotypy ruchowe (np. kołysanie się),
jest apatyczne, nadmiernie spokojne, nie bawi się, nie reaguje na próby nawiązanie kontaktu z otoczeniem lub wręcz unika kontaktu z osobami drugimi,
lub w teście uzyskaliśmy same negatywne odpowiedzi,
lub kiedy podejrzewamy opóźnienie w więcej niż jednej sferze rozwoju (tzn. łączne wyniki opisane w punktach 2 i 3, 2 i 4, 3 i 4) należy skonsultować dziecko również psychologicznie.
Skopiowane ze strony : http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=109