Uczeń z "trudnym" charakterem

 

Dzieci o zaburzonym zachowaniu mają niewłaściwy system przekonań o świecie (innych ludziach i zadaniach) i  o sobie samym. Na  podstawie tych destrukcyjnych sądów podejmują działania nie służące ani im samym, ani otoczeniu. Zachowania te są dość sztywne, powtarzające się niezależnie od sytuacji, stosunkowo odporne na zmianę. Praca wychowawcza z dziećmi o zaburzonym zachowaniu winna być nakierowana głównie na zmianę owych destrukcyjnie działających przekonań. Nieskuteczna będzie wówczas, gdy ograniczymy się do wpływania jedynie na zachowania.

 

Szkoła jako miejsce budowania sądów o świecie

 

Dom rodzinny jest podstawowym miejscem, w którym budowany jest system przekonań o świecie dziecka. Szkoła ma jednak w tym zakresie także swój wkład. Dotyczy on w znacznej mierze sprawy stosunku do zadań i siebie samego w zakresie możliwości intelektualnych, kondycji fizycznej.

Co może zrobić nauczyciel - czyli o budowaniu sytuacji konstruktywnych wychowawczo.

 

Mówiąc o zaburzonym zachowaniu intuicyjnie wiemy co znaczy to określenie. Istnieje ogromna rozmaitość zachowań dziecięcych, na które nauczyciel nie może przyzwolić, które irytują i męczą. Tym, co łączy  wszystkie zachowania zaburzone jest ich:

 

> sztywność i automatyzm występowania (np. zawsze karcony „głupio się uśmiecha”, gdy napotyka przeszkodę w realizacji swoich potrzeb - bije),
> nieadekwatność (reakcja jest niewłaściwa i niekonstruktywna z punktu widzenia możliwości rozwiązania problemu np. Ela zamiast cieszyć się z sukcesu lub biletów jest zła; uczeń będąc przygotowany do poprawki sprawdzianu nie przychodzi do szkoły, pomimo, że była to ostatnia szansa poprawienia oceny niedostatecznej)
> szkodliwość dla dziecka i jego otoczenia.

 

Nauczyciel może im przeciwdziałać budując sytuacje konstruktywne wychowawczo. Ich istotą jest to, że pozwalają dziecku budować nowe sądy o sobie, innych ludziach i świecie. Sądy te mają być  zaprzeczeniem destrukcyjnych przekonań tkwiących w dziecku.
Inaczej mówiąc:

 

Sytuacje konstruktywne wychowawczo przekazują treści przeciwne do przekonań dziecka o sobie samym, innych ludziach, zadaniach i zasadach współżycia społecznego.

Kilka porad jak pomóc dziecku o zaburzonym zachowaniu.

 

1. Buduj sytuacje wychowawcze kształtujące u dziecka sądy o treści przeciwnej do jego własnych - destrukcyjnych.
 
2. Komunikuj się z dzieckiem za pomocą sformułowań nie zawierających negatywnych uogólnień.
 
3. Krytykuj dziecko w formie informacji zwrotnej zawierającej elementy pokazujące mocne strony, własną wiarę, w to że umie zachować się inaczej. Mów o faktach, własnym ustosunkowaniu do nich, oczekiwaniach.
 
4. Odwołuj się często do pozytywnych doświadczeń dziecka, przypominaj i eksponuj to, co dobrze zrobiło, co mu się udało.
 
5. Chwal fakty (konkretne zdarzenia), dopiero na ich podstawie formułować możesz oceny ogólne.
 
6. Nie przyjmuj  prób pomniejszania przez dziecko własnych osiągnięć i sukcesów, zachowań zamazujących to, co dobre.
 
7. Szukaj sojuszników do budowania konstruktywnych sądów dziecka o świecie. W sposób naturalny są nimi rodzice, których zachęcać można do formułowania wobec dziecka i o dziecku sądów eksponujących dobre i mocne strony, atuty i sukcesy. Sojusznikami mogą też być inni dorośli biorący udział w wychowaniu dzieci np. woźni, pracownicy obsługi szkoły.
 
8. Bądź cierpliwym. Na efekty zmian trzeba czekać. Bywa, że nie następują, ponieważ wraz z nauczycielami „działają” na dziecko równolegle rodzice, którzy byli prawdopodobnie pierwotnym źródłem budowania tych destrukcyjnych sądów.
 
9. Nie przyjmuj zaburzonych zachowań dzieci jako działań przeciwko nauczycielowi. Pamiętaj, że są to zachowania  pojawiające się w sposób automatyczny i są sztywne.
 
10.  Jeśli to tylko możliwe pytaj dziecko o zdanie, o formy oczekiwanej pomocy, a następnie słuchaj i poważnie bierz to pod uwagę.
 
11.  W sytuacji zachowań, na które się nie zgadzasz – stawiaj granice wprost, nie moralizuj, nie pouczaj, nie stosuj  sarkazmu. Zamiast stosowania kar pozwól dziecku doświadczyć negatywnych skutków jego postępowania, towarzysząc mu w przeżywaniu przez niego negatywnych emocji.
 
12.  Zauważaj każdą pozytywną zmianę w zachowaniu dziecka. Pamiętaj przy tym o tzw. „efekcie halo”, który polega na tym, że jako ludzie mamy tendencję do uogólniania swoich opinii. W warunkach szkolnych polegałby on przede wszystkim na niedostrzeganiu wiedzy uczniów sprawiających trudności wychowawcze (lub przecenianiu tzw. grzecznych dzieci), przypisywaniu większej winy dzieciom, które już wcześniej miały coś na sumieniu.
 
13. Pamiętaj, że wobec trudnych zachowań dziecka nie musisz być sam. Zawsze rozmawiaj z wychowawcą, nie skarż na dziecko, nie traktuj rozmowy z wychowawcą jako okazji do odreagowania własnego napięcia. Formułuj problem i zachęcaj do rozmawiania w tej konwencji. Zadawaj pytanie  „Co by tu zrobić, żeby....... np. Jaś  lepiej radził sobie z własna agresją?”

 

PAMIĘTAJ!

Masz prawo nie godzić się na zachowania uczniów które naruszają Twoją godność. Stawiaj granice. Wyraźne formułuj na co się nie zgadzasz. Rób to jednak zawsze w sposób nie naruszający godności dziecka.

Autorzy:
Ewa Maksymowska
Monika Werwicka