Zadanie 1.

W wyniku działania wodorotlenku sodu na tłuszcze w podwyższonej temperaturze otrzymuje się
A. tripalmitynian glicerolu oraz mydło.

B. glicerol oraz sole sodowe kwasów tłuszczowych.

C. palmitynian sodu oraz wodę.

D. glicerol oraz kwasy tłuszczowe.

Zadanie 2.

Mydła ułatwiają usuwanie brudu, ponieważ powodują
A. zmniejszenie napięcia powierzchniowego wody.

B. wzrost napięcia powierzchniowego wody.

C. strącanie kłaczkowatych osadów stearynianów i palmitynianów.

D. zakwaszenie kąpieli piorącej.

Zadanie 3.

Jony mydła są zbudowane
A. z dwóch fragmentów o budowie polarnej.

B. z dwóch fragmentów o budowie niepolarnej.

C. z długich łańcuchów węglowodorowych i grup –COO^–.

D. z krótkich łańcuchów węglowodorowych i kationów sodu lub potasu.

Zadanie 4.

Co, oprócz detergentu, jest głównym składnikiem większości past do zębów?
A. Olejek miętowy.
B. Słodzik.
C. Substancja smakowa.

D. Substancja ścierna.

Zadanie 5.

Jeśli stosuje się środki czystości zawierające w swoim składzie związki chloru, nie wolno
A. spłukiwać ich wodą.

B. po ich użyciu myć rąk mydłem.

C. dopuścić do ich kontaktu z kwasami.

D. korzystać z otwartego ognia (np. palić papierosów).

Zadanie 6.

Otrzymywanie detergentu ilustruje równanie reakcji

A. CH₃(CH₂)₁₁OSO₂–OH + NaOH → CH₃(CH₂)₁₁OSO₂–ONa + H₂O.

B. 2 NaClO + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O + Cl₂ + [O].
C. 2 C₁₇H₃₅COONa + CaCl₂ → (C₁₇H₃₅COO)₂Ca + 2 NaCl.

D. C₁₇H₃₅COONa + H₂O→ C₁₇H₃₅COOH + NaOH.

Zadanie 7.

Stabilizację emulsji oleju w wodzie powoduje dodatek
A. tłuszczu.

B. wody.

C. detergentu.

D. kwasu siarkowego(VI).

Zadanie 8.

Kręcenie się lub prostowanie włosów jest wynikiem tworzenia albo rozrywania
A. wiązań jonowych.

B. mostków dwusiarczkowych.

C. łańcuchów białkowych.

D. włókien włosów.

Zadanie 9.

Mycie w twardej wodzie jest utrudnione, ponieważ mydła tworzą z jonami wapnia i magnezu nierozpuszczalne związki.

Które równanie poprawnie opisuje proces usuwania twardości wody przez gotowanie?
A. Ca²⁺ + SO₄^2– → CaSO₄↓
B. Ca²⁺ + 2 HCO₃^– → CaCO₃↓ + CO₂↑ + H₂O

C. Mg²⁺ + 2 C₁₅H₃₁COO^– → (C₁₅H₃₁COO)₂Mg↓

D. Mg²⁺ + 2 Cl^– + 2 Na⁺ + CO₃^2– → MgCO₃↓ + 2 Na⁺ + 2 Cl^–

Zadanie 10.

Większość mydeł reaguje z wodą i tworzy
A. anion wodorotlenkowy, którego obecność nadaje roztworom mydła charakter zasadowy.

B. anion wodorotlenkowy, którego obecność nadaje roztworom mydła charakter kwasowy.
C. kation wodoru, którego obecność nadaje roztworom mydła charakter kwasowy.

D. kation wodoru, którego obecność nadaje roztworom mydła charakter zasadowy.

Zadanie 11.

Fluorki znajdujące się w wodzie pitnej i paście do zębów opóźniają powstawanie próchnicy, ponieważ
A. zabijają bakterie powodujące próchnicę.

B. wzmacniają szkliwo.

C. dezaktywują enzymy obecne w ślinie.

D. wybielają szkliwo.

Zadanie 12.

Który z wymienionych produktów poddany działaniu NaOH utworzy mydło?
A. Białko.

B. Parafina.

C. Celuloza.

D. Smalec.

Zadanie 13.

Schemat opisuje zachowanie mydła wobec wody i tłuszczów.

Wyjaśnij, czym spowodowane jest oddziaływanie niepolarnych fragmentów węglowodorowych jonów mydła z cząstkami tłuszczu, a czym polarnych fragmentów –COO^– z cząsteczkami wody.

Wstaw w każdą lukę odpowiednią informację wybraną z podanych.

Mydła są związkami jonowymi. Aniony mydeł składają się z fragmentu hydrofilowego (polarnego czyli „lubiącego” wodę) i fragmentu … hydrofobowego. (,niepolarnego czyli „nielubiącego” wody). Fragment polarny (grupa karboksylowa ) jest dobrze solwatowany … (otaczany przez cząsteczki wody) i wykazuje podobieństwo do wody. Natomiast długi … niepolarny.. łańcuch wykazuje powinowactwo z węglowodorami i innymi związkami niepolarnymi (m.in. Tłuszczami.).

Zadanie 14.

Mydła otrzymuje się w reakcji zmydlania tłuszczów wodorotlenkiem sodu. W reakcji tristearynianu glicerolu (o masie cząsteczkowej 892 u) z nadmiarem NaOH otrzymuje się stearynian sodu (o masie cząsteczkowej 306 u) i glicerol, zgodnie z poniższym równaniem reakcji.

Oblicz, ile kostek mydła o masie 100 gramów każda, stanowiących czysty stearynian sodu, można otrzymać z 388 gramów tristearynianu glicerolu.

Wpisz w każdą lukę odpowiednią liczbę.

Odpowiedź: Z 388 gramów tristearynianu glicerolu można otrzymać …400…….. g mydła (stearynianu sodu), co daje …4… stugramowe kostki.

Zadanie 15.

Do dwóch słoików wlano wodę: do pierwszego wodę z kranu, a do drugiego także wodę z kranu, ale po uprzednim przegotowaniu. Do obu naczyń wprowadzono niewielką, jednakową ilość wiórków mydlanych. Słoiki zamknięto szczelnie zakrętkami i silnie nimi wstrząśnięto.

Obserwacje: W naczyniu, w którym znajdowała się woda z kranu, po dodaniu wiórków mydlanych powstała mała ilość piany. W naczyniu z wodą przegotowaną po dodaniu wiórków mydlanych powstała obfita piana, w ilości znacznie większej niż w naczyniu pierwszym.

Uzupełnij wniosek wyjaśniający, dlaczego mydło lepiej pieni się w wodzie przegotowanej.

Zaznacz w każdej parze jedną z wyróżnionych informacji.

Wniosek: Woda z kranu zawiera sole mineralne, np. sole wapnia i sole magnezu, które nadają jej przejrzystość / twardość. Mydła sodowe, które są dobrze / trudno rozpuszczalne w wodzie, reagują z jonami wapnia i magnezu, tworząc dobrze / trudno rozpuszczalne osady / roztwory. Podczas gotowania wody kationy nadające jej przejrzystość / twardość są strącane / rozpuszczane w postaci węglanu wapnia i węglanu magnezu. Obecność / Nieobecność jonów Ca²⁺ i Mg²⁺ w wodzie przegotowanej spowodowała, że większa ilość mydła rozpuściła się w wodzie, utworzenie piany / osadu było znacznie łatwiejsze i powstało jej / go dużo więcej.

Zadanie 16.

Oceń prawdziwość każdego zdania.

Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.

1. Detergenty stanowią aktywny składnik środków czyszczących, takich jak szampony, proszki do prania i płyny do mycia naczyń. P / F

2. Detergenty ułatwiają zwilżanie mytych powierzchni i mieszanie się
   brudu z wodą. P / F

3. Detergenty zwracają się polarną częścią swoich jonów w kierunku brudu, a niepolarną w kierunku wody. P / F

4. Detergenty działają pianotwórczo, dzięki czemu zwiększają powierzchnię
   styku brudu ze środkiem czyszczącym. P / F

5. Detergenty pienią się tylko w gorącej wodzie. P / F

Zadanie 17.

W strukturze detergentów, podobnie jak w anionach mydeł, można wyróżnić fragmenty polarne (hydrofilowe) i niepolarne (hydrofobowe). Na rysunku przedstawiono strukturę pewnego syntetycznego detergentu anionowego.

Który fragment detergentu (zaznaczony we wzorze literą A lub B) ma charakter hydrofilowy, a który – hydrofobowy?

Wpisz w każdą lukę odpowiednią literę.

Odpowiedź: Fragment hydrofilowy oznaczono literą …A……, a hydrofobowy literą ……B……………..

Zadanie 18.

Uzupełnij tekst, tak aby poprawnie opisywał działanie detergentów jonowych.

Wpisz w każdą lukę wyraz lub wyrażenie w odpowiedniej formie gramatycznej wybrane z ramki.

Po rozpuszczeniu i dysocjacji detergentu w wodzie powstałe aniony skupiają się na jej powierzchni, zmniejszając napięcie powierzchniowe. Powoduje to wnikanie wody w pory mytego przedmiotu. W wodzie aniony detergentu otaczają grudki brudu: zwracają się częścią nie polarną w jego stronę, a częścią polarną w stronę wody. Kiedy woda z detergentem jest mieszana i napowietrzana, aniony ustawiają się tak, że ich polarna część pozostaje w wodzie, a nie polarna kieruje się do pęcherzyków powietrza i tworzy pianę, w której aniony detergentu pełnią funkcję łączników – „spinaczy” wody z powietrzem.

Zadanie 19.

Ważną grupą substancji zapachowych stosowanych w przemyśle kosmetycznym są estry. Substancje te powstają m.in. w reakcjach kwasów karboksylowych z alkoholami. Produktami reakcji kwasu octowego (etanowego), oznaczanego w handlu kodem E260, z etanolem (E1510) są woda i ester (E1504), który znalazł zastosowanie przy wyrobie lakierów, emalii i zmywaczy do paznokci.

Ułóż równanie reakcji otrzymywania tego estru i podaj jego nazwę.

Wpisz w każdą lukę odpowiedni wzór lub odpowiednią nazwę.

CH3COOH + C2H5OH-> CH3COOC2H5 + H20

Octan etylu nazwa systematyczna estru

Zadanie 20.

Do popularnych kosmetyków należą perfumy, wody perfumowane, wody toaletowe, wody kolońskie i wody odświeżające. Wszystkie stanowią roztwory mieszanin substancji zapachowych w etanolu lub mieszaninie etanolu i wody.

Rodzaj kosmetyku	Stężenie substancji zapachowych (%)
perfumy	20–43
wody perfumowane	10–20
wody toaletowe	5–10
wody kolońskie	3–5
wody odświeżające	1–3

Ile miligramów substancji zapachowych znajduje się w 150-gramowym flakonie wody toaletowej?

Wpisz w każdą lukę odpowiednią liczbę.

Odpowiedź: Flakon wody toaletowej o pojemności 150 g zawiera od …750… do …1500.. mg substancji zapachowych.

Zadanie 21.

Kremy służące do ochrony skóry i utrzymywania jej we właściwej kondycji to
A. mieszaniny jednorodne tłuszczów i soli kamiennej.

B. produkty zawierające wodę utlenioną

C. produkty złożone z olejku (często rycynowego) i związków chloru.

D. emulsje wody np. w oleju.

Zadanie 22.

Które równanie przedstawia poprawny zapis procesu dysocjacji palmitynianu potasu?

Zaznacz poprawną odpowiedź.
A. C₁₅H₃₁COOK →H2O C₁₅H₃₁COO^– + K⁺

B. C₁₅H₃₁COOK + H₂O ⇌ C₁₅H₃₁COOH + K⁺ + OH^–

C. C₁₅H₃₁COOH + KOH → C₁₅H₃₁COOK + H₂O

D. 2 C₁₅H₃₁COO^– + 2 K⁺  + Ca²⁺ + 2 OH^–  → (C₁₅H₃₁COO)₂Ca↓ + 2 K⁺ + 2 OH^–

Zadanie 23.

Sole wchodzące w skład większości mydeł toaletowych wykazują zdolność do reagowania z wodą. Zachodzącą reakcję, przy założeniu, że mydło to stearynian sodu, ilustruje równanie jonowe

C₁₇H₃₅COO^–+ Na⁺ + H₂O C₁₇H₃₅COOH + Na⁺ + OH^–

a) Która cząsteczka lub który jon odpowiada za odczyn powstałego roztworu?

Zaznacz w powyższym równaniu jonowym odpowiedni symbol lub wzór.

b) Uzupełnij zdania, tak aby były prawdziwe.

Zaznacz w każdej parze jedną z wyróżnionych informacji.

Reakcja mydła z wodą prowadzi do powstania roztworu o odczynie kwasowym / zasadowym. Wartość pH roztworu mydła jest większa / mniejsza od 7.

Zadanie 24.

Woda wodociągowa może zawierać kationy wapnia Ca²⁺, kationy magnezu Mg²⁺, aniony chlorkowe Cl^–, aniony siarczanowe(VI) SO₄^2– i aniony wodorowęglanowe HCO₃^–.
W celu wykrycia obecności tych jonów w wodzie przeprowadzono próby opisane w tabeli. Zdecyduj, które jony wykrywano za pomocą poszczególnych odczynników. Skorzystaj z tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków.

Wstaw w komórki tabeli wzory odpowiednich jonów wybrane z podanych.

	Wzór jonu	Sposób wykrycia jonu
I	Mg^2+	Dodanie do roztworu węglanu sodu spowodowało strącenie się białego osadu; dodanie do roztworu wody wapiennej (wodorotlenku wapnia) spowodowało strącenie się osadu; dodanie siarczanu(VI) sodu nie dało objawów reakcji
II	Ca^2+	Dodanie do roztworu węglanu sodu spowodowało strącenie się białego osadu; dodanie siarczanu(VI) sodu spowodowało strącenie się białego osadu; dodanie do roztworu wody wapiennej (wodorotlenku wapnia) nie dało objawów reakcji
III	HCO3^–,	Odparowanie do sucha w parownicy około 50 cm^3 wody i zwilżenie kilkoma kroplami kwasu solnego suchej pozostałości spowodowało pienienie się tej pozostałości
IV	Cl^–	Dodanie do roztworu azotanu(V) srebra(I) spowodowało strącenie się białego osadu
V	SO4^2–,	Dodanie do roztworu chlorku baru spowodowało strącenie się białego osadu