Wspieranie rozwoju dziecka w przedszkolu
1. Brzezińska „Dziecko w świecie zabawy i języka”; „Dziecko w świecie rówieśników i dorosłych”
1-2 rok życia dziecka – pojawia się umiejętność odgrywania ról, a także język (odbiór i wysyłanie
komunikatu), a także umiejętność poznawcza reprezentacji umysłowej obiektów innych ludzi
w głowie dziecka. Są to trzy ważne obszary funkcjonowania dziecka. Współwystępowanie tych umiejętności jest pretekstem to badań na temat wpływów między nimi.
Czego potrzebuje dziecko (jakiego wyposażanie umysłowego) potrzebuje dziecko by rozwinąć umiejętność zabawy w role? Aby dziecko mogło się bawić potrzebuje rozwinięcia możliwości poznawczych, umysłowych, poprzez które jest w stanie przetransformować realne obiekty ze swego otoczenia w sferę symboliczną (reprezentacji). Mówi się o tym że ta możliwość przekształcenia jest możliwa dzięki temu że dziecko ma możliwość zaangażowania się w sferę społeczną.
Do Zabawy potrzeba użycia skomplikowanych strategii poznawczych (wspólne planowanie, rozwiązywanie problemów):
Umiejętność przyjmowania innych ról niż rola dziecka, syna.
Umiejętność wyobrażenia sobie scenariusza zabawy
Umiejętność improwizacji.
Czy umiejętność zabawy, czy rozwój językowy i rozwój poznawczy są zintegrowane w jakiś wspólnie rozwijający się system mentalny człowieka czy jest inaczej , czy ta funkcja zabawy u dziecka może być traktowana jako czynnik sprawczy, inicjujący możliwość zabawy dziecka? Czy te elementy są zależne między sobą? Czy jeden jest przyczyną? (jest to rodzaj pytania „co było pierwsze: jajko czy kura?”)
Badania nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Jedyne co można stwierdzić to to, że zabawa odgrywa kluczową rolę w życiu dziecięcym i jeśli spojrzymy na prace różnych badaczy to z punktu widzenia rozwoju kompetencji poznawczych dziecka zabawa jest jednym z głównych elementów który należy wspierać.
Neurolodzy twierdzą że zabawa sprzyja lepszemu funkcjonowaniu umysłu dziecka (Szybkość myślenia, sprawność).
BADANIA DOTYCZĄCE RELACJI POMIĘDYZ UDAWANIEM ROLI A ROZWOJEM STRUKTUR POZNAWCZYCH DZIECKA:
Od lat 70’ – duża ilość badań
Głównie badana zabawa w grupach (społeczna) Pierwsze wyniki: silny związek pomiędzy zabawą a rozwojem funkcji matematycznych (lepszy); zabawa łączy się z fluencją językową (płynnością rozwoju tej funkcji) , z możliwościami związanymi z alfabetyzacją, z kontrolą impulsów emocjonalnych, z kompetencją poznawczą; dzięki zabawie rozwija się sfera związana z umiejętnością rozwiązywania problemów (nie tlyko łamigłówki ale i problemy społęczne);
Ostatnie badania skupiają się na: użycie teorii umysłu, kwestie rozwiązywania problemów, kompetencja językowa, rozwijanie umiejętności akademickich. Wykorzystanie teorii umysłu: bez posiadania tej teorii nie byłby możliwy pewien rodzaj zabawy. Udawanie ról w zabawie wymaga od dziecka negocjowania znaczeń które SA zewnętrzne w stosunku do akcji zabawy z innymi uczestnikami zabawy. Czyli, dziecko musi mieć umiejętność przyjęcia cudzego punktu widzenia z zachowaniem dystansu, z zachowaniem świadomości że ktoś może myśleć inaczej ode mnie. Pomocna jest teoria umysłu, bo to jest dokładnie to o co chodzi. Dzięki posiadaniu, wykorzystywaniu tej teorii dziecko może używać jednocześnie dwóch reprezentacji jakiegoś obiektu (realna i udawana).
Udawanie wymaga od dziecka tej umiejętności żeby umiało odgrywać myśli i czynności innych osbów pozostając jednocześnie samym sobą. Aby tak było dziecko musi móc funkcjonować na pewnym poziomie poznawczym w umyśle. (zadanie Max’a) Kompetencja poznawcza dzieci może być wspierana przez dorosłych. Młodsze dzieci dzięki wsparciu rodziców są w stanie udawać osoby, czynności. O wiele wcześniej niż w trzecim roku pojawia się kompetencja interpersonalności, jeśli jest to wspierane przez osoby dorosłe,starsze.
Podsumowując: zabawa w odgrywanie ról jest wąznym czynnikiem wpsierającym, wpływającym na rozwój, przyspieszającym rozwój kompetencji przyjmowania cudzej perspektywy, co w przyszłości może się rozwinąć w myślenie abstrakcyjne (wszyscy to umiemy). (Udwanie ról w zabawie --> empatia--> myślenie abstrakcyjne.)
funkcja samo regulacyjna.
Funkcja pamięci narracyjnej (opis rzeczywistości) czytanie i pisanie
Rozwiązywanie problemów
Rozumienie zasad społecznego współżycia z innymi
Użycie mowy egocentrycznej/prywatnej w zabawie-> potrzebne w regulacji emocji, nazwaniu ich.
Więcej mowy egocentrycznej w przedszkolach zorientowanych na zabawie. Zabawa pomaga uczyć się rozpoznania emocji (własnych)
Sumując: na rozwoju przedszkolnym : zabawa odgrywanie ról jest jednym z najważniejszych ; zabawa wspiera aspekt funkcjonowania społecznego; zabawa pomaga uczyć się rozpoznawania własnych emocji; dzieci które mają okzję do takich zabaw wykazują się bardziej rozwiniętymi funkcjami zabawy;
KOMPETENCJA SPOŁECZNA I JĘZYKOWA A ZABAWA:
Szczególny punkt zainteresowania. Udawanie angażuje język (użycie go jako struktury symbolicznej) Badania skupiały się na tym jak kompetencja jezykowa używana w zabawie ma się do ogólnego sukcesu szkolnego. Skupienie na zachowaniach antyspołecznych i ich konsekwencji na później.
Sumując: wczesne wycofanie się z interakcji społecznych skutkuje późniejszą alienacją w grupie rówieśniczej; wycofanie się z interakcji społecznych ma wpływ na późniejsze samotne życie dziecka, depresją dziecięcą; przekłada się to na niską samoocenę dziecka, co we wczesnej adolescencji ma silny skutek na każdym polu funkcjonowania takiego adolescenta.
(Ameryka).
W niektórych kulturach pasywność dzieci jest ceniona (Chiny). Jednoznacznie badania wykazują silny jasny związek pomiędzy kompetencją społeczną i językową u dziecka, a zabawa wysokiej jakości . działanie społeczne wzmacnia rozwój w sferze językowej kompetencji społecznej.
JAKA MOŻE BYĆ ROLA NAUCZYCIELA W ZABAWIE DZIECKA?(w kontekście rozwoju sfery
emocjonalnej i społecznej dziecka)
• 95’ – badanie amerykańskie – pytano rodziców i nauczycieli o to co sądzą, jakie umiejętności powinien posiadać pięciolatka który idzie do przedszkola. Dla tych rodziców najważniejsze były „academic skills”: litery alfabetu, umieć liczyć do 20, umiejętność używania ołówka/pędzelka. Nauczyciele oczekiwali czegoś innego.
• Społeczna zabawa fabularna „Social dramatic play” – specyficzna forma zabawy, która odbywa się w parach bądź grupach; przypisane role do odgrywania; spełniony warunek wspólnego celu, którego osiągnięcie jest uwarunkowane prawidłowym odegraniem roli; 2/3 czasu dzieci w przedszkole; w tej zabawie dziecko przyjmuje tożsamości które SA komplementarne względem innych tożsamości (uzupełniające); dzieci traktują się w taki sposób, w jaki są traktowane odgrywane charaktery; tematyka: rodzina, znane postacie, role zawodowe; ta gra angażuje wiele obszarów funkcjonowania dziecka: emocje, wyobraźnia, myślenie twórcze i tworzy sytuacje w których dziecko zmuszone jest do użycia funkcji symbolizacyjnej umysłu (fantazja).
• ekspresja emocjonalna jest istotna, gdyż pełni silną rolę komunikacyjną w interakcji dziecięcej (Daje innym dzieciom inf. O intencjach), dziecko ma możliwość właściwego wyrażania emocji w stosunku do rówieśników. Jest to ważne z punktu widzenia interakcji społecznych, ale również dba o dynamikę tej interakcji. Dzieci mogą uczyć się zamiany emocji, maskowania ich, minimalizacji. Nieumiejętnośc ekspresji ma konsekwencję w nieakceptacji dziecka przez grupę (uścisk odbierany jako duszenie). Dziecko „buduje” mapę emocjonalna, któ®a pomaga przekazać i zrozumieć emocje. (teoria umysłu). Regulacja emocjonalna pojawia się poprzez zdobycie umiejętności wyrażania emocji w danej kulturze. Przeniesienie odpowiedzialnośći: w pewnym momencie rozwoju (3-4lata) odpowiedzialność z opiekuna na dziecko samoregulacja emocjonalna dziecka.(aktywne poszukiwanie pocieszenia od rodzica)
• Charakteryzacja rozwoju społecznego dziecka: umiejętności tworzenia i utrzymywania relacji z rówiesnikami. kluczową rolę na początku mają rodzicę. W późniejszym rozwoju są to jednka już relacje rówieśnicze, poprze które rozwija się kompetencja społęczna (wzmacnia i rozwija umiejętności w byciu społecznym). Różnica społeczna, która jest dziecko w stanie zauważyć: płeć (przed 3 rokiem życia), rasa (3-4rok), niepełnosprawność (4-5rokiem życia). Podsumowując:
• Rola nauczyciela w rozwoju tych kompetencji: