UNIA EUROPEJSKA – ćwiczenia
Integracja – łączenie w całość (gospodarcza, polityczna, międzykulturowa)
Występują 3 koncepcje integracji
Federalizmu (postępująca koncentracja władzy na płaszczyźnie ponad narodowej, która w ostateczności prowadzi do powstania federalnego państwa związkowego
Konfederalizmu (wyposażenie wspólnych organów w określone kompetencje
Funkcjonalizmu (przyjmuje się iż działania integracyjne powinny obejmować przede wszystkim struktury, mechanizmy gospodarcze, a za ich pomocą należy dążyć do praktycznego rozwiązania problemów gospodarczych)
Głównym przedmiotem zainteresowania współczesnych państw jest integracja gospodarcza, która realizowana jest na kilku płaszczyznach. Miedzy innymi opiera się to na zasadach tzw.
strefy wolnego handlu – zniesienie ceł i niekiedy ograniczeń pozataryfowych w stosunkach między państwami tworzącymi strefę oraz zachowania ich własnych narodowych taryf w odniesieniu do państw trzecich
Unii celnej – zlikwidowanie ceł, ograniczenie w obrotach handlowych wewnątrz Unii, ustanowienie jednolitych wspólnych taryf w obrocie zewnętrznym (w ramach unii nie istnieje pojęcie import czy export tylko dostawa wewnątrzwspólnotowa, nabycie wewnątrzwspólnotowe).
wspólnego rynku, - obejmuje unię celną - urzeczywistnienie swobodnego przepływu towaru, usług, osób i kapitału
unii gospodarczej i pieniężnej – koordynacja polityk gospodarczych państw, polityki budżetowej, ustalenie kursu walut, emisja pieniądza.
i tzw. pełnej i integracji – oznacza połączenie się gospodarek państw światowych w jeden organizm społeczny kierowany przez wspólny ośrodek władzy.
14 maja 1947 r. – podpisanie przez Belgię, Holandię i Luxemburg Konwencji o Unii Celnej
16 kwietnia 1948 – na podstawie Konwencji paryskiej została utworzona przez 16 państw zachodnioeuropejskich Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej w celu gospodarowania środkami pomocowymi w ramach tzw. Planu Marschalla
Za oficjalny początek procesu kształtowania struktur wspólnotowych jest uznawany dzień 9 maja 1950r. w którym francuski minister spraw zagranicznych Robert Schumman przedstawił projekt utworzenia ponadnarodowego ugrupowania gospodarczego kontrolującego produkcję węgla i stali.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisy został przez przedstawicieli 6 państw (Belgia, Holandia, Luxemburg, Francja, Włochy i RFN) negocjujących w Paryżu w kwietniu 1951r. a wszedł w życie w lipcu 1952r. Traktat ten był terminowy zawarty na okres 50 lat w 2002 r. czas jego minął. Traktat ten przewidywał utworzenie 4 instytucji:
Tzw. Wysoka władza, - zapewnienie realizacji celów
Wspólne Zgromadzenie, - składało się z 78 delegatów, wyznaczonych przez parlament państw członkowskich, pełniło ono funkcje kontrolne
Specjalna Rada Ministrów, - w skład wchodziło 6 przedstawicieli z każdego państwa członkowskiego, zadaniem było koordynowanie działalności Wysokiej Władzy
Trybunał Sprawiedliwości – złożony z 7 sędziów, miał na celu poszanowanie prawa, wykładnie, interpretację przepisów prawa.
EWWiS nadano osobowość prawną. Unia nie ma osobowości prawnej.
Traktat o EWWiS przewidywał:
wprowadzenie badań, rozwoju rynku, ruchu cen, opracowanie prognoz, planów produkcji, rozwoju zdolności produkcyjnej, zapewnienie bezpieczeństwa w górnictwie i hutnictwie
zawierał postanowienia dotyczące zwalczania nieuczciwej konkurencji
przewidywania obniżeniu płac, podniesieniu poziomu życia wśród siły roboczej
regulował taryfy przewozu węgla i stali
W czasie prac nad traktatem wysunięto jeszcze propozycje dotyczące poszerzenia integracji państw członkowskich na inne dziedziny co przyczyniło się do powstania Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej.
Propozycję utworzenia EWO przedstawił premier Francji Rene Pleven 24 października 1950r., podczas obrad francuskiego Zgromadzenia Narodowego. Plan Plevena nawiązywał do wcześniejszej koncepcji premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla. Został podpisany przez przedstawicieli Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włochy w maju 1952r. w Paryżu.
Głównym założeniem tego traktatu było uchronienie państw zachodnioeuropejskich przed agresją i zapewnienie pokoju w Europie. Traktat ten przewidywał również utworzenie Europejskich sił zbrojnych, został jednak ratyfikowany tylko przez 5 państw członkowskich. Francuskie Zgromadzenie narodowe odrzuciło wniosek i projekt poniósł fiasko.
Drugim projektem było utworzenie Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Projekt został zgłoszony przez ministra spraw zagranicznych Francji Roberta Schumana w 52r. Traktat ustanawiający EWP został przyjęty przez wspólne Zgromadzenie EWWiS w marcu 1953r.
Zakresem działalności postanowiono objąć: ochronę praw człowieka, politykę obronną i zagraniczną, a także sprawy gospodarcze. Jednak odrzucenie koncepcji EWO stało się formalną przyczyną, zaniechania dalszych działań tworzenia EWP.
W 54r. podjęto negocjacje w sprawie reaktywowania i przekształcenia Unii Zachodniej, podczas tych rokowań uzgodniono treść tzw. układów paryskich, podpisanych 23 października 54r. zostały one ratyfikowane przez państwa członkowskie EWWiS oraz Wielką Brytanię a weszły w życie w maju 1955r.. Na podstawie tych układów rozpoczęła swoja działalność Unia Zachodnioeuropejska.
Kolejnym etapem były traktaty ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
Jeśli chodzi o EWG, to inicjatywa wyszła od Holenderskiego ministra spraw zagranicznych Beyena, który przygotował plan utworzenia wspólnoty gospodarczej, został przedstawiony w maju 55r. Dyskutowano na nim podczas Konferencji ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich EWWiS w czerwcu 55r. Mesynie. Postanowiono tam powołać komitet ekspertów rządowych pod przewodnictwem Belgijskiego ministra spraw zagranicznych, w celu przygotowania ekonomicznych założeń planu.
Sporne kwestie wyjaśniono podczas Konferencji w Paryżu, która odbyła się w 57r. co umożliwiło ustalenie dwóch wersji traktatów, czyli EWG i EURATOM. Traktat ustanawiający EWG i EURATOM podpisano w Rzymie 25 marca 1957r. Traktaty weszły w życie 1 stycznia 58r. zostały zawarte na czas nieokreślony.
Zmiany instytucjonalne:
wykonywanie zadań miały zapewnić 4 instytucje:
Zgromadzenie – 142 deputowanych mianowanych spośród parlamentarzystów państw członkowskich, do ich kompetencji należało omawianie wszelkich spraw i kontrolowanie działań wspólnoty
Rada – była organem decyzyjnym, koordynowała ogólna politykę gospodarczą
Komisja – składała się 9 komisarzy, a w EURATOM z 5
Trybunał Sprawiedliwości – składał się z 7 sędziów i dwóch tzw. Rzeczników Generalnych, do zadań trybunału należało przestrzeganie poszanowania prawa
Jeśli chodzi o zagadnienia z zakresu zmian prawa materialnego to najważniejszym zadaniem EWG było popieranie harmonijnego wzrostu i rozwoju działalności gospodarczej w całej wspólnocie, doprowadzenie do przyspieszonego wzrostu poziomu życia, doprowadzenie do bliższych stosunków między państwami tworzącymi wspólnotę, cele te miały być osiągnie między innymi poprzez zniesienie ceł, ustanowienie wspólnej taryfy celnej, wspólnej polityki handlowej w stosunkach między tymi państwami, zniesienie przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału, a także wspólna polityka w zakresie rolnictwa i w dziedzinie transportowej.
Zadania, które miała realizować EUEATOM:
przyczynienie się do szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego
podniesienie poziomu życia w państwach członkowskich
rozwoju wymiany z innymi krajami
realizacja tych zadań miała służyć rozwinięciu działalności badawczej, upowszechnienie Widzy technicznej, ustalenie jednolitych norm bezpieczeństwa, zaopatrzenie państw członkowskich w materiały i paliwo jądrowe, zagwarantowanie wykorzystania tych materiałów zgodnie z przeznaczeniem, a przede wszystkim pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.
Kolejny etap to zmiany instytucjonalne w latach 58 – 86
Pierwsza istotna zmiana z marca 62 r. dotyczyła, Zgromadzenia, które zostało przemianowane na Parlament Europejski.
Kolejną koncepcja był tzw. traktat o fuzji (podpisany w kwietniu 65r,wszedł w życie w lipcu 57r.), traktat ustanawiający jednolitą radę i jednolita Komisje Wspólnoty Europejskiej. Celem traktatu było osiągniecie dalszego postępu w zakresie unifikacji 3 wspólnot europejskich przez ustanowienie dla nich wspólnej rady i komisji.
Rada zastępowała odrębne rady EWG i EURATOM oraz specjalną radę ministrów EWWiS, a jednolita Komisja zajęła miejsce dwóch Komisji funkcjonujących w EWG i EWURATOM.
Natrapiło scalenie administracji wspólnot i podczas szczytu w Paryżu w 74r., szczyt ten określono mianem Rady Europejskiej i uzgodniono, że takie spotkania będą odbywać się 3 krotnie w ciągu roku, a funkcje przewodniczącego rady będzie pełnił szef rządu, w którym to spotkanie się odbywa.
We wrześniu 76r. rada uchwaliła decyzję do której załączono akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego, poprzez bezpośrednie, powszechne głosowanie. Pierwsze takie wybory odbyły się w lipcu 79r.
I rozszerzenie traktat z 72r. wszedł w życie 1 stycznia 73r. – Wielka Brytania, Dania i Irlandia.
II rozszerzenie – 1 styczeń 81 r. – Grecja
III rozszerzenie – 86r. – Hiszpania i Portugalia
Na początku lat 70 ustalono, ze celem tych państw członkowskich jest utworzenie UE. W 81 r. powstał projekt tzw. aktu europejskiego, na podstawie, którego opracowano uroczystą deklarację o Unii Europejskiej, uchwalona została w czerwcu 83r.
17 lutego 1986 r. w Luksemburgu podpisany został jednolity akt europejski, podpisały go wszystkie wówczas należące do Wspólnot kraje, oprócz Włoch, Grecji i Danii, które podpisały go 28 lutego 1986 r. w Hadze. Akt ten wszedł ostatecznie w życie 1 lipca 1987.
Stworzył podstawy Rady Europejskiej a także Europejskie Wspólnoty Politycznej, zawiera również postanowienia przewidujące utworzenie Sądu I instancji przy Europejskim Trybunale Sprawiedliwości, także określa ramy jego funkcjonowania, wzmocnił pozycje Parlamentu Europejskiego.
Najważniejsze postanowienia dotyczące materialnych kompetencji:
ustanowienie rynku wewnętrznego jako obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostanie ustanowiony swobodny przepływ towarów, osób, usług oraz kapitału. W zakresie socjalnym jednolity określenie minimalnych wymogów w zakresie bezpieczeństwa, ochrony zdrowia pracowników.
Celem Europejskiej Wspólnoty Politycznej określonym w Jednolitym Akcie Europejskim było osiągnięcie postępu na drodze utworzenia Unii Europejskiej. Unia miała być kolejnym etapem do rozwoju integracji europejskiej. Rozpoczęły się posiedzenia Rady Europejskiej w Dablinie w 90r., które zaowocowały podpisaniem traktatu o Unii Europejskiej, traktat został uzgodniony w grudniu 91r. w Maastricht, a podpisanie nastąpiło 7 lutego 92r.
Traktat ten składał się z 7 artykułów obejmujących artykuły oznaczone literami od a do s.
Na mocy tego traktatu ustanowiono Unię Europejską i określono jej podstawowe cele.
Celem głównym było zapewnienie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczego i społecznego, a także ustanowieni wspólnej Unii Gospodarczej i Pieniężnej. Miła być również ustanowiona wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, obejmująca ukształtowanie wspólnej polityki obronnej, a także rozwijać współpracę w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych między państwami członkowskimi.
UE stanowiła konstrukcję oparta na trzech filarach.
I – trzy wspólnoty EWG, EURATOM, EWWiS
II – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
III – współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Postanowienia traktatu dotyczące instytucji:
- wzmocnieniu uległa pozycja Parlamentu Europejskiego, który uzyskał większe uprawnienia w procesie stanowienia prawa;
- Parlament miał możliwość zablokować decyzje przyjęte przez Radę, zwiększyła się liczba przypadków wyrażenia zgody przez Parlament Europejski na uchwalenie przez Radę aktu prawnego;
- określał również sposób funkcjonowania sadu I instancji, ustalał kompetencje o orzeczeniach niektórych sprawach
- przewidziano powstanie nowych organów Rzecznik Praw Obywatelskich (obdusman) , Komitet Regionów, Komitet Ekonomiczny i Finansowy, Europejski Bank Centralny a także Komitety Śledcze
Jeśli chodzi o prawo materialne:
- poszerzono działania EWG co znalazło odzwierciedlenie w zmianie jej nazwy na Wspólnotę Europejską
- nowymi dziedzinami współpracy stały się m. In. kultura, ochrona zdrowia, ochrona konsumenta, edukacja, szkolenia zawodowe
- uzupełniono postanowienia dotyczące polityki społecznej, badań, rozwoju technicznego, ochrony środowiska
Kolejny etap to ustanowienie Unii Gospodarczej i Pieniężnej.
Początki Unii Gospodarczej i Pieniężnej miały miejsce w Hadze w grudniu 69r., dziania te polegały przede wszystkim na ustaleniu kursów walut zmierzających do ustalenia wspólnej jednolitej waluty a także wprowadzenia działań z zakresu jednolitej polityki pieniężnej i utrzymania stabilności cen.
Etapy ustanowienia UGiP:
I – 1 lipca 1990 – 31 grudnia 1993r. – polegał na zniesieniu ograniczeń w przepływie kapitału i zintensyfikowaniu współpracy Narodowych Banków Centralnych
II – 94 – 98 r. – miał na celu ograniczenie deficytów budżetowych w państwach członkowskich, zniesienie inflacji oraz zadłużenia państw
III – 99 – 2002r. – euro uzyskało status waluty obowiązującej obok walut narodowych państw członkowskich.
Rozwój integracji w latach 90:
Na podstawie traktatu z czerwca 95r. UE została poszerzona o kolejne państwa – Austria, Finlandia i Szwecja.
Traktat Amsterdamski 2 października 1997r., zmieniający traktat o Unii Europejskiej i Traktaty ustanawiające wspólnotę. Wszedł w Zycie 1 maja 1999r. Przewidywał zmiany dotyczące Parlamentu Europejskiego – zwiększając jego rolę, maksymalna liczbę członków ustalono na 700 deputowanych. Wzrosła rola parlamentu w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Nowe kompetencje przyznano w dziedzinie przepływu osób polityki azylowej i migracyjnej, a także współpracy politycznej i sądowej i w sprawach karnych przyznano te kompetencje Europejskiemu Trybunałowi Sprawiedliwości.
Dużo miejsca zajęła w traktacie polityka społeczna, sprawy takie jak: ochrona konsumenta, obywatelstwo unii europejskiej, sprawy dotyczące niedyskryminacji. Traktat Amsterdamski nie rozstrzygnął wielu ważnych kwestii, ale zapoczątkował proces uproszczenia i konsolidacji podstaw traktatowych Wspólnot europejskich i Unii.
Konieczność dokonania reformy instytucji europejskich, pozwalającej na ich efektywne funkcjonowanie po poszerzeniu UE na wschód, była powodem zwołania w 2000 r. kolejnej Konferencji Międzyrządowej ws. reform instytucjonalnych, poświęconej zagadnieniom nierozstrzygniętym podczas szczytu w Amsterdamie (zakres decyzji podejmowanych jednomyślnie, kwalifikowaną i zwykłą większością głosów, system ważenia głosów w Radzie UE, skład Komisji Europejskiej, zasady tzw. wzmocnionej współpracy). Konferencja zakończyła się w Nicei przygotowaniem nowego Traktatu tzw. Traktat Nicejski.
Został podpisany w Nicei 2001r. i skierowany do procedury ratyfikacyjnej poszczególnych państw członkowskich. Traktat został zawarty na czas nieokreślony
Postanowienia instytucjonalne:
- postanowienia związane z przyjęciem nowych państw członkowskich dotyczące składu, procedury głosowania, podziału miejsc w instytucjach
- skład komisji nie może przekroczyć 27 komisarzy
- uchwalono podział głosów w radzie, w sytuacji gdy Unia będzie liczyć 27 państw ogólna liczba głosów to 345 a decyzje będą podejmowane przy minimalnej liczbie głosów wymaganej, aby osiągnąć kwalifikowaną większość wynosi 255
Przyjęto ustalenia dotyczące zmian instytucjonalnych:
Parlament – 732 deputowanych
Sąd pierwszej instancji uzyskał status Instytucji Wspólnot Europejskich, może tworzyć tzw. zespoły sędziowskie
W zakresie reformy Trybunału obrachunkowego ustalono, ze w skład będzie wchodził 1 przedstawiciel z każdego państwa
Inne zmiany to: wzmocnienie współpracy między państwami członkowskimi
Traktat Lizboński
Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący podpisany w 2007r. nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Zaproponowano go w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 miał zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27).