Metody analizy słowotwórczej:

1. Ustalenie czy wyraz jest wyrazem motywowanym (derywatem) – jeśli uda nam się stworzyć parafrazę słowotwórczą mamy derywat!

Np.

Komin – przewód wyprowadzający dym

Kłamać – mówić nieprawdę

Oba te wyrazy są podstawowe, niemotywowane, posiadają znaczenie leksykalne = słownikowe

Np.

Kłamca – ktoś, kto kłamie (kłamie- wyraz podstawowy – motywujący)

Kominiarz – ktoś kto czyści kominy (komin –wyraz podstawowy – motywujący)

Kłamca i kominiarz to derywaty, czyli wyrazy motywowane, tworzone dzięki wyrazowy motywującemu – podstawowemu.

1. Odszukanie podstawy słowotwórczej – odróżnienie podstawowego tematu fleksyjnego i końcówki fleksyjnej

PODSTAWY SŁOWOTWÓRCZEJ SZUKAMY W DOPEŁNIACZU!!! (W CZASOWNIKACH W 3 OSOBIE LICZBY MNOGIEJ)

1. RZECZOWNIK

Mianownik komin

Dopełniacz komina (komin – podstawowy temat fleksyjny, a-końcówka fleksyjna)

1. CZASOWNIK

1 os. Kłamiemy

3 os. Kłamią (kłami – podstawowy temat fleksyjny, ą- końcówka fleksyjna)

„i” zawsze zostaje przy temacie!

1. Podpisanie podstawy słowotwórczej pod wyrazem motywowanym

Kominiarz mleczarz kłamca

Komin mlek kłam

1. Podpisanie formantów, czyli podział derywatu na temat słowotwórczy i format słowotwórczy

Np.

Kominiarz = komini – temat słowotwórczy , arz- format słowotwórczy

Kłamca = kłam – temat słowotwórczy, ca- format słowotwórczy

Studzienka = studzien – temat słowotwórczy, ka- format słowotwórczy

1. Typy formatów

1. (KA) Afiksy

• Arz/ca/ak – sufiksy – bezpośrednio po temacie

• Prefiksy – przed tematem słowotwórczym

• Interfiksy (występują między dwoma tematami słowotwórczymi) np.listonosz – ten kto nosi listy, pracodawca –ten, kto daje pracę (najczęściej interfiksem jest „o”)

• Postfiks – występuje w postpozycji do końcówki fleksyjnej np. ktoś (k – temat, ś- końcówka )

• Afiksy (proste bądź złożone)

1. PF (format paradygmatyczny)

• Odmiana bezafiksalna – przejście czasownika w rzeczownik bez dodatkowego dodania afiksu np. ubawić się – ubaw

• Zmiana z deklinacji rodzaju męskiego w rodzaj żeński np. woźny – woźna

• Przejście rzeczownika z rodzaju żeńskiego w męski np. gwiazda – gwiazdor

• Przejście z paradygmatu męskiego do nieodmienności np. stopnie naukowe magister, doktor, profesor, inżynier

• Kiedy rzeczownik rodzaju męskiego przechodzi w rzeczownik rodzaju nijakiego

• Kiedy rzeczownik występujący tylko w liczbie mnogiej przechodzi w pełną nazwę w rodzaju męskoosobowym np. nazwy państw czechy – czech – czesi

1. Formaty alternacyjne- kiedy wyraz motywowany (derywat) jest różny od wyrazu motywującego pod względem składu fonemowego (nie zmienia się ilość głosek) np. krawędź – krawężnik

JEST TO WYMIANA MORFOLOGICZNA (WM)

1. (SP) Skrócenie podstawy słowotwórczej

Moje przykłady:

1. Płaszczyk – mały płaszcz

Wyraz motywujący – płaszcz

Podstawa słowotwórcza - (Dopełniacz od wyrazu motywującego!) płaszcz~a (płaszcz –podstawa słowotwórcza, -a –końcówka fleksyjna)

Podpisanie formantów: płaszcz~yk (płaszcz- temat słowotwórczy, yk- formant słowotwórczy)

Określenie formantów:

KA – korpus afiksalny – sufiks (yk)

1. Ohyda – coś co jest ohydne

Wyraz motywujący –ohyd

Podstawa słowotwórcza – ohydn (dopełniacz = ohydnego = ohydn –podstawa słowotwórcza, ego- końcówka)

Podpisanie formantów : ohyd – temat słowotwórczy, a- formant słowotwórczy

Określenie formantów:

SP – skrócenie podstawy słowotwórczej (patrz różnica między podstawą słowotwórczą a tematem słowotwórczym!)

PA – paradygmat fleksyjny – przejście z przymiotnika (ohydne) w rzeczownik (ohyda)

1. Głupota – coś co jest głupie

Wyraz motywujący – głupi

Podstawa słowotwórcza – głupi

Podpisanie formantów : głup (głup – temat słowotwórczy, ota- formant słowotwórczy)

Określenie formantów:

SP – skrócenie podstawy słowotwórczej

PA- przejście z przymiotnika (głupie) w rzeczownik (głupota)